Morgunblaðið - 22.10.1953, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 22. okt. 1953
Sigurgeir Siguiðsson
biskup — Minningurorð
Lífið heíir verið leikur í 00 úr
ÉG varð þess aldrei var, hjá
hinum látna biskupi, herra Sig-
urgeir Sigurðssyni, að hann vissi,
hver hann var. Þess kenndi
hvorki í framkomu hans,
orðum eða látbragði. Hann var
eins við alla, virðingamenn þjóð-
arinnar og hina umkomulitlu eða
umkomulausu vesalinga. Hann
hafði áreiðanlega enga tilhneig-
ingu til að láta kenna aflsmunar
eða á því valdi, sem hann sem
æðsti maður hinnar íslenzku
kirkju og prestastéttar hafði yfir
að ráða. Hann var ætíð ljúfur og
elskulegur og vildi úr hvers
manns vanda leysa og tókst það
yfirleitt með ljúfmennsku sinni
og karlmannlegri festu og djörf-
ung og skynsamlegri rökvísi í
senn, ávallt éins og bezt gegndi.
Það var hvort tveggja, sem hann
hafði lært: að gleðjast með hin-
um glöðu og hryggjast með hin-
um hryggu og sýndi hvort
tveggja áþreifanlega, þegar svo
bar undir.
Mér skilst, að þannig eigi bisk-
up að vera og raunar hver mað-
ur, svo hann geti auðgað sam-
tíð sína og unnið að heillum
komandi kynslóða um' leið.
Menn eru margsinnis að leggja
menn á metaskálai nar, er um
ræðir gáfur og andlegt atgervi.
Hann fór ekki varhluta af því,
hinn látni biskup. Mér er sagt,
að hann hafi fengið 2. einkunn
við embættispróf. Ég nenni ekki
að standa upp til að gá að því,
þótt ég hafi gögnin við hendina.
Mér finnst það svo óendanlega
litlu máli skipta. Hann stóðst
prófið, það var út af fyrir sig
nóg. En í sínum biskupsdómi var
hann hvern dag að ljúka prófi
frá morgni til kvölds, og ég
fæ ekki betur séð, en að það próf
hafi hann ekki aðeins staðizt,
heldur einnig með hinni lofsam-
legustu prýði, að dómi samtíðar-
innar, allra, er satt vildu segja
og kynntust honum. Hann hlífði
sér aldrei, ef hann vissi, og skildi
hvar var köllun hans og heilög
skylda. Hann gegndi skyldu sinni
allt til andláts og lagði á sig
mikið erfiði, hvergi nærri heill
heilsu, en varð sem aðrir að
lúta því lögmáli, að öllu má of-
bjóða, líka heilsunni. Hann háði
lokaprófið með miklum heiðri og
sóma. Og mér er spurn: Erum
við ekki öll að taka svipað próf
í sviftingum milli heilagrar
skyldu og þess, sem okkur þykir
þægilegast? Og mér er aftur
spurn: Hverju máli skiptir, hvort
við hvílum okkur í dag eða á
morgun? Er ekki eilífðin nógu
löng? Mun þá ekki ljúft, að við
hvílum í Drottins ástarörmum, ef
við höfum reynt eftir megni að
gegna skyldum okkar og reynt að
miðla öðrum af því, sem okkur
var gefið, meðan við lifðum hér?
Samtíðin kallar á okkur öll. Hún
er kröfuhörð eins og lífið sjálft.
Og hún á að vera kröfuhöfð, það
er ein mesta blessun lífsins, þótt
kröfurnar kosti margfalt erfiði,
þreytu og andvökunætur, ef svo
við horfir.
Hann var fríður maður sýnum,
hinn látni biskup, höfðinglegur á
velli og karlmannlegur, og mátti
hver maður sjá, að þar sem hann
fór, var enginn meðalmaður. —
Hann var djarfur maður í fram-
komu, og kunni vel að túlka sinn
málstað í heyranda hljóði, hver
sem á hlýddi, og kom miklum
hlutum til vegar í sínum bisk-
uppsdómi, kristni og kirkju þessa
lands, samtíð sinni og framtíð
hinnar islenzku þjóðar til bless- |
unar og meir en ætla má, að sé
mönnum ljóst að svo stöddu.
