Morgunblaðið - 28.11.1952, Blaðsíða 7

Föstudagur 28. nóv. I9o2
MORGÚXBLAÐrÐ
m
__j
!7
fslenzkar heimilisiðnaðarvörur
eip sér mikla möguleika
á heimsmarkaðinum“
FYRIR nokkru er komin heim
frá Vesturheimi frú Anna Ás-
mundsdóttir, sem dvaldist þar um
sex mánaða skeið og hafði sýn-
ingar á íslenzkum heimilisiðnaði
í ýmsum borgum Bandaríkjanna
og Kanada.
Mbl. hitti frú Önnu nýlega að
máli og fékk hjá henni eftirfar-
andi upplýsingar um vesturferð-
ina óg viðhorf hennar til íslenzks!
heimilisiðnaðar.
— Hvað getið þér sagt mér um
tildrög þessarar Ameríkuferðar
yðar?
. — Ég hafði þegar lengi haft
híug á að láta af henni verða, en
af ýmsum orsökum, fjarhagsleg-
um og öðrum, hafði ég ekki getað
komið því við fyrr. Alþjóða-
kvennasamtök ein í Bandaríkj-
unum, „Women's International
Exposition", í New York, höfðu
um margra ára bil boðið fulltrú-
um íslenzk ull að taka þátt í
hinni árlegu alþjóðasýningu,
sem samtök þessi gang-
ast fyrir og í ár var sérstaklega
að okkur lagt, að gerast þátttak-
endur, þar sem um var að ræða!
25 ára afmælissýningu félagsins,
sem sérstaklega var vandað til.
VAXANDI ÁHUGI Á ÍSLENZK-
UM IIANDIDNAÐARVÖRUM
Greinilegt er, að áhugi á ís-
lenzkum handiðnaðarvörum hef-
ur farið stórum vaxandi vestan
hafs að undanförnu. Amerískir
ferðamenn og hermenn, sem hér
hafa dvalið, hafa tekið heim með
sér smáhluti og minjagripi, er
vakið hafa athygli fólks þar
vestra og löngun þess til að kynn-
ast nánar menningu okkar á
þéssu sviði. Því miður sáúm við
okkur ekki fært að taka þátt
í þessari mjög umfangsmiklu
sýningu í New York. Til þess
hefðum við ekki átt nægilegt
magn af sýningarvörum, né held-
ur getað staðið straum af sýn-
ingarkostnaðinum.
— En þér hélduð samt sýn-
ingar annars staðar?
— Já, ég fór út með þeim
ásetningi að reyna að kynnast
smekk Ameríkumanna á hand-
iðnaði okkar og hafði með mér
í því skyni nokkuð af sýningar-
munum, sem ég svo hafði sýn-
ingu á í allmörgum borgum í
Bandaríkjunum og Kanada. Var
þarna um mikið að ræða, bæði
ullarvörur,. trémuni og gull- og
silfursmíði og vakti sýningin alls
staðar mikla athygli og aðdáun.
Fólk var t. d. ákaflega hrifið
af ullarsjölunum og herðaskökk-
unum með sauðalitunum ís-
lenzku, þótti þeir vera lirein-
ustu gersemar og hrósuðu mjög
vinnunnni á þeim.
— Teljið þér, að slikar vörur
Samtal við frú Önnu ÁsmundsdóHur
„Hugur og Siönd'4:
Gagnleg bók
verkmenningn
fyrir
vora
Frú Anna Ásmundsdóttir.
túlki sem bezt persónuleik og bióðlef>um og sérkennilegum fyr
smekk viðkomandi þjóðar og í irmyndum.
þessu efni er það einmitt heim- Paiígaö ætti sem flest ungt fóll.
ilisiðnaðurinn okkar, sem ganga að venja komur sínar, helzt mec
ætti á undan með góðu eftir- nokkurri menntun í dráttlist, með
dæmi. ferð lita og skilning á menning
— En haldið þér ekki, að ís- argildi þess, sem fyrir augun ber,
lenzkum konum fyndist þær til þess að njóta hollra áhrifa tn
vera að stíga spor aftur á við,
ef þær. ættu að taka til við að
tægja ull og þeyta rokka?
