Morgunblaðið - 12.12.1951, Blaðsíða 8

í 8
MORGUISBLAÐIÐ
Miðvikudagur 12. des. 1951
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík. ,
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Ámi Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
Slansky boðoði miskunnarlauso
hreinsun í íebrúar síðastliðnum
i
Situr nú sjáífur í dýfSissu
Fjárhagserfiðleikar bæjar- og
sveitarfélaganna
Á S. L. HAUSTI áttu bæjar-
stjórar allra kaupstaða landsins
fund með sér hér í Reykjavík.
Tilefni þess fundar voru þeir
erfiðleikar, sem undanfarið hafa
steðjað að sveitar- og bæjarfélög-
um. Taldi hann óhjákvæmilegt,
að þessum aðiljum yrðu tryggð-
ir nýir tekjustofnar til þess að
geta risið undir þeim byrðum,
sem á þeim hvíla.
Um það þarf ekki að fara í
neinar grafgötur, að fjöldi bæjar-
og sveitarfélagá er mjög illa á
vegi staddur fjárhagslega. Hækk-
andi laun og vaxandi dýrtíð hafa
aukið útgjöld þeirra að miklum
mun. Hinsvegar hafa þeim ekki
skapast mpguleikar jafnhliða til
þess að auka tekjur sínar. Ú(-
svörin mega heita eini iekjustofn
flestra bæjar- og og sveitarfé-
laga. Þau er hinsvegar ekki hægt
að hækka í það óendanlega. Mún
óhætt að fullyrða að útsvör séu
víðast hvar orðin það há, að
ekki sé á bætandi.
Bæjar- og sveitarfélög eru
að því leyti miklu verr sett
en ríkið, að þau byggja allan
fjárhag sinn að heita má á
þessum eina tekjustofni. Rík-
issjóður hefur hinsvegar
marga tekjustofna á að
byggja. Hækkun vísitölunnar
af völdum hækkaðs verðlags
á erlendum vörum bitnar held
ur ekki eins hart á ríkinu þar
sem stóraukinn innflutningur
hefur skapað mjög auknar
tollatekjur. En auðvitað eyk-
ur hin hækkandi vísitala þó
einnig útgjöld ríkisins. Mögu-
leikar þess til þess að mæta
þeim eru hinsvegar allt aðrir
og meiri en bæjar- og sveitar-
félaganna.
Af þessum ástæðum sætir það
engri furðu þótt bæjarfélögin lit-
ist um eftir leiðum til þess að
treysta fjárhag sinn. Til þeirra
eru gerðar miklar kröfur um
fjölþættar framkvæmdir. Þau
verða einnig að leggja fram mik-
ið fé beinlínis til að halda uppi
atvinnu fyrir íbúa sína. Sam-
dráttur bæjarframkvæmdanna
mundi þýða minni vinnu og vax-
andi atvinnuleysi.
Við 2. umr. frumvarps ríkis-
stjórnarinnar um framlengingu
söluskattsins, flutti Gunnar Thor-
oddsen borgarstjóri, sem var einn
þeirra manna, er sat bæjarstjóra-
fur.dinn í haust, breytingartillögu
um, að einn fjórði hluti þess
skatts skuli renna til sveitar- og
bæjarfélaga og skiptast milli
þeirra í hlutfalli við fólksfjölda.
Var þessi tillaga samþykkt gegn
mótmælum fjármálaráðherra.
í þessu sambandi ber að geta
þess, að hér er um að ræða mál,
sem ekki enn hefur verið samið
um milli flokka þeirra, sem
standa að núverandi ríkisstjórn.
Samþykkt breytingartillagna
Gunnars Thoroddsen lýsir þörf
bæjar- og sveitarfélaganna fyrir
nýjan tekjustofn. Verður því að
vænta þess að ríkisstjórnin taki
það mál til meðferðar í fullri al-
vöru, hvort sem niðurstaðan verð
ur sú, að þau fái hluta af sölu-
skattinum eða einhverja gðra
leiðréttingu sinna mála. Hvorugt
þessara mála, tekjuþörf bæjar-
félaganna og framlenging sölu-
gkattsins hefur verið endanlega
afgreitt af Alþingi því, sem nú
.situr að störfum.
