Morgunblaðið - 08.11.1953, Blaðsíða 9

Sunnudagur 8. nóv. 1953
MORGUNBLAÐIÐ
9
Reyk javí kurbréf:
Laugardagur 7. sié^emb^r
Skólarnir og verkkunnáttan — Rannsóknir til lands og
sjávar — Nýjar tegundir til einangraðs lands — Barr-
skógaræktin í staðinn fyrir innflutning — 300 hektarar
á ári-Tollarnir til að styðja ræktunina - GöngurFaxasíldar
Menntun æskunnar
MÆLT er að menntun skóla-
æskunnar kosti ríkissjóðinn um
50 milljónir kr. á ári. Mörgum
finnst þetta allmikil árleg út-
gjöld og hugsa til þess, sem eðli-
legt er, hve mikið gagn þjóð-
félagið fær í aðra hönd fyrir
þetta fé.
Til skamms tíma var mennt-
un íslenzkrar æsku skorin við
nögl. Margir æskumenn og kon-
ur urðu að draga við sig skóla-
menntun sakir efnaskorts eða
vegna þess að eldri kynslóðin
mat ekki menntunina sem skyldi.
Nú er fyrir nokkru lögleidd
skólaskylda. Unga fólkið verður
því að þrauka á skólabekkjum
hvort sem því líkar betur eða
verr.
Menn sem hafa nokkra yfir-
sýn yfir þróun þjóðfélagsmál-
anna á síðustu áratugum líta
svo á, að hér sé ýmist í ökla eða
eyra.
Því er ekki að leyna, að áhrif
skólanna á þróun og velfarnað
þjóðarinnar gætir ekki eins mik-
ið og menn hefðu getað vænzt,
þegar tekið er tillit til alls þess
kostnaðar og fyrirhafnar, er fer
í skólanámið.
Kannsókn lands og
sjávar
Þ Ó T T ISLAND sé ekki nema
rúmlega 100 þúsund ferkílóm.
að stærð, hefur landið reynzt
okkur svo yfirgripsmikið, að 150
þúsund manna þjóð á erfitt með
að afla sér raunsærrar þekk-
ingar á öllum landkostum þess.
Á síðustu 1 % öld hefir t.d. verið
Tiltölulega fáar tegundir hafa
verið fluttar hingað sem tilvon-
andi nytjaplöntur, nema helzt
nokkrar fóðurjurtir er notaðar
hafa verið í nýræktarlönd lands-
manna.
Þessar nytjaplömur hafa aðal-
lega komið frá nágrannalöndum
okkar. Er því mikill hluti heims-
ins ókannaður í þeirri miklu
leit, sem framkvæma þarf til þess
'>*■*»■■■ .k.A ‘ ',ai_____________________________________.■ * * * .v-r::'. ■
V élamenningin
OFT ER talað um vélamenningu
og hvernig hún hefur gripið um
sig í daglegu lífi landsmanna.
Kemur fyrir, að vélamenningin,
tæknin, er vanmetin jafnvel þar
sem hún nýtur sín réttilega og
menn gera sér ekki grein fyrir
hve nauðsynlég hún er, og að
hvaða gagni hún hlýtur að koma
fyrir þjóðina.
Meðan við íslendingar vorum
fyrst og fremst landbúnaðarþjóð
var tæknikunnátta okkar á frem-
ur lágu stigi. Ekki var hægt að
koma tækni við, nema að litlu
leyti enda vantaði bæði þekk-
ingu og fé, til að nota okkur
af vinnuvélum. Nú segja mér
glöggir bændur, að synir þeirra
kunni illa við sig við búskapinn,
jiema þeir hafi tök á, að koma
fyrir sig vélum við störfin.