— Það hefur að vísu nokkuð
framleiðslu á þjóðiegum nútím
heimilisiiðnaði. Munirnir, sem
þar eru geymdir, eru sannkölluð
gullnáma, hvað hagleik og stí)
borið á þeirri skoðun í seinni snertir.
tið, að hinn gamli og goði heim- Á síðari árum hafa komið hing-
ilisiðnaður okkar, tóvinnan, sp>uni að til landsins margar af færustu
og vefnaður, sé orðinn úreltur heimiiisiðnaðarkonum allra Nori
og verðskuldi enga aðhlynningu, urlanda, og hafa þær lokið miklu
en sem betur fer eru þeir fleiri, lofsorði á það, sem þær hafa séð
sem gera sér ljóst, að slik skoðun af gömlum heimilisiðnaði á Þjóð
er röng og á misskilningi byggð. minjasafninu og látið í ljós þá
skoðun, að þar sé um að ræða al
HEIMILISIDNAÐURINN
UNDIRSTAÐAN AG FJÖL-
BREYTILEGRI STÓRIDJU
Við þurfum ekki annað en að
skyggnast til ýmissa landa, sem
iveg sérstæða list að mörgu leyti
; í STOKKHÓLMI — 1947
— Hafa islenzk heimilisiðnað
arfélög tekið þátt í norrænum
standa mjög framarlega í iðn- ^ n*nSurn ■
aði, til þess að komast að
raun um að heimilisiðnað-
urinn hefur verið og er enn
úndirstaðan að
fram úr á heimsmarkaðinum í
framleiðslu fagurra vefnaðarvara
ér heimilisiðnaðurinn í hávegum
hafður og mjög náin samvinnna
er á milli framkvæmdastjórna
eigi ef til vill framtíð fyrir sér verksmiðjanna og frömuða heim-
sem útflútningsvörur? 1
Nei, ekki hefir af því orðið
enn. íslandi var samt sem áðui
boðin þátttaka í listiðnaðarsýn
fjöíbreytilegri ingu’ sem hald|n var 1 Stokkhólm
stóriðju. Hjá þjóðum, sem skara arih en þóttu þá ekki ástæð
ur til að taka þvi boði, hversu
æskilegt sem það hefði verið
— Hinsvegar varð ur, að ég
fór á sýninguna til að sjá og
kjmnast þvi, sem frændþjóðir
okkar höfðu þar fram að færa
Hafði ég með mér ýmislegt smá
dót, islenzkt svo sem vettlinga
TEKJULIND OG LAND-
KYNNING UM LEIÐ
— Ég er í engum vafa um,
að íslenzkur heimilisiðnaður gæti , .......
« , . . . i og a verður kosið og a algjor-
orðið að arðvænlegri atvmnu- & '
ilisiðnaðarins.
Ullin okkar íslenzka er frá-
bærlega gott hráefni og vinnsla su,ol_og }reJla sem. OI^tið sýiÍM
hertnar og iðnaður veitir hagleik
íslenzku konunnar prýðilegt
tækifæri til að njóta sín eins vel
grein og islenzka rikinu veruleg
tekjulind ef hlúið væri að honum
sem skyldi og leitað eftir sölu-
möguleikum á erlendum mörkuð-
um. Auk þess, sem slikt myndi
afla okkur dýrmæts gjaldeyris,!
myndi það um leið stuðla að
aukinni kynningu meðal er-
lendra þjóða á einu því, sem við
eeigum elzt og þjóðlegast i menn-
ingu okkar. Og það hefur þegar
sjnt sigr a ðerlendir ferðamtnn
á íslenzkri grund eru furðu
glöggskyggnir á, hvað er þjóð-
lef’t og heimafeneið i mmium
þeim, sem við seljum þeim, til
nunnmgar um ísland og hvað,
á hinn bóginn er aðfengið og
apað eftir öðrum. Það sem minja-
gripurinn þarf fyrst óg fremst
lega þjóðlegum grundvelli.
horn af heimilisiðnaði okkar
Eékk ég þar hinar prýðilegustu
viðtökur og varð margs vísari
um starfsemi hinna Norðurlanda
þjóðanna á þessu sviði. Varð ég
greinilega vör við að þær hafa
i sórstaklega Svíar og Finnar, gert
Poul Bahnsen: Hngur og' tek hér nokkur dæmi úr efni bók-
liönd. Broddi Jóhannes- arinnar. Fyrsti kaflinn íjallar um.
son þýddi. Bókaútgáfanl ráðningu manna til einhver*
starfs. Ef um starf til langframa
er að ræða, er auðsætt, að á mikin.
veltur, hvernig til tekst um valið.
„Lítið súrdéig sýrir allt deigið“.
