Morgunblaðið - 10.10.1952, Qupperneq 11

Föstudagur 1ÍL okt. 1S52,,
MORCVIS BLAÐIÐ
©
t
isnproip 10
srsson íré II
HANN var fæddur í Elíjiarhöfða
á Akranesi 7. apríl 1877, sonur
hjónanna Einars Jónssonar og
Halldóru Sveinbjarnardótíur, er
þar tajuggu. Missti hann foreldra
sína er hann var ungbarn að
aldri og fluttist eftir lát foreldr-
anna tíi móöurbróöur síns, Guð-
mundar Sveinbjönsssonar og
konu hans Katrínar Jakobsdóttur,
er bjuggu á Valdastöðum í Kjós
f jölmörg ár við sérstakan myndar
og skörungsskap. Á þvú merka
menningarheimili ólst Benedikt
upp við fagra og holla lífshætti,
þar sem með sanni mátti segja,
að hinar fornu dyggðir væri í
hávegum hafðar. Dvaldist hann
þar þangað til hann hóf búskap
á Hurðarbaki í Kjós í félagi við
fiænda sinn og fóstbróður, Svein-
björn Guðmundss. frá Valdastöð-
um vorið 1903. Hinn 13. júní 1910
kvæntist hann fraendkonu sinni,
Halldóru Guðmundsdóttur frá
Valdastöðum og bjuggu bau á
Hurðárbaki hin næstu ár. Frá
Hurðarbaki fluttust þau að Fífu-
hvammi vorið 1919 og gerðist
Benedikt bústjóri Vilhelms Bern-
höft tannlæknis. Þaðan ióru þau
að Lágafelli í Mosfellssveit og
loks að Álafossi í sömu sveit.
Héost Benedikt sem verksmiðju-
stjóri klæðaverksmiðjunnar á Ála
fossi. Til þess að geta tekist þann
vanda á hendur fór hann til náms
í Danmörku um tíma í því skyni.
Vorið 1923 fluttist Benedikt
með fjölskyldu sína að Miðengi í
Grímsnesi. Keypti hanri jörðina
og bjuggu þau hjónin þar um 20
ára skeið og áttu þar heima æ
síðan. Er þau hættu búskap, tóku
• við börn þeirra tvö og iengda-1
börn. Andaðist Benedikt 3. þ.m.
á Landsspítalanum í Reykjavík
eftir þungbært dauðastríð og
verður í dag til moldar borinn frá
Fossvogskapellu.
Með Benedikt Einarssyni er góð
ur maður og merkur til moldar
hniginn. Hann var á yngri árum.
mjög fríður maður sýnum, hlýr,
glaðvær og háttprúður í allri
framkomu og umgengní, bráð-
gáfaður maður og vel að sér.
Mátti með sanni segja um hann, |
að hann var afbragð ungra
manna og samur var hann við sig
meðan æfi hans entist. Kennara-
próf hafði hann tekið frá Flensr 1
borgarskóla 1904 eftir tveggja til
þriggja mánaða nám þar. Nokkra
tilsögn hafði hann fengið í enskri
tungu hjá úrvals kennara, hann
*hafði og aflað sér með sjálfsnámi
mjög góðrar kunnáttu í esperant-
ó, einnig fékkst hann einn vetur
nokkuð við nám í frakkneskri
tungu. Annars hafði hann aílað
sér þekkingar í ýmsum efnum
með lestri góðra bóka, enda ó-
venju fróðleiksfús. Látið hefði
honum allra helzt að ganga skóla-
veginn og hefði hann verið til
þess mæta vel fallmn, þó að atvik
in hafi hagað því svo, áð mann
fór aðrar leiðir í lífinu. T.d. nefði
vélfræði ýmis konar átt vel við
hann, enda var honum óvenju
sýnt um meðferð véla yfirleitt,
auk þess hagur maður prýðis-
vel og verksvitur í bczta lagi.