Fyrir skömmu lék það orð á,
að lítil umhirða væri sumstað-
ar í sveitum landsins um vélar,
•og áhöld. Menn væru fúsir á að j urríki.
kaupa vélarnar en sinntu því | Lengi vel var öspin í Fnjóska-
lítt, þó að gagnið af þeim yrði da} ‘alinn einbúi í hinu íslenzka
stopult og skammvinnt. Véla- gróðurríki, meðan ekki var
meðferð útheimtir nákvæmni og kunnugt um að sú tegund yxi
hirðusemi. Þetta hefur hin upp-1 annarstaðar. En fyrir fáum ár-
rennandi bændakynslóð lært af um fanrist sama tegundin í Fá-
reynslu síðustu ára. Til þess að skrúðsfirði og í sumar fann Ingi-
vera góðir vélamenn, þurfa menn mar Sveinsson aspir í miðjum
að þekkja glögg skil á vélunum Egilsstaðaskógi. Fundur þessi er
og vinnu þeirra. Mér liggur við áþreifanlegt dæmi um það hve
að segja, að menn þurfi að kom-' floppótt þekking okkar er enn
ast í beint samband við hina a landinu og náttúru þess, og
vélrænu sál, mönnum þarf að færir okkur heim sanninn um,
Þykja vænt um vélarnar eins og a^ enn ma vænta merkra nýj-
sjálfan búpeninginn, varast að^unSa við framhaldsrannsóknir.
ofbjóða þeim og leika þær illa.
í SKÓGRÆKTARSTÖÐ SKÓGRÆKTARFÉLAGS REYKJAVÍKUR
í FOSSVOGI
Svo hávaxinn trjágróður er orðinn í stöð þessari á siðustu árum,
að stöðin vekur eftirtekt þeirra, sem um veginn fara. — Tvö búnaðarráðherra, Hermann Jón
síðastliðin ár hafa verið afhentar 150—200 þúsund ungplöntur á asson, varaform. Skógræktarfél.
ári úr stöðinni til gróðursetningar. En næsta vor munu ungplöntur j íslands, að uppeldisstöðvum
þær sem þarna verða afhentar komast upp í milljónarfjórðung. — Skógraektarinnar yrði ætlað að
Sáðbeð hafa verið aukin þar svo mjög siðastliðin tvö ár, að Irklegt, frarnleiða að minnsta kosti 2
er, að stöðin geti skilað allt að einni milljón ungplantna eftir 2—3 ár.
— Myndin er tekin úr skjólreit fyrir ungplöntur, sem skýldur er
með sitkagrenitrjám. Eru tré þessi ættuð frá nágrenni Juno í
Alaska. — Stúlkurnar sem sjást á myndinni, eru að reita illgresi
úr fjallaþallar-beði, en hún er mjög harðgerð trjátegund, sem vex
á sömu slóðum og sitkagrenið, en við lakari skilyrði en sitkagrenið.
unnið að þv* að gera sér grein að hingað komizt hentugasti
fyrir gróðurfari landsins. Hafa gróður, sem til er fyrir þjóðina
margir mætir menn að því unn- og íslenzka staðhætti, því leita
ið og sumir þeirra gert þær *verður gagngert að þeim tegund-
rannsóknir að miklum hluta að um, sem líklegastar eru til þess
ævistarfi sínu. • l að gera gagn við íslenzk veður-
Fyrir 50 árum fann bóndi í og jarðvegsskilyrði.
Fnjóskadal, Páll í Garði, trjá-
tegund er óx í landi hans er
mönnum hafði ekki verið kunn-
ugt um fyrr í hinu íslenzka gróð-
Bjarnason skógræktarstjóri ritl-1 Tækni og kuijnátta
ing um ræktun barrskóga hér á SAMA mali er að gegna um
landi, þar sem hann gerði grein skógræktina eins og hina nýju
fyrir í stuttu máli hve miklum tækni £ vélanotkuninni. Við-
barrskógum við þyrftum að þurfum að búa
svo um hnútana,
koma okkur upp, til þsss að af- að a]menn þekking útbreiðist
rakstur þeirra gæti fullnægt nú- með þjéðinni á gróðursetningar-
verandi viðarþörf Islendinga. Ltarfinu, svo allir sem vettlingi
Hann komst að þeirri niður- gefa valdið fái tækifæri til að
stöðu, að við þyrftum að gera læra þetta verk til h]ítar
okkur það að reglu að gróður- | Eðlilegt eri að þessi kunnátta
setja barrviði í 300 hektara á breiðisf út fyrir forgöngu skól-
ári hverju, til þess að íslenkir anna. En það hefUr komið á
barrskógar gæfu af sér eftir eina daginnj þvi miður, að þekkingu
öld sem svaraði hálfum tenings- Reykvíkinga í þessum efnum er
meter af timbri á hvert manns- ábótavant, enn sem komið er.