Er því mjög gagnlegt, að verk-
stjóri láti hér ekki hefðbundna
hleypidónia eða tilviljun eina
ráða, heldur beiti þeim aðferð-
um, ér bezt háfa gefizt til' aS
velja mann, sém hæfír sínu starfir
og unir glaður við sitt starf.
Vérkstjórinn er jafnan eins.
konar kennari. Hann verður að
hafa góða forsögn verka þeirra,
sém hann’ lætur vinna. Þótt starf-
ið beri sama nafnið, breytist-
vinnutækhin, aðferðir og tæki^
sem beitt er við það. Einkum er
þó verkstjörinn kennari i fyllstu,
merkingu þess orðs, þegar urr>
þjálfun og fræðslu nýliða í starf-
inu er að ræða. Verkstjóranum
nægir því ekki að kurrna verkið
vel, heldur' verður hann og að
þekkja haífileika eða námsgetu
* þeiri'a, sem hann er að kertha, o«
haga tilsögn sinni samkvæmt því.
Stórfróðlegir eru kaflarnir um»
Vísindalega verktækni og þreyt-
una. Hvernig er hentugast að
skipta tímanum miíli starfs og~
hvildar? Hver eru hin helztu tiT— ■
efni þreytu, og hvað er hægt að-
gera til að forðast þau? Við störf
kemur- ávallt tvennt til greina:
Magn og gæði afkastanna og lifs-
hamingja mannanna, sém vinna
þau. Vísindaleg verktækni verður
að gæta hvors tvéggja. Afköst og
auðæfi geta verið of dýru verði
keypt. Undrun vor yfir ýmsurre
afrekum, t.d. pvramídunurr>
miklu, blandast djúpum harmi^
þégar vér gerum oss Ijóst, að lífr
og hamingju nær óteljandi manna
var fórnað til þeirra.
Engu siðri eru kaflarnir: Verk-
síjórn og mannþekking og Vinnu-
leiði og vinnugleði. Eru þar dreg—
in fram fjölmörg atriði, sem miða.
að því að glæða skilning verk-
síjóra á ástæðunum fyrir hegðun.
manna. í kaflanum Maðurirtn og-
öryggið er rætt um slysahættuna,
helztu orsakir hennar, og bent á.
ýmsar leiðir til þéss að draga úr
henni. Er ljóst, að ábyrgð verk-
stjórans, bein og óbein, er hér
ærin. Þá er fjallað um ýmiss
vandamál á vinnustað. Þótt ekkí
Norðri, Ak., 239 bls.
ÞÓTT verktækni og verkmenn-
ingu allri hafi fleygt mjög fram
hér á landi síðustu áratugina,
hefur furðulítið að gagni verið
itað um það efni á íslenzku, og
mætti þó ætla, að hér væri um
að ræða bókvit, sem beinlínis
yrði í askana látið. Guðmundur
rteit. Finnbogason gerði að vísu
virðingarverðar tilraunir til að
fla verkmenningu þjóðarinnar,
en því miður féllu flest þau rit
hans í grýttan jarðveg, og hefur
það án efa orðið hinum áhuga-
sama og glöggskyggna höfundi
seirra mikil vonbrigði. En hvað
am það, sá neisti áihuga, sem Guð-
mundur vakti, hefur aldrei dáið
íðan út, og marga verkstjóra og
atvinnurekendur hef ég hitt, sem
hafa spurt mig um, hvort ekki
væri tímabært að kynna íslend-
ingum helztu niðurstöður vinnu-
sálfræðinnar, beðið mig um
hentugt rit um þetta efni o. fl.
Nú hefur verið bætt úr þessari
þörf, svo að vel má við una fyrst
im sinn. Dr. Broddi Jóhannesson
æfur nú snúið á íslenzku all-
aiklu riti eftir einn þekktasta
ða ef til vill þekktasta vinnusál-
ræðing á Norðurlöndum, Poul
lahnsen. Er hann forstöðumaður
Broddi Póliannesson
sáltæknistofnunar Kaupmanna-
íafnar og jafnframt ráðgjafi um
Joðuval. Bahnsen er ágætur vís- , megi heppilegt teljast, að verk-
ndamaður og afkr.stamikill rit-
aöfundur; efnismeðferð hans er
afnan ljós og skýr og hafa sjálf-
sagt fáir sálfræðingar á Norður-
'índum stærri lesendahóp en
hann. Rit hans, Arbejtíspsykologi,
sém kom út 1950, og birtist nú í
islenzkri þýðingu undir heitinu
Hugur og hönd, er, éftir því sem
ég þckki til, hið bezta og aðgengi-
legasta rit um þetta efni á Norð
urlöndum — og þótt viðar væri
leitað. Mun torfengin önnur bói
úm þetta efni, sem myndi hæf:
betur íslenzkum aðstæðum.
