Morgunblaðið - 23.02.1954, Blaðsíða 2

2
MORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 23. febr. 1954
Hljomlcikar khn. Jónssonar
1>AÐ er gaman að fylgjast með
liinni yngstu kynslóð íslenzkra
píanóleikara, sem nú er að vaxa
wr grasi á landi hér. Öll þekkjum
við undrabarnið Þórunni Jóhanns
•dóttur. En til þessara yngstu kyn
.slóðar teljast m. a. þeir Gísli
Magnússon, Jón Nordal og Guð-
•nundur Jónsson, sem allir hafa
«ýnt og sannað sína miklu hæfi-
leika sem píanóleikarar með opin
t>e rum tónleikum, sem þeir hafa
lialdið. Allir hafa þessir ungu
menn fyrst lokið burtfararprófi
\mdir handleiðslu okkar beztu
píanókennara við Tónlistarskól-
ann með ágætis vitnisburði, og
|>ar með lagt grundvöllinn að
iramhaldsnámi erlendis. Guðm.
Jonsson hefur dvalið nokkflr ár
< París við nám við hinn fræga
*tónlistaskóla þar. Og nú er hann
Ikominn heim og hélt fyrstu opin-
1>eru tónleika sína siðastl. föstu-
»dagskvöld í Austurbæjarbíói. Lék
liann verk eftir Bach (Overture
■úr kantötu), Beethoven (sónötu
•op. 27, nr. 1), Mendelssohn (Varia
"tions serieuse), Debussy (Reflets
•dans l’eau og Jardins sous la.
pluie), Ravel (Jeux d’lau) og
■Chopin (fjórar etydur og Polo-
jiase í As-dúr). Var efnisskráin
þannig ágætlega samsett og vel
'til þess fallin að sýna alhliða
Jrunnáttu og túlkunargáfur píanó
leikarans. Ouverture Bachs var
þarna éins og nokkurskonar hlið
inn á tónheima, og með Bach og
Beethoven birti hinn ungi lista-
maður sína músikölsku trúarjátn
ingu sem á skal byggja framtíð-
ina, strax í upphafi tónleikanna.
Það yrði of langt mál að gera
hvert hinna mörgu viðfangsefna
að umtalsefni. Frammistaða Guð-
mundar var í heild mjög glæsi-
leg. Og honum óx ásmegin með
hverju verki. Hann hefur þegar
náð miklum tónlistarþroska og
tækni hans er geysi mikil og vel
unnin. Öll framkoma Guðmund-
ar er látlaus og geðfeld og vand-
virkni og alvara einkenna leik
hans. Hæst náði list hans að
mínu áliti í verkum - frönsku
meistaranna Debussy og Ravel
og svo í verkum Chopins.
Eftir framkomu Guðmundar á
þessum fyrstu tónleikum hans að
dæma, má vænta mjög mikils af
honum sem píanóleikara í fram-
tíðinni. Það verður fróðlegt að
fylgjast með honum á listsmanns
brautinni og skal hann boðinn
velkominn í hóp íslenzkra tón-
lístarman'na.
Húsið var þéttskipað og fögn-
uðu áheyrendur Guðmundi ákaft.
Að lokum spilaði hann nokkur
aukalög.
P. í.
Raforkumál Vesffjarða:
Sérvirkjixnum
sem þær hnfn
Heildarvirkjun Iramkvæmd eins iljéi! og
itosfur er á að lokinni fullnaððrrannsékn
verði
verið undirhúnnr
Ur ræög Siguröar Bjarnasonar á Aiþingi í gær
F
RUMVARP þingmanna Vest-
fjarða um virkjun Dynjanda
í Arnarfirði kom til fyrstu um-
ræðu í neðri deild Alþingis í gær.
Gerðu flutningsmenn við það
tækifæri grein fyrir efni málsins
og röktu sögu raforkumála Vest-
firðinga.