Má geta þess, að hann var prýðis-
góður vefari og haíði hann lært
vefnað af hinum landskunna vcf-
ara, Gunnari .Hinrikssyni, sem
fyrstur manna hlaut legstað í graf
reitnum í Fossvogi. Má með sanni
segja, að ailir hlutir hafi íarið
honum vel úr hendi. Vel var
Benedikt máli farinn, einarður og
ritfær Vel, hagmæltur vel eins
o gfaðir hans. — Stóð hann ásamt
frændum sínum og mágum frá
Valdastöðum framarlega í fylk-
ingu ungménnafélagsins Dréng-
ur um það leyti, er félagið var
að myndast og aðalhvatamaður,
var hann að stofnun félagsblaðs- \
ins og ritstjóri þess um skeið. |
Hann var félagslyndur maður og i
áhugasamur um allt, sem hann
■ „ iámaril
JMKf /JlpSmariti iJBéí næfnaiB'SrnjaS
hefur verið hleypt af stokkun-
um og neínist það Vaki. Tima-
riti þessu, sem um margt er trá-
brugðið fyrri timaritum er um
menningarmál fjalla hafa verið
sett tvo verkefni að vinna að. —
í fyrsta lagi að kynna hið bezta
ar evrópskri mennt nútiðar. —
Geyma og avaxta hið iuvæmega
ar erfð rortxðar.
Bókaútgáfa Helgafells gefur
címantið ut, en þvi er ætlao að
ioma út tvisvar á ári.
Aí etni þessa fyrsta heftis má
nefna grein um malaralist eítir
xíorð Agústsson. Bandarikjamað-
ar, Haroict Miller, lýsir þjoð sinni
_'H, ritgeiðm er sexscakiega sam-
.n fynr timaritiö, svo og nokkr-
xr gieinar aðrar eítir erlenda
aöfunda, er ritaðar eru fyrir
vraki svo sem grein um kvik-
nyndalií.t, önnur ettir Kurt Zier
iyrrum kennara hér og íjallar
nún um skólamál. Þá sxrifar
vVolfgang Edelstein greinina:
List. Tilraun til skilgremingar.
í ritgtjórn tímaritsins eru auk
ta.di til heiila horfa og hann gat Edelsteins, þeir Þorkell Gríms-
veitt lið. lwjog var Benedikt gef- son> Þorvaldur Helgason og Hörð
inn fyrir að hugsa og ræða um
ýms vandamái insxns og bjo hann
yfir allijörugu ímyndunarafli, og
var gott og ónægjuiegt við hann
; að ræoa. Annars var hann hrein-
! hjartað göíugmenni, táliaus mað-
Arni G.EjySar^s
ur Ágústsson.
99
§irs&AA í Svíþjófö
ur í tryggðum hvort heldur við STOKKHÓLMI, 7. okt. — í
I menn eða málefni. I svip sínum Vermalandi í Svíbjóð hefur bi’ot
bar hann með sér bæði gáfur og izt út verðlagsstríð milli kaup-
göfugmennsku. rnanna og samv.nnufyrirtækja.
j Einiægur og fölskvalaus trú- Dag hvern birtast í blöðunum
maður var Benedikt Einarsson. feitletraðar auglýsingar um stór
Hann var tíðum gestur við Reyni- felldar verðlækkanir á útsölum
I vailakirkju og heilshugar stuðn- verziananna.
ingsmaður sóknarprestsins í starfi Þetta óvenjulega „stríð” hófst
hans. Sama er að segja um konu með því að nokkur fyrirtæki
hans, ættfóik hans og vandafólk, auglýstu lækkað verð á smjör-
I og er þess ljúft að minnast með líki og efnaiðnaðarvörum. í kjöl-
einlægri þökk. far þeirra hafa fylgt gífurlegar
I Benedikt Einarsson var prýðis verðlækkanir á kaffi, fleski
I vel kvæxiiur maour. Hann eign- hafragrjónum og fleiri vöruteg-
aðist óvenju glæsilega konu að un<^um °S þess eru dæmi að kjöt
íiioxeix og iiVc.i,esUm þoKka. Er afurðir hafi lækkað um allt að
hún væn Kona, vuur, tapmikil og aura (sænskar) hvert kíló-
| manni sínum samooOin, enda gramm- NTB.