Hann var sigursæll höfðingi, en
beitti að vopni eigi aðeins far-
sa?lli og ágætri, öfgalausri greind,
heldur allra helzt, eins og honum'
var eðlilegt og sjálfsagt var, ljúf-1
mennsku og hjartagæzku. Með
hvort tveggja að vopni, hrynja!
margir múrveggir. Til að koma
mestu hlutum til leiðar, ótal-
mörgum til blessunar, megna
1 ekki kjarnorkusprengjur. Her-
tygi ljóssins eru ætíð sigursælust.
I Ég kynntist brátt hinum látna
biskupi, einkum í hans biskups-
1 dómi, og kynntist honum vel.
Hann reyndist hollur leiðtogi,
. bróðir og ástvinur í senn. Er mér
j fannst ég vera í einhverjum
j vanda staddur, leitaði ég á hans
fund. Af hans fundi fór ég jafn-
an vitrari og hughraustari og
varð mér persónulega fullkomin
harmafregn, er ég, óviðbúinn
heyrði fregnina um skyndilegt
andlát hans.
Hann átti því láni að fagna, að
eiga að lífsförunaut fallega og
ástúðlega eiginkonu og fríð og
yndisleg börn, og fallegt heimili,
þar sem sátt og friður átti heima,
og öllum var ljúfmannalega tek-
' ið, er þangað sóttu erindi.
| Ég sá hann kvöldið, sem hann
lézt. Yfir honum hvíldi friður og
| ró. Ég held ég hafi aldrei séð
hann jafn fríðan og þá. Mér
, virtist það vottur þess, að prófinu
hefði hann lokið með sæmd
kristins manns.
Ég-'tel fráfall biskupsins þess
' eðlis, að fáum sé ljóst, að svo
stöddu, hve mikils hefur í misst
íslenzk kristni og kirkja og al-
þjóð öll á okkar landi. En þess
vildi ég óska, að hið nýja biskups-
kjör eigi mætti valda fávíslegum
deilum eða reipdrætti, heldur
yrði með friði og spekt.
Ég leyfi mér að tjá öllum ást-
vinum hins látna biskups hug-
heila samhryggð og hinni ís-
lenzku kirkju og kristni um leið.
Guð gefi ástvinum hans og öll-
um, er harmar þjá, styrk og
huggun.
Hann fór, að minni vitund, eftir
orðum postulans, er ég nefndi:
„í iðninni ólatir, í andanum
brennandi, Drottni þjónandi.“
Eftir þeirri reglu verðum við öll
að fara, svo sigurinn verði vís.
Halldór Jónsson,
frá Reynivöllum.
Nýtt frv. um
sóttvarnarlög
í NEÐRI deild var í gær lagt
fram frumvarp til sóttvarnar-
laga. Lög þessi eru í 45 greinum
og hefur landlæknir samið það
og í greinargerð hans fyrir því
segir m. a.:
Nauðsynlegt er að gera sér
ljóst, að alþjóðlegir sóttvarnar-
samningar eru ekki fyrst og
fremst helgaðir því að girða fyrir
alla sótthættu af samgöngum
landa á milli, heldur miklu frem
ur hinu, að tryggja samgöngurn-
ar gegn óhóflegri íhlutun sótt-
Varnaryfirvalda. Af öllum milli-
landasamgöngum stafar að sjálf-
sögðu meiri eða minni sótthætta,
sem engin leið er að girða með
öllu fyrir nema með svo róttæk-
um samgönguhömlum, að leiða
mundi til fullkominnar ringul-
reiðar á ' samskiptum þjóðanna.
Nokkur sótthætta er sá skattur,
sem vér hljótum að greiða af
þessum lífsnauðsynlegu samskipt
um. Hins vegar hafa nú allar
þjóðir, a. m. k. þær, sem eru á
alþjóðlegum samgönguleiðum,
hver hjá sér á þann hemil á næm
um sóttum, sem á annað borð eru
með nokkru móti viðráðanlegar,
að millilandasamgöngur mega
nú yfirleitt heita stórhætulitlar,
að viðhafðri hæfilegri gát sam-
kvæmt ákvæðum hins alþjóðlega
sóttvarnarsamnings. Horfir nú
og svo fyrir samræmdar aðgerðir
allra þjóða, að með hverju ári,
sem líður, verði þessi hætta
minni og minni, enda líta menn
nú öruggir til þeirrar framtíðar,
að alþjóðlegum samgöngum verði
haldið uppi án nokkurra teljandi
sóttvarnarráðstafana gegn þeim.
