Morgunblaðið - 03.11.1953, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 3. nóvember 1953
MORGUNBLAÐIÐ
(
Wyszinski, erkibiskup Póllunds, fjórði kuþólski kirkju-
höfðinginn sem „hverfur“ uustun jnrntjuldsins
„DAGLEGA berast oss fregnir af
þvi að heiðarlegir og guðræknir
menn eru stimplaðir sem glæpa-
menn. Mannkynssagan á morgun
mun tala um „glæpsamlega
dýrlinga“. En hið innra með
manninum er fólginn sannleilcs-
kjarni, sem ekkert ytra afl megn-
ar að ná til“.
25. SEPTEMBER
Það var í Sainte-Anne kirkj-
unni í Varsjá, • sem hinn æðsti
erkibiskup Póllands, Wyszynski
kardináli, mælti þessi orð í stól-
ræðu sinni — síðustu orðin, sem
hann talaði í opinberri áheyrn.
Það var hinn 25. september s.l.,
tæpum þremur dögum eftir að
málaferlunum gegn Kaczmarek
biskupi lauk með fordæmingu
hans.
Morguninn eftir, á þeim tíma,
sem Wyszinski var vanur að
syngja árdegismessu sína, var
prédikunarstóllinn auður. — Er
söfnuður hans kom til aftansöngs
hinn sama dag, fékk hann fregn-
ina: Erkibiskup Póllands hafði
verið tekinn fastur daginn áður.
ALLT MEÐ SAMA HÆTTI
Það hafði allt farið fram með
sama hætti og áður undir sömu
kringum stæðum. Kl. var um það
bil 7 síðdegis, kvöldhúmið var í
þann veginn að færast yfir, þeg-
ar hinar svarttjölduðu bifreiðir
öryggislögreglunnar mjökuðust
frá úthverfum Kraká-borgar til
miðborgarinnar og staðnæmdust
fyrir framan stóra en einbrotna
byggingu: Erkibiskupshöllina. —
Umkringdir af einkennisklædd-
tam lögreglumönnum, ruddust
þessir leyniþjónar, klæddir gab-
ardine-frökkum og með linan
hatt á höfðinu, inn í bygginguna
og í næstu andrá voru allir glugg
ar hennar upplýstir.
MEÐ UPPRÉTTAR HENDUR
Yfirheyrslur erkibiskupsins
stóðu yfir klukkustundum sam-
an. Allt hið kirkjulega embættis-
lið hafði verið kvatt saman í
anddyri hallarinnar og sneri sér
í röðum upp að veggjunum með
uppréttar hendur undir opnum
byssukjöftum lögreglumann-
anna.
Wyszinski erkibiskup beið
gabardine-mannanna í geysistóru
herbergi, tómu og skrautlausu —
hans eigin herbergi.
Hann er 52 ára að aldri, grann-
vaxinn og ljós yfirlitnm. IJinir
fingerðu og mildu andlitsdrættir
hans bera engan veginn vott um
að hér sé bardagamaður á ferð.
VEITTI ENGA
MÓTSPVRNl!
Hann hafði þegar í langan
tíma séð fyrir örlög sín og veitti
enga mótspyrnu, er handtaka
hans kom.
Það var farið með hann til lög-
reglustöðvarinnar, nýtízku bygg-
ingarbákns við Kiszykova-stræti,
þar sem hann var yfirheyrður
alla nóttina af lögreglumönnum,
sem skiptust á vöktum.
Þetta er það síðasta, sem vitað
er um örlög hans. Aður en dagur
rann, var ekið á brott í vagni til
óþekkts ákvörðunarstaðar, með
síðasta frjálsa kardinálann hand-
an járntjaldsiris.
KLÆKIABFERÐIR
KOMMÚNISTA
Það er athyglisvert hvaða að-
ferðum kommúnistar hafá jafn-
an beitt í ofsóknum sínum gegn
kirkjunni. Til þess að valda upp-
lausn og örvæntingu meðal
fjöldans innan kirkjunnar, hafa
þeir ráðizt fyrst að forvígismönn-
um hennar og leiðtogum. Hinn
fyrsti, sem handtekinn var, var
Stepinac, æðsti erkibiskup Kró-
atíu, dæmdur árið 1946 í 16 ára
stofuvarðhald. Annar var Minds-
Síðam 1949 hafa 2990 kirkf&annar
þjónar í Póllandi verið sviptir frelsi

Stepinac erkibiskup Króata, of-
sóttur 1946.
zenty kardínáli, erkibiskup Ungr
verjalands, dæmdur hinn 7. febr.
1949, í ævinlangt fangelsi. Hinn
þriðji, Beran, erkibiskup í Prag,
settur hinn 19. júní 1949, i gæzlu-
varðhald. Wyszinski, erkibiskup
er hinn fjórði háttsetti kirkjunn-
ar maður, sem horfið hefir fyrir
hcndi valdhafanna frá Moskvu.
