Morgunblaðið - 17.06.1952, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 17. júní 1952
©im pifitsiii?
iim norska
PRÓFESSOR Didrik Arup Seip konungsbréf,
fíutti fyrirlestur i hátiðasal Há-
f-kólans á sunnudaginn var.
Rektor Háskólans, prófessor
'Alexander Jóhannessop kynntr
J-.ann f.yrir gestum og bauð hann
velkominn. Gat hann þess að pró-
fessor Seip væri einn kunnasti
xnálfræðingur Norðmanna og
hefði hann mikið ritað um mál-
vísindi. Hann hefði um 9 ára
skeið verið rektor háskóians í
Osló o"g hefði á striðsárunum ver-
ið í fvlkingarbrjósti þeirra
frjálsu tingu Norðmanna, sem
>-eistu rönd við hernámsliði Þjóð-
verja. Fyrir þetta hefði hann set-
ið lengi í fangelsi, bseði í Noregi
cg Þýzkalándi. Hann væri í
,'ítjórn félagsins Norden og for-
V'iaáur allra fólaga Norðir.anna
tim allan heim. Hann.væri og íor-
maSur þeirrar nefndar, er ætti að
vrrskurða hvaða mál Norðmer.n
töluðu í framtíðinni. Hann iiefði
1946 verið kjörinn heiðursdoktor
Háskóla Islands.
Því næst tók p^ófessor Seip til
^náls. Hann minntist á málstreit-
una í Noregi og hve háar öldur
> efði risið út af henni. En þetta
væri ekki einstakt um Norðmenn.
3>að hefði líka verið hiti í Svíum
íyrir 50 árum þejjar lögboðin var
lafsetning þar, og í Dönum þeg-
ákveðið var að hætta að skrifa
r.afnorð með stórum staf o. s. frv.
3?að væri eðlilegt að menn ýfðust
við. málbreytingum og því sem
T-.eir teldu málspilling en margt
ní því, sem tplið hefði verið mál-
jypiíling í Noi'egi, væri í rauninni
Æornt mái, talað og ritað í Noregi
J- igar á 13. öld.
Þegar talað væri um norskuna,
yrði að lita á hinn sögulega grur.d
völl tungunnar. Það væri íyrst
á víkingaöld að hægt væri að.tala
t.n sérstakar tungur á Nörðúr-
londurn, sænsku, norsku, dönsku
<o.| íslenzku. Atlantshafið hefði
<rinar.grað ís'.endinga og þeir
fúoppið við áhrif frá nágrönnum
'Srnum.
El.ztu rit Norðmanna eru írá
12. öld, en líkur eru til að eitt-
h. vað hafi verið ritað á norsku
áður af mönnum, sem dvöldust
vestan hafs í Englandi og írlandi.
Atlar líkur bentu til þess að staf-
rófið væi’i til Norðmanna komið
frá Englandi og þess vegna hefði
3 iest verið ritað á Vesturlandinu,
):ár sem greiðastar samgöngur
voru við England. Fyrsta skrif-
l-.-trið hefði verið hin svonefnda
,, insularskrift.“ Síðan hefði
li.unkaletrið komið með Bene-
diktsmunkum. Þriðji skóllnn
hefði verið við biskupsstólinn í
Niðarósi á 13. öld. Áhrifa frá þess-
urn skólunT gætti einnig í íslenzk-
i. ,n handritum, og það væri’því
J-.ýðingarmikið fyrir rannsókn
norskunr.ar að athuga fornrit ís-
lendinga,
Frá biskupsstólnum í Nrðarósi
rg la.gamálinu í Bergen breiddust
énrif um Vesturlandið. En svo
komu Hansakaupmenn og þsir
3 ofðu mikil áhrif á málið í Aust-
lu'landinu og Víkinni, og svo varð
Osló höfuðborg 1399. Þá áttu
Norðmenn einnig Bobulsén, sem
: ú er sænskt, ep þar bjó þá 10.
l.iuti norsku bjóðarinnar.
