Morgunblaðið - 09.12.1951, Blaðsíða 11

[ Sunnudagur 9. des. 1951
MORGlllSBLAÐlÐ
11
i
enzki sil
Framh. af bls. 9
að sannað varð að síld gengur á
Bnilli Noregs og íslands, opnaði
®ugu manna á svipstundu fyrir
jþví að leita síldar á hinu mikla
Jiafsvaeði milli þessara lánda,
Æinkurn ef veiðar brygðust við
Korðurland.
Þegar eftir að fyrsta síldar-
Bnerkið frá íslandi fannst við Nor
eg 1949, brugðu Norðmenn strax
við og gerðu út síldarleítaleið-
angur þá um sumarið.
A þessu ári var ennfremur
stofnsett norræn síldarnefnd er
standa skyldi fyrir samvinnu um
síldarrannsóknir í höfum Norð-
urlanda, og skyldi megin áherzla
Jögð á að rannsaka göngur og lifn
aðarhætti Norðurlandssíldarinn-
ar, sem og norsku vor- og stór-
gíldarinnar.
Auka skyldi merkingarnar
eins og hægt væri, en gera út
leiðangra á úthafið ár eftir ár,
til þess að freista þess að fylg.ia
síldinni á göngum. hennar frá
íandi til lands.
Þetta sama haust var ennfrem-
ur stofnuð alþjóðleg síidarnefnd
á vegum Alþjóðahafrannoókna-
ráðsins, en fulltrúa í þeirri nefnd
eiga öll fiskveiðaríki í Evrópu.
Allt þetta hefur orðið tii þess að
koma af stað stórfeldari og hag-
kvæmari síldarrarinsóknum en
nokkur dæmi voru til áður og er
þetta starf nú í fullum gangi.
Sumarið 1949 gerðu Islending-
ar einnig út skip til rannsókna á
úthafinu, en það var mótorskipið
Kári frá Vestmannaeyjum, sem
leigður hafði verið. Var þá í
i'yrsta skipti farið alla ieið norð-
ur til Jan Mayen og þaðan suður
um hafið.
Þetta sumar tókst aS finna síld
víða í hafinu, þótt lítil veiði væri
uppi við land. En allt var þetta á
byrjunarstigi og ekkert hægt að
segja um, hvort takast mætti að
veiða síldina, þar sem hún kynni
að finnast í úthafinu.
SÍLDARGANGAN í EEAFI
LEITUÐ UPPI.
Árið 1950 markar þáttaskil. Þá
Um vorið höfðu fundizt 11 íslenzk
síldarmerki við Noreg eins og áð-
ur er sagt, og var því lagt enn
frekara kapp á að rekjja feril síld-
arinnar en áður hafði verið gert,
enda hafði fengizt góð og upp-
örfandi reynzla við rannsöknirn-
ar sumarið áður.
Nú réði það úrslitum, að Norð-
menn höfðu eignast nýtt og vand
að rannsóknaskip, G. O. Sars,
búið hvers kyns nýtízku tækjum,
þar á meðal undratækinu asdic,
sem sýnt getur síld Iangt út frá
skipinu, þar sem það fer um haf-
ið-
Við Islendingar höfðum einnig
fengið afnot af nýju skipi, Maríu
Júlíu, þótt við gætum lítið beitt
henni til samvinnu við Norðmenn
á úthafinu þetta sumar.
G. O. Sars hafði einnig með
sér veiðarfæri þetta sumar, bæði
reknet, þar á meðal nokkur
nylon-net og snyrpinót.
Árangurinn af þessum leið-
angri var í stuttu máli sá, að skip
um tókst að finna síld á geysi-
víðáttumiklu svæið, langt austur
í hafi, meðan engin veiði var við
ísland, alla leið frá Jan Mayen
að norðan suður á móts við Langa
nes að sunnan. Þessa síid tókst að
veiða bæði í reknet og snurpu,
og var hægt að ganga úr skugga
um það, að hér var á ferðinni
Norðurlandssíld. Sum skipanna
komu á vettvang þar sem síldin
hafðí fundizst, og fengu nokkur
þeirra góðan afla, og björguðust
þannig yfir lélega vertið.
í desember síðast Iiðnum fóru
Norðmenn aftur á vettvang, í
þetta skipti til þess að reyna að
finna síldina þegar hún væri á
leið úr hafinu upp að Noregs-
ströndum. Þetta tókst einnig
prýðilega eins og þegar er orðið
kunnugt. Þótt síldin væði ekki á
yfirborðinu fannst feiknamikið
magn af henni niðrí í sjónum
með aðstoð asdicrtækisins, á svæð
inu norðaustur af Færeyjum. —
Þaðan tókst síðan að fylgja síld-
ínhi alla leið upp að Noregs-
ströndum og var það í íyrsta
gkipti, sem slíkt hafði yeriS gert.