ÓFSÓKNIRNAR
OPINBERAST
Og hann gat ekki verið í nein-
um vafa um örlög sín. „Hingað
til — sagði hann dag einn í stól-
ræðu — heíir pólska þjóðin gold-
ið hollustu sína við lcristna trú
tárum, en það getur verið, að
sá dagur komi, er hún verði að
gjalda hana blóði sínu.“. — Sá
dagur er nú þegar fyrir nokkru
upprunninn. Tímabili hinna dul-
búnu ofsokna er lokið — þær eru
nú opinberar og á allra vitorði.
AFDRIF PÓLSKU
KIRKJUNNAR
Síðan árið 1947 hafa 2247
pólskir prestar, 724 munkar og 9
erkibiskupar verið teknir af lífi,
fangelsaðir eða fluttir í útlegð.
Helmingi klaustra og annarra
trúarstofnana hefur verið lokað.
80% af eignum póisku kirkjunn-
ar hafa verið gerðar upptækar
og sjóði allrar góðgerðarstarf-
semi eins og þeir leggja sig, hafa
kommúnistar sölsað undir sig.
ÞEIM HEFUR SAMT
MISTEKIZT
Kommúnistar hafa réttilega
séð út að tilraun þeirra til að af-
nema kirkjuna algerlega myndi
fyrirfram dæmd til að mistakast.
Þeir hafa því beitt allri orku
sinni að því að kúga hana til
Mindzcnty kardináli, erkibiskup
Ungverja, ofsóttur 1949.
VARKÁRNI
WYSZINSKYS
Wyszinski var langt frá því að
vera heigull, en hann hefur samt,
frekar en nokkur annar kirkjunn
ar maður austan járntjaldsins
gætt hins ýtrasta pólitísks hlut-
leysis í starfi sínu. Og hann hef-
ur jafnvel haft .vakandi auga
með öllum prestum í hinum
tveimur biskupsdæmum sínum,
að þeir gerðu slíkt hið sama. —
T.d. hafði hann að sið að lesa
yfir allar stólræður presta sinna
áður en þær voru fluttar opin-
berlega til að fyrirbyggja að í
þeim fælust nokkrar pólitískar
dyigjur, sem valdið gætu vand-
ræðum. Um öll atriði, sem ekki
snertu trú og kirkju, gerði hann
Wyszinski, erkibiskup Póllands,
ofsóttur 1953.
þátt i þeim. Daginn áður höfðu
vopnaðir ,,seilu“-þjónar gengið
hús úr húsi og boðið æskufólki
Kraká-borgar ókeypis járnbraut-
arfarmiða í þeirri von að hægt
mundi að fá það til að yfirgefa
borgina morguninn eftir.
„GLÆPIJRINN"
LÁ í LOFTINU
En þegar í dögurr daginn eftir
flæddu fylkingar pílagríma yfir
götur borgarinnar, syngjandi trú
hlýðni við hið nýja stjórnarfar
— gera hana sér leiðitama. En
hér einnig hefur þeim mistekizt.
Þrátt fyrir handtökur hinna
2247 prestá, hefur aðeins tæpur
fimmti hluti klerkastéttarinnar
pólsku látið tilleiðast til að ganga
í félagsskap hinna svokölluðu
„þjóðvinapresta". Hingað til
hafa aðeins 8 Pólverjar viljað
gerast eftirmenn presta þeirra og
biskupa, sem handteknir hafa
verið -— eða, sett fram á einfald-
ari hátt — einar 8 sálir hafa
reynzt veikari fyrir en þær, sem
fallið hafa í valinn fyrir ógnar-
öld kommúnista.
Frá réttarhöldunum yfir Kaczmarek biskup þar sem viðnám hans
var brotið og hann flutti 7 daga „játningu" á hvers konar afbrotum.
sér far um að hafa sem fullkomn
asta samvinnu við stjórn lands-
ins.
I rauninni var það einmitt
þessi brosandi en ákveðna mót-
staða Wyszinkis, sem erti
kommúnistana hvað mest.
ÓBROTINN BÓNDASONUR
Þessi óbrotni bóndasonur var
smám saman orðinn að ímynd
hinnar pólsku kaþólsku þjóðar,
bóndasonurinn, sem ekki hafði
þurft að bíða komu Rússa til að
setja á stofn verkalýðsháskóla í
landi sínu. Þetta sýndi þjóðin
greinilega hinn 7. maí s.l í
Kraká, svo greinilega og svo ein-
læglega, að þjónar kommúnista-
stjórnarinnar gátu ekki lengur
verið í neinum vafa um hugar-
þel hennar. Þannig varð í raun-
inni allt Pólland, óviljandi, til
þess að skrifa undir dóm Wysz-
inskis.
