Morgunblaðið - 13.05.1953, Page 11

Miðvikudagur 13. maí 1953
MORGVISBLAÐIÐ
11
Páll Jóh. Þorleifssosi
stórhaupm. - minning
3 DAG verður jarðsettur Páll
Jóh. í>orleifsson, stórkaupmaður,
að Hverfisgötu 37, sem andaðist
eftir stutta legu þann 3. þ. m.
Páll var fæddur að Brunnhóli í
Mýrahreppi í Austur-Skaftafells-
sýslu 5. júní 1896 og var því
tæpra 57 ára gamall, þegar hann
lézt. Foreldrar hans voru hjónin
Hallbera Bjarnadóttir og Þor-
leifur Pálsson. Hjá þeim eyddi
hann aeskuárunum, unz ferða-
þráin og löngunin til aukins
frama komu honum að. heiman.
Rúmlega fermdur lagði hann leið
sína til Reykjavíkur aleinn og af
engum studdur, svo að hann varð
að leggja mjög á sig til að geta
framfært sig og kostað nám sitt.
Til að byrja með mun hann hafa
stundað ýmis störf, en haustið
1914 réðst hann til Stefáns Gunn-
arssonar, skókaupmanns, til iðn-
náms. í skósmíði og verzlunar-
starfa. — Vorið 1919 lauk hann
sveinsprófi í skósmíði og hætti
þá vinnu hjá Stefáni. Ekki lagði
hann skósmíðina fyrir sig heldur
fékkst við ýmis konar verzlunar-
störf og byrjaði þá að læra er-
lend tungumál. Ekki hafði hann
kennara til leiðbeiningar heldur
keypti hann sér aðeins námsbæk-
ur og brauzt einn í gegnum þær.
Verzlunarréttindi fékk hann vor-
ið 1923 og hóf þá verzlun méð
leðurvörur og annað er tilheyrði
Skógerð. Smájókst þessi verzlun
og vörutegundunum fjölgaði. —
Sumarið 1931 lagði hann niður
verzlun sína og gerðist starfs-
maður og meðeigandi hjá firmr
anu Ó. V. Jóhannsson & Co. og
var það til ársins 1937, en þá
byrjaði hann sína eigin innflutn-
ingsverzlun, sem starfað hefur
síðan. — Páll var ókvæntur, en
lætur eftir sig uppkominn, efni-
legan son.
★
Skaftfellingur var Páll í húð
og hár og hélt jafnan tryggð við
átthaga sína, enda mjög trygg-
lyndur maður. Hann var ferða-
maður með afbrigðum og vildi
allt kanna og alla staði sjá. Því
ferðaðist hann um landið þvert
og endilangt og kunni bezt við
sig inni í kyrrð og fegurð öræf-
anna. Einnig ferðaðist hann mik-
ið erlendis. Skemmtilegast þótti
honum að þeysa um á góðum
hesti, því að á hestum hafði hann
miklar mætur. Þá hafði hann
mjög mikið yndi af öllum veiði-
skap. Dýravinur var hann í rík-
um mæli og munu dúfurnar, sem
jafnan komu í gluggakistuna hjá
honum og borðuðu úr lófa hans
sakna vinar í stað. Hann var góð-
hjartaður maður, sem ekkert
mátti aumt sjá. Hann var kapp-
samur að hverju sem hann gekk
og var því mjög afkastamikill við
vinnu. Sem verzlunarmaður hafði
hann sérstaklega góða vöruþekk-
ingu og í öllum viðskiptum var
hann mjög áreiðanlegur. Hann
var málamaður mikill, þótt í
skóla hefði ekki gengið. Þegar á
allt er litið, þá hefur hann verið
dæmi um manninn. sem brýzt
áfram af eigin rammleik. Því var
hann einn af þeim mönnum, sem
þjóðféiaginu er eftirsjá að. Nú
hefur hann lagt af stað í ferðina
löngu og kveðja hann í dag vinir
og vandamenn.
Þ.
Fimmtugur í dag:
Dr. Reinhold Sclineider
HANN er Þjóðverji, fæddur í
Baden-Baden 13. maí 1903, en
hefur um langt skeið verið bú-
settur í Sviss og er nú prófessor
að nafnbót við háskólann í Ziir-
ich. Mun hann hafa orðið að
hætta kennslustörfum sökum
vanheilsu. Á fimmtugsafmæli
hans fer ekki hjá því að þeim
mörgu verði hugsað tíl þessa
mikilvirka rithöfundar, sem svo
oft hafa rekizt á nafn hans í sam-
bandi við ýmsa stærstu viðburði
bókmennta- og listasögunnar hin
kíðustu árabil.
