Morgunblaðið - 05.08.1952, Page 7

Þriðjudagur 5. ágúst 1952
MORGUNBLAÐIÐ
Frá Öíppsiileitaym — effír Átfa Síe'msrsson
sigra
ympimeiK
laiidarikísi cg Jsmaica uheiij boShíaupin.
HELSINGFORS, 28. júlí. — Síð-
asti dagur frjálsíþróttakeppninn-
ar og hin klassiska keppnisgrein
maraþonhlaupið á dagskrá. Yíir-
fuliir áhorfendabekkir og rnarg-
íaldar raðir forvitinna manna
meðfram hlaupaleiðinni. Geysi-
hörð keppni, tilviljanir og ó-
heppni á leikvanginum, ólympíu-
met og heimsmet. Þessi síðasti
öagur á leikvanginum var verð-
ugur endir á þá hörðustu, beztu
— og hina mest dramatisku
frjálsíþróttakeppni sem nokkru
sinni hefur verið háð.
ðíESTI HLAUPARI
ALLKA TÍMA
Fvrsta maraþonhlaup Tékk-
ans lauk með sigri hans. Ef
íími Peters frá Englandi á úr-
íökumótmu er réttur, þá er
tími Zatopeks annar bezti
: tími, sem náðst hefur í mara-
þonhlaupi- Tíminn er jafn-
framt nýít Ólympíumet. Og
hami vann með sóma þriðju
gullverðlaunin. Það var hægar
áður fyrr. Nú kemur hann á
stærstu íþróttahátíð allra tíma
þar sem sigurvegarar hafa all-
ir sérþjáífað í sínum greinum
um áraskeið. Ilann sýnir yfir-
burði í þremur erfiðum keppn
isgreinum — sem hver um sig
stendur greypt í hugi þeirra
þusunda manna, er á horfðu.
Hann er mesti hlaupari allra
tíma.
MARGIR ÞEKKTIR
HLAUPARAF.
Það er enginn sem getur fyrir-
fram talizt viss sigurvegari í svo
löngu hlaupi ssm.maraþonhlaupi.
Hins vegar veit maður um getu
ýmissa þátttakendanna. í þetta
sinn var vitað'að Rússarnir voru
góðir, svo og Bretarnir, Argen-
tínumennirnir, Finnarnir, Kóreu-
menn og Japanir. Zatopek hafði
a’.drei hlaupið maraþon.
voru margir sem efuðust um að
hann gæti tskið sig saman eftir
að hafa hlaupið 35 km. En sjálf-
ur var Zatopek aldrei órólegur.
Hann þekkti kraft og mátt fóta
sinna og hann tók við forystunni
þegar eftir 25 km — þegar nál.
20 km voru eftir að ullarþræð-
inum á leikvanginum — eftii'sótt-
asta marki allra maraþonhlaup-
ara, eins og íinnskur blaðamaður
komst að orði. 1
I
IILAUPID HEFST
Þeir hlupu 1300 m á leikvang-
inum til að byrja með. í farar-
broddi þann spotta var Aslam frá
Pakistan, og vakti óskipta at-
hygli fyrir að hlaupa berfættur.
Hann kom 38. í mark — berfætt-
ut og langt frá því að vera sár-
fættur að sjá. Að hlið hans í út-
gönguhliðinu var þó kominn hinn
brezki Peters og hann hafði for-
ystuna fyrsta kafla hiaupsins. —
Allri um-ferð á hlaupabrautinni
var lokað. En meðal þeirra er
,,eltu“ í bifreið voru blaðamenn
þeirra þjóða er keppendur sendu
í hlaupið. Þeirra fráscgn verður
að gilda.
Peters hljóp með þungum
framhallandi hlaupastíl með velt-
úm og óþörfum hreyfingum. Þó
virtist hann þekkja hlaupahraða
sinn og miðaði allt að sigri. Að
baki sér hafði Bretinn nær því
frá byrjun hinn hávaxna og
sterka Janson frá Svíþjóð, Za.to-
pek og Cox ásarr.t Pakistanmann-
inum berfætta. — Kílómetri eftir
kílómetra iá að baki, en nóg var
af þeim framundan. Hraðinn var
mikill og það teygðist furðufljótt
Úr þópnum.
