Morgunblaðið - 21.02.1954, Blaðsíða 8

8
Sunnudagur 21 febrúar 1954
MORGtJNELAÐlÐ
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
RÖdd Arnold Zweig
UR þrælakistu kommúnista
fyrir austan járntjaldið hef-
ur nýlega hljómað ein frjáls rödd.
Það er rödd þýzka rithöfundarins
Arnolds Zweigs. Hann kvaddi sér
hljóðs á listamannaþingi í Dres-
den og sagði valdhöfunum hrein-
skilnislega til syndanna. Þótti það
því merkilegra, sem kommúnistar
hafa talið hann sinn mann og
haldið hróðri hans mjög á lofti.
Það, sem þessi þýzki rithöfund-
ur sagði, var í stuttu máli þetta:
Kommúnistastjórn Austur-
Þýzkalands lítur á fólkið eins
og vélar en ekki eins og mann-
eskjur. Hún reynir að skipu-
leggja hverja stund lífs þess.
Folkið hefur hvergi frið fyrir
sálarlausum áróðri hennar.—
Tungu þjóðarinnar er rang-
hverft og hugtök brengluð.
„Þannig er t. d. með orðið
frelsi,“ segir Zweig, — „í
þeirra munni þýðir það nú
orðið allt annað en frelsi. —
Við verðum að bjarga æsku
þjóðarinnar, já allri þjóðinni
frá þeim glötunarbarmi, sem
valdboð þjóðfélagsins er að
leiða hana á“.
Þannig lítur þessi þýzki rit-
höfundur á stjórn og starfsemi
kommúnista í Austur-Þýzkalandi.
Allt bendir til þess að skoðun
hans sé hin almenna skoðun lista-
manna í landinu. Ræðu hans á
þinginu í Dresden var ákaft fagn-
að. En ritstjóri blaðsins, sem birti
kafla úr henni var rekinn frá
blaði sínu. Um örlög hans veit
enginn. Um Zweig sjálfan er
heldur ekki vitað síðan hann orti
Bersöglisvísur sínar um austur-
þýzku kommúnistastjórnina. E. t.
v. fær rödd hans aldrei tækifæri
til þess að hljóma til þjóðar hans
að nýju. — í hinu kommúniska
skipulagi er það dýrt spaug að
gagnrýna valdhafana.
¥
Það getux vel verið að komm-
únistum takist að kæfa rödd
þessa þýzka rithöfundar innan
múra tukthúsa sinná. Ekkert er
liklegra en að hann muni engu
týna nema lífinu fyrir að segja
sannleikann um það stjórnarfar,
sem leitt hefur verið yfir 20 mill-
jónir Austur-Þjóðverja og hundr-
uð milljóna af öðru fólki í Austur
og Mið-Evrópu. En engu að síður
mun rödd hans halda áfram að
hljóma í hjörtum frelsisunnandi
manna. Rödd frelsisins verður
aldrei kæfð. Baráttan gegn kúg-
unaröflunum heldur alltaf áfram.
Það er ekki til lengdar hægt að
hneppa heilar þjóðir í fangelsi.
Hinn stjórnskipulagði áróður,
sem miðar að því að slæva alla
dómgreind fólksins, fær aldrei
hindrað, að verulegur hluti þess
sjái gegn um blekkingamoldviðr-
ið og skynji rás viðburðanna eins
og hún er.
*
Fólkið finnur, hvernig hinir
andlegu fjötrar eru hertir að
hugsun þess. Og mótstaðan
gegn þeim hlýtur stöðugt að
harðna. Frelsisþráin slokknar
ekki fyrir ofbeldinu heldur
glæðist hún og verður heitari
og sterkari þess meir, sem að
manneskjunni er þjarmað.
Það er þetta, sem er að gerast
um þessar mundir í Austur-
Þýzkalandi og öðrum leppríkjum
Russa. Hin efnahagslega og and-
lega galeiðuþrælkun hefur skap-
'að ólgu, sem fyrr en varir hlýtur
að brjótast út í byltingu gegn
harðstjórninni. Hún brauzt í raun
og veru út 17. júní s.l. sumar í
verkamannauppreisninni í Berlín.
Og hún brauzt líka út á lista-
mannaþinginu í Dresden í ræðu
Arnold Zweigs.