Hér eru ekki tök á að rekjr
að gagrti efni þessa veigamikU
ÞJÓÐMIN.TASAFNIÐ AUÐS- | mikið á síðari árum til að ná ! rits’ sem er 1 tólf köflum-
UPPSPRETTA AF ÞJÓDLEGUM upp gömlum listiðnaði á ný. Mjög andi seEir svo 1 íormála bókar
FYRIRMYNDÚM j fannst mér hughreystandi og innar: trúi Þvi> að bók Þes'
En haldið þér ekki, að skort- ánægjulegt, hVe mikla athygli og eiíÚ S01! erindi tii allra, er segj
ur sé á konum, sem hafi nægi- ( aðdáun smámunirnir vöktu, sem
lega mikla reynslu og þekkingu ég hafði meðferðis. Var ég beðin
á þessu sviði til að géta gefið þar
leiðbeiningar og gott fordæmi?
— Það, se:n ég byggi aðallega
traust mitt og vonir á í þessu
efni er sú trú m:.n, að íslenzkai
um nokkra slíka til sölu í einni
mjög þekktri listinðarvöruverzl-
un í Kungsgatan í Stokkhólmi og
flugu þeir þar út.
— Hvað getið þér sa
þjóðin sé dverghög og geti feng-; frekar af „íslenzk ull“?
ið miklu áorkað á þessu sviði,!
ef almennur áhugi og víðsýni er
með í verki. Annaó mikilvægt
atriði er, hvilikan fjársjqð ís-
lenzkur heimilisiðnaður á, þar
sem er Þjóðminjasafnið okkar,
fyrir verkuhi eða ráða fyri
mönnum, hvort heldur er á lanc
eða sjó. Hún er einkum ætlu
verkstjórum, en hún á einriig ei
indi til kennarai og hún er þar
námsefni í ýmsum skólum, ekl
t mér sizt þeim, er búa menn undir ve'
stjórn og viðskipti, svo sem ið’
skóium og verzlunarskólunV’.
Eókin er samt framar öllu bó
verkstjóranna. Hver maður, sei
að hafa til síns ágætis er, að hann sem er hrein auðsuppspretta af
— Sem sjálfstætt fyrirtæki er
hún ekki lengur til. Varð það úr
fyrir um hálfu öðru ári síðan. að
frú Laufey Vilhjálmsdóttir og ég hefur einhvers konar verkstjó:
gáfum Heimilisiðnaðarfélagi ís- á hendi, þarf að eiga hana, le:
lands spjaldskrá, sýnishorn og hana og reyna aö hagnýta sér ni
Framhald á bls. 10 urstöður hennar við starf sitt. E<
stjóri skipti sér ótilkvaddur af
einkamálum undirmanna sinna,
eru samt sum vandamál þeirra
þannig löguð, að þau hafa bein
áhrif á afköst þeirra og fram-
komu á vinnustað. Eru hér marg-
ar góðar bendingar um það,
hversu verkstióri skal á málum-
þessum taka og koma undirmönn.
um sínum til hjálpar.
Loks er i kcflunum SálarfræJw
flokksins og Lýðræðislegri verk-
stjórn gerð grein fyrir samstarfi
manna, og megináherzla lögð á
verkflokkinn. í hverjum varan-
legum verkflokki myndast félags-
andi, ríkjandi horf við vinnunni
il ills eða góðs. Ræðir höf. hér
m.a. hversu bregðast skal við af-
íkiptum og tillögum verkámanna
im aðbúnað og vinnutilhögun.
feginforsenda fyrir vinnugleði
nanna er vitund þeirra um það,
ð þeir séu samábyrgir og eigi
omq.hagsmuna að gæta og verk-
itofnun þeirra. Og því aðeins get-
:r verkstjórinn orðið sameining-
rafl verkflokksihs, að hann sé-
kki eftirlitsmaður, sem stendur
yrir utan hann, heldur virkt afl
nnan hans.
Dr. Brodda Jóhannessyni hefur
ekizt þýðingin með ágætum. —-
lann hefur fylgt þeirri gullnu
egiu, sem hinn ágæti íslenzku-
Frambald á bls. 11