I hjonaoanaið einKar larsælt og--------------------------
ástvmasamoúð oll. Þeim hjón- j
um vaxó þnggja mannvænlegra
barna auðro, tveggja sona og einn
ar dóttur, sem oxt eru gnt og ,
i eynst naia hið nýtasta íóik og átt dráttarvél
sem foreidrarmr trausti og vin
sæidum að íagna. ■ þar fram eftir götunum.
Sem bonai reyndist Benedikt
hinn ahugasamasu maður. Bætti OLNBOGABÖRN GERÐ AÐ
hann joioina stoi kostiega, bæði NÝTUM MÖNNUM
tún hennar, er hann stækkaði þegsu fé áut é hiklaust> að sé
akaflega mikiö og um husakost, 'yel varj8> Eins og áður er neint
Frh. af bls. 5.
milli 20 og 30 þús. kr.
100 ær kosta 30—40 þús. kr. og
og er joröin agætrega hýst og ser
scakur rnynoarbragur a ollurn
hlutuin. ueynaist nann hmn nýt-
asti maður, enda fxábær dugn-
aðarmaöur og trúr í verki sinnar
hafa mörg börn hrakizt miili
staða og kostnaður við það þó
orðið mikill. Sá er munurinn,
að ætlunin cr, að í Breiðuvík
geti 15—20 drengir eignast ör-
köliunar og .e.igi siður i þeim uggan samastað og það er mikils
storium, er hann vann í annarra ir8i íyrir þá að mega treysta
þjónustu. | þvj, a8 eiga ekki yfir höfði sér
Það þarf ekki að taka það íram,' að þurfa ekki að hrekjast bæ
þó geit sé, að slíkur maöur kom*frá bæ með sífellt öryggisleysi
sér hvarvetna vel, enda boðinn j um sinn hag. Og með vmáttu og
og búinn að veita eftir megni lið umhyggju vona ég að það megi
þar sem slíku mátti við koma. * gera þessi olnbogabörn þjóðfé-
Hann var ætíð hinn sanni dreng- ! lagsins að nýtum mönnum. Það
skaparmaður, friðsamur og frið- j er og þýðingarmikið í þessu efni,
semjandi, ef með hefði þurft og ' að nog verkefni eru fyrir hendi
göðgjarn ávallt. Að mínu viti var ‘í Breiöuvik. Þar geta drengirnir
hann gæddur rnörgum hinum' íundið afþreyingu bæði við ]
beztu kostum sannkristins manns ræktun og sjósókn og fengið I
og hins þarfa þjóðfélagsborgara. þann starfsundirbúnmg, sem
Mun hugljúf minning hans eigi gagnar þegar út í lífið kemur.
mér úr :ninni iíða. | Menntamálaráðherra hefur
Iviá þess geta um hófsemi hans, skipað íramkvæmdanefnd vist-
að ávailt var hann alger bindindis heimilis þessa. Eru í henni Gisli
maður á tóbak og áfengi og í þeim Jónsson alþm., Þorkell Kristjáns-
efnum sem öðrum sönn fyrir- son fulltrúi og ég, en vegna íjar-
mynd annarra. lægðar frá Reykjavík potti okk-
Hann hverfur nú frá oss, sam- ur nauðsynlegt að fá þrjá menn
ferðafólkinu frá fyrri og seinni í héraðinu til þess að hafa hönd j
tíð, með virðing og þökk fyrir í bagga með stjórn heimilisins og )
trúlega unnið lífsstarf og efalausa eru það þeir Daníel Eggertssön
góðvild hans og þess væri ósk- að Hvallátrum, Snæbjorn Thor-
andi, að vort þjóðfélag' ætti sem oddsen, Kvígindisdal ög' Þórður
flesta honúm líka að tápi, ósér- Jónsson, Hvallátrum.
plægni og sönnum manndyggð- Þessir menn hafa þegar unnið
um. Sjálfur er ég næsta þakklát- vistheilinu ómetanlégt gagn og
ur fyrir, að hafa um langa hríð bið ég yður, éf þér skrifið um
átt hann að sönnum hollvini og heimilið, að flytja þeim þakkir
um eitt skeið að samverkamanni fyrir það starf, sem þeir hafa
og sóknarbarni. unnið heimilinu til farsældar.
Frairxh: af bls. 12 ' Þ. Th.