Hinn frjálsi heimur veit,
hvað er að gerast austan járn-
tjaldsins. Hundruð þúsunda
af fólki hafa flúið þaðan und-
an oki kommúnismans. Þetta
fólk hefur sagt sína sögu. Sú
staðreynd ein, að það hefur
flúið heimili sín og ættlönd
sýnir greinilegar en flest ann-
að, hvers konar stjórnarfar
ríkir þar.
En kommúnistar um allan
heim, einnig hér á íslandi,
halda því fram, að fólksflótt-
inn frá leppríkjunum sanni
auðvitað það, að þar sé hið
mesta sæluástand!! Þeir kalla
menn eins og Arnold Zweig
„auðvaldsþý“ og „Ameríku-
agenta“. Þannig hafa hinir
fjarstýrðu flokkar sagt heil-
brigðri skynsemi stríð á hend-
ur. En þeir eru dæmdir til
þess að tapa því stríði.
Evrópumet í hávaða!
ÁÁ KYRRÐ og ró í París? Það
er heldur ótrúlegt. En þing-
menn margra flokka hafa lagt
fram tillögu í franska þinginu,
sem miðar að því „að skipuleggja
baráttu gegn hávaða og skark-
ala“.
Meðan Mussolini réði ríkjum í
Róm bannaði hann bílflaut —
þ.e.a.s. bílflaut að óþörfu. Síðan
það gerðist hefur París átt að
minnsta kosti Evrópumet í
hávaða.
En eftir er að vita hvernig það
tekst, að banna hávaðann með
lögum.
Á síðari árum hafa Parísar-
menn reynt að mæla hávaðann
með svokölluðum „fonometer".
Á mörgum götum hefur hljóð-
styrkurinn mælzt allt að 90 ein-
ingar. Til samanburðar má geta
þess að á sama mælikvarða er
hávaðinn við Niagarafossana í
Bandaríkjunum mest 86 einingar.
Læknar fullyrða, að hámark
^JJrinaehh

hávaða, sem maðurinn þoli til
lengdar, sé 40 einingar.
Konungur vasaþjófanna
★★ ÞETTA var snemma um
kvöld á Atlantic Palace í
Kaupmannahöfn. Fólkið var enn
ekki tekið að streyma til skemmti
staðarins, en við borð eitt í saln-
um sat forstjóri einn ásamt
kunningja sínum að snæðingi.
Við annað borð í salnum sat
konungur vasaþjófanna, Barra.
— Hann er alveg stórkostleg-
ur sagði forstjórinn við vin sinn,
og átti við Barra. Nú ætla ég að
fara til hans og biðja hann að
sýna þér listir sínar, t.d. að stela
af þér axlarböndunum, án þess
að þú verðir þess var.
— Það getur þú ekki, því ég
nota ekki axlabönd.
velvaharuti óbrifar:
Orðabék Blöndals
FRÁ því hefur nýlega verið
skýrt, að stjórn Orðabókar-
sjóðs og ísafoldarprentsmiðja
hafi gert með sér samkomulag
um, að hin gagnmerka orðabók
Sigfúsar Blöndals skuli fram-
vegis seld almenningi með mán-
aðarlegum afborgunum. Er þetta
gert til þess að örva sölu orða-
bókarinnar og stuðla að því, að
sem flestir geti eignazt hana.
Hér er vissulega um mjög þarfa
og skynsamlega ráðstöfun að
ræða. Orðabók Sigfúsar Blöndals
er ein merkasta bók, sem hér hef-
ur verið gefin út. Hún er ómetan-
legt heimildargagn um íslenzka *
tungu. í hana er hægt að sækja
svör við ótal spurningum, sem1
rísa um íslenzkt mál í daglegu
lífi þjóðarinnar.
Þessi bók þarf að vera til á sem
flestum íslenzkum heimilum. Til
hennar eiga ungir og gamlir að
geta sótt fróðleik og þekkingu á
móðurmálinu.
Við íslendingar erum hreyknir af
því, að hafa varðveitt norræna
tungu oezt allra þjóða Norður-
landa. Við unnum þeim bók-
menntaarfi, sem horfnar kynslóð-
ir sköpuðu og fengu okkur til
varðveizlu. En við verðum að
gera okkur ljóst, að sú skylda
hvílir á herðum okkar að halda
íslenzkri tungu hreinni og lifandi.
Hún má ekki kámast í munni
þeirrar kynslóðar, sem nú lifir.
