Morgunblaðið - 03.09.1952, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 3. sept. 1952
r 6
tflafur ÞorvaldssQre s
* - ■i
ÞístáM úm iintill ijérstofin £oll-
EKKI eotla ég með línum þess-
um að skrifa eftirmæli eftir Her-
dísarvíkur-Surtlu, þ. e. kind þá,
sern síðust féll allra kinda á
Reykjanesskaganum og í næsta
nágrenni, og það heldur sögu-
lega. Sjálfsagt væri Surtla verð
nokkurra eftirmæla, því að táp-
mikil kind hefur hún verið, og
hafi hún haft eitthvað sérstakt
til að bera, svo sem góða forustu,
þá værí gaman að heyra um það,
en þar sem ég efast um, að nokk-
ur hafi verið henni svo kunn-
ur, að um það geti sagt, þá býst
ég ekki við neinum upplýsingum
þar að lútandi. Ég býst frekar
við, að sem einstaklingur í hjörð
hafi hún jafnvel verið lítt þekkt,
jafnvel þótt nokkrum kostum
hefði verið búin. Ég hugsa frek-
ar, að saga hennar hefjist fyrst,
eftir að hún er orðin alger ein-
stæðingur, sem engan virtist eiga
að, ekki einu sinni í dauðanum,
— en næga ofsóknarmenn, sem
ég.meina að gjarnan hefðu mátt
vera færri.
Frá því að ég fyrst heyrði
Surtlu getið siðastliðinn vetur,
sem eftirlegukindar á þessum
slóðum, þá hefur mig satt að
segja furðað á öllum þeim sögum,
sem gengið höfðu um kind þessa
og eltingaleik þeim, sem fóthvöt-
ustu smalar þar í grennd höfðu
átt við þessa undrakind. Virðist
rnér sem öll þessi frammistaða
fyrr og síðar sé með endemum,
og dýrt mun það hafa orðið að
enduðu að afmá hana af jörðinni.
■— Satt er það að visu, að mörg-
um manninum, hefur Herdísar-
víkur-féð velgt um dagana, og
mun það yfirleitt hafa verið tal-
ið með kostum þess en ekki göll-
um, þó að ókostur yrði það hjá
Surtlu, enda varð Surtla dýr, svo
að fáar kindur mun dýrari hafa
orðið á landinu, og ekki get ég
varizt því, að láta mér detta í hug
óþarflega dýr. Eitt er víst að
fljóttekin var hún, þegar allálit-
leg upphæð (tvö þúsund krónur)
var lögð henni til höfuðs. Þá var
hún tekin í fyrstu tilraun. Senni-
legt er, að Surtlu hafi verið erfið
undankoman nú, þareð hún'haföi
ekkert lamb á framfæri, og hefur
því verið búin að safna bæði
holdi og mör að eðlilegum hætti
geldrar kindar. Svo geri ág ráð
fyrir því, að i tveimur eða þrem-
ur reifum hafi hún verið, þvi
að það er mér kunnugt, að ó-
gjarnan týna kindur í Herdísar-
vik uil sinfti yfir sumarið. Mun
því þessi síðasti róður hennar
hafa orðið henni allþungur. Ég
held samt, að enn hægara hefði
verið að taka hana s.l. vetur í
snjó, því að eftir því, sem ég
bezt man, þá gerði þó nokkr-
um sinnum sporrækt í vetur og
jafnvel meira en það. Lamb
hennar mun hafa náðst einhvern
tima í vetur. Eitthvað mun það,
— og sjálfsagt fleiri ferðalög þá
kringum Surtlu — hafa kostað.
Já, það er orðið dýrt að smala
í Herdísarvík.
Oft mun það hafa hent, að
kindur hafi krokkið undan smöl-
um í klettasyllur í brún Herdís-
arvíkurfjalls, en að það hafi kost-
að jafnmikla peninga og umstang
að ná þeim þaðan aftur, hef ég
aldrei vitað, hvað þá, að nokkru
sinni hafi þurft að grípa til þess
að skjóta þær, — en hér mun
málið hafa horft öðru vísi við,
þar sem þessi kind var búin að
þrjózkast við aðtakaútsinn dauða
tíóm í heilt ár eða vel það. Þess
vegna var hún réttdræpur'útlagi,
hvar sem hún fyrirfyndist og af
hverjum sem var.
Þetta var nú um þá svörtu.
Við fall Herdísarvíkur-Surtlu
hefur að likindum fallið síðasta
kind Reykjanesskaga, eins og al-
rpennt hefur verið talið í þessu
Surtlumáli, þótt ég haldi, að Her-
tíísarvíkin sé austan Rekjanes-
gkagans og teljist því ekki til
mm tll síðnsfu kluán
...»