KJÖRHITASVÆDI
SÍLDARINNAR í HAFINU
FUNDIÐ
Síðasta skeiðið í rannsóknar-
sögu Norðurlandssíldarinnar var
svo að baki lagjt síðast liðið sum-
ar, en þá tóku íslendingar, Norð-
menn og Danir þátt í rannsókn-
unum. Síldin fannst, eins og áður
austur í hafi. En þetta sumar
markar nýtt spor að því leyti, að
þá hófst síldveiði á úthafinu.
Tekizt hefur að finna innan
hvaða liitamarka síldin heldur
sig á þessum tíma árs og er því
hægt að einskorða síldarleitina
við þau svæði, er bjóða henni hin
réttu hitaskilyrði. Ilitamörkin
eru 6 og 8° C.
Gaman þykir mér að veita því
athygli að um hitamörkin hafði
ég komizt að sömu niðurstöðu
fyrir 12 árum og nægir mér þar
að vísa til greinar, er ég skrifaði
í Ægi haustið 1940 undir nafn-
inu „SíJdargengdin mikla“ og til
síldarbókar minnar, sem kom út
1944. Annars vil ég geta þess, að
á fundi hafrannsóknaráðsins, sem
haldinn var fyrir fáeinum vikum
í Amsterdam, þótti þessi stað-
reynd um sjávarhitann á síldar-
svæðinu, svo þýðingarmikil, að
samþykkt var að gefa út um það
tilkynningu, til þeirra, sem málið
skipta. I íslenzkri þýðingu er til-
kynningin á þessá leið:
„SíJdartorfur hafa fundizt í
maí-.júní á mjög víðáttumiklu
svæði yfir hafdjúpinu norður og
norðaustur af Færeyjum. Þegar
fer að líða á sumarið virðast síld-
artorfurnar þéttast við straum-
mótin, sem eru við austurmörk
hins kalda Austur-íslands-
straums, milli 66° n. br. og Jan
Mayen. Tví síðast liðin sumur
hafa norskar fiskirannsóknir leitt
í Ijós, að einnig er mikið um síld-
artorfur frá Jan Mayen til norð-
austurs meðfram straummótun-
um milli hlýja sjávarins úr
Atlantshafinu og kalda sjávarins
fyrir vestan, og er hitinn á síld-
arsvæðinu fyrir austan straum-
línuna 6°—8° C. við yfirborð.
Síðast liðið sumar fengu rekneta-
skip góða veiði 80—100 sjómílur
austur af Langanesi, en einnig á
Jan Mayen svæðinu“.
Á SL. SUMRI NOTUÐU ÍSL.
SÍLDVEIÐIMENN SÉR AF
LEIÐBEININGUM
RANNSÓKNARSKIPANNA
Það lætur að líkum að ýmis
síldveiðiskip hafa reynt að hag-
nýta sér þær niðurstöður, sem
rannsóknirnar hafa komizt að.
Fyrst var þetta gert í smáum
stíl, sumarið 1950, eins og áður
er minnst, og bví nær eingöngu
af norskum skipum, en nú fyrir
alvöru og all-almennt. Þannig
fylgdi mikill hluti norsku síld-
veiðiskipanna leiðbeiningum
rannsóknarskipsins, fluttu sig
austur í haf og fengu góðan afla,
a. m. k. sum þeirra.
Mörg íslenzku skipin fóru að
dæmi þeirra norsku og leituðu
austur í haf og óhætt er að full-
yrða, að ef skipin hefðu haldið
sig á hinum fornu síldarslóðum,
við Norðurland, síðast liðið sum-
ar, þá hefði aflinn orðið sama og
enginn, minni en nokkru sinni
fyr, því það, sem fékkst var tekið
á nýjum miðum, langt frá landi.
Sem dæmi um þessa þjóðflutn-
inga til austurs, skal ég nefna það
til gamans, að 21. júlí, en það var
um helgi, lágu 160 skip á Siglu-
fjarðarhöfn, þar af 93 erlend,
viku síðar voru þar aðeins 40
skip, flest útlend, og 4. ágúst
voru þau ekki orðin nema þrjú.
Síðast liðið sumar vorum við
Islendingar að nokkru leyti í
samvinnu við Norðmenn og Dani
um síldarrannsóknir og síldarleit
á hafinu og héldum um tíma úti
aukaskipi, Faxaborginni, Maríu
Júlíu til aðstoðar.
