Morgunblaðið - 06.03.1952, Blaðsíða 7

Morgunblaðið - 06.03.1952, Blaðsíða 7
Fimmtudagur 6. marz IS52 MORGTJTSBLAÐ19 7 1 Vísindin hafa numið land á Græniandsjökli GRÆNLANDSJOKULL tek- ur yfir fimm sjöttu hluta Grænlands. Hann er stærsti jökull í heimí, 8800 fet á þykkt, og talið er, að á há- jöklinum sé kaldara en á sjálfum NorðurpúSnuni. KÖLD KJÖR Vísindamenn hafa Iöngum verið |>eirrar skoðunar, að þessi gífur- lega íshella hefði mikil áhrif á veðurfar um heim allan. Um S>riggja og hálfs árs skeið hefur lítill hópur harðsnúinna franskra vísindamanna leitazt við að færa Sönnur á mál veðurfrseðinganna. í>eir hafa í bókstaflegum skiln- ángi hafzt við í íðrum þessa stærsta jökuls vgraldar milli þess sem þeir brutust upp á yfirborðið til að senda frá sér veðurskeyti og loftbelgi. Oft er frostið 30 gr. á Celeius. Það eru köld kjör, sem Snenn þessir eiga við að búa, en þeir hopa þó hvergi og una sér jafnvel í illviðrum hins græn- lenzka fimbulvetrar, sem f unaðs- fögru skini miðnætursólarinnar. POUL E. VICTOR Fyrirtækið, sem að leiðangrin- Km stendur, nefnist „Hinir frönsku tieimskautaleiðangrar'4, en foringi Seiðan gursmanna er Poul Emile Victor. Hann er nýtízku fulltrúi hinna óþreytandi heimskautafara, rnanna eins og Peary, Amundsen ©g Byrd, sem ótrauðir hafa lagt leiðir sinar um víðáttumiklar auðnir heimskautalandanna. Victor var tuttugu og fimm ára að aldri, er hann skipulagði fyrsta leiðangur sinn til Grænlands. Á Btríðsárunum starfaði hann í þeirri deild Bandaríkjahers, er fékkst við rannsókn. heimskauta- Bvæðanna. Vann hann þá mikið ©g gott starf við skipulagningu Ibjörgunar- og fallhlífasveita, sem setlað var að starfa á heimskauta- Bvæðunum. En þegar styrjöldinni lauk, heillaði Grænland enn á ný, og Victor tók ástfóstri við þá hug- tnynd sína að reisa vísinda- og yannsóknarstöð á miðjum hájökli Grænlands. LNDIRBÚNINGUR IIAFINN Með fulltingi frönsku stjórnar- snnar og leyfi Grænlandsstjórnar hóf Victor nú undirbúning leið- angursins. Hann safnaði saman hóp vísindamanna úr ýmsum grein um, sem ætlað var að vinna að jbeim rannsóknum, er voru tilgang- ur leiðangursins. Þessi vísinda- etörf voru fólgin í nakvæmum mælingum a íshelluimí og hreyf- ingum í jöklinum, þyngdarafls- tnælingum og rannsóknum á and- rúmsloftinu, veðurxari og lofts- lagi. Árið 1948 hélt lítill hópur leiðangursmanna til Grænlands til að undirbúa komu aðal-leiðangurs- ins árið eftir. Hinn 1. júní varpaði skip þeirra Á hájökli Græniands er starfrækt nýtázku veður- athugunarstöð aiit árið göng tengja híbýli þeirra við rann-sem varpað er niður í fallhlifum. sóknarstofur og bii-gðageymslur. Þrír rafalar sjá stöoinni fyrir raforku. Nokkra stund á degi hverjum klæðast vísindamennirnir skjólgóð- FRAKKAR hafa lengi staðið í fremstu röð þeirra þjóða, sem fengizt hafa við heimskautakönnun og hafrann- sóknir. Er mörgum lslendingum enn í fersku minni, er dr. Charcot fórst með skipi sína „Pourqoui pas?