'í.
m iii
óhrif á veðráttunu
Verður hsg! í framtíðinni að gera ínpá
- famia við Irwing Schell.
hans, Ég held mig því við Reykja héraðs úr fé, sem betra var orðið
nesskagann í þessu máli, svo sem
hingað til hefur verið gert. Ég
held, og mun vera hægt að færa
sönnur á það, að þegar íé var
flest' á Reykjanesskaganum, þá
hafi hann fóstrað og fóðrað fleira
sauðfé en nokkur annar lands-
HAFÍSINN fyrir austurströnd um það, m. a. hvort ekki mætti
Grænlands og austur eftir öllu halda uppi skipulögðum athug-
íshafi hefur geysimikil áhrif á unum á ísröndinni fyrir norðan
veðurfar við ísland og um allt Islánd. Má geta þess í því sam-
norðanvert Atiantshaf, sagði bandi, að nú hefur verið ákveðið
bandarískur vísindamaður, Irw- að flugvél á vegum varnarliðs-
ie ing Schell, sem hér hefur verið ins í Keflavík fljúgi með stuttu
i á terð. — ísinn berst misjafnlega millibili norður ytir ísbreiðuna
og tel ég það rétta leið til að
byrja með. Þessari heimaræktun
tók þetta fé mjög vel, og átti
margur bóndinn orðið fallegt
og afurðagott.
Nú er þessi þúsund ára gamli langt suður frá ári til árs og og geri athuganir á hreyfingum
fjárstofn fallinn til siðustu getur það valdið gerbreytingu á rekíssins. Eg hef þegar tekið þátt
hluti, miðað við stærð. I Land- kindar Hann er fallinn bændum veðráttu, ef ísröndin berst eitt í einni slíkri könnunarferð, er
námu má lesa um það, að land a£ óviðráðanl^gum orsökum r>n árið t. d. miklu sunnar en áður. flogið var upp að austurströnd
var þar svo gott og velgengni I ekkj af þvi að hann væri bhinn En það er hugsanlegt að hægt Grænlands.
sauðfjár svo mikil, að svo virtist, J ” 1
sem tvö höfuð væru á hverri
kind.
RANNSÓKNIR A
|OG VEÐURFARI
væri með margra ára athugun-
um að finna hvað veldur því að SAMSTARF
ísinn rekur stundum lengra suð- NAUÐSYNLEGT
ur á við en ella og út frá því j — Ég tel það og mikils vert,
mætti ef til vill gera nokkurs heldur Mr. Schell áfram, að ís-
konar ísspá, svo menn gætu ver- lenzkir vísindamenn hafa verið
ið nokkuð við því búnir. fúsir til samstarfs að þessum at-
hugunum. En ég tel einmitt nauð-
STRAUMUM synlegt að koma á meira sam-
______________ I starfi í slíkum ísathugunum. —
Ég tel víst, að bændur á Reykja I Mr. Schell er starfsmaður Þetta viðfangsefni er svo um-
nesskaganum haldi fast á rétti Woods Hole hafrannsóknastofn-1 fangsmikið, að þörf er á að sam-
sínum og gangi eftir þeim fjár- unarinnar, sem hefur aðsetur á ræma og skipuleggja starfsemi
stofni, sem þeim ber, í hlutfalii Cape Cod í Massachusetts. Síð- allra þeirra manna, sem áhuga
við aðra, sem hafa sömu hags- j ustu ár hefur stofnun þessi haft .haía á því.
muna að gæta, „og ali upp nýja með höndum umfangsmiklar
sauði“. En vel skyldu bændur .rannsóknir á Norður-Atlantshafi,
gæta þess að fara vel og hóf-1 m. a. á Golfstraumnum, en furðu-
lega með hinn nýja og unga stofn, le8t er hve mörg náttúrufyrir-
I þvi að svo bezt verður hann lang-1 brigði i Atlantshafi, sem heita
lífur í landinu. Þá mun á fáum,má að stór hluti mannkynsins
að baka þeim svo mikinn
íjárhagslegan skaða, að þexr
.. ... . . , , fengju ekki lengur undir
Siðan sogur hofust um bunað j-jsjg. þvi ag svo mjkiir búmenn
manna á Reykjanesskaga, hef- jhafa bændur verið þar og eru
ur hmin aldrei orðið sauðlaus 'enn> að ljóst haía þeir gert sér>
fyrr en nú, og er það svo sem hvolt um tap eða hagnað er að
kunnugt er af giidum ástæðum, ræga a eignum þeirra og fram-
en ekki að sama skapi góðum. leigslu
— Nú er þessi gamli fjárstofn
Reykjanesskagans aldauða, þessi
nokkuð sérstæði og harðgerði
stofn, sem sennilega hefur hald-
ið lengst eiginleikum og útliti
hins upprunalega fjárstofns, sök-
um lítillar og lengst af engrar
blöndunar við hina blönduðu
fjárstofna annarra lands'nluta.