barn í landinu með núverandi j tilvonandi skóglendi eða
mannfjölda. j friðlandi Reykjavíkur, Heið-
Síðan byggingaöld hófst fyrir mork! sjá menn þess glögg merki
alvöru á Islandi höfum við orð- hve mismunandi vel hefur verið
1 ið að láta okkur nægja viðar- að grúðursetningarstarfinu unn-
innflutning er nemur hálfum ; ið undanfarin vor. Þar sjást
raðir af dauðum trjáplöntum,
þar sem í næstu röðum er svo
að segja hver einasta planta lif-
andi. Þetta þarf að breytast og
mun breytast með aukinni kunn-
áttu og auknum áhuga þeirra
manna, sem að verkinu vinna.
Áhugi Reykvíkinga, sem ann-
arra landsmanna í skógræktar-
málinu er lofsverður. En skóg-
ræktin yfirleitt verður á næstu
árum að verða borin uppi af
áhuga og forystu einstakra
manna, meðan sýnilegur árang-
ur af skóggræðslunni er óvíða
komin verulega í ljós.
Öðru máli verður t. d. að
gegna í Heiðmörkinni, þegar
menn við gróðursetningarstarfið
hafa fyrir augum svo „hávaxinn“
árangur af starfi fyrri ára, að
menn eru gengnir úr skugga
um, til hvers væri að vinna.
En meðan ungplönturnar eru
litt vaxnar úr grasi, verður al-
menningur að lifa í voninni um
þann árangur, sem seinna kemur
í ljós. — Meiri uppörfun væri
það fyrir menn að vinna að
skóggræðslu í námunda við lerki
lundinn í Halíormsstaðaskógi, en
í lyngmóum Heiðmerkur, þar
sem á síðastl. sumri var höggvið
efni í 500 girðingarstaura í lerki-
skógarteig er þar var gróður-
settur fyrir einum 16 árum.
teningsmeter á mann. Er sá inn-
flutningur ekki nema lítið brot
af viðarnotkun nágrannaþjóða
okkar.
300 ha. á ári
í 300 HEKTARA lands þarf að
gróðursetja um 2 milljónir
plantna til barrskógaræktar.
Þegar skógræktarmálum okkar
var komið svo langt, að þessi
áætlun var gerð, var það ákveð-
ið í samráði við þáverandi land-
milljónir plantna á ári.
Nýjar tegxindir til
landsins
Mér skilst, að hin unga bænda
ikynslóð sé komin vel á veg með
að umgangast vélar og áhöld á
réttan hátt og þá er örðugasti EN HÉR er ekki nema hálfsögð
hjallinn yfirstíginn í vélamenn- sagan. Á síðustu hálfri öld hafa
ingu bændastéttarinnar. | verið fluttar til íslands fleiri
En um leið koihast þeir ungu tegundir en samtals voru áður
bændur í raunhæfan skilning um kunnar í gróðurríki 1 andsins.
það að þeir þurfi ekki aðeins að Þessi mikli innflutningur hefur
kunna skil á véltækninni og hin-I aðallega farið fram af handahófi,
um nýju vinnuaðferðum, heldur t. d. skrautplöntu1’ í garða, er
þurfa þeir lika að tileinka sér ^ hafa náð þroska. Þetta sýnir okk-
margskonar tæknilega þekkingu ur að fjarlægð landsins frá meg-
er viðkemur ýmsum greinum | inlöndunum hefir sett sinn svip
landbúnaðarins. Þeir þurfa sem á allt gróðurríkið og við ekki vit
sé að afla sér hagnýtrar þekk-
ingar á landinu og gaeðum þess.
að hvaða gróður hér getur dafn-
að.