I Um það þarf svo ekki að hafa
mörg orð að báðir stuðnings-
flokkar núverandi ríkisstjórnar
hljóta að standa fast saman um
afgreiðslu greiðsluhallalausra
fjárlaga. Sjálfstæðisflokkurinn
hefur jafnan talið það grundvall-
aratriði í fjármálastefnu ríkisins
, og mun leggja á það höfuð-
áherzlu, framvegis sem hingað
tiL , p .- i
Kjarni þessa máls er sá, að
hækkandi kaupgjald og vax-
andi dýrtíð hefur skapað bæj-
ar- og sveitarfélögunum stór-
fellda erfiðleika. Þeir flokkar,
sem fara með stjórn landsins,
geta ekki komizt hjá að að-
stoða þau í baráttunni gegn
þeim erfiðleikum. í þeSsu
sambandi er þess einnig að
gæta áð :ríkiss'jóður er ábyrgð
ur fyrir sumum útgjöldunum,
sem lögð hafa verið með lög-
um á þessa aðilja. Hann er
einnig i ábyrgðum fyrir háum
lánum, sem þeir hafa tekið til
ýmissa framkvæmda.'Ríkið á
því beinna hagsmuna að
gæta í því, að bæjarfélögin
gefist ekki upp, verði alger-
lega f járþrota en sú hætta vof
ir vissulega yfir sumum
þeirra.
Afleiðingin af þessu hlýtur
að verða sú, að jafnhliða því,
sem þing og stjórn tryggir
ríkinu greiðsluhallalaus fjár-
lög þá verði þess freistað að
koma til móts við bæjar- og
sveitarfélög í erfiðleikum
þeirra.
Þófið í Panmunjom.
i
S AMNIN GA VEÐRÆÐUR full-
trúa Sameinuðu þjóðanna og
kommúnista í Panmunjom hafa
enn ekki leitt til mikils jákvæðs
árangurs. Sama þófið hefur stað-
ið þar viku eftir viku. Samtímis
því að rætt hefur verið um und-
irbúning vopnahlés austur þar
hafa flugmenn S. Þ. séð miklar
herflutningalestir stefna suður
Kóreuskaga til aðdrátta fyrir
hina kínversku kommúnistaheri.
Á sama tíma sem Vishinsky veif-
ar hvítum dúfum í sölum alls-
herjarþingsins í París, fjölgar
rússneskum flugvélum í loftinu
yfir Kóreu.
Um þessar mundir virðist sem
alger kyrrstaða ríki í viðræðun-
um í Panmunjom. Þar gengur
hvorki né rekur. Bardagar halda
áfram og þjáningum Kóreubúa
linnir ekki.
Margir álíta að þóf komm-
únista í Panmunjom hati
þann tilgang að breiða yfir
ósigur þeirra í Kóreustríðinu.
Bendir ýmislegt til þess að sú
tilgáta hafi við rök að styðj-
ast. Kommúnistastjórnin í
Peking vill ekki að þjóðir1
Asíu viti fyrr en í seinustu lög |
að herir hennar hafa farið
hverja hrakförina á fætur ann
arri. Stalin marskálkur vill
hinsvegar gjarnan að athygli
heimsins beinist um skeið ]
meira að Austur-Asíu en fyr- ]
irhuguðum veiðilöndum hans
í vestri.
ÞAU tíðindi spurðust frá Tékkó-
slóvakíu hinn 27. nóvember s.l.,
að einn af stofnendum kommún-
istaflokksins þar í landi, fyrrver-
andi aðalritari flokksins og vara-
forsætisráðherra, Rudolf Slansky,
hefði verið sviptur embætti, hand
tekinn og færður í myrkrastofu
fyrir fjandsamlegar athafnir
gegn ríkinu, eins og það var orð-
að _af yfirvöldunum.
Á ríkisráðsfundi samdægurs
upplýsti Gottvaldi forseti og ein-
ræðisherra hvað gerzt hafði og
tjáði ráðherrum, að í krafti fram
kominna gagna væri Slansky
grunaður um njósnir fyrir óvini
tékknesku þjóðarinnar.
VALDASTREIfA
Með þessum atburðí hefst nýr
kafli í sögu hinna valdasjúku leið
toga kommúnistaflokksins þar í
landi, sem allt frá tíma bylting-
arinnar hafa innbyrðis reynt að
troða skóinn hver niður af öðrum.