Það er eins um dr. Schneider
og svo marga aðra útlenda rit-
höfunda, sem ekkert er til eftir
í íslenzkri þýðingu og að öllum!
likindum ekkert lesið eftir hér áj
landi, svo að talizt geti, að það
fer fyrir utan garð og neðan, sem
íim þá er sagt. Lesendurnir hafa
ekkert við að styðjast og þeim er,
vorkunn, þótt þeir taki ekki þeg- j
ar í stað sem góða og gilda vöru
öll þau yfirstigs-Iýsingarorð, sem
einatt eru við höfð um þá ágætu
raenn og verk þeirra.
I umsögnum um dr. Schneider
og verk hans ber allmikið á þess-
um „superlativum“, og skulu þau
ekki endurtekin hér. Hann segir
sjálfur, að um sig sé ekkert að
segja, annað en það sem ritverk
hans kunni að gefa ástæðu til.
Verkin tali. Urs von Balthasar
hefur gefið út bók um hann
(Reinhold Schneider, sein Weg
und sein Werk, Jakob Hegner, I
Köln 1953) og er þar að fá glögga I
yfirsýn yfir háimsmynd þá á
kristilegum grundvelli, sem dr.
Schneider telur meginstoð hins
vestræna menningarlífs. — Frá
kristilegri trúhneigð og dulúð
fær Kvöldlandið það Ijós, sem
fyrst og fremst verður til að
bjarga vestrænni menningu frá
algerri tortímingu. Móðir hans
var kaþólsk, faðir lúterskur. —
Amiel segir, að móðirin sé syn-
inum ,,allt hið góða, forsjónin,
lögin, í einu orði guðdómurinn,
að svo miklu leyti sem hann er
áþreifanlegur“ (Journal intime).
Nokkuð er það, að sonurinn hef-
ur erft trúarsannfæringuna frá
móðurinni og staðið framarlega
í fylkingum hinnar stríðandi
Framh. á bla. 12
Framhald af bls. 6
menningarmál. Við þurfum að
beita okkur fyrir meiri fræðslu
i um frændþjóðir vorar á Norður-
löndum, ekki hvað sízt í skólum
lhndsins.
MIKIÐ NAL'ÐSYNJAMÁL
Skólinn að Skógum hefur nú
starfað i fjögur ár. Aðsókn hefur
verið mikil og fer vaxandi. í
fyrra bárust um 180 umsóknir
um skólavist, en ókleift var að
taka nema 116 nemendur og voru
þá allir möguleikar notaðir til að
koma fólki fyrir. Nú þegar hafa
87 umsóknir borizt fyrir næsta
vetur eða nær þriðjungi fleiri en
á sama tíma í fyrra. Ekki verður
þó hægt að taka nema rösklega
100 nemendur og reyndar ekki
æskilegt að hafa skólann stærri.
— Upphaflega var ætlunin að
byggja 1—2 nemendahús til við-
bótar þeirri aðalbyggingu, sem nú
er fullgerð, þar sem íbúðarher-
bergjum fyrir 30—40 nemendur
og fleiri bráðnauðsynlegum vist-
arverum væri fyrir komið. Þess
er brýn þörf að fá eitt slíkt hús,
þar sem auk íbúðarherbergja fyr-
ir nemendur væri ein kennara-
■' íbúð og kennslustofa fyrir verk-
nám. Það getur gengið um stutt-
an tíma að búa við bráðabirgða
fyrirkomulag í húsnæðismálum,
^ en það er alls ekki til frambúðar.
j Varla verður fært annað en draga
; starfsemi skólans alla saman og
j fækka nemendum verulega, ef
! ekki tekst að bæta úr þessu mjög
bráðlega. Áhugi er mikill í hér-
j uðunum, sem að skólanum standa
: fyrir því að búa sem bezt að þess-
' ari skólastofnun og framkvæmd-
ir allar, sem hér hafa átt sér stað
eru með miklum myndarbrag og
til mikils sóma fyrir þá aðilja,
sem að skólabyggingunni standa.
En þar sem svo tiltölulega lítið
vantar á, að aðbúð öll sé hér til
fyrirmyndar og húsakynni nægj-
anleg, væri óskandi að ríkisvald-
ið sjái sér fært að gera sitt til
þess að smiðshöggið verði rekið
á nauðsynlegustu byggingarfram-
kvæmdir hér á Skógum. — Skól-
inn er ekki fullbyggður fyrr en
búið er að koma upp öllum þeim
vistarverum, sem heimavistar-
skóla eru nauðsynlegar.
NÝTT VIÐHORF
Eitt merkasta nýmæli nýju
fræðslulaganna eru ákvæðin um
að jafna aðstöðu barna og ung-
linga til náms og skólagöngu. —
Þetta er mjög þýðingarmikið. En
dreifbýlinu hentar ekki sama
skólaform og þéttbýlinu. Það er
því bæði réttmætt og nauðsyn-
legt að héraðsskólarnir — gagn-
fræðaskólar sveitanna — þróist
á annan veg, en gagnfræðaskólar
kaupstaða og sjávarþorpa. Þeir
hafa öðru hlutverki að gegna.