Ailt þetta hjá'paðist að, til þess
ró Austurlandið yrði ráðar.di og
í- e tti sinn svip á málið. Þess bæri
f innig að geta, að í Svartadauða
l efði prestar ,og munkar, eða
3 r.ir skriftlærðu menn, hrunið
: iður og þá hefði komið aftur-
1 'ppur í ritmennsku í landinu og
1 ð hefði orðið tungunni til
Jeekkis.
I framhatdserindi, sem prófess-
C''inn flutti i gærkvoldi, rakti
'h.ann enn fleiri áföll norskunnar.
J.finnti hann á að áhrifin á málið,
'£. 5. Norður-Þýzkalandi hefði ekki
.',13u orðið sterk þar en á hin-
•Vip Norðurlöndunum. Svo kom
útgefin í Kaup-
' manr.ahöfn, yoru skrifuð á
dör.sku. Prentlistin kom ekki til
Noregs íyrr en löngu eftir að hún
hé.lt innreið sjna. í Danm.örku og
Svíþ.jóð. Afleiðingin varð sú að
allar guðsorðabækur eftir siða-
skiptin voru prentuð i Danmörku
og á dönsku. Kirkjumálið varð
danska og börnunum var kcnnt
að biðja Faðir vor á dönsku. —
Þetta h.laut að, hafa mikil áhri!: á
t’^nguna, er.da var svo komið um
1600 að dómendur skilcíu ekki
málið á hinum íornu norsku lög
um Magnúsar konungs 'agabætis.
og varð þá að þ.ýða bau.
Það var ekki fyrr en um 1700
að fyrst fer að brydda á mál-
hreinsunar viðtcitni. Rskti svo
•prófessorinn sögu málstroitunn-
ar, hvernig b.vggoamálið. yorska
fór að Játa á sér bera og krafizt
var að n.orska yri5i kennd í skól-
um í slað dönsku.
Þegar skilnaðurinn varð við
Dani var Kaupmannahöfn ckki
lengur höíuðborg rikisins og það
hafði mikla þýðingu. Frá sænsk-
unni stafaði ekki shk hætta, sem
frá dönskunr.i, ebda var þjóðin
farin að finna sárt til þess hvað
hún hafði rnisst, og hvað hún
þurfli e'5 endurheimta. Var þá
farið að leita ti'l ís.lenzku fornrit-
anna um; h,já'p. Eiðs.vallarmenn
vildu hafa lög.in á norsku — en
hvað var r.orska? Þá hefst mál-
st.reitan fyrst fyrir alvöru og hef-
ir staðið síðan. Og hún er eðli-
leg afteiðing sögulegrar fram-
vindu, mælti prófessorinn að
lokum.
Á eftir fyrirlestrinum tók
Steingrímur J. Þorsteinsson,
prófcssor, til rná'.s og þakkaði
próf. Seip með mörgum íögrum
orðum fyrir komuna. Hann gat-
þess að Háskólirín hefði valið
fleiri menntamenn í Noregi en
nokkru öðru landi t' 1 þess að
sæma þá cloktorsnafnbót. Það
væru þeir próf. Mogens Olsen,
pi'óf. Seip og próf. Hákon Shete-
lig. Mætti skoða þetta scm
nokkurn þakklætisvott og rækt
arsemi islenzku þjóðarinnar við
hina norsku frændur. Að lokum
bað hann próf. Seip að bera vin-
arkveðjur héðan ar.stur um haf,
þá sérstaklega frá Háskóla ís-
lands til Háskóla Norðaianna.
í DAG er áttundi þjóohátíö-
ardagiir TslemVinga og liöin
eru 141 ár frá fæðingu Jóns
Sigurðssonav forseta. Um land
allt vevðnr dagsins minnzt
með háttóahöldum, 'og txvav-
vetna munu fánar btakta við
hi'uv.
