Morgunblaðið - 21.10.1952, Side 6

Morgunblaðið - 21.10.1952, Side 6
! 6 MORGUNBLAÐIÐ Þriðjudagur 21. október 1952 Fyrsia sSjórn SSippféiagsins föminjasafnlð hlýfur m@rkf isfíi kellneskra feibóka i^iiesisaErEJS r'ata ..TitaesES ÞJÓÐMINJASAFNI íslands hefur nýlega borizt merltileg bókagjöf frá enskum manni að nafni Frederic Seamus Ruadh MacDomhnaill. Áður hefur hann gefið safninu eina og eina bók, en í þessari nýju sendingu eru alls 115 bækur og bæklingar. Allar lúta bækurnar að keltneskum fræðum, sem geíandanum eru mjög hugstæð. Herfrann Pálsson keltneskufræðingur lét m. a. svo um mælt, er hann hafði kynnt sér þessar bækur: ÞAÐ var á fundi í Utgerðar- manr.aíélaginu hinn 23. des. 1901, að íormaður þess, Tryggvi Gunn- arcson bankastjóri, kom fram mcð tillögu um að ?élagið' beitti sér fyrir að koma hér upp drátt- arbraut, svo hægt væri að taka þilskipin á land til viðgerðar. Tillaga þessi fékk þegar góð- an byr og var samþykkt, en auk þess, lofuðu fundarmenn (þeir Voru 15) að leggja fram 5200 krónur tíl þessa fyrirtækis. Mánuði s.ðar var Helgi Helga- son snikkari sendur vestur á fjörðu til þess að athuga dráttar- brautir, sem hvalveiðimenn höfða gert þar. Við heimkomu sína lagði Helgi svo# fram lista yfir það, sem- hann taldi að panta þyrfti til dráttarbrautarinnar. Var þá rætt um hvort heppi- legra mundi vera, að panta drátt- arbraut frá útlöndum, eða reyna að smíða hana hér. Varð það ofan á að hana skyldi smiða hér og Tryggva Gunnarssyni falið að panta efni til hennar. Kom það svo um vorið. STAÐURINN VALINN Þá var farið að ræða um hvar dráttarbrautinni skyldi valinn staður og komu fram ýmsar uppástungur: Kleppsland, Gufu- nesgrandi, Seilan eða Skansinn hjá Bessastöðum og Sundbakk- inn í Viðey. Seinna var talað um Rauðarárvík og Hlíðarhúsasand, og varð það oían á að Hlíðar- húsasandur var valinn. Á fundi, ser^ haldinn var 14. október 1902 var samþykkt að gera fyrirtæki þetta að hluta- félagi og stjórninni falið að semja lög fyrir það. Viku seinna, hinn 21. október, var svo haldinn fund- ur og frumvarp að lögum fyrir félagið lagt þar fram. í fyrstu grein var svo ákveðið að félagið skyldi heita „Slippfélagið í P.eykjavík“. Lögin voru sam- þykkt og þess vegna telst þessi dagur, 21. október, stofndagur félagsins. Fyrstu stjórn íélagsins skipuðu þeir Tryggvi Gunnarsson, for- maður, Ásgeir Sigurðsson kaup- maður og Jes Zimsen kaupmað- ur. FLLINGSEN RÁÐINN TIL AB S.MÍÐÁ DRÁTTARBRAUTINA Norskur maður, Hammcraas að rafni, var fenginn til þess að -sjá um smíði dráttarbrautarinn- ar, en hann reyndist ekki þeim ■\7anda vaxinn vegna óreglu og losaði félegið sig við hann. Árið 1903 var svo fenginn annar norsk ur maður til þess að hafa for- stöðu fyrirtækisins. Var það O. Eilingsen, er síðar starfaði hjá félaginu af mikium dugnaði fram til ársins 1916. Útvegaði hann þegar á öðru ári nýja drátt- a braut frá Englandi — svoneínd an Patentslipp — végna þess að íyrri dráttarbrautin reyndist óhæf. Kostaði þetta allt mikið fé og var oft þungur róðurinn að standast öll útgjöld. Þegar Ellir.gsen íór frá fyrir-. 'ðifjemi i Kvák keíií!* færzt i vaxa Sigurðui Jói.sson forstjóri tækinu tók Daníel Þorsteinsson skipasmiður við forstjórn þess. Þá var allt að breytast. Skúturn- ar gömlu, sem dráttarbrautin hafði verið miðuð við, -voru seld- ar úr landi en togarar komu í staðinn. Hefðí auðvitað þurft að stækka dráttarbrautina þa vegna stærri skipa, er. það drógst, fyrst vegna þess, að ekki. var neitt endanlega ákveðið um það hvernig skipulag hafnarinnar yrði, og síðan vegna þeirra erfið^ leika er stöfuðu af stríðinu. Hag félagsins fór því hrakanöi ár frá ári. GERÐ DRÆTTARRRÆUT FYRIIÍ TOGARA Árið 1931 var koTiið í full- komna tvisýnu, en þá tóku nokkr ir framkvæmdamenn