Frv. er flutt af ríkisstjórninni.
j VIÐ, SEM ræðum um það þessa
dagana hvað aflið frá írafossi
muni endast lengi, svo að full-
nóg sé, og hvenær von sé til að
hafizt verði handa um frekari
raforkuframkvæmdir, eigum erf-
itt með að átta okkur á því, að
mitt á meðal okkar skuli vera
menn, sem muna lýsiskolurnar,
hafa lesið við slíkt ljós og lifað
það undur, að sjá í fyrsta sinn
kveikt á olíulampa, í stað kol-
unnar.
Og þegar við horfum á átökin,
er jarðýtur ryðja land til rækt-
unar og vegi til samgöngubóta,
trúum við því vart, að maður
sem enn tekur þátt í störfum á
búi, þar sem vélum er beitt í
miklum mæli, skuli hafa á sín-
um búskaparárum sléttað tún-
þýfi, á þann hátt að rista ofan
af þúfunum með torfljá, af því
að þá var ekki völ á svo mikil-
virkum verkfærakosti, að næmi
I venjulegum undirristuspaða. En
svona er það nú samt og við
höfum gott af því að átta okk-
ur á því hve nýlega þeir áfang-
ar eru að baki lagðir, er gerðu
þjóðinni fært að hætta að ganga
með tvær hendur tómar að verki.
I þess stað gafst henni kostur að
beita verkfærum með viti og
hyggindum, svo að á fleira reyndi
en vöðvana eina, já, þó að það
væri ekki merkilegri verkfæri en
undirristuspaði.
j Á sunnudaginn var skrapp ég
upp að Blikastöðum til þess að
hafa tal af einum slíkum bónda,
sem í raun og veru hefir lifað
aldir, í framþróun búskapar, á
sinni starfsævi. Ég vissi sem var,
að óvíst yrði, að ná í Pál Þor-
steinsson bónda, frá Tungu í Fá-
skrúðsfirði, sem í dag er níræður
að aldri, innan veggja á virkum
degi, sennilegra að hann væri
úti í flagi þessa dagana að taka
upp rófur, eða eitthvað þess
háttar.
ÁHUGINN LEYFIR ENGAR
SÍSETUR
I Mbl. leyfir ekki rúm fyrir
allar viðræður okkar, að þessu
sinni, eða endranær. Ég verð að
láta mér nægja að skyggnast um
: gáttir, án þess að ganga í sal
minninganna með Páli.
Nú situr hann í húsum sonar
síns, stórbóndans á Blikastöðum,
þar sem vítt er til veggja á all-
an hátt, les og skrifar gleraugna-
laust ef því er að skipta, gengur
keikur og fótviss um gólf, því
að áhuginn leyfir ekki neinar
sísetur, og ber í viðræðum,
jöfnum höndum niður á því, sem
nú er að gerast í atvinnumálum
og stjórnmálum og því sem gerð-
ist fyrir 80 árum.
Páll er fæddur í Víðivallagerði
í Fljótsdal 22. október 1863, son-
ur Þorsteins Jónssonar bónda
þar og konu hans Sigurbjargar
Hinriksdóttur. Var Þorsteir.n
ættaður af Jökuldal, en Sigur-
björg úr Vopnafirði. Páll dvaldi
heima hjá foreldrum sinum til
23 ára aldurs, síðasta árið gift-
ur Elinborgu Stefánsdóttur af
Bólstaðahlíðarætt í Húnaþingi,
er var fósturdóttir séra Halldórs
á Hofi í Vopnafirði. Vorið 1887
fara ungu hjónin að búa siálf-
stæðann búskap að Víðilæk í
Skriðdal. Flytja þangað með 1
kú og kvígu, 2 hross og eitt
tryppi, 36 ær og 12 gemlinga, 1
stól, 1 koffort o. s. frv. Páll átti
þá kost á að fá Þorgrímsstaði í
Breiðdal til ábúðar, en þar var
svo „vel“ hýst, að hann varð að
kaupa jarðarhús fyrir 200 krón-
nr, til að komast að jörðinni.