FYRRÍ HELMJNGUR,
HLAUPSINS
Peters lauk við 5 km á 15:43
mjn. og 10 krn á 31.55 mín. En
tríóið, s.em fylgdi á eftir honum,
fylgdj létt. — Við 15 km var Pet-
ers enn fremstur en Janson var
kominn að hlið hans — og Zato-
pek iýlgdi sem skuggi.
Hann var allur annar í þessu
maraþonhlaupi en fyrr. Svipur
hans var glaðleitur og engum
kröftum beitt. Handavinna hans
var áreynslulaus, engar höfuð-
Emil Zatepek varð þrefaldur
Ólympíumeistari.
hreyfingar sem fyrr. Nokkru síð-
ar — er Peters hafði enn um 20
rr. forskot — hóf Zatopek við-
ræður við Janson, hló og virtist
taka öllu mjög létt.
Janson sneri fyrstur umhverfis
súluna þar sem hlaupaleiðin var
hálfnuð. — Síðan kom Zatopek
Peters var þriðji, en Corno frá
Argentínu var nú kominn ískyggi
lega nálægt honum.
ZATOPEK
TUKUP. FORYSTUNA
Stíll Zatopeks raskaðist aldrei
Hann lengdi bilið milli gin og
hinna sem við 25 km rnarkið tók
að fækka. Cox var fluttur í
sjúkrabiíreið á brott. Peters
hætti nokkru síðar, einn Finn
anna og énnþá fleiri. En ekkert
beit á Zatopek. Hann fletti rauða
bolnum sínum upp í hálsmálið
og iét frískan andvarann leika
um forjóst sér og jók forskotið.
Meira er ekki um maraþon-
hlaupið að segja. Enginn hlaup-
ari í heimin.um var fær um ac
standa Zatopek að sporði. Yfir-
burðir hans voru óþrjótandi.
Hann haíði hlaupið í hendi sér
frá byrjyn til enda.
FJÓRFALDUR SIGUR
FJÖLSKYLDUNNAR
Þó voru höfuðhreyfingarnar
og gretturnar á honum sem áður
er hann kom inn á leikvanginr.
ákaft hyiltur. Hann fór greitt er
leyfði sér að hægja ferðina
síðustu metrunum, lyfti höndun-
um og sleit snúruna með gleði-
bros á vör. Hann gekk til konu
sinnar í áhoríendastúkunni og
þau kysstust. Sigur fjölskyidunn-
ar var íullkominn. Hjónin höíðu
hafið keppni í fjórum greinum
— og gullverðlaun þeirra voru
íjögu •.
Hinir komu hver af öðr.um
hvítir, svartir, gulir. Allir þreytt-
ir sumir aðíramkomnir og voru
bornir útaf á börum.
Ól.m.: —- Emil Zatopek, Tékk.,
2,23.03,2 klst., 2. Re.inaldo Corno,
Arg., 2.25.35,0 klst., 3. Gustaf
Japsson, Svjþjóð, 2.26.07,0 klst.,
4. Yoon Chil Choi, Kóreu, 2.26.
36,0 mín., 5. Veikko Karvonén,
Finnl. 2,26,41,8 mín., 6. Dello
. Cabrera, Arg., 2.26.42 klst., 7.
| Jozsef Dobronyi, Ungverjal.,
Birgðaaukningin nemyr 120-150 millj. kr.
SVO sem venja er til á frídegi
verzlunarmanna, eru ávörp flutí
útvarpið,og á má’iudagskvöldið
í dagskrá þeirri er helguð var há-
*íjS v.erzJjinar/naf'he, fluttu þeir
ávörp Björn Ólafsson, viðskipfa-
málaráðherra, Guðj.ón Einarsson,
foi'maður Verzlunarmannaíélags
Reykj.avíkur og Eggert Kristjáns-
son formaður Verzlunarráðs ís-
lands.