Oft hefur það heyrst, að fé á
Reykjanesskaganum væri afurða
rýrt og ljótt, og fleira hefur því
verið fundið til lasts. Þetta mun
einkum hafa heyrzt frá þeim
mönnum, sem minnst vissu um
Norðurlöndin bæta
árum rísa upp aftur á Reykja-
nesskaganum hraustur og harð-
ger fjárstofn, eigendum til yndis
þetta fé, en fullyrða má, að þetta °g gagnS' L,öndJ Þeirra bíða sauð-
fé gaf eigendum meiri arð en fé
víða annars staðar, þótt glæsi-
legar liti út. Aður en mæðiveikin
barst til Reykjanesskagans, voru .....
ýmsir bændur suður þar farnir
að rækta'fé sitt. Var það bæði
með. bættu fóðri að vetrinum svo
og með hrútum, sem að voru
fengnir, þótt margir þeirra, jafn
vel flestir, væru fengnir innan
tug þúsunda sauðfjár að minnsta
kosti % hluta af árinu, en eng-
um kemur annars að notum um
Þessi
gæði landsins eru margsönnuð og
síðasta og nærtækasta dæmið um
ágæti beitilandsins er Herdísar-
víkur-Surtla.
byggi afkomu sína á, hafa
verið rannsökuð til hlítar.
lítt
Rvík, 1. september 1952.
Enn eru milljónir holds-
veikra í heiminum
ANDSTÆÐURNAR
Á HAFINU
Golfstraumurinn flytur yl til
stranda Norður-Evrópu, en gagn-
stætt honum koma kaldir straum
ar norðan úr íshafi og bera með
sér hafís. Þeir hafa ekki síður
áhrif á veðurfarið.
Eins og kunnugt er færist ís-
röndin norðan Islands til og frá,
þannig að sum árin er hún fjarri
landi en önnur nær, segir Mr.
Schell. Yfir þetta eru til íslenzk-
ar frásagnir og skýrslur í nokkr-
ar slðustu aldir og safnaði Þor-
farmanna
Norðurlöndin fimm standa fyr-
ir alþjóðasamningi, sem á að
tryggja farmönnum betri aðbún-
að um 'farð í skipum sínuin.
Frakkland, írland, Kúba og
Portúgal hafa staðfest sarnning-
inn og þar með tekur hann gildi
þann 29. janúar næsta ár. Vonast
er til þess að enn fleiri ríki und-
irriti samninginn.
í samningnum er ákveðið að
herbergi áhafnarinnar skuli vera
miðskips eða aftur á ' og of-
an hleðslumarks. Hver maður
á að hafa minnst 30 feríeta rými
valdur Thoroddsen þeim öllum í og ekki mega vera meira en fjór-
eina skrá. Hef ég að undanförnu' ir menn í hverju herbergi, nema
kynnt mér þessar skýrslur og
þær komið að góðu gagni við at-
huganir mínar.
ISINN FÆRIR
HINGAÐ ÞURRVIÐRI
— Og hvernig breytist veðr-
áttan við nálægð íssins?
ENDA ÞÓTT holdsveikin valdi ekki lengur sama ótta og á miðöld-
unum, er 20 þúsund holdsveikrasjúkrahús voru í Evrópu einni, cr _______________
langt frá. því að sjúkdómnum hafi verið útrjynt. Erfitt er að áætla I — Það er athyglisvert, að þeg-
hve margir þjást af holdsveiki í heiminum í dag. Alþjóða heil- ar ísinn er nærri landi, þá er
brigðismálastofnunin (WHO) segir að tala þeirra sé allt að 7 millj. yfirieitt þurrviðrasamara hér en
) ella. en auðvitað kaldara. Þannig
í Afríku einni er áætlað að^ , virðist hafa verið þurrviðrasam-
holdsveikir séu um 2 milljónir j yeg fyrir að bann breiðist frek- ■ ara hér á síðustu áratugum síð-
að tölu og í Suður Ameríku ar út á sjúklingnum. Álíka mikil- ustu aldar, þegar ísinn lá nærri
Columbíu ......... . . ._. ... _
inn hafði fjarlægzt. Á fimmta
ártugnum færðist ísröndin aftur
nær einkum 1944 og 1949 og var
þá fremur votviðrasamt.