Hér í Reykjavík bcfjast há-
tiöatiöldin á Austurvelli kl. 2,
en þá verða þangað komvar
skrúðgönguv Astur- og Vest-
ur-bæiuga. Athöínin þar tek-
ur eina kluklsustund o? lýkur
með ávarpi forsætisráðhería.
Þegar gengið verður fylktir
iiði af AusturvelH suðuv á
íþróttavöll, verður á leiðinni
síaðngcmzt við gröf Jóus Sig-
urðssonar og lagður að henni
blómsveigur. Á íþi'óttavetlin-
um fer fram 17. júní mót
íþróttarnanna, með keppni í
ýmsu.m greinum.
Skemmtunin í Lækjargötu,
sem sérstaklega er ættuð
böraum, hef&t kl. 4 síðd. — En
þar munu m. a. koma fram all-
mörg börn til að skemmta.
Kvöldskemmtunin hefst kl.
8 á Arnarhóli. Þar koma fram
kórar og dansmeyjahópur. —
Einar Kristjánsson óperusöngv
ari tekur lagið, borgarstjórinn
flytur ávarp. Samkomunni á
Arnarhóli lýkur með því að
aliir nærstaddir táka undir
með hinum víðfræga þjóðkór
dr. Páls ísólfssonar.
Síðan hefst svo dansinn á
Lækjartorgi, j Austurstræti og
í Lækjai'götunni.
C'
Ijrafffiger Ðreytmg a skipo-
m Læknafclags fslands
ADALFUNDUR Læknafélags íslands var haldinn í Háskótanum
dagana 12.—14. júr.í 1952. í upphafi fundarins minntist formaður,
Valtýr Albertsson, þriggja lætcna, sem tátizt höfSu frá því er síðasti
aðalfundur var haldinn, þeirra Ríkarðs Kristmundssonar, Ólafs
Lárussonar og. Valdemars Erlends&onar. Risu fundarmenn úr sæt-
tim tit virðingar við hina látnu starfsfélaga.
Úrslit 9. gelrauna-
seðilsins
ÚRSLIT 9. getraunasfeðilsins urðu
kunn í gærkvöldi og eru þau
þessi:
Fram—KR 2
Valur—Víkingur x
Vestri—Hörður 2
KR—Haúkar 1
Sparta—Akranes 1
Drammen—Hamarkam. 2
Askim—Kvik 1
Fremad—Spartagus 2
Bryne—Viking 2
Nymark-—Os x
Djerv—Nordnes x
Baune—Vaard 2
Næsti getraunaseðill hljóöai' á
leiki sem munu fram fara 10.
ágúst.
Kraíamir fiéidii þingsæfimi á „llnsatkvælum"
•' 1
ÚBSLI-TIN í ‘áukakosningunni, sem írani fór á ísafirði s.l.
sunnudag sfvpa, greinilega að Sjálfsíæðisflokkurinn á þar
vaxandi fylgi að'fagna, en kratainir eru að taoa. Munaði nu
aðeixis 9 atkvæðum að frambjóðandi Sjálfstæðismanua,
Kjartan Jóhamisson læknir ynni þetta höíuovígi Aiþýðu-
flokksins. Björguðu krat&rnir þingsætinu í þetta skip i meú
lánsatkvæðum frá himnn andsíöðuflokkum Sjálfslæðis-
maraia. Mun það allra álit að sá „sígur“ muni reynast Al-
þýðuflokknum skammær.
tJRSLITIN
Mjög mikil þátttaka var ! þess-
ari kosningu. Greiddu .atkvæði j
um 95,5% kjósenda, s?m i fycr-1
skrá voru. Veður var hið.Cegursta I
á Isafirði þer.nan dag og lctti það
kjörsöknina verulega.
Atkvreði iéllu^bannig:
Kjartan J. Jóhannsson, fram-
bjóðandi Sjátfstæöisfiokksins
h.aut 635 atkvæði. Hannibal
Valdimarsson, frambjóðandi \1-
þýöuflokksins, htaut 644 atkvæði.