Hér fe:r á -eft-ir ávarp það er
Björn Ólafsson ráðherra flut-ti: LÁNSFJÁRSKORTUiIINN
ihorfur—Verðum
erfiileikum búnir
óiæmar si
ai vera vi
Uutm Óiafssoftar ráðherra s.l. mánudag
MÉR íinnst ekki óviðeigandi á
fridegi verzlunarmanna að minn-
ast á nokkur atriði í sambandi'
við verzlunina, sem snerta hags-
muni ailrar stéttarinnar. Slík
atriði snerta jafnframt allan al-
menning í landinu á einn eða
annan hátt og má segja, að þetta
málefni sé engum óviðkomandi,
þótt verzlunarstéttinni standi það
íæst.
Síð.an núverandi ríkisstjórn
tók við völdum hefur orðið mikil
breyting á 'nnflutningsverziun-
'nni og eðstöðu verzlana í land-
nu. Tuttugu ára verzlunarhöft,
neð öllu, sem þau höfðu í kjöl-
’arinu, voru búin að koma við-
•kiptunum í slíka úlfakreppu og
/msum viðskiptahát.tum í slíkar
'ifgor, að nærri ógerlegt var leng-
ir við það að búa. Hin mikla
;kriffin,nslca sem lögð hafði ver-
Eitt af þvi sem -mikið hefur
yerið kyartað undan af verzlun-
arst.éttinni er Jánsfjárskoríurinn.
Það er rétt, að l.ánsfé hefur verið
af frekar skornum skammti sið-
an gengisbreyfingin var fram-
kvæmd í marz 1950, þó hafa út-
lánin til verzlunar aukizt mikið
| vörutegundum, sem mest höfðu.
hækkað í verði vegna styrjaldar-
innar í Kóreu. Þetta mun hafa
áhrif á vöruverð hér eftir því
sem vérðlækkanir berast hingað.
Hin mikla verðhækkun erlendis
1950 og' 1951 átti mikinn hátt í
hinni öru hækkun vísitölunnar
hér og þeirri verðbólgu sem af
síðan, eins og vænta mátti vegna því hefir stafað. Til þess að draga
skerðingar á verðmseti krónunn-
ar. En þessir erfiðleikar eru ekki
sérstakt fyrirbrigði hér á landi.
í flestum löndum Evrópu er nú
lánsfjárskortur eða hörgull á
iánsfé. Reynt er hv.aryetna að
sporna gegn vaxandi verðbólgu
og ná jafnyægi í efnahagskerf-
inu með því að halda straum
lánsfjárins í heilbrigðum skorð-
um. Sé veitt út í þjóðlífið ótak-
úr þeirri verðbólgu er fyrsta
skilyrðið, að erlenda verðlækk-
unin komi sem fyrst fram í vöru-
verði hér innan iands. Það er eitt
af því sem frjáls verzlun og
frjáls samkeppni á að tryggja.
Talið er að vöruverð sé talsvert
misjafnt í verzlunum' fyrir svip-
aðar vörur, sem byggist á þvi
að nýrri vörur .eru korftnar með
lægra verði.
mörkuðu lánsfé, sem. ér ekki í, Islenzka þjóðin hefur oftast
samræmi við fjárhagslega af- við talsverða erfiðleika að stríða
komu þjóðarinnar, veldur það í utanríkisverzluninni. Svo er að
óviðráðanlegri ver.ðbúlgu og kall vísu nú með fleiri þjóðir, en það
,ð W2lunarsí«ttma 1 sam- ar alls konar höft og hömlur yfir er út*af fyrir sig lítil huggun.
aandi við hoftm, var felld niður
im leið og mikill hluti innflutn-
'ngsins var gefinn frjáls. Skömmt
jnin með biðröðum og skýrslu-
jerðum var afnumin. M.eð óskyn-
amleg.um verðlagsákv.æðum var
júið að hneppa mestaUa verzl-
unina í landinu í tapj'ekstur
vegna þess að álagningin stóð
þjóðina. Ótakmarkað lánsfé til
verzlunar í þessu landi væri því J CLEARING-LÖNDIN OG
aðeins mögulegt, að bankarmr yjjjgj^jpxiN VIÐ «>AU
réðu yfir afar rniklum gjaldeyris- | útflutningurinn er mælikvarð-
sjóðum, svo hægt væri ,að full- jnn á velgengni utanríkisvei'zlun-
nægja hvers konar birgðaaukn-1 arinnar. Eitt af hinum erfiðústu
ingu. Um þessa aðstöðu er því. verkefnum er að hagnýta sér til
miður e.kki að ræða. Frjáls verzl- ! fuus sölumöguleika á íslenzkurrx
un hér á landi eins og sakir ( afurðum í þeim löndum, sem.