Slíkt var ekki kleift. Á Víðilæk
var minna um efni um þá hluti,
húsakosturinn nægilega lítilfjör-
legur, því varð að velja þá jörð.
í fjögra ára búskap á Víðílæk
græddu ungu hjónin „á tá og
fingri“ eins og Páll orðar það.
En þá var breytt um og þau
fluttu að prestssetrinu Þingmúla,
fyrsta árið í tvíbýli á móti présti,
en fengu svo jörðina alla er séra
Magnús flutti í Vallanes.
í Múlanum voru þau í 7 ár,
Ræft við Pá! Þorsteinsson frá Timgu
en flytjast 1898 að Tungu í Fá-
skrúðsfirði. Fyrst í leiguábúð,
s ðar eignaðist Páll hálflenduna
og loks Tunguna alla, og hefir
síðan verið við hana kenndur.
í Tungu hefst svo aldarþriðj-
ungs önn, unz Gunnar sonur
þeirra hjóna tekur að fullu við
I búinu 1930. Þar er Páll í for-
■ göngu um að stofna Búnaðarfé-
lag Fáskrúðsfjarðar (síðar Fá-
l skrúðsfjarðar og Búðahrepps)
1901, og er gerður að heiðursfé-
laga þess 1941. Hann er hrepp-
stjóri í 30 ár o. s- frv., svo sem
gerist um gegna menn, er bera
hátt herðar í sínu sveitarfélagi.
cg búi upp í um 300 fjár, 4 kýr
og 7 hross.
Þetta hljóðar allt ofur einfald-
! lega, og slétt og felt. Aðeins
1 einu þarf við að bæta, og það
'gæti orðið löng saga, en verður
að vera stutt. Þau hjónin eign-
uðust 14 börn, 2 dóu ung, en
hin eru öll á lífi, og er barna-
og barnabarna-hópurinn nú orð-
inn 85. En þetta var ekki nóg,
14 fósturbörnum var bætt við
i Tungu. Þannig var lengi vel nær
| 20 manns í heimili hjá Páli og
Elinborgu. Páll er ómeiddur af
því, er hann byrjar 10. tuginn,
þótt þess sé minnst, að hann bjó
ekki einn í Tungu né áður í
Skriðdal, húsfreyjan átti þar
sinn þátt og hann eigi ómerkari.
Hún lézt 1951.
I.ÝSISKOLAN LÖGÐ
Á HILLUNA
Nú spyr ég Pál: — Hvað hefir
þér nú þótt mest á móti blása
í búskapnum?
— Á móti blása? I rauninni
hefur þetta allt verið leikur og
tilhugalíf. Það var gaman þegar |
pabbi kom með olíulampann
heim í Víðivallagerði og lýsis-
kolan var lögð á hylluna, og 10
potta brúsa af steinolíu, sem ent-,
ist allan veturinn. Það var líka
gaman að fá undirristuspaða til1
að skera ofan og þurfa eltki að
basla við að gera það með torf-
ljá. Það var í Tungu upp úr alda- !
mótunum, um það leyti er elzti
sonur minn Halldór var við nám j
í Ólafsdal hjá Torfa. Já, það var
margt sem gekk vel hjá okkur
Elinborgu. í rauninni gekk allt
vel í Tungu. Það var gleðistarf
£ ð ala upp góð börn og koma upp
gagnsömu"búi, áður en karakúl-
vísindunum var steypt yfir okk-
ur. — Það var dálítið erfitt í
Þingmúla fannahaustið 1896. Þá
gerði fjögra sólarhringa stórhríð
sunnudaginn 4. okt., daginn áður
en smala átti Múlann. Þá misst-
um við hálfan fjárstofninn, en
vorum búin að koma upp allgóðu
búi eða um 240 fjár. — Já, það
var dálítið erfitt og ýtti undir
mig að fara frá Þingmúla.
-— Hvað veldur, Páll, hvernig
Austurland er orðið illa komið
eða illa sett að mörgu leyti. Get-
u.- þú svarað því?
— O, það eru ráðunauta-fjár-
pestirnar og hörðu árin siðustu.