“ hér við land árið 1936. Nú á síðustu árum hefur nafn annars fransks vísindamanns oft boriOi á góma hér. Þessi mað- ur er Poul Emile Victor, sem sumarið 1948 hóf Ieiðangur þann til Grænlands, er varð undanfari varanlegrar vís- indastöðvar á Grænlandsjökli. — Fer hér á eftir fróðleg grein um starf Poul E. Victor og félaga hans, rituð af Clifford B. Hicks. félaga akkerum á firði nokkrum á vesturströnd Grænlands. 25 mönnum og sextán tonnum af farangri var skipað upp á gróður- vana ströndina. Vísindamennirnir héldu þegar af stað inn á jökul- inn. Til ferðarinnar höfðu þeir 5 beltisbíla og 15 sleða úr alúmíum stáli. Þrír þessara sleða voru út- búnir sem hreyfanlegar rannsókn- arstöðvar. Meðal þess, sem skipað var á land, má nefna 5000 gallon af benzíni, þrjár vindur, 12.000, fet af málmþráðum ýmis konar, senditæki, verkfæri og varahluti. Meðan verið var að koma farangr- inum fyrir á ströndinni, hófu tveir leiðangOrsmanna að leita að auðveldustu leiðinni mn á hájökul- inn. Höfðu þeir fimm*eskimóa sér til aðstoðar. Til þess að komizt yrði upp á jökulbunguna, var upp nær þverhníptan háls að fara, og leit í fyrstu út fyrir, að hann ætlaði að verða þeim Þrándur í Götu. VÖRULYFTAN En Victor hafði séð við þessu. Ilafði hann áður látið gera ferju nokkra, og þegar er nákvæmar mælingar höfðu verð gerðar á staðnum, var þeim útvarpað til Frakklands. Framleiðendur ferj- unnar svöruðu um hæl og gáfu nákvæm fyrirmæli um uppsetn- ingu og fyrirkomulag. Var ferja þessi eða lyfta 2500 fet á lengd, en ris hennar 700 fet. Gat hún flutt 1000—1500 pund farangurs í einu. Þessu næst var farangurinn fluttur með miklum erfiðismunum upp á yztu hrún jökulsins, en þar byggðu leiðangursmenn bækistöð. Að svo búnu hófu þeir hina óra- löngu ferð yfir sjálfan jökulinn. Eftir margra vikna ferðalag komu þeir loks á áfangastað inni á miðj- um jökulinum. Þar skildu þeir á- höldin og vistirnar eftir, en héldu sjálfir til strandar. Stigu þeir þar á skip, sem flutti þá heim til Frakklands. Sátu þeir nú heima þann vetur, en er voraði héldu þeir enn til Grænlands og stigu þar á land í áliðnum maí-mánuði 1949. TAKMARKINU NÁÐ Með því að setja upp birgða- stöðvar með nokkru millibili komu þeir loks að farangrinum, sem þeir höfðu skilið eftir á jöklinum árið áður. Ekki létu þeir þar staðar numið, heldur fluttu þeir sig enn 254 mílur inn á jökulinn. Þar hyggðu þeir aðal rannsóknarstöð sína. Þá var hásumar, en engu að síður var frostið oft gífurlegt. Með afburða dugnaði og þolgæði tókst vísindamönnunUm að grafa rann- sóknarstöðina niður í sjálfan jökul inn. Undir yfirborðinu var kom- ið fyrir tilbúnu íbúðarhúsi, rann- sóknarstofum, orkuveri og birgða- skemmum. Þá um sumarið flaug íslenzk flugvél 13 ferðir með 70 tonn af vistum og útbúnaði til leiðangurs- manna. Seinast í ágúst héldu flest- ir heim á leið, en eftir urðu 8 vísindamenn, sem hafa skyldu vetursetu áf þessum eyðilega stað, 9900 fet yfir sjávarmál víðs fjarri öllum mannabyggðum. NÝÍR MENN Á vori hverju brýst hópur manna yfir ísbreiðuna til að leysa áttmenningana frá vetursetunni. Þegar hausta tekur, hverfa flestir leiðangursmanna heim á leið, en eftir verða aðrir átta, sem heyja harða baráttu við einveruna, kuld- ann og myrkrið, unz sól tekur enn að hækka á loft.i. Eins og áður er sagt, eru vistarverur þeirra undir yfirborði jökulsins. 