Sigurður Bjarnason vakti í upp
hafi máls síns athygli á því, við
hve fráléitt ástand Vestfirðingar
ættu að búa í raforkumálum. —
Flest byggðarlög þar yrðu að
notast við rándýra raforku frá
dieselrafstöðvum til heimilisnota
og atvinnureksturs. Stæði þetta
framleiðslunni við sjávarsíðuna
mjög fyrir þrifum, en auk þess
ættu óþægindin sem slíkt ástand
bakaði almenningi ríkan þátt í
*
Afengisfrumvarpið verður
tekið fyrir á þingi í dag
’A
57 breytingartillögur við það hafa
verið bornar fram
DAGSKRA efri deildar Alþingis í dag er frumvarp til laga
um áfengismál. Eins og lesendum mun kunnugt var frumvarp
l>etta samið af nefnd, sem dómsmálaráðherra skipaði á árinu 1951
~til þess að endurskoða áfengislöggjöf landsins. Var frumvarpið lagt
íyrir Alþingi 1952 og fylgdi því ýtarleg greinargerð um störf nefnd-
•arinnar og niðurstöður. Frumvarpinu var vísað frá með rökstuddri
«Jagskrá eftir nokkrar umræður í efri deild. Það ákvæði frum-
"varpsins, sem mestri gagnrýni hefur mætt, var heimildin um brugg-
nn áfengs öls að undangenginni samþykkt við þjóðaratkvæða-
greiðslu. Þessi heimild hefur nú verið felld niður. Að öðru leyti er
írumvarpið óbreytt, og er þess að vænta að það fái nú efnislega
^fgreiðslu á Alþingi.
XFNÍ FRUMVARPSINS
Frumvarpið er mikill lagabálk-
vr. Hann er í 9 köflum, samtals
53 greinar. í fyrsta kaflanum eru
elmenn ákvæði, í 2. kaflanum er
fjaliað um innflutning áfengis, sá
Jriðji er um tilbúning áfengis,
liinn 4. um sölu og veitingu áfeng
is, 5. kaflinn um meðferð áfengis
í landinu, 6. kaflinn um ölvun,
*7. kaflinn er um áfengisvarnir,
5. um refsiákvæði og í hinum 9.
-eru ýmis ákvæði.
- Tilgangur frumvarpsins er að
®tuðla að hóflegri meðfcrð áfeng-
is og vinna gegn misnotkun þess.
Samkvæmt því telst áfengi hver
«á vökvi sem meira er í en 214 %
af vínanda að rúmmáli. Sterkir
<lrykkir teljast þau vín, sem
meira er í en 21% af vínanda að
rúmmáli, en létt vín sem í er
xninna en 21% af vínanda.
Ríkisstjórninni er einni heimilt
Jið flytja hingað til lands áfenga
■drykki og eru ströng ákvæði gegn
J>ví að skip er til landsins koma
hafi áfengi meðferðis. Bruggun
«r bönnuð á íslandi, en heimilt er
.að leyfa tilbúning áfengs öls
lianda varnarliðinu, enda séu
skattar og tollar greiddir af því
Æem innfluttu öli.
Heimilt er að setja á stofn
útsölustaði áfengis, þó aðeins
i í kaupstöðum. Skal fyrst meiri
Li hluti íbúa samþykkja að svo
-•! verði. Og einfaldur meirihluti
1 íbúa getur ákveðið að útsölu-
stað skuli lokað. Tvö ár verða
, að líða á milli atkvæðagreiðslu
um opnun og lokun útsölu-
staðar.
Heimild til áfengissölu hafa
lyfsalar og læknar, sem rétt hafa
til lyfjasölu, þó aðeins vín sem
teljast til lyfja. í öðru lagi veit-
ingastaðir þeir sem rétt hafa til
veitingar áfengra drykkja. Setur
dómsmálaráðherra reglugerð um
þessi atriði.