Það er bráðnauðsynlegt að taka
stöðu þeirra — og sérstöðu —
innan nýju fræðslulaganna til
víðtækrar athugunar. Sé ekkert
að gert verða þeir fyr en varir
heimavistarmiðskólar með lands-
próf miðskóla að lokamarki og
verða nauðugir viljugir að miða
verulega þætti í starfi sínu við
inntökupróf i menntaskóla (lands
próf miðskóla). Svo má ekki
verða. Héraðsskólunum er ætlað
annað hlutverk og ennþá þýðing-
armeira. Þeir hafa verið og eiga
að vera menningarmiðstöðvar
hver í sínu byggðarlagi og eiga
að vinna að eflingu þjóðlegrar
menningar og að hagnýtu og líf-
rænu námsstarfi, sem sniðið er
við kröfur tímans.
1 Barátta okkar í þágu ungu
kynslóðarinnar þarf að verða
meira hnitmiðuð og lífrænni sókn
sem miðar að bættu þjóðarupp-
eldi.
I Unga fólkið er okkar þjóðar-
auður. Einskis má láta ófreistað
svo vel takist til um uppeldi þess
til andlegs og líkamlegs þroska.
Magnús Gíslason.
Jón Jónsson Gallarholti
Hinningarorð
JÓN JÓNSSON, fyrverandi póst-
ur og óðalsbóndi, Galtarholtþ
Borgarhrepp, Mýrasýslu, andaðist
að heimili sínu 21. f. m.
allur heimilisbragur hjá þeim
með miklum rausnarbrag. Það
var cft .jgJatt á hjalia“ í Gaitar-
holti, meðan öll börnin voru
heima. Söngur og hljóðfæraslátt-
ur áiti ekki sízt þátt í því, ásamt
hinni eínlægu gestrisni, að skapa
það andrumsloft, er leiddi alla
gesti úr hlaði glaða og þakkláta,
með þeírri ósk i huga, að eiga
sem fyrgt erindi að Galtarholti
á ný.
Að ég n» sting niður penna i
tilefni af sœdláti Jóns í Galtar-
holti, er ekkí til þess að rekja
æviferil hans, heldur vil ég þakka
hinum látna fyrir íanga viðkyno-
ingu og göða, ég vil senda að-
standendum ‘hans samúðarkveðj-
ur, í tiiefni af fráfalli hans.
Eyjólfur Jóhannsson,
Olíumet.
LUNDÚNUM — Olíuframleiðsla
Irak Petroleum fyrirtækisins í
marzmánuði var sú mesta í ein-
um mánuði til þessa. Nam hún
1.780.000 tonnum.
Jón var fæddur í Galtarholti,
13. júlí 1868. Faðir hans var Jón
bóndi Jónsson, Guðmundssonar,
höfðu þeir allir verið bændur í
Galtarholti. Móðir Jóns - var
Þórunn Kristófersdóttir, Finn-
bogasonar á Stóra-Fjalli, en
bræður Kristófers voru þeir Ás-
geir bóndi á Lundum, Teitur
dýralæknir Finnbogason óg séra
Jakob á Melum. Kona Kristófers
á Stóra-Fjalli, var Helga Péturs-
dóttir, Ottesens sýslumgnns í
Svignaskarði.
Jón var kvæntur Sigríði Guð-
mundsdóttur, bónda og gullsmiðs
Stefánssonar, er lengi bjó á
Varmalæk og Kvíum í Borgar-
firði, og konu hans frú Þórunnar
Þorbjarnardóttur á Helgavatni í
Þverárhlíð. Sigríður andaðist
1930.
Jón dvaldi í Galtarholti, öll sín
æviár, að undanskildum örfáum
unglingsárum, er hann stundaði
sjómennsku. Ég kynntist honum
snemma á unglingsárum mínum,
er hann tók við póstferðum milli
Borgarness og Staðar i Hrútafirði,
er sú breyting var gerð á póst-
ferðunum, að í stað þess að senda
póstinn landleiðina úr Reykja-
vík, var hann sendur með skipi
til Borgarness og þaðan norður
um land. Jón í Galtarholti hóf
póstferðir sínar, á nefndri leið
í aprílmánuði 1905 og gengdi þvi
starfi fram til ársins 1931.
Jón í Galtarholti var yfirleitt
hæglátur, svo að þeir, sem litið
þekktu hann héldu að þarna færi
maður ekki mikill fyrir sér, en
þeir sem þekktu Jón betur og
sérstaklega þeir sem kynntust
honum í sambandi við póstferð-
irnar, vissu að hetjulund bjó und-
ir hæglætinu, ásamt snarræði og
djörfung hvenær, sem á karl-
mennsku þurfti að halda.