Þá hefðum við illa rækt skyldur
okkar við fortíð okkar og fram-
tíð.
Sem betur fer er margt gert til
þess um þessar mundir að hlúa
að norrænum fræðum og vísinda-
starfi í þágu þeirra hér á landi.
Háskóli íslands hefur verið efld-
ur að miklum mun og sérstök
áherzla lögð á að gera hann að
höfuðstöð norrænna fræða.
En það er ekki nóg að hinar
æðstu menntastofnanir gæti
skyldu sinnar gagnvart ís-
lenzkri tungu og menningu.
ÖIl þjóðin, hver einstaklingur,
verður þar að halda vöku
sinni.
Hvað er trú?
¥ HUGLEIÐINGUM frá leik-
1 manni segir m.a.:
„Þegar okkur er sagt, að til
sólar og stjarna séu svo og svo
margir kílómetrar, þá trúum við
því og höfum ekki fyrir því að
reikna það út, jafnvel þótt við
gætum það. Sömuleiðis, þegar
okkur er sagt, að rafmagnið hiti
og lýsi upp hús okkar notum við
það okkur til gagns án þess að
hugsa um, hvað það er.
En þegar talað er um að trúa
I á guð — þá kemur annað hljóð
I í strokkinn, þá þarf að prófa og
sanna þetta og hitt, sem ekki er
I hægt að trúa, vegna þess, að það
stríði á móti allri hugsun og heil-
brigðri skynsemi.
Hvað er þá trú? — Það er það
að trúa án þess að hafa sífellt
áþreifanlegar sannanir.
Reglur, sen". ekki
má brjóta.
ÞEGAR sá, sem finna vill guð,
en hefir ekki tekizt það eftir
ag hafa reynt af öllu hyggjuviti
sínu og með ráðum, sem aðrir
hafa gefið honum, þá getur hann
með styrk trúarinnar lyft hugan-
um yfir efnishyggju og leyst sig
af klafa hinna jarðbundnu hugs-
ana. — Sæll er sá, sem nær því
marki.
Eigum við ekki að trúa því, að
gug hafi sett manninum reglur,
sem ekki má brjóta og reyna því
næst öll eftir mætti að halda þær
reglur.
Eru ekki mörg vandræði ís-
lenzku þjóðarinnar í dag til kom-
in af því, að hún hefir lagt niður
að mestu hina gömlu trúar- og
helgisiði í heimahúsum? Þannig
hefir æskunni horfið dýrmætur
brunnur, sem hún hefir ausið úr
sér til þekkingar á guð og mætti
bænarinnar. — Leikmaður".
Vill ekki breyta um.
MAÐUR, sem á heima inni í
Bústaðahverfi hefir látið í
ljósi óánægju sma yfir uppá-
stungu þeirri, sem kom fram hér
í dálkunum, um breyttan leik-
hústíma, þ.e., að leikhússýningar
hefjjst kl. 8,30 eða 9 í stað kl. 8
eins og nú er. Staðhæfir hann, að
slík breyting mundi ekki vinsæl
meðal þeirra, sem búa í úthverf-
um bæjarins, vegna þess, að með
því móti myndu þeir yfirleitt
missa af síðasta strætisvagninum
heim til sín að leiksýningu lok-
inni og yrðu að kaupa sér leigu-
bíl, og væri slíkt óþarfa auka-
kostnaður.
Nokkuð mun vera rétt í þessu
hjá manninum, en þó má benda
honum á að fæstar sýningar leik-
húsanna standa yfir lengur en
tvær og hálfa til þrjár klukku-
stundir, svo að þessi óþægindi
ættu ekki að þurfa að koma til
greina, þó að sýning byrjaði ekki
fyrr en 8,30. Ef um sérstaklega
langar sýningar er að ræða væri
ekkert því til fyrirstöðu að byrja
þegar kl. 8.
Um ranghermi á Ijóðum.
IBRÉFI frá „sveitakonu“ segir:
„Má ég vekja athygli á því að
vísa sú, sem þér birtuð í Morg-
unblaðinu í dag (18. febr.) eftir
Jónas Hallgrímsson er orðin að
hreinum vanskapningi á þessari
okkar atómöld. Veit ég ekki hver
á heiðurinn af því að hafa eyði-
lagt hana, en fyrst sá ég hana
svona í afmælisdagbók, sem gef-
in var út árið 1944. Ég hefi í
seinni tíð rekið mig á nokkrar
hliðstæðar „lagfæringar" á göml-
um ljóðum, m.a. í nýju sálma-
bókinni, þar er vikið við orðum
á stöku stað og allt til hins verra.