, , • m-a-.-fu-r, u e d laIlul ö"-11 , aiui'ðum í þeim ronaum, sem.
Lr Uvcí rnfð st»nda kostar Það’ að útlánulú, heimta jafnvirðisviðskiptí, en það
arkostnaði. Þetta var leyst með
>ví að' auka vörubirgðirnar í
'andinu og heimiia frjálst vöru- "T yel , að Jara_
ramboð og eðlilega verðiags
nyndun.
>UNGRIBYRÐIAFLÉTT
Ég býst ekki við, að lands-
nenn yfirleitt geri sér nokkra
íugmynd um hversu þung byrði
var lögð á verzlunarstéttina með
iilum þeim höftum og hömlum,
tvöðum og reglum, sem í gildi
voru, þegar haftaslefnan ríkti
íér í almætti sínu. Sú breyting,
>em oroið hefur hér í þessum
;fnum undanfarin tvö ár, ætti því
ið vera kærkomin öllum
ílut eiga að máli.
Ég efast ekki um, að hver ein-
isti maður í verzlunarstétt mun
jska þess, að þurfa ekki aftur rS
vinna störf sín í skugga haft-
mna eða taka aftur á sig þá
jyrði, sem því skipulagi fylgir.
Tveggja áratuga revnsla í þess-
mi efnum hefur gert flesta lang-
ir.eytta.
Menn gera sér ekki ætíð grein
I ■
bankanna tjl verzlunar verður að | eru þau sem standa utan greiðslu
halda innan ákveðinna takmarká, ; bandalags Evrópu, hin svoköll-
uðu „clearing“-lönd, á viðskipta-
IIUSBYGGINGAR OG
VT VINN UREKST U RINN
Bankarnir ráða elclii yfir ótak
máli. Til þess að geta selt þessum
löndum fisk og aðrpr afurðir,
þurfum vér að kaupa vörur fyrir
allt andvirðið. Oftast eru boðnar
, , , . fram iðnaðarvörur, sem oft eru
morkuðu fe og þexr geta ekkxióhent hér venjulega með
latið af hendi meira fe en þeir hœrra vecði en hægt er að kaupa
hafa yfir að ráða. Það er þvi • vestur.Evrópu. En þótt slíkir
furðuleg staðhæfing, sem komið | erfiðleikar séu á þessum við-
hefur fram í einu blaði hér, að skiptum, verður gert allt sem.
bankarnir geti lánað ótakmark- J unnt er á skynsamlegan hátt til
að til íbúðarhúsabygginga, ef þeir ag halda uppi viðskiptum viði
aðeins vilji eða ef ríkisstjórnin1 „cleai'ing“-löiidin. Það er eitt af
^ hindri það ekki. Rikisstjórnin hef verkefnum verzlunarstéttarinnar
£em ur aldrei haft nokkur afskjgpti af að leita að hentugum vörum í
slíkum lánveitingum. Kjarpi máls -þessum löndum, til þess að greiða
ins er hins vegar s.á, að bank- íyrir útflutningsverzluninni.
arnir hafa ekki fé til að festa
í husbyggingum nema draga mn HINN- qkaGSTÆÐI
rekstursfe og stoðva þannig at- vERyLf'NARJÖFNUÐUR
vmnureksturmn 1 landinu. riest - „ . , > . _
... , í 1 Það sem af er þessu an hefur
al,r opmberir sjoðir eru nuhorfn verzlunErjöfnuðurinn verið mjög:
lr 1 snka/ byg^gac htið or 6haggtæ6ur.
þar að ia.
- Verzlunarhallinn.