ER VINNA skal að því að afla
vitneskju og fróðleiks um búvél-
ar og nothæfi þeirra við störf á.
búum bænda, er hægt að vinna
eftir tveimur leiðum aðallega.
I Aðra leiðina vil ég. nefna til-
raunaleiðina og hina athugana-
leiðina.
I Eftir báðum þpssum leiðum er
hægt að komast það áleiðis, að
mikið sé hægt að létta undir með
bændum og tryggja þá gegn áföll
um við að kaupa óhentugar vél-
ar og verkfæri.
! Báðar þessar leiðir eigum vér
að fara að nokkru. Sú fyrri cr
fullkomnari til árangurs, en hún
verður ekki farin nema við mik-
inn fjárhlut og góða starfsað-
stöðu sérfróðra manna. Hún
verður alltaf dýr, að stofnkostn-
aði og í allri framkvæmd. Sú
s.ðarnefnda er ekki jafngóð, en
hún er færari við minni hlut.
Með því að beita heilbrigðu
vinnuviti reyndra manna, er
hægt að aíla mikils nothæfs íróð-
leiks við að fika sig áfram eftir
þeirri leið. Sá fróðleikur, sem
þannig er hæ'gt að afla verður
J aðgengilegur fyrir bændur og
mun reynast vinsæll til nota.
I
TILRAUNALEIÐÍN
j Hjá Jieim búnaðarþjóðum sem
hafa stórt í böggum og miklu
geta tilkostað, eru það risháar
og dýrar tilraunastofnanir, sem
j fást' við aS reyna búvélar á vís-
indalegan og þó jafnframt hag-
kvæman hátt. Það þarf mikils
! með til að koma upp slíkri
stofnun, mikið fé og góða kunn-
! áttumenn, og það er einnig dýrt
j og umfangsmikið kð starfrækja
j hana. Nýjar vélar eru keyptar
til reynslu eða fengnar frá inn-
flytjendum og framleiðendum.
Skýrslur eru gerðar um reynsl-
una og umsagnir gefnar bænd-
um til leiðbeiningar við val og
notkun vélanna.
Þar sem slíkar stofnanir starfa,
að því að reyna búvélar, fara
búvélasalar hægt í það, að bjóða
bændum vélar sem ekki hafa
verið reyndar með ‘sæmilegum
árangri, enda kynna bændur sér
hvernig er ástatt um þá hluti,
og láta ekki hafa sig að leik-
soppi, að því er til kaupa á vél-
um kemur.
Svo nefnd séu dæmi frá ná-
grannaþjóðunu,m, um stofnanir
er hafa þetta starf með höndum,
er það í Noregi: Statens maskin-
pröveanstalt, í Svíþjóð: Statens
maskinprovningar, óg i Dán-
mörku: Statens redskabspröver.
Við hlið þessara reynslustofn-
ana eru til í öllum þessum lönd-
um og auðvitað miklu víðar,
öfiugar gtofnanir sem vinna að
rannsókn og lausn tekniskra
vandamála í búnaði, og um leið
nýsköpun á því sviði. Það eru
hin svonefndu landbrukstekn-
isku „institutt". Ein hin fræg-
asta stofnun af því tagi er*Jord-
brukstekniska institutet í Ultuna
í Svíþjóð. Þetta eru fyrst og
fremst vísindalegar rannsóknar-
stofnanir, en fást ekki við venju-
legar samanburðartilraunir með
búvélar.
Loks má svo nefna í þessu
sambandi að t. d. bæði i Svíþjóð
og Noregi eru til félög;: Jord-
brukstekniska föreningen og
Landbruksteknisk forening, sem
vinna að því að auka og bæta
búnaðartækni á sem flestum
sviðum. Hafa félög þessi mikla
samvinnu við hinar fyrrnefndu
stofnanir og eru áhrifarik um að
halda öllu vakandi er áhrærir
rannsóknir á búnaðartækninni
og endurbætur.
Þetta, sem hér heíir. véíiS
nefnt er svo mikið og margvís-
legt að vér eiguni þess engan
kost að taka það til fyrirmynd-
ar, nema þá að litlu leyti, véldur
því Jámenni vort og fátækt og
lítill vélakostur í heild, *í land- 1
inu, þótt hann sé hlutfallslega
mikill miðað við tölu bænda,
samanborið við önnur lönd.