En frá sjónarmiði íslenzkrar
síldarútgerðar, var sumarið eink-
iitt merkilegt vegna þess, að
mörg íslenzk skip gerðu nú í
fyrsta skipti alvarlega tilraun til
þess að veiða síld á hafi úti.
. Árangurinn af þessari við-
Jeitni varð svo glæsilegur, jafn-
vel þótt um ýmsa byrjunarörðug-
leika væri að ræða að niikils iná
1

af framhaldinu vænta, ef lán og
lukka fylgir. Kunnugt er, þegar
hluti af flotanum náði um 30.000
málum af síld á rösklega hálfum
sólarhring, um 80 sjómílur aust-
ur af Islandi og jafnvel austar.
AÐ SUMRI VERÐA
RANNSÓKNIRNAR EFLDAR
Nú er í ráði að herða enn á
rannsóknunum, til þess að
hyggja sem fyrst sem sterkastan
grundvöll undir síldveiði á úthaí-
inu. Núna, í svartasta skammdeg-
inu, eru tvö mestu rannsóknaskip
Norðurlanda, G. O. Sars og Dana,
stödd norðaustur af Færeyjum til
þess að leita þar Norðurlands-
síldarinnar á leið hennar austur
um hafið, og i kjölfar þeirra
fylgir eitt skip eða fleiri, sem
eiga að gera veiðitilraunir. Eng-
in vafi er á því, að síldin finnst,
og henni verður ekki sleppt úr
augsýn fyr en hún er komin upp
að Noregsströndum, þar sem vetr
arveiðin tekur við.
I vor er það ætlunin að íslend-
ingar, Danir og Norðmenn snúi
saman bökum og rannsaki allt
hafið frá Noregi til fslands og frá
Bjarnareyju til Færeyja. Ráðgert
er síðan að öll skipin eigi að mæt-
ast í íslenzkri höfn, áður en síld-
arvertíð hefst við Norðurland og
gefa hver öðru upplýsingar um
útbreiðslu síldarinnar, eins og
hún er í hafinu í maí og júní og
ennfremur til þess að reyna að
gera sér grein fyrir hvort vænta
megi síldargengdar upp að Norð-
urlandi.
Sá tími nálgast nú óðum, er við
kuniium skil á göngum Norður-
landssíldarinnar allt áriff, og það
er ekki lengur hugsjón ein, aff ná
til NorffurlandssíIdarinnar þótt
hún sje ekki viff Norffurland og
meira að segja utan venjulegs
síldartíma.
Nokkur óvissa hefur ríkt um
það, hvernig aðstaða væri til
þess að veiða síld á úthafinu yfir
miklu dýpi. Þó að enn skorti á,
að allar aðstæður hafi verið rann
sakaðar til hlýtar, til dæmis skil-
yrði til myndunar átuhámarka,
er nú þegar óhætt að fullyrða, að
veiðiskilyrði eru miklu betri, en
búist var við í fyrstu.
Á mjög stóru svæði þar sem
síldin stendur yfir miklu hafdýpi,
er hlutfallslega hlýr eða bland-
aður sjór aðeins efst, og í honum
er síldin. Þegar komið er niður á
25—30 metra tekur við kaldur
sjór og niður í hann gengur síldin
ekki, heldur heldur hann að
henni að neðan sem botn væri.
Við þessi skilyrði hefur nú tek-
izt að veiða síld, þótt hún vaði
ekki í yfirborði, og það er tíma-
spurning hvenær þessi veiði verð
ur almenn og talin jafn sjálfsögð
eins og nú er talið að veiða síld
í snyrpinót yfirleitt.
Aðal erfiðleikarnir liggja í
fjarlægð miðanna frá landi, sem
og tíðarfarinu, sem oft er skrykkj
ótt á þessum slóðum. Þó hefur
það sýnt sig, að veður getur ver-
ið gott þarna langt úti á hafi,
þótt ekkert veiðiveður sé inni við
land.
Ályktunarorð og niðurstöður
fyrirlesarans hafa áður birzt hér
í blaðinu,_____________
— Skattfríðindi
Framh. af bls. 2
telja sig sérstaklega standa í for-
svari fyrir samvinnurekstrinum,
ættu að vera svo hyggnir að við-
urkenna augljósar staðreyndir
og vinna að lagfæringu á því,
sem miður fer í stað þess að
berja höfðinu við steininn, eins
og Sk. G., þar til allt er komið
í það öngþveiti, sem mest getur
orðið og málið verður loks leyst
án þeirra atbeina, eins og hlýt-
ur að verða, ef menn á borð við
Sk G. breyta ekki afstöðu sinni.