nöndum saman um að eíla fyrirtækið að nýu. Árið 1932 var íengið lán hjá Hafnarsjóði Rcykjavíkur og Skipaútgerð ríkisins til þess að gera dráttarbraut fvtir togara. Jafnframt var þá hlutafcð aukið að mikium :nun. Sigurður Jónsson vorkfræðing- ur var nú ráðinn foistjéri félags- ins og hefir hann gengt því starfi síðan; Og undir stiórn hans hefir fyrirtækið færst mjög í aukana. Tvær nýar dráttarbrautir voru gerðar á á unum 1932 oc 1933. Var önnur fyrir 409 s’nii. skip, en hin fyrir 800 smál. skip. Var fyrsti togsrinn dreginn þar á iand réttu 31 ári cítir að Tryggvi Gunnarssoan kom fyrst :"ram með tillöguna um stoínun drátt- arbrautar. Framþ-'óunin h'Id.ur afram. Á árumim 1941—'43 reisir ’élagið stórhýsi í stað hinna r'ömlu og ófullkomnu húsa, sern það átti áður. Svo koma nýsköounartog- ararnir og þeir krefjast stæi’ri cixcict3.x0rcm.biH j y * x >— j -J.rmi eru þeir taldir 1500 smai., en 900 smál. tómir. Árið 1948 var gerð ny dráttar- braut fyrir 1500 lesta skip og hliðarfærsla fyrir þrju skip af stærð nýustu togaranna. Er þetta stærsta dráttarbraut á landinu, eins og sjá má á því, að nú stend ur þar hafskipið ,,Hekla“ •— fyr- iríerðarmesta skip, sem hér hef- ir verið dregið á land. Stjórn félagsins skipa nú: Geir G. Zoega vegamálastjóri, formað- ur, Kristján Siggeirsson kaup- maður varaformaður, Tryggvi Ófeigsson útgerðarmaður og Val- geir Björnsson hafnarstjóri. •—o— IIEFUR STUÐLAÐ AÐ ÞRÓUN ÚTGERÐAR Starfsemi Slippfélagsins um 50 ára skeið hefir stuðlað að auk- inni þróun útgerðar í Reykjavík, og félagið sjálft hefir færst í auk- ana með vaxandi útgerð. Það hefir því haft stórkostlega þýð- ingu fyrir bæjarfélagið. Það hef- ir veitt fjölda manna atvinnu' og nema launagreiðslur þess frá upphafi nær 26 milljónum króna. Þau vinnulaun hefði farið út úr landinu ef alltaf hefði þurft að senda skipin utan til viðgerðar. LANDNAMABOK ÍSLANDS „Bókgjöfin er í alla staði hin merkasta. Bækurnar eru svo valdar, að hvert það bókasafn, er léti sig írskar og gelískar bæk- j ur nokkru skipta, mætti ekki án reinnar vera. Mestur mann- fagnaður er að útgáfum fornrita- félagsins írska, alls 43 bindi. •— Þetta eru ágætar útgáfu.r á 'rsk- um kvæðum, fornsögum, þýðing- um helgum o. fl. Má mcðal ann- ars nefna merkilegt rit, sem kalla mætti Landnámabók Irlands, en það eru sögur, er fela í sér minni um þjóðflutninga Kelta til ír- lands. ELZTU MÁLSLEIFAR ÍRSKUNNAR í bókagjöfinni rekumst við á Thesaurus Paleohibernicas, en það er safnrit af elztu málsleif- um írskrar tungu. Þá er staf- rétt útgáfa af handritinu Rauð- skinnu, sem geymir margar hin- ar merkustu írsku fornsögur. Hæst ber þar soguna Tain Bó Guaiinge, en auk hennar má nefna söguna af Ölvun Ulaztír- inga og Sigling Melduns. Rauð- skinna var skrifuð um 1100. Enn vil ég nefna tvær írskar bæk.ur í safni þessu. Eru þær ævi Patreks hins helga, hinn vand- aðisti texti og Víkingastyrjaid- irnar, er fjalla um óspektir vík- inga á írlandi, og er það ófögur saga. ALÞÝDUSÖNGVAR Af gelískum bókum er mest vert um alþýðusöngva í íjórum bindum. Kennir þar margra grasa, vinnusöngvar, fyrirbænir í bundnu máli, læknmgaþulur og margt fleira. Að lokum er rétt að minnast á þjóðlagasöfn frá írlandi og Skot- landi, en af þeim eru á milli tíu og tuttugu bindi“. (Frétt frá Þjóðminjasafninu). Miitningarorð — IViagnea Þórðardóttir Fyrirliggjandi Furukrossvifíur BirkikrossviSur Gaboonplötur Gipsonit-veggplötui Páil Þorgeirsson Sími 6412, Laugaveg 22, gengið inn frá Klapparstíg. __ Vöru- gæðin þekkt um alit landið. LILLU kryddvörur í þessum umbúðum frá EFNAGERÐ REYKJAVÍKUR Simi 1755. Á LANGRI leið fækkar samferða 1 mönnunum, og því Örar, sem æfi- árin verða fleiri. Samskiptin við þá hafa tekizt misjafnlega, og fer um það svo