— En ber ekki fleira til, þó að
karakúlmisindin hafi kórónað
erfiðleikana? (
— Ef til vill. Það er erfitt að
stunda bæði sjó og land svo að
vel fari. Það gat gengið á meðan j
nóg var fólkið en við fámennis-
búskap lánast það ekki, og svo
hvarf fiskurinn úr fjörðunum.
— Sendir þú ekki drengina
þína til sjós til að bæta þér í
búi?
— Nei, mér þótti betra að skera
ofan af með torfljá, en það var
alltaf hægí að fá fisk á Fáskrúðs-
firði, í skiptum fyrir landmat. —
í Skriðdal sáum við aldrei fisk,
nema haröfisk.
ÉG Á ALLSSTAÐAR VINI
Nú dveíur þessi ungi öldungur
löngum á Blikastöðum, í skjóli
mæts og mikilvirks sonar og góðs
venzlafölks. Samt er Páll ekki
við eina fjöl feldur um búsetuna.
Stundum bregður hann sér aust-
ur að Bræðratungu, að heilsa upp
á húsfreyjuna þar, dóttur sína.
Hann staldrar ef til vill við á
Selfossi hjá Jóni dýralækni syni
sínum. Svo á hann erindi til nýja
þingmannsins í Hafnarfirði, þar
er ein dóttirin húsfreyja, og son
á hann einnig í Firðinum. En
aðalhópurinn, barna- og barna-
barna og fósturbarna er í Reýkja
vík. Á Austurlandi er ekkert
barnanna eftir nema Gunnar
bóndi í Tungu, sem nú gerir þítr
garðinn frægan. Núverandi bú-
seta hópsins stóra er ólst upp i
Tungu, er ef til vill glögg smá-
mynd af því sem er að gerast í
málefnum Austfjarða og Austur-
lands og margra annarra útnesja
‘ og fjarða á landi hér. Aflið frá
Irafossi er sterkt, það getur dreg-
ið til sín, en sem betur fer er
líka hægt að dreifa því, og svo
eru víðar fossar en í Soginu.
| Á meðan slíkir stofnar sem
stofninn frá Tungu, skjóta grein-
um, skal engu kvíða um framtíð
þessarar þjóðar eða neins lands-
hluta. Sjálfstæðir menn, eins og
Páll í Tungu munu valda verk-
efnum framtíðarinnar, þó að
skugga kunni að bera á í bili.
i — Ég á engan óvin, en alls
staðar vini, segir Páll. Þess vegna
vex engum horn úr enni er til
hans hugsar í dag. Þess mun
hann njóta, og það vel endast að
. leiðarlokum.
Árni G. Eylands.
„Ekki frekari
þjóðnýtiRgu44
ÓSLÓ, 14. okt. — Torp,
leiðtogi norskra jafnaðar-
manna, sagði í dag, að flokk-
ur hans hefði ekki beðið þjóð-
ina um stuðning við ný þjóð-
nýtingaráform, enda hefði
hann ekki í huga að fram-
kværna frekari þjóðnýtingu í
Noregi. Var frá því skýrt í
fréttum í gær, að Torp hefði
sagt eftir að kosningaiírslit
voru kunn, að norska þjóðin
hefði veitt flokki hans full-
tingi til að gera landið að
sósíalistísku ríki. Þetta er
ekki rétt, því að ummæli hans
voru misskilin. Þvert á nióti
ætlar Verkamannaflokkurinn
ekki að fara út í frekari þjóð-
nýtingarævintýri, enda sló
hann mjög á þá strengi í kosn-
ingabaráttunni.
Nú þykir sýnt, að Ilægri
flokkurinn fái 27 (23) þing-
menn. en ekki 25, eins og áður
var haltíið og kommúnistar
aðeins 3, en ekki 4 eins og
fréttir hermdu í gær.
BERLÍN — Nýlega haia Rússar
framleitt kvikmynd, sem fjallar
um það að rússneski ílotaforirjg-
inn Usjákov hafi verið mesta
stríðshetjan í Napóleonsstyrjöld-
inni og sé það honum að þakka
að Napóleon tapaði. Á Napóleons
tímunum vissi enginn að þessi
Usjakov væri til, allra síst
Napoleon.