PARÍS — Evrópskir sérfræðing-
ar sitja um þessar mundir ráð-
stefnu í París, þar sem ræddir
verða möguleikar til að auka
kola-, stál-, rafmagns- og land-
búnaðarframleiðslu Evrópu um
25%.
Framh. af bls. 8 c
ari öld. Þetta er hinn hagnýti
hlutur (funksionalistiski).
Seinna í dag förum við Franc-
escc að skoða kirkju fyrir utan
San Gimignano. Erum nú sem
stendur að liggja af okkur mesta
hitann. Það er hlýtt um miðjan
daginn.
Varla verður þó um svefn að
ræSa, því það gengur á ýmsu hjá
nágrönnunum.
„Sigrioran" hér í bakhúsinu
löðrungar krakkana svo mikið,
að það glymur í. Ég sé þetta
ekki, en heyri vel. Geysilegt skap
held ég að þær hafi sumar og
breytilegt.
Nú er hún byrjuð að syngja
napólitanska serenödu, svo mér
vöknar um augun. Fjölhæf kona
til munns og handa.
í morgun hefi ég lauslega at-
hugað aðstæðurnar. handan borg-
armúrsins, því ástandið hér
frammi er dálítið slæmt. Sal-
ernisskolpleiðslan hjá Maríu er
stííluð. Og það sem verra er, lík-
lega af mínum völdum. Varð
á að henda þar ávaxtaberki, sem
hefur haft þessi óhollu árhif. Ef
María kemst að þessu, eru dag-
ar mínir taldir hjá henni.
11. ÁGÚST:
Þá fer að líða að því að ég
fari frá þessum indæla bæ og
vinsamlega fólki. — í kvöld
skrapp ég snöggvast til Poggi-
bonsi, sem er smábær hér
skammt frá; þar á að syngja
„Madama Butterfly“.
12. ÁGÚST, UM IIÁDEGI:
Ég er hálf syfjaður og með
harðsperrur, held ég. Það fór
engin híll til Poggibonsi í gær-
kvöldi, svo ég varð að ganga
þangað.
Þeir á áætlunarbílastöðinni
sögðu, að ég væri sá eini, sem
hefði gefið mig fram og það væri
ógerningur að senda bíl með mig
einan, sem von var. Hálf glottu
þeir að mér, þegar þeir sáu mig
leggja í hann gangandi. Þeir
sögðu, að þetta tæki IV2 tíma
eða meira og ég kæmi of seint
á þessa blessaða óperu.
Leiðin er ekki vandrötuð, þó
í dimmu sé, því þetta er aðal-
braut, en heldur seinfarin, veg-
urinn liggur í einlægum hlykkj-
um. —
Á bóndabæjunum meðfram
veginum þótti þeim ferðalag mitt
athyglisvert, gangan hröð og
maðurinn allur einkennilegur.
Karlarnir sendu mér tóninn, en
vinsamlega hugsa ég, því cng-
inn tafði för mína.
Bílarnir þutu fram úr mér en
það þýddi ekkert að veifa þeim,
þeir taka ekki ókunnuga upp í,
sízt að kvöldi til og karlmann í
þokkabót. Halda að allt geti
leynst með manni; maður gat
verið nýsloppinn út af vand-
ræðamannahæli eða Litlahrauni
Ítalíu.
Ég var lengur en ég áætlaði,
eða um 1 Vz tíma og dró þó hvergi
af mér. En ég kom nógu snemma,
því þeir byrja venjulega V2 tíma
á eftir áætlun. Ég hafði því tíma
til þess að láta svitann rúka úr
skyrtu og buxnastreng.
Óperan var ágæt, eins og ég
bjóst við, sérstaklega söng
Madama Butterfly vel. En þeir
voru að til kl. rúmlega 1 í nótt.
Fyrsti bíll til San Gimignano átti
að fara kl. 6 um morguninn; ég
nennti ekki að bíða og lagði í
hann aftur gangandi. Það var
erfitt fyrir mig að rata rétta leið
út úr Poggibursi. Ég var þarna
alveg ókunnugur. Lögregluþjón
sá ég engan og að spyrja til veg-
ar vildi ég ekki, því innan um
leynast óhrein öfl og heim til
Maríu vildi ég komast heill á
húfi.
Leiðina fann ég og byrjaði
férðina með 100 metra hlaupi,
eins og góður og gegn íslend-
ingur.