Þó verður ekki hjá því komist
að gera hér nokkrar samanburð-
artilraunir með nýjar búvélar,
eftir því senr efni og aðstæður
leyfa, þótt alit verði það smátt
samanborið við það sem annars-
staðar er. Aðallega verður það
ATHUGANALEIÐIN
sem vér verðum að fara, að
minnsta kosti fyrsta sprettinn.
Svo vill til að bændur hafa á
undanförnum árum keypt mjög
mikið af búvélum, hið sama er
að segja um ræktunarsambönd-
in, þó að vélakostur þeirra sé að-
allega hinar stærri ræktunar-
vélar.
- Allur er þessi vélakostur harla
sundurleitur og ójafn. Ber margt
til þess. Það hefir oft verið erfitt
að fá þær vélar sem menn höfðu
helzt hug á að fá. Hefir það kom-
ið til bæði gjaldeyrisskoitur og
innflutningshömlur. Sömuleiðis
erfiðleikar á afgreiðslu véla frá
góðum aðilum erlendis, sem æski
legt hefði verið að kaupa vélar
frá. Þannig hafa vélakaupin oft
beinst til annarra landa og aðila
en æskilegt hefði verið. Ennfrem
ur hefir innflutningur og sala
búvéla dreifst á mun fleiri hend-
ur heldur en áður var. Það hefir
orðið til þess að meira hefir
verið flutt en ella hefði orðið, en
um leið hefir vélakosturinn orðið
mjög sundurleitur.
Loks er þess að geta að leið-
beiningar um val búvéla hefir
skort svo að segja með öllu nú
um nokkur ár. Bændur hafa orð-
ið að basla áfram sem best þeir
gátu í kaupum sínum og nær
engrar íræðilegrar hjálpar notið.
Valið hefur verið eftir því, sund-
urleitt og vafalaust oft mjög mis-
heppnað.
Þannig er mikið til af búvél-
um í landinu sem vér vitum
harla lítið um. Vér vitum lítið
um hvernig notast að vélunum.
. hvernig þær reynast um traust-
leika og afköst.
Þetía er hægt að kynna sér
með athugunum og nokkrum
j samanburði, jafnvel þótt ekki sé
hægt að reyna vélarnar hlið við
hiið í sömu verkum.
Það sem þarf að gera er að
athuga hihar ýmsu gerðir bú-
véla, sem til eru á búum bænda,
í vinnu. Það verður að fara var-
lega í það að treysta skýrslum
og umsögnum. frá hinum ein-
stöku bændum, því oft þekkja
þeir ekki og hafa ekki reynt aðra
gerð heldur en þá sem þeir eiga
og nota. Umsögn þeirra má hafa
til hliðsjónar, en aðalvitneskjan
verður að koma frá búvélafróð-
um manni, sem kemur á vett-
vang og athugar vélarnar og
vinnubrögðin, sem hlutlaus utan
aðkomandi aðili. Ef verkfæra-
ráðunauturinn heíði tírna til að
gera þetta í miklum mæli, gæti
hann á grundvelli slíkra athug-
ana fljótt gefið bændum ótrú-
lega miklar og góðar bending-
ar um val á nýjum vélum. og
jafnvel um heppilega notkun
véla sem til eru. En mest er jafn
vel um vert, að hann gæti fljótt
hjálpað til að dæma úr leik léleg-
ar vélar, og forðað bændum frá
að halda áfram að kaupa þær.
Slíkar athuganir, sem ég nú
hefi nefnt eru jöfnum höndum
fræðilegar, um gerð velanna og
vinnu, og athuganir um. vinnu-
brögð þeirra sem nota vélarnar.
nokkurskonar mat á því hvernig
þeir standa að verki. og eiga að
standa að; verki til þess að vel
Vinnist. Slíkar athuganir þurfa
ekki að kosta ýkja mikið fé, og
langtum minna heldur en full-
feomnar verkfæratilraunir. En
lágmarksferafan er .að hægt sé að
verja starfskröftum eins góðs
Framh. á bls. 12. .