Er þetta ískyggilegt tímanna
tákn. Umrædd vísa Jónasar er
þannig rétt: Ást mætir ást/ og
afli safnar/ meir en menn viti;/
margur dropi/ verður móða fög-
ur/ og brunar að flæði fram —
en ekki „fram að flæði“.
Sveitakona".
Brynjúlfur biskup
og pilturinn.
FÁTÆKUR piltur kom til
Brynjúlfs biskups Sveinsson-
ar (d. 1674) og sagði við hann:
„Gef mér eyri“. „Veiztu það
eKki“, spurði biskup, „að ágirnd
vex með eyri hverjum?" „Þá áttu
marga ágirndina", svaraði piltur-
inn. Biskupi líkaði svarið svo vel
að hann tók piltinn til sín og
annaði hann.
Dýr meðul
hjálpa alltaf,
ef ekki sjúkl-
ingnum, þá lyf
salanum.
— Þá eitthvað annað. Ég ætla
að reyna að fá hann hingað.
Og forstjórinn bauð Barra 50
kr. (danskar), ef hann vildi stela
einhverju af kunningja sínum,
belti, veski eða úri, því hann
hefði engin axlabönd.
Barra kom og heilsaði upp á
vin forstjórans. Þeir þremenn-
ingar töluðu saman, skemmtu sér
Barra
og hlógu. Og tveimur mínútum
siðar sagði Barra við vin for-
stjórans.
— Má ég sjá axlabönd yðar?
— Ég er ekki með axlabönd
núna.
— Eruð þér ekki með axla-
bönd? Það er einkennilegt.
Hneppið jakkanum frá og sjá-
ið. . . .
Það gerði maðurinn — og
var kominn með axlabönd! —
Barra hafði látið þau á hann, án
þess að maðurinn tæki eftir því.
— Stórkostlegt, sagði forstjór-
inn. Þetta er alveg ótrúlegt. En
nú skuluð þér fá 50 krónurnar
yðar.
— Takk fyrir, sagði Barra, Ég
hef þegar tekið þær. Gjörið svo
vel, hérna er peningaveski yðar!
Ekki til birtingar
★★ UNG stúlka í Bandaríkjun-
um, sem starfar í Gallup-
stofnuninni, sem fræg er fyrir
skoðanakannanir sínar, segir
þessa sögu:
— Lucky-Strike vindlinga-
firmað hafði beðið um það, að
200 víðkunnir menn yrðu spurðir
um það hvaða tegund vindlinga
þeir reyktu.
— Ég átti, segir stúlkan, — að
hringja í þessa 200 menn. Og
allir nema einn svöruðu. Hann
skellti heyrnartólinu á með eftir-
farandi athugasemd:
— Ég ræði aldrei um einkalíf
mitt í því skyni að samtalið verði
birt! — Maður þessi hét dr. Al-
fred C. Kinsey. . ,
• Gengisskráning •
(Sölugengi):
1 bandarískur dollar .. kr. 16,32
1 Kanada-dollar ........— 16,88
1 enskt pund ...........— 45,70
100 danskar krónur .. — 236,30
100 sænskar krónur .. — 315,50
100 norskar krónur .. — 228,50
100 belgiskir frankar . — 32,67
1000 franskir frankar — 46,63
100 svissn. frankar .. — 374,50
100 finnsk mörk.......— 7,09
1000 lírur..............— 26,13
100 þýzk mörk...........— 390,65
100 tékkneskar kr.....— 226,67
100 gyllini ............— 430,35
(Kaupgengi) :
1000 franskir frankar kr. 46,48
100 gyllini ............— 423,95
100 danskar krónur .. — 23? 50
100 tékkneskar krónur — ?2r,72
1 bandarískur dollar .. — 16,26
100 sænskar krónur .. — 314,45
100 belgiskir frankar.. — 32,56
100 svissn. frankar .. — 373,50
100 norskar krónur .. — 227,75
1 Kanada-dollar ........— 16,82
100 v-þýzk mörk .... — 389,35
Cullverð íslenzkrar krónu:
100 gullkrónur jafngilda 738,95
pappírskrónum.
f