330 feta löng Þótt ótrúlegt megi virðast, skemm- ist mjög lítið af því, sem þannig er flutt, eða aðeins um 2%. Heilsufari hvers og eins eru gefnar nánar gætur, og útfjólu- um hlífðarfötum og fara upp á j bláir lampar bæta mönnum upp yfirborð jökulsins til þeás að fram-1 sólarleysið. Stóll tannlæknisins er kvæma ýmis konar rannsóknir og smíðaður úr trékassa, og áhöldi lesa af mælitækjum. Einnig setja I hans eiga sér enn f jarstæðukennd- þeir upp loftbelgi, sem búnir eru ' ari uppruna. sjálfvirkum senditækjum. Eftir örskamma stund er niður- stöðum þessara athugana útvai-p- að til flugvalla allra og veður- stöðva á norðurhveli jarðar. Það er ekki heiglum hent að hafa vetursetu í þessu kaldasta landi veraldar. Það tekur jafn- vel margar klukkustundir að þýða matvæli til einnar máltíðar. Enda þótt veðurathugana stöðin sé ekki nema nokkra metra frá göngun- um, sem liggja niður til stöðvar- innar, hafa leiðangursmenn strengt kaðla þar á milli. Væri þessum kaðli ekki til að dreifa, myndu þeir vafalaust villast og verða úti á þessari stærstu jökul- breiðu veraldar. Vatn fá leiðang- ursmenn með því að bræða ís, sem höggvinn er innan úr snjógöng- unum. Skriðbílar í leiðangri P. E. Victor í vorleysingum á Grænlandsjökli. Bílar þessir munu vera Samskonar og þeir, sem Jón Eyþórsson notaði í Vatnajökulsleiðangri sínum í fyrrahaust. AUKIN ÞEKKING Á vori komanda mun nýr hóp- ur leiðangursmanna koma til Græn lands og dveljast þar sumarlagt við rannsóknir á jöklinum.í fyrsta skipti er jökullinn rannsakaður gaumgæfilega, mældar hréyfing- ar hans og eðlisþyngd, og þykkt íshellunnar reiknuð út. Allt fram að þessu hefur aðeins strandlengja Grænlands verið kortlögð, en fátt um hálendið. En með nýtízku vís- margs vísari um grænlenzku f jöll- indatækjum hafa menn orðið in, sem eru hulin sjónum manna djúpt í iðrum jökulsins. GÓÐUR ÁRANGUR Vart er að draga vísindalegar niðurstöður af eins árs rannsókn- um, en að svo komnu virðist allt benda til þess, að sú tilgáta veð- urfræðinga eigi við rök að styðj- ast, að Grænlandsjökull sé eins konar veðraverksmiðja. Þá er að- eins að kynnast vinnubrögðum og starfsaðferðum í verksmiðju þess- ari. Þegar því er lokið, verður mun auðveldara að gera sér grein fyr- LONG VETURSETA Um tíu mánaða skeið hafast Frakkarnir við í híbýlum, sem sökkva æ dýpra í hjarnbreiðuna eftir því sem á líður. í hvert sinn sem þeir þurfa að komast upp á yfirborð jökulsins verða þeir að grafa sig út. Nokkra stund á degi J ir veðurhorfum á norðurhveli hverjum eru vísindamennirnir önn i jarðar. um kafnir við störf sín. Þegar þeim er lokið, leika þeir hljómplötur sér til skemmtunar eða þá, að þeir Svo er Poul Victor og hinum, dugmikiu félögum hans fyrir að þakka, að nútíma vísindi hafa standa í loftskeytasambandi við numið land á Grænlandsjökli, sem hinn fjarlæga umheim. I allt fram að þessu hefur verið Þegar veður leyfir er flogið til eitt stærsta ókannaða Jandssvæði stöðvarinnar með vistir og áhöld, veraldar. — TOCABADEILAN Framh. af bls. 1 standa tilteknar aukavaktir er nauðsyn bæri til við fiskveið- ar. Samkomulag náðist ekki um það atriði. Hinsvegar gef- ur samninganefnd sjómannafé laganna út yfirlýsingu um, að hún sé, með tilvísun til vöku- laganna, ekki mótfallin því, að hásetar vinni í einstökum tilfellum lengur en samning- ar ákveða, ef brýna nauðsyn beri til við að koma undan afla. STÖÐVUNARRÁÐSTAFANIR A.S.