sem vænta má, að sumir verða manni svo fráhverfir að þeir gleymast með öliu, þótt lífs séú, en viðkynningin við aðra tekst með slíkum ágætum, að þeir lifa í hjartfólginni minningu með- an æfi endist, og þannig var því farið um þá, sem Guðrún festi tryggð og vináttu við. Guðrún var íædd í Gróttu, á Seitjarnarnesi, 21. marz 1876, dóttir Þórðar Jónssonar, skipa- smiðs og síðari konu hans, Sigur- bjargar Sigurðardóttir. Eignaðist Þórður 16 börn, 8 með livorri konu og var það ekki heiglum her.t að framfæra í þá daga f jölda barna. Viðskiptahættir voru þá í danskara lagi, hvorki uppbótar- kreppuiána- né aflatryggingar- sjóðir voru þá til og enginn báta- gjaldeyrir. Þórður í Gróttu varð að berjast hjálþarlaust fyrir til- verunni. Hann signdi sig og reri á- sjóinn þegar gaf, en stundaði bátasmíði þess í miíli. Kunnugir segja mér, að Þórður hafi verið ' harðgerður dugnaðarmaður, en „svo alvörugefinn að sjaldan sást hann brosa, nema þegar hann 1 kom að landi á sökkhlaðinni fleyt unni, og ekki skal hor.u mláð það.1 Guðrún, sem var ein af yngstu1 systkinunum, ólst upp með for- eldrum sínum þar til hún var fleyg og fær. Hún var kát og gáskafull, en að öðru leiti líktist! hún föður sínum mjög. Framan af | stundaði Guðrún venjuleg sveita-. störf og vistaðist m. a. að Rauða-, nesi, í Borgarhreppi, og þar kynntist ' hún Helga Jónssyni, fóstusyni hjónanna þar, og gift- ist honum árið 1606. Voru þau fyrstu 2 árin í Borgarnesi, en árið 1808 fiuttust þau að Þursstöðum, og ráku þar búskap til ársins 1981, en það ár tók Heigi sonur þeirra við búrekstrinum. Voru þau upp frá því í vist með hon- um og Guðfún bústýra nans unz hann kvongaðist. Mann sinn misti Guðrún árið 1938. Þau Guðrún og Helgi eignuðust 6 börn, sem öll eru á Hfi. Þau höfðu byrjað búskap efnalaus, en vegnaði vel, enda var Helgi at- orkumaður og verklaginn svo af bar. Auk heimilisstarfanna tók Guðrún þátt í öllum áhugamúlum sveitunga sinna. Hún var með- stofnandi að kvenfélagi Borgar- hieþps, sem hefir líknarstarf að takmarki. Fyrir þenna málstað vildi hún starfa, og henni var þeg ar frá býrjun velgegngni félags- 'ins og starf hjartfólgið áhugamái. Félagið hélt skemmtanir og sjón- | leikir voru sýndir með þátttoku Guðrúnar, og hún lét sig ekki vanta, þótt vetúrinn gengi , garð og illfært væri milli bæja, það var svo sem ekki nema stutt bæj- arleið í Borgarnes, eða upp að Brennistöðum, að henni far.nst? Og gekk þetta vonum framar. Það voru alltaf einhver brosieg númer og svetungarnir reyndust. fúsir til þess að sækja samkom- urnar og styrktu þannig þessa lofsverðu viðleitni að verðleik- um. Þarna starfaði Guðrún af jífi og sál meðan kraftar endust, enda gerðu félagssystur hentfar hana að heiðursfélaga í þakklætis- skyni. Guðrún var trúhneigð kona og kirkjurækin og bar aðalsmerki Engeyjarættarinnar hátt, hún var afburða trygglynd, greiðvikin og höfðingi heim að sækja. Þess vegna var oft glatt á Þursstöðum, og aldrei var Guðrún ánægðari cn þegar allt rúm var fuilskipað. Með hliðsjón af þessu má teljast næsta furðulegt, hve vel þau hjónin komust af. Svo sem af líkum lætur, var órofa samband milli Guðrúnar og systkina hennar, og þótt bræður hennar þrír fluttust til Kanada, árin 1908 til 1912, hafði hún stöð- ug og náin kynni af högum þeirra, og oft talaði hún um þann góð- vilja og'artasemi, sem þeir sýndu hcnni. Einn þessara bræðra, Sig- urð, hafði Guðrún ekki séð í 40 ár. Hafði hann ætlað að heim- sækja hana og sjá gamla ísland sumarið 1951, en farist fyrir af óviðráðanlegum orsökum. Þegar hér var komið voru þau tvö ein eftirlifandi af börnum Þórðar frá Grcttu, og heilsu Guðrúnar þann- ig farið, að hún óttaðist að vonir Framhald á bls.' 10

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.