ísland og Alaska
í FREMSTU röð nytjaplantna,
sem hingað til hafa verið fluttar
til landsins eru að sjálfsögðu
sitkagrenið og fleiri barrviðir.
Sva skammt er síðan að sitka-
greni fyrst var gróðursett hér,
að bein reynsla er aðeins skammt
á veg komin á þrifum þess og
vexti.
En eins og kunnugt er eru
fengnar óyggjandi sannanir fyr-
ir því, að sitkagreni dafnar jafn-
Ört hér á landi fyrsta áratug-
inn, sem i heimálandi sínu
Alaska. Þar eru samfelldir skóg-
ar þessarar tegundar 20—40 m.
háir. Talið er að sitkatré hafi
ekki fengið fullt veðurþol fyrr
en það er 10—20 ára gamalt.
I sumar sem leið hafa 3 ungir
og áhugasamir íslenzkir skóg-
ræktarmenn verið vestur .í
Alaska til að safna þar trjáfræi
fyrir Skógræktina. Að sjálfsögðu
gera þeir sér far um að finna
ýmsar aðrar tegundir þar vestra,
Helmingi timbur-
tollsins varið í
skógrækt
STJÓRN Skógræktarfélags Is-
lands og aðrir áhugamenn í skóg-
rækt, sem sannfærðir eru um
ómetanlegt notagildi þess starfs,
hafa sem kunnugt er, farið fram
á, að skógræktinni yrði á næstu
árum tryggt nauðsynlegt starfs-
fé með því að henni verði látið
í té tilsvarandi fjárhæð er nem-
ur helmingi innflutningstollsins,
j af þeim hálfum teningsmeter á
Þessu verki hefur síðan miðaðjmann, sem þjóðin verður að
það áfram, að menn gera sér j sætta sig við, að hafa til um-
Öspin í Egilsstaðaskógi, er Ingi-
mar Sveinsson fann í sumar. —j
Ingimar stendur við tréð. Hæð
asparinnar er um 4 metrar.
von um að plöntuframleiðslan
geti orðið liðug milljón á kom-
andi ári. Verður sá plöntufjöldi
handbær til sölu handa skóg-
ræktarfélögum og einstakling-
um.
Uppeldi trjáplantna í hinni
umhleypingasömu íslenzku veðr-
áttu verður alltaf misfellasamt,
sem hklegar væru til að geta meira minna af hinum ve]k.
orðið að einhverju gagni her a b u ungplöntum fara for.
landi endahafa þeir þegar sent, g 8 holklaka ellegar
hmgað fræ 50 tegunda, sem her
verður sáð í Fossvogsstöðina.
Barrskógaræktun á
Islandi
í HITTEÐFYRRA samdi Hákon
deyja út af vegna einhverra
kvilla eða óhappa á fyrsta ári.
En nú er mikilvæg reynsla
fengin við uppeldisstörfin, að
veðráttan reynist ekki eins hættu
leg eins og áður var.
ráða til bygginga sinna. Sú ráð-
stöfun er beinlínis gerð með það
fyrir augum, að með íslenzkri
skógrækt verði sá • innflutningur
ónauðsynlegur en hann nemur að
verðmæti um 50 milljónum kr.
árlega. V.
Af þessum viðarinnflutningi,
sem við íslendingar hofum leyft
okkur á undanförnum árum eru
um 90% þeirra tegunda, sem
hér geta vaxið og dafnað til
fullnustu er tímar líða.
Manni sýnist að með því að
gera þjóðinni það kleift að rækta
þenna við í landinu sjálfu, sé
verið að framkvæma „hyggindi
Framh. á bls. 11.