Himinihn var stjörnubjartur og
stjörnuhröp svo mikil að ég hefi
aldrei séð þau meiri. Var alltaf
að óska mér einhvers, en hafði
kki við. Að síðustu hafði ég
epgar nothæfar óskir.
Ekkert markvert skeði á leið-
inni. Öll stigamennska virðist
vera úr sögunni á þessum slóð-
um. Aðeins tveir menn fóru fram
úr mér, báðir á Jjóslausum reið-
hjó’urn. Þá hvarflaði það að mér,
að nú mundi eitthvað ske. Þetta
var þeirra siður, að koma að
manni syona óvörum á ljóslaus-
um farartækjum.
Ég hugsaði mér, að bezt mundi
vera að reyna við þá hælkrók
fyrst, og síðan að raula yfir þeim
rimnalag eftir Jón Leífs.
En allur minn viðbúnaður varð
að engu. Þeir buðu mér bara
kumpánlega gott kvöld. Ég varð
nú samt að taka úr mér broll-
inn með 100 metra spretti.
Kl. 3 í nótt kom ég aftur til
San Gimignano, þægilega þreytt-
ur og ánægður. Aðeins eina sál
sá ég á ferli. Það var einn af
þessum heiðursmönnum nútíma
bæjarfélags, götusóparinn. Hann
vai byrjaður á sinni þrotJausn
baráttu við sóðaskap og hugsun,-
arleysi okkar hinna.
Og svo labbaði ég heim til
Maríu. En nú skeði það sem mig
var farið að gruna á Jeiðinni, —
húsið var lokað og engin Maria
í eigin persónu opnar. Ég lét
hana sofa svefni hinna réttlatu..
Færi ég að berja upp, mundi ég
vekja allt hverfið eða réttara
sagt María, því að raddstyrkur
hennar er geysilegur.
Ég lagði mig því á steinbekk
fyrir utan borgarmúrinn, en fór
öðru hvoru og tók rösklega £
huiðina hjá henni.
Fyrst um kl. 6 komst ég inn.
Hjónin á miðhæðinni heyrðu
skrjáfur mitt við hurðina og
opnuðu.
Sem betur fór hafði María lát-
ið lykilinn standa í skránni, svo>
ég komst inn og háttaði. Áður
en ég festi blund var María kom-
inn á stjá og hafði samband við
neðri hæðina og fékk þar að vita
um r.æturröJt mitt.
Stuttu síðar heyrði ég svo 3
karlmenn koma til að gera við
salernið. Það gekk ekki hávaða-
laust, Drottinn minn dýri, — og
svo byrjaði einn þeirra að kyrja
aðal ástararíuna úr „Madama
Butterfly", algerlega tilfinngar-
laust og án tiJþrifa. Og þegar
hann hafði endurtekið hana
þrisvar, klæddi ég mig og fór
aftur út á steinbekkinn. Auð-
vitað hefur maðurinn verið í
Poggibonsi í gærkvöldi. Hann
var nú að rifja upp stefin.
Skarphéffinn Jóhannsson. i
------------------- i
• Békmentlr f
Framh. af bls. 2
bókmenntum. — í mánaskímu er
einnig ástarsaga, — og heldur
ekkert ákaflega frumleg, — en
rituð af meistaralegri leikni.
Stefan Zweig er einkum fræg-
ur fyrir æfiscgur sínar, og hafa
sumar þeirra verið þýddar á ís-
lenzku. Einna merkust er æfi-
saga hans sjálfs og líklegt að
hennar verði lengur minnst en
annarra bóka hans. — Þó er víst
að ýmsar af smásögunum eiga
langt líf fyrir höndum í heims-
bókmenntunum, og ekki síst þær,
er birtast í bókinni Manntafl.
Hann var sníllingur stíls og máls
og vinnubrögð hans meistaraleg.
þegar honum tókst bezt. Þekk-
ing hans á mannlífinu var djúp-
tæk og hann var mannvinur
mikill. — Ýmsir beztu eiginleik-
ar hans sem rithöfundar koroa
glöggt fram í þessu sýnishorni a£
sögum hans, er Menningarsjóður
hefur nú gefið út. —
Slíiur samvinnu vid
rikissfjórnina >
DÍÍSSELDORF, 3. dés. — Verka-
lýðssamband Vestur-Þýzkalanda
hefur einráðið, að slitið skuli sam
vinnu við ríkisstjórn Adenauers.
Ástæðan er óánægja með stefnu
stjórnarinnar í efnahagsmálum.
. — Reuter-NTQ.