Í. AFTURKALLAÐAR Þegar er samkomulag hafði náðst milli samninganefnda deilu aðilja um tillögur sáttanefndar- innar afturkallaði Alþýðusam- band Islands þær stöðvunarráð- stafanir, sem það hafði gert gagn vart íslenzkum togurum í erlend um höfnum. Þau skip, sem þar landa geta því tekið þar salt, ís, olíu og aðrar nauðsynjar og haldið beint á veiðar. Þau skip, sem lagst hafa í höfn hér heima munu ekki hefja veiðar fyrr en atkvæðagreiðslu er lokið um samningana og þeir hafa endan- lega verið sambykktir. Þar sem aðeins 5 skin höfðu stöðvast af völdum deilunnar, verður ekki sagt að þetta verk fal! á loearaflotannm hafi náð bví að verða virkt. Sameiginlegur fundur í sjó- mannafélöeunum í Reykjavík og Hafnarfirði hefur verið boðaður í dag kl. 3 í Iðnó. Vegna þess að flestir togaranna eru á veiðum má gera ráð fvrir að atkvæða- greiðsla verði að fara fram með- al siómanna um horð í þeim. í Félagi íslenzkra botnvörpu- skinaeige^da mun fundur einnig verða haldinn í dag. S 4MNIN G ANEFNDIRN AR I samninganefnd útgerðarmanna áttu sæti þessir menn: Kjartan Thors form. Hafst. Bergþórsson, Trvggv: Öfeigsscn, Ólafur Tr. Ein [ arsson, Loftur Bjarnason, Ásberg . Sigurðsson, Eyþór Hallsson og Guðmundur Guðmundsson. I samninganefnd sjómannafél- laganna áttu þessir menn sæti: Jón Sigurðsson fyrir hönd A.S.Í. form., Sigfús Bjarnason, Borgþór Sigfússon, Gunnar Jóhannsson, Ólafur Björnsson, Gunnlaugur Kristófersson og Tryggvi Helga- son. Af hálfu fiskiskipadeildar Sam- bands matreiðslu- og framreiðslu manna tóku þessir menn þátt í samningunum: Böðvar Steinþórs son, Bjarni Jónsson, Ásgeir Guð- laugsson og Magnús Guðmunds- íon. Þetta er í fyrsta skipti, sem þessi deild í samtökum matreiðslu og framreiðslumanna gerist aðili að samningum sjómannafélag- anna og útgerðarmanna. ÁGÆTT STARF SÁTTA- NEFNDARINNAR Sáttasemjari ríkisins, Torfi Hjártarson og samstarfsmenn hans í sáttanefndinni, þeir Gunn- laugur E. Briem og Emil Jóns- son, hafa eins og oft áður unnið mjöff gott starf í sáttaumleitun- um í þessari deilu. Er ástæða til þess að þakka það um leið og sú ósk er látin í ljós, að endanlegt samkomulag megi nást í sam- tökum deiluaðilja um þær tillög- ur, sem samninganefndir þeirra hafa undirritað og-mælt með. — Kýpurey Framh. af bls. 6 hafa verið með í því að tilhefna Kýpurey, sem „eina mögulega staðinn fyrir miðstöð varna við austanvert Miðjarðarhaf". Það kann að vera að eitthvað muni draga úr þjóðernishreyf- ingunni á eynni. En menn geta líka verið vissir um að Rússar munu reyna að notfæra sér út í æsar hina sterku aðstöðu sem þeir hafa meðal kjósenda á hinni „yndislegu Kýpurey“.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.