„ samkvæmt verzlunarskýrslum
Su þ]oð, sem vill bjggja, ’-Oið- gefur þé sjaldan rétta hugmynd
'vrir bvi að bað e>- auðvelt að að Spfla’ leggla fe e! hhðar', úm gjaldeyrisástandið. Hirtn 1.
eaeia á höft en torveh að nema t En £Pariíiar auknmg þjoðannn-J júu var hallinn orSinn 218 mi]lj.
bau burhi ÞeL Jeena er bað ar Vell° 0Í 51 ° 3rm . kr" enda heíur ú«lutningur verið
'a“j°urtu- Þess vegna er þao t;j þ að kosta eðljlega aukn- utill nndanfarna mánuði ne (íefur
.mkið glapræði að gnpa fvrst úl fegu buðarhusa.
bvingunar eða frelsisskreðingar,
á hvaða svi6i sam er, til þess aój
iagfæra stundar misbresti í þjóð-i 120-—150 HÍT.11
ífinu, sen, oft ma kippa i lag a BIRGÐAUKNING
mnan hátt. Vér bvggjum \'ortl' Un.daniann prju misseri hefir
.itla þjóðfélag á skoðanafrelsi,
:rúfrelsi og athafnafrels:. Það
xarfnast raunverulegs frelsis í
jllum þessum greinum til þcss
ið það geti lifað, starfað og
þroskast.
Þessar breytingar á verzlun-
inni sem ég nú hefi nefnt eru
niklar, meiri en fólk gerir sér
almennt Ijóst. Frá verzlunar-
lítill undanfarna mánuði og gefur
það ástæðu til alvarlegrar athug-
unar. Úr þessu fer þó væntanlega
að rætast verulega í þessum og
næsta mánuði. Gjaldeyrisástand-
ið hefur af þessum sökum verið
•i a 11 nokkuð erfit-t síðustu mánuði, en
mikið verið flutt mn í landið af , , , ,
,, , . . „ þo ekki svo að astæða þætti til
alls konar varnmgi, sem litið J, ___
hefir sézt af undanfarin ár. Þessi
inníiutningur hefur í ýmsum
að grípa til róttækra ráðstafana.
Ekki er heldur gert ráð fyrir að
þess þdrfi fyrst um sinn nerna ef
greinum bætt úr roikilli þörf og einhver sérstök vandræði bér að
han.n hefii jafnframt rekið a dyi hondurnj SVo sem alger aflabrest-
okur og launbrask, sem talsvert á siidarvertíðinni.
y.ar íarið að þera á. Gizkað er á,
að birgðaaukning í landinu af j
_____ _ _ vmis konar neyzluvörum, nemi SLÆJU.8 HORFUR
stéttinni hafa þó heyrzt fleirij 120-—150 millj. kr. Markaðurinn j UM SÍLD\EÍÐI .
raddir, sem látið hafa í ljósJ innanlands hefur því sýnt mfirki Þjí verður ekki neitað, að ut-
óánægju með verzlunarástandið, þcss að hann sé farinn að mett- htið með sildveiðar er ekki gott
en hinar sem lýst hafa ánægju ast og gefur það verzlunarstétt-1 ems og stendur, þxott ekki se enn
sinni með þær breytingar er gerð- inni ástæðu til að gera innkaup utseð um veiðxna Eg ætla þvi
ar hafa verið. Minna getið þess, sín með varúð og hófsemi. I ekkl að ^era me_ð neinar hug
'•er jók frjálsræðið og létti byrð-1 Miklar sveiflur hafa verið á Xr að höndum Þeir
ina en mejra kallað eítir því, sem voruyerði a erlpndum markaði cotyi l.fo . ofrolrotri ^hrc,vHra’
t hefur þótt áskorta að mönnum
Frh. á bls. 15.
I (
væri fengið í hendurnar allt gpm
þeir óskuðu.
, , ... . TT , , sem liía a afrakstri fabreyttrar
undanfann tvo missen. Um nokk . , *
-• framlexðslu. verða jafnan að vera
urt skeið hefur verðlag erlendis t
vejrið lækkandi á sumum þeim
Framh. á bls. 15
i .1 ( (