Fyrrverandi sendiherra Tékka
í Bandaríkjunum dr. Slavik, lét
þau orð falla í tilefni af þessum
atburði, að með honum væri til
lykta leidd keppni þeirra Slan-
skys og Gottvalda um æðstu völd
í landinu, en Slansky hefði um
langt skeið verið skæðasti keppi-
nautur forsetans. „Gottvaldi vill
vera númer eitt“, sagði hann, „og
hann vill vera það einn“. Slansky
reyndi að vera meiri kommún-
isti en Gottvaldi, en hann beið
lægra hlut.
KOM EKKI Á ÓVART
Ekki . verður sagt, að örlög
Slanskys hafi komið mönnum á
óvart. Það var þegar bersýnilegt,
að ekki var allt með felldu, er
hann var sviptur starfi, sem aðal
•ritari kommúnistaflokksins, hinn
6. sept. s.l., en við tók sjálfur
Gottvaldi, sem trýggði sér með
því algera einræðisaðstöðu. Hann
var nú einnig orðinn leiðtogi
flokksins. Sýnist hann því ekk-
ert þurfa að óttast að sinni a. m.
k. svo lengi sem hann finnur náð
fyrir augum yfirboðara sinna í
Kreml austur.
GYÐINGURINN SALZMANN
Slansky er af gyðinglegu bergi
brotinn og heitir réttu nafni
Salzmann. Hann er kaupmanns-
sonur frá Pilsen. Eins og margir
fyrirrennarar hans taldi hann af
ýmsum ástæðum heppilegt, að
taka upp slavneskt nafn, sbr.
Apfelbaum—Sinovjev, Bronstein
—Trotzky, og Rosenfeld—Kame-
nev. Alla þessa menn hefur bylt-
ingin löngu gleypt og nú er röð-
in komin að Salzmann—Slansky.
Rudolf Slansky er fimmtugur að
aldri. Hann er háskólagenginn og
vel kunnandi um marga hluti,
hefur lengstum verið driffjöður-
in í starfsemi kommúnistaflokks
ins og dyggur þjónustumaður
Moskvuvaldsins. Hann tók að
sjálfsögðu virkan þátt í tilræðinu
1948 og var um árabil ritstjóri
flokksblaðsins Rude Pravo.
Árið 1939 flýði Slansky til
Moskvu og dvaldist þar að mestu
öll stríðsárin. Hlaut hann þar til-
hlýðilega kennslu að kommún-
iskum sið og hvarf síðan aftur til
heimalands síns 1944, en flutti þá
með sér áætlamr húsbændanna
um að hneppa fósturjörðina í
þrældóm Sovét-Rússa. Áætlun
þessa framkvæmdu þeir samsæris
mennirnir út í hörgul eins og
kunnugt er. Þeirra fyrsta verk
var að myrða utanríkisráðherra
landsins Jan Masaryk í febrúar
1948. Slansky vann þá gjarnan
bak við tjöldin og naut óskipts
trausts félaga sinna enda var
stjarna hans þá hátt á lofti austur
í Moskvu.
Hann var og ötull hvatamaður
að Stofnun hins illræmda Komin-
form og lét að sér kveða við
stofnun þess félagsskapar í
Varsjá 1947.
TALAÐI DIGURBARKALEGA
í febrúarmánuði síðastliðnum
fór fram me.ð miklum umsvifum
Refsifanginn Rudolf Slansky
víðtæk hreinsun í Tékkóslóvakíu
eins og menn muna, er Clementis
utanríkisráðherra féll í ónáð og
var fangelsaður ásamt Svoboda
hermálaráðherra, menntamála-
ráðherranum Novomensky og
nokkrum öðrum áhrifamönnum
og konum. Slansky var þá aðal-
ritari kommúnistaflokksins og
naut virðingar. Það féll því að
nokkru leyti í hans hlut, að skýra
málin. Digurmæli þau er hann
flutti þjóðinni þá, minna óneitan-
lega á „skýringar“ félaga hans
Gottvalda, nú nýverið, þegar
sama Slansky var varpað í
dýflissu fyrir njósnir og fjand-
skap við ríkið. Það var í Brati-
slava, sem Slansky flutti þrumu-
ræðu sína um svikarann
Clementis.
Hann var þá ekki myrkur í
máli og lýsti því yfir með því
yfirlæti, sem einkennir komm
úniskar málpípur í leppríkj-
unum að „hreinsuninni" yrðl
haldið áfram miskunnarlaust
til að útrýma óbolsiviskum
hugrenningum og afbrigðum
frá marxisma og leninisma.