Jón A. Jóhanr.sson, frambjóð-
andi Framsóknai'ílokksins, hlaut
. 'núrar-sambandið og eftir 1400 ,60 atkvæði og Haukur Helgason,
jí - v að■gasta.áhrifa.iaá dynskunni. ffy5mþjóðknAÍ.komhJú1V3f?i hjaut
'L m 1450 er svo komið að öll i 79 atkvæði.
VtGSTATTAX VIÐ SI3USTU
KOSNÍNGAR
I alþmgiskosningunum haustið
3:949 urðu úrslitin bessi:
Kjaitar J. Jóhannsson Sj. 616
atkvæði. Finr.ur Jónsson, Alþfl.,
628 atkv. Jón A. Jóhannssón,
Frsfl., 67 atkv. Aða’björn Féturs-
spn, Sós.íl., 115 atkv.
Aí' þessurn tö'um kemur í
t.jós »0 Kjartan J. Jóhaxvusson
hcfui' mí hætt vi3 sig 19 atkv.,
cn trambjóftanúi kratanna 16.
Frambjtíðahdi Frátnsóknar-
fíekksins hefur hinsvegar tap-
að 7 atkvæðuin og frambjóð-
andi kommúnista 36 atkvæð-
myi. Er atkvæðatap háús mjög
úberandi.
Fundarstjórar voru kosnir þeir
Baldur Johnsen, héraðskeknir,
o; Tón Steffer.sen, prófcssor, m
fundarritarar, Ólafur P. Jópsson,
héraðs’æknir, og Óiafnr Bjarna-
son, læknir.
I skýrslu sinni um starf stjórn-
arinnar á síðastliðnu 'ári ijat :ior-
.maður ýmissa hagsmunamála
lækna, er stjórnin hefur barizt
fyr-ir. Tvær milliþinganefndir
h'öfðu skilað álitsgjörð, önnur
um skólaeftirlit, til heilbrigois-
stjóvnarinnar, hin um áfengislög-
gjofina, til stjórnskipaðrar nefnd-
ar.
Formaður bar fram tillögu um,
áð fétagið styrkti byggingu vær.t
anlegs handritasafns og var sam-
þykkt að félagið iegði frsm kr.
5009.— í því skyni.
LAGABREYTINGAR
Eitt af aðalmálum "undarms
var breyting á lögum Læknafé-
lags Íslands. Var samþyk'kt gagn-
ger breyting á skipulagi iélags-
ins, og fóist hún fyrst og fremst
í því, að hér eftir skyldi málum
þess ráðið til lykta aí íulltrúa-
ráði, sem kosið væri af svo nefnd-
um svæðafélögum. Slík svæða-
félög eru nú sjö að tölu utan
Revkjavíkur.
Á fundinum voru flutt fjögur
erindi um læknisfræðileg efni.
Dr. med. Óskar Þ. Þórðarson
talaði um stingsótt og Coxsackie
virus. Kristinn Stefánsson, lyf-
sölustjóri: Nöfn og form lyfja:
Dr. med; Jóhannes Björnsson
flutti erindi um krabbameín í
endaþarmi og ristli og Ólafur
Geirsson, læknir, talaði um loft-
bi'jóstmeðferð utan sjúkrahúss.
Stjórn félagsir.s var endur-
kosin, en hana skipa: Formaður
Valtýr Albertsson, læknir, rilari
Júlíus Sigurjónsson, prófessor og
gjaldkeri, Jón Sigurðsson, borg-
ar’æknir.
í varastjórn voru einnig endur-
kosnir laeknarnir Helgi Tómas*
son, Friðrik Einarsson og Berg-
sveinn Ólafsson.
Á fundinum mættu um 60
læknar.
Óvísí hvort um árás var að
ræoa a bjargarstigiium
Maðurínn er enn meðvitundarlaus
ÞAÐ er ósannað mál, að um árás hafi verið að ræða á mennina
tvo, sem um var getið í Morgunblaðinu á sunnudaginn. Maðurinn,
s.em lögreglan flutti í óviti heim til sín, og síðan var fluttur í
Landsspitalann, var ekki kominn til fullrar meðvitundar í gær-
kvöldi, er Mbl spurðist fyrir um líðan hans. Þessi maður er Árni
Björnsson píanóleikari og tónskáld, Mjóuhlíð 10 hér í bæ.