TRÚARHÁTÍÐ PÓLVERJA
Það var sjö alda minning hins
heilaga Stanislas, verndardýrl-
ings Póllands. Hin kommúnisku
yfirvöld höfðu ekkert látið ó-
gert til þess að gera að engu
þessa hefðbundnu trúarhátíð
Pólverja. í öllum nærsveitum
Kraká höfuð þau skipulagt ýmis
konar hátíðahöld og kúgað verka
menn og stúdenta til að takc
arsöngva, og þegar vagn erki-
biskupsins Wyszinkis birtist var
hann í eldmóði þeim og ákafa,
sem gripið hafði fjöldann, hafinn
á loft og borinn þannig eftir
strætum borgarinnar til að hylla
á þann hátt hinn ástsæla kirkju-
höfðingja. „Giæpur“ Wiszinskis
lá í loftinu.
En órói sá og reiði, sem dómur
ungverksa kardinálans Mindsz-
entys hafði vakið meðal ka-
þólskra manna í Póllandi hindr-
Beran, erkibiskup Tékka, ofsótt-
ur 1949.
aði kommúnista í að ráðast beinfc
framan að erkibiskupi Pólverja.
Þá var aðeins skammt að minn-
ast málsóknarinnar gegn Kacz-
marek, biskups í Kulce, sem 421
ára gamall hafði gerzt yngsti,
biskup Póllands. Ekki minna en
32 mánaða undirbúningur í.
Guépéou-fangelsi kommúnista.
hafði reynzt nauðsynlegur til að
brjóta viðnám hans. En þar kom
að lokum, að hann „játaði“ í sjö
daga samfleytt alla þá glæpi,.
sem hann var ásakaður um:
njósnir, drottinssvik, áVarta-
markaðsbrask.
ÍIIN „ANDLEGA
FRELSUN“!
Pólskir áhorfendur, sem við-
staddir voru yfirheyrslur hans-
létu svo um mælt, að óttatitring-
ur hafi farið um hann í hvert
skipti, sem hann mætti augna-
tilliti böðulsins Zarakowskis,
málafærslumanns kommúnista £
yfirheyrslunum.
Hinn 22. september gerði hann.
þessa hinztu játningu: „Síðan ég
var færður i þetta fangelsi, hefi
ég hlotið sanna andlega frelsun".
Þessa sömu „frelsun“ veitti
Wyszinki erkibiskup þremur dög
um síðar til handa böðlum Kacz-
mareks með orðum þeim, er hann
mælti fram í prédikunarstóli St.
Anne kirkjunnar og skipaði sér
þar með sjálfur í fylkingar hinna
„glæpsamlega dýrlinga“ í píslar-
vættasögu nútimans.
ALLUR HINN KAÞÓLSKI
HEIMUR MÓTMÆLIR
En síðasta hróp hins pólska.
erkibiskups áður en endanlega.
væri þaggað niður í honum hef-
ur verið heyrt. Páfinn, höfuð
kaþólsku kirkjunnar, hefur heit-
ið á allan hinn kaþólska heim, að
hefja upp brennandi andmæli
gegn því hróplega ranglæti, sem.
framið hefur verið með 'hand-
töku hans. Þau andmæli munu
óma sem bergmál hinna hinztu
orða, sem mælt voru í opinberri
áheyrn af hinum fjórða kaþólska
kirkjuhöfðingja, sem kommúnist
ar hafa vígt til kirkju hinnar
eilífu þagnar.
Óþægir skæruliðar
í Buræa
NEW YORK, 3Í. okt.: — Fulltrúi
Burma hjá Sameinuðu þjóðunum
kvartaði yfir því í dag að stjórn.
kínverskra Þjóðernissinna neit-
aði að taka ábyrgð á kínverskum
skæruliðum. Þjóðernissinnar
sömdu nýlega við Burma-stjóru
um brotflutning á 2000 skærulið-
um, en kveðast enga ábyrgð taka
á þeim skæruliðum, sem neita að
hyerfa á brott. — Reuter.
Sveiíakeppni Tafl-
og bridgeklúbbsins
lokið
NÝLOKIÐ er sveitarkeppni hjá
T.B.R. í fyrsta flokki og öðlast
tvær efstu sveitirnar rétt til þátt-
töku í meistaraílokki klúbbsins.
Keppnina vann:
1. Sveit Hjalta Eliássonar 7 stig.
2. *sveit Þorvaldar Matthíassonar
6 stig. 3. sveit Stefár.s Ttrausta-
sonar 5 stig. 4. sveit Ásmundar
ísfeld 2 stig. 5. sveit Björns Bene-
diktssonar 0 stig..
Annan fimmtudag hefst svo
einmenningskeppni og er keppt
um silfurbikar sem vinnst til
eignar. Dregið verður annan
mánudag í Edduhúsinu. Æfingar
eru alltaf á mánudögum og
fimmtudögum.