ENGIN LIÐLESKJA
Það verður heldur ekki sagt um
Slansky, að hann hafi verið lið-
leskja í hreinsunarstarfinu. Á
hálfu ári tókst honum að fjar-
lægja 170.000 flokksmenn, sem
Moskvu ekki geðjaðist að. Svo
skeleggum hreingerningamanni
hefur víst sízt grunað að hann
væri sjálfur kominn undir smá-
sjána, og nú drægi til válegra
tíðinda fyrir hann.
GOTTVALDI HLÝDDI
ALLSHUGAR FEGINN
Slansky er nú eins og heimur-
Frh. á bls. 12.
Velvokandi skiiícu:
ÚB DAGLEGA LÍONU
Vantar einkenni
á vagnana
BRÉF þetta hefir A.A. sent
mér.
„Velvakandi minn. Ég get ekki
stillt mig um að senda þér nokkr-
ar línur um strætisvagnana, sem
enginn farþegi þekkir.
Hvernig stendur á því, að hér
er ekki hægt að taka upp svipað
fyrirkomulag og tíðkast alls stað-
ar erlendis, þar sem ég þekki til,
að einkenna vagnana með tölu-
settum spjöldum bak og fyrir og
á hlið?
Það er segin saga, þegar menn
bíða á áfangastað, þar sem
margra vagna er von, að þeir
þekkja ekki sinn vagn, sem er
ekki furða, þar sem einkennin eru
svo óljós. Þyrpast allir að dyr-
unum samt, svo að þröng verður
af. Ys og þys, skarkali og há-
reysti, unz allt dettur í dúnalogn,
er vagninn heldur af stað, þá
nokkurt hlé, þar til næsti vagn
kemur og vitleysan hefst á ný.
Spjöld á áberandi stað
EKKI tekur betra við á Lækjar-
torginu. Ef menn eru ekki
þaulkunnugir vögnunum, verða
þeir oft að leita dyrum og
dyngjum áður en hefst uppi á far
artækinu.
Þá væri einhver munur, ef
vagnarnir væru tölusettir, þannig
að hver leið hefði tiltekna tölu.
Og einkennisspjöldunum væri
komið fyrir, þar sem þau sjást
greinilega, svo að ekki verði um
villzt“.
Ferðaskrif stof an
ættl að vera með
AÝMSUM nýjungum hefir
hinn nýi framkvæmdastjóri
strætisvagnanna bryddað. Og
hefir nú heyrzt, að tölusetja eigi
leiðirnar í bænum eins og A.A.
leggur til. En eitthvað dvelur.
Einn vagn hefir sézt með tölu-
spjaldi, Hlíðavagninn, ef ég man
rétt. Hann minnir á staka hrafn-
inn, en vonandi bætast hinir í
hópinn einn góðan veðurdag.
En það er ekki nóg að tölusetja
leiðir strætisvagnanna. Ferða-'
skrifstofan ætti að taka upp
sama fyrirkomulag. Ef til vill
verður því komið í kring fyrir
næsta vor.
Mikið starf og gott
M SEINUSTU helgi hefir versl
unarfólkið enn lagt óhemju-
vinnu í gluggaskreytingar og hug
U:
X. I *
þí? m~'L
a
K'-

vitsmennirnir lagt heilann ótæpi-
lega í bleyti. Árangurinn er líka
eftir því, margir gluggarnir eru
ævintýralegir.
Því verður ekki í móti mælt,
að þessar gluggasýningar setja
meiri jólasvip á bæinn en nokkuð
annað og það því fremur nú, sem
engin jólatré eru á krossgötum
bæjarins og af meiri grvótt er að
taka en endra nær.
Úr átthögum skarkolans
EKKI hirði ég um að þylja hér
neitt lof um þá gluggana, sem
girnilegastir eru til fróðleiks og
skemmtunar, enda er sjón sögu
ríkari. Get ég þó ekki stillt mig
um að minnast á þá skreytinguna,
sem tvímælalaust vekur mesta
athygli, enda hefir margur mað-
urinn staldrað þar við.
I glugga blómabúðarinnar
Flóru í Austurstræti gefst mönn-
um á að líta undirdjúp hafsins,
furðufiska og önnur sjávardýr,
ígulkéi-, kuðunga, þaraþöngla og
svo mætti lengur telja.
Er allt hjúpað ævintýrablæ
eins og hlýtur líka að vera þarna
í heimahögum skarkola og
skötu. Hafmey er þó enginn, ef
til vill sakna hennar einhverjir.