Þeim, sem kynnast vilja
þessum þætti í lífi Jóns í Galtar-
holti, skal á það bent, að lesa
kaflann um hann í Söguþáttum
Iandpóstanna, þeir sýna hvern
mann hann hafði að geyma, og
þeir segja frá nokkrum þáttum
í sambandi við póstferðir Jóns,
og fylgdarmanna hans, og skýra
þá miklu og margþættu erfið-
leika, er Jón í Galtarholti hefur
ratað í á póstferðum sínum. Allir
þeir þættir, sem skráðir eru um
Jón, í Söguþáttum landpóstanna,
eru mér kunnir frá uppvaxtar-
árum mínum, og veit ég að þeir
eru réttir, en mér er auk þess
kunnugt um margar aðrar svaðil-
farir, er Jón varð að ganga í
gegnum asamt fylgdarmönnum
sínum, sem ekki hafa verið skrá-
settar í hinum umræddu sögu-
þáttum. Því eins og gengur, verð-
ur ekki allt tekið með og verður
þá stundum kylfa látin ráða kasti
hvað eftir verður. En ég sakna
þar nokkurra þátta, sem hefðu
ótt fullt erindi i bókina.
Þau Galtarholts hjónin, Jón og
Sigríður, voru mjög samhent, var
fetrawiðspá
UM SÍÐUSTU heigi fór enska
landsliðið í lengsta keppnisferða-
lag sitt til þessa, en næstu vikur
á það fyrir höndum landsleiki í
Buenos Aires gegn Argentínu,: í
Santiago gegn Chile, Montevideo
gegn Uruguay og í New York
gegn Bandaríkjunum. Næstkom-
andi sunnudag leikur það gegn
Argentínumönnum. Síðast er
þessi landslið léku saman, fyrir
2 árum á Wembley í London, sigr
uðu Englendingar með 2—3, en
Argentínumenn höfðu 1—0 þar
til 5 mín. voru eítir. Má því gera
’ráð fyrir tvísýnni baráttu er bar-
izt verðúr á hörðum og þurrum
velii við aðstæður, sem Argeatím*
menn þékkja.
Éftir fyrsta seðilinn með nor-
rænum leikjum er hægt að segja
að sízt sé erfiðara að gizka á úr •
slit þeirra leikja en enskra, Ein
helzta mótbáran gegn norrænum
leikjum mun einnig vera sú.’ítð
hér þekkist mun minna til félag •
anna en til enskra félaga. En-sú
þekking fæst öll í úrslitum og
töflunni yfir stöðu liðanna og
hana er að finna á bakhlið get-
raunaseðilsins.
Með sænskum og enskum liðum
er margt líkt, og er því engin
furða að sænsku liðin eru-mjög
jöfn og „stabil“. Þau kaupa hre.in
lega leikmenn frá minni félögum
og má sem dæmi nefna, að helm-
ingur liðs Norrköping er frá NariS
ur-Sviþjóð. Þau hafa einnig séij-
staka framkvæmdastjóra, að-vísU
ólaunaða, en þeir sjá um liðin og
hirða góða leikmenn frá lægri
deildunum. Við það helzt hinh
hái standard félaganna og hefur
heimaleikvöllur næstum sömi»
þýðingu og í Englandi.
í Noregi er minna um .að lefK
menn séu lokkaðir til stórú félajj
anna og dreifast því betri leik-
mennirnir milli félaganna og
verða liðin því ójafnari en ellá.
í Noregi hefur heimavöllurinh
mun minni þýðingu en í Svíþjóð.
í Svíþjóð er næstum óhugsandi
að lið komi upp í Allsvenskan og
verði efst ó fyrsta ári, en slíkt er
ekki nein goðgá i Noregi, þar sem
félögin eru jafnari en jafnframt
lélegri. Sem dæmi má nefna, að
Larvik Turn og Lilleström eru á
fyrsta ári í Hovedsérien og bítast
um efsta sætið.
Argentína — England 1 (x)
Djurgárden — Jönköping 1
Elfsborg — AIK Í
Hálsingborg — Degerfors 1
Örebro — Norrköping 2
Sarpsborg — Fredrikstad (1) k
Strömmen — Viking ■ 1 (2)
Brann — Arstad 1 i
Asker — Sparta (1) 2
Larvik — Li’leström (1) x (2)
Odd — Lyn 1
Rannheim — Sandefjord 2
Hljómsveit leiknr í fangelsi
LUNDÚNUM — FilharmoníiY
hljómsveit Derbyhéraðs í Fng-
Íandi heimsótti Derbyshire fang-
elsið og lék fyrir fangana. Er
þetta einn liður í æfingum sveit’
arinnar fyrir krýningarhátiðmtr.