í kaupstöðum þar sem áfeng
isútsölur eru getur dómsmála-
ráðherra veitt veitingahúsum
einu eða fleiri, leyfi til veit-
inga gegn eftirtöldum skilyrð-
um. 1. Að veitingahúsið hafi á
boðstólum mat og fjölbreytta
óáfenga drykki. 2. Að veitinga
húsið sé að dómi stjórnar Sam-
bands gistihúsa- og veitinga-
húsaeigenda fyrsta flokks. 3.
að eigi sé greitt þjórfé. — Áð-
ur en leyfi er veitt skal leita
umsagnar áfengisvarnarráðs,
bæjarstjórnar og áfengisvarn-
arnefndar í þeim kaupstað
sem í hlut á. Utan kaupstaða
er ráðherra heimilt að upp-
fylltum áðurtöldum skilyrð-
um að veita veitingahúsum
leyfi til vínveitinga ef telja
má að veitingahúsreksturinn
sé aðallega fyrir erlenda ferða
menn, cnda mæli áfengisvarn-
arráð með leyfisveitingunni.
Nú er bannað að senda áfehgi
í póstkröfu. Aðeins má selja gegn
staðgreiðslu. Engum ölvuðum má
veita áfengi og engum, sem ekki
hefur náð 21 árs aldri. Áfengis-
auglýsingar eru bannaðar. Félög
geta fengið leyfi til áfengisveit-
inga í félagsherbergjum eða veit-
ingahúsum, ef sýnt er, að félágs-
skapurinn í heild eða einstakir
félagsmenn hafi ekki hagnað af.
Embættismenn og starfsmenn
rikisins skulu sæta refsingu séu
þeir ölvaðir að starfi. Sé læknir
ölvaður af störfum missir hann
lækningaleyfi. Sömu ákvæði eru
um lyfsala og þjóna þeirra.
Um áfengisvarnir segir að rík-
isstjórnir skuli skipa sér til að-
stoðar áfengisvarnarráðunaut. —
Áfengisvarnarráð skal skipað 5
mönnum og er ráðunauturinn
sjálfkjörinn formaður þess. Ráðið
fer með yfirstjórn allra áfengis-
varna í landinu og skal stuðla að
bindindissemi og vinna gegn of-
nautn áfengra drykkja. Áfengis-
varnarnefndir skulu vera í öllum
hreppum og kaupstöðum landsins
og í öllum skólum er opinbers
styrks njóta skal fara fram
fræðsla um skaðleg áhrif áfengis-
nautnar. — Áfengisvarnarsjóður
skal stofnaður og fá 3% af hagn-
aði Áfengisverzlunar ríkisins. —
Skal hann standa straum af kostn
aði við áfengisvarnir. — Til hlið-
ar skal leggja næstu 5 ár 6% af
hagnaði Áfengisverzlunarinnar.
Helmingi þeirrar upphæðar skal
varið til byggingar drykkju-
mannahæla. Hinum helmingnum
skal varið til að veita félagsheim-
ilum og hótelum vaxtalaus lán og
gangi þau hótel fyrir, sem ekki
hafa áfengisleyfi.
SKIPTAR SKOÐANIR I NEFND
I nefndarálitinu um frumvarp-
ið segir að skoðanir nefndar-
manna séu mjög skiptar um
frumvarpið. Flytur nefndin sam-
eiginlega breytingartillögur í 10
liðum. Nokkrir aðrir þingmenn
flytja ýmsar breytingartillögur,
svo að samtals eru breytingartil-
lögurnar við frumvarpið 57 tals-
ins.
BREYTINGARTILLÖGUR
Þeir sem breytingartillögur
flytja leggja allir til að ákvæði
um innflutning nái jafnt til flug-
véla sem skipa er til landsins
koma. Skulu tollverðir eða lög-
reglustjórar láta innsigla áfengis-
forða þeirra.
Frh. á bls. 11.
fólksflutningum frá þessum
byggðarlögum, sem þó hefðu
jafnan tekið mikilsverðan þátt í
útflutningsframleiðslu þjóðarinn-
ar. —
RAUNASAGA DYNJANDA-
VIRKTUNARINNAR
Sigurður Bjarnason kvað
það skoðun sína að nauðsyn
bæri til þess að reisa sameig-
inlegt raforkuver fyrir mikinn
hluta Vestfjarða. Þess vegna
væri hann meðflutningsmaður
að þessu frumvarpi. En undir-
búningi að virkjun í Arnar-
firði hefði að mörgu Ieyti ver-
ið mjög áfátt. í 40 ár hefði
verig rætt um að virkja Dynj-
andisá og fleiri fallvötn í Arn-
arfirði. Miklum tíma og tölu-
verðu fjármagni hefði verið
varið t41 rannsókna á virkjun-
arskilyrðum þar. Jafnan þeg-
ar til hefði átt að taka og
hefja framkvæmdir hefðu þær
strandað, ýmist á fjármagns-
skorti eða óvissu sérfræðinga
um það, hvort það borgaði sig
yfirleitt að ráðast í heildar-
virkjun á þessum stað fyrir
meginhluta Vestfjarða.