(Brasilíu, Argentínu, Columbíu Vægt er það, að meðferð holds-1 ]andi heldur en á þriðja og fjórða
og Mexico) 60 þúsund tilfelli af veilcra er orðin mannúðlegri, ef áratug þessarar aldar, þegar ís-
sjúkdómnum. I Indlandi er senni- svo mætti að Qrði kyeða Holds.
lega meira en ein milljón holds- veiki maðurinn er ekki leng,jr
veikra og svipað er í Kina. A utskúfagur { þjóðfélaginu. Með
nokkrum Kyrrahafseyjanna, eink nokkrum takmörkunum geta
um Fiji, Salómonseyjunum og a holdsveikir menn nú lifað nokk-
Hawaii er holdsveikin mjög út- urn veginn egiilegu lifi sérfræð VERÐUR HÆGT AD GERA
breidd. 1 jngar WHO og aðrir vísindamenn ÍSSPÁ?
Áreiðanlegri eru tillögurnar vinna að þvi ag ley§a þmr mörgu En haldið þér að hægt sé
fyrir N-Ameríku og Evrópu, en gatur> sem tengdar eru þessurn a® ssgja fyrir um hvernig ísinn
þaðan eru fengnar eftirfarandi skelfilega sjúkdómi> upphafi hans muni ,haga sér á hverju ári’
undir alveg sérstökum kringum-
stæðum. Rúm skulu vera tvísett,
en aldrei þrjú rúm hvert upp af
öðru. í klefanum á að vera svo
mikil dagsbirta, að maður með
eðlilega sjón geti lesið blað i
honum. Borðstofur farmanna
eiga að vera aðskildar frá her-
bergjum þeirra og þeim skal
þá er, tryggt rúm á þilfari þar sem þeir
' geta gengið um og hreyft sig
frjálst. Eitt baðker eða steypi-
bað og eitt saletni á að vera fyr-
ir hverja átta menn af áhöfninní
og eitt þvottaherbergi fyrir
hverja sex skipsmenn. Sérlegur
sjúkraklefi á að vera á skipi, sern
hefur meira en 15 manna áhöfn
og er í siglingum meira en
þrjá daga í einu.
Samningurinn hefur verið
gerður á vegum vinnumálastofn-
unar S. Þ., ILO, og að frum-
kvæði Norðurlandanna, og ríki,
sem hafa staðfest hann eru skyld-
ug til þess að senda skýrslu um
framkvæmd ákvæða hans.
skýrslur um sjúkdóminn nú:
Noregur .................. 16
Svíþjóð ................... 6
England ................. 100
Vestur-Þýzkaland .......... 4
Portúgal ............... 1418
Spánn ............. 4000—8000
Frakkland ......... 250— 300
Grikkland ......... 2000
Bandaríkin ......... 390
Kanada ............... 8
og smithætu.
Enoar sætlir
i
MERKUM ÁFANGA NÁD
i — Ég geri mér einmitt vonir
um að með víðtækum rannsókn-
um megi kanna nokkuð þau öfl,
sem ráða ísrekinu og þar af leið-
andi væri hægt að mynda nokk-
urs konar ísspá. En þá verða at-
huganimar að vera ítarlegri en
fram til þessa. Auðvitað hafa
mörg lönd við norðanvert Atlants
haf safnað frásögnum og skýrsl-
um um ísrek. En þessar skrár eru
þó ófullkomnar og lítt skipulagð-
ar fyrirfram.
GENF, 2. sept.: Nýr fundur var
haidinn hér í borg í dag til þess
að fjalla um Kashmírdeiluna. —
Mættir voru íulltrúar bæði frá
Indlandi og Pakistan. — Ekki
Enda þótt holdsveikin sé enn náðist neitt samkomulag og var kÖNNUNARFERÐIR
alvarlegt vandamál, hefur merk- einkum deilt um Það> hversu stór- MED sTUTTU MILLIBILI
um áföngum verið náð til þess að an her hvort ríki fyrir sig mætti — Hafið þið þá í hyggju að
útrýma sjúkdómnum. Sulfa-lyfin hafa við markalínuna, sem skipt- reyna að koma af stað frekari
geta að vísu ekki læknað sjúk-.ir áhrifasvæð'um þeirra. athugunum?
dóminn, en þau geta þó komiðl — NTB-Reuter. t — Já, ég hef leitað fyrir mér
Flugslys á Falsfri
NYKÖBING, 1. sept. — í fyrra-
dag vildi það slys til á flugsýn-
ingu hér í bæ, að lítil tveggja
manna flugvél, sem tók þátt í
flugsýningunni, fór út af flug-
brautinni og lenti inn á áhorf-
endasvæðið með þeim afleiðing-
um, að 5 ára barn lét lífið og
allmargir særðust. — Flugmað-
urinn, sem er sænskur, komst þó
lífs af, og einnig sá, sem með
honum var í vélinni. Síðar skýröi
flugmaðurinn svo frá, að orsök
slyssins hefði verið sú, að hann
hafði misreiknað vindstöðuna og
misst stjórn á flugvélinni.