Á ícstudagskvöldið var hinum
þýzku hljómlistarmönnum frá
Hamborg haldið kveðjusamsæti.
Var þar.margt hljómlistarmanna
og tók Árni Björr.sson þátt í cam-
sætinu.
Þegar þetta gerðist var Árni á
heimleið og með honum þrír
menn aðrir.
KOM TIL HANDALOGMALS
Tveir mannanna gengu við
hlið Árna. Á Bjargarstígnúm
iennti tveim þeirra saman í slags-
málum. Hinn maðurinn, er geng-
ið hat'ði við hlið Árna, sleppti
hor.um bá og ætlaði að ganga í
milli. Eftii' framburði þeii'ra
beggja, telja þeir, að meðan á
þessum handalögmálum stóð,
hafi Árni Björnsson fallið í göt-
una.
PENINGUM STOLÍÐ?
Annar mannanna er var í
slagsmálunum, hlaut ' áverka í
andliti. Hann taldi sig sakna pen-
inga úr Veski sír.u, cr hann kom
á iögregluvarðstofuna. — Ekki
gerði hann sér grein fyrir því á
hvern hátt þeir hefðu horfið. en
veskið, sem þeir yoru í, var í
vasa har.s. El'ki bar hann það á
menr.ina tvo, að hafa stolið per,-
ingúnum. Menn bessir báðir hafa
eindregið neitaS að hafa veitzt sð
Árna Bjarr.ssyni, og að hafa tek-
ið r.okkra penir.ga. Annar þeirra
viðurkenndi strax að, hafa slégið
nianninn, scm áverkann hlaut.
I.ögreglan færði álla mar.nina
þrjá í lögregluvarðstofuna, söxnu
leio.is Á-rca Björr.sson, en þíir vár
svo búið um hann á sjúkrabörum
og hann fluttur heim til sín. —
Eiigan, ytri. áverka ,yar. á ..hoiium
að sjá.
EKKI SANNPRÓFAÐ
Vitni, sem rannsóknarlögreglan
tók skýrslur af í gær, töldu sigí
ekki hafa séð slagsmálin millí
marmanna tveggja, en þau sáu er
mer.nirnir voru að reýna að
hj.álþa Árna. Framburð mann-
anr.a tveggja, um að Árni hafi
fallið í götuna, hefur ekki tekizt
að sannprófa. Maðurinn, sem. á-
vprkann hlaut og telur að pening-
u.m hafi verið rænt frá sér, hefur
ekki getað gefið skýringar á því
með hverjum hætti Árni "éll í
götur.a.
Er/ læknar Landsspíta.lans rann
sökuðu Árna Björnsson kom í
ijós, að hann hefur hlotið högt;
á enni, en það mun hafa orsakáð
blæði”'" é noílonn
sluSningsmanna sr.
Bjarna Jóimonar
STUÐNINGSMENN séra Bji.rna
Jónssonar vígslubiskups efndu til
fundar í Sjómannaheimilinu á
Siglufirði á laugardagskvölaið kl.
8.30 e.h. Jóhann Hafstein alþm.
mætti á fundinum. Epda þótt ul
íundarins -væri boðað með ör-
fárra klukkustunda fyrirvara.
var hann samt vel sóttur. Mættu
þar hátt á annað hundrað manns.
Aage Schiöth lyfsali, setti íund
i.un og kvaddi til fundarstjórnar
Þormóð Eyjólfsson ræðismann.
Ræður ftuttú þeir Jóhann Haf-
stein alþim. og Jón Kjartansson
bæjarstjóri.
Hinn mesti samhugur ríkti á
fundinum og var máli ræðú-
mar.na.. te.kið .með. dynjandi lófa-
taki.