Þannig hefðu sveitarfélögin á
VestfjörSum fengið einn færasta
verkfræðing landsins, Finnboga
1 Rút Þorvaldsson prófessor, til
þess að rannsaka virkjunarskil-
yrðin á árunum 1942—44. Niður-
staðan af þeirri rannsókn hefði
orðið sú að um skeið var hætt að
hugsa um samvirkjun. Þá var
einstökum byggðarlögum ráðlagt
að hefjast handa um undirbúning
dieselrafstöðva eða sérvirkjana.
En nokkrum árum síðar hófust
nýjar bollaleggingar um virkjun
Dynjanda. Gekk svo um hríð, að
ekki fékkst úr því skorið, hvort
þar skyldi virkja eða horfið að
að sérvirkjunum.
RANNSÓKN Á
VIRKJUNARSKILYRÐUM
Vegna þessarar óvissu flutti
ég, sagði Sigurður Bjarnason,
á Alþingi, haustið 1951, ásamt
öðrum þingmönnum Vestfjarða,
þingsályktunartillögu um rann-
sókn virkjunarskilyrða í þessum
landshluta. Tilgangur hennar var
að fá endanlega úr því skorið
hvort heildarvirkjun í Arnarfirði
kæmi til greina, og skapa jafn-
framt grundvöll að raunhæfum
aðgerðum í þessum málum. Til-
laga þessi var samþykkt í árs-
byrjun 1952. Var hún svohljóð-
andi:
„Alþingi ályktar að fela
ríkisstjórninni að láta fram
fara ýtarlega rannsókn á því,
hvaða fallvatn eða fallvötn
séu vænlegust til raforkufram
leiðslu fyrir Vestfirði, þannig
að fullnægt geti orðið raforku-
þörfum þessa landshluta. Skal
leitt í ljós með rannsókninni
svo sem auðið er, hvaða mögu-
leikar eru til raforkufram-
leiðslu á þessu svæði. Rann-
ísalög
Framh. af bls. 1.
ir að taka skip í drátt vegna
þess að annars leggur vökina
jafnóðum. Kostnaður hins op-
inbera við að halda samgöng-
um opnum mun nema milljón
um króna.
sókn þessari sé hraðað eftir
föngum og að því stefnt, að
rökstuddar tillögur og áætl-
anir um, hvar og hvernig sé
haganlegast að virkja, liggi
fyrir haustið 1952“.
Hinn 14. janúar árið 1953 flutti
ég svo fyrirspurn til raforkumála
ráðherra, ásamt Eiríki Þorsteins-
syni um það, hver árangur hefði
orðið af fyrrgreindri rannsókn,
Svaraði ráðherrann, Hermann
Jónasson, henni 21. janúar. Aðal-
efni svars hans var það að raf-
orkumálastjórnin teldi heildar-
virkjun fyrir Vestfirði ekki heppí
lega. Las ráðherrann bréf raf-
orkumálastjóra um málið. Var
þar m.a. komizt að orði á þessa
leið:
,.Afl ánna í botni Arnarfjarðar
er t.alið vera allt að 20 þús. hest-
öfl, en Vestfirðingar þurfa ekki
á að halda nema í kringum 7 þús.
hestöflum. Aflið er því nægilegt,
en það er mjög hætt við að niður-
staða þessara heildar úrslitarann-
sókna verði sú, að sameiginleg
virkjun á þessum stað og veitur
út frá henni um Vestfirði, muni
verða svo kostnaðarsöm,
að ekki komi til mála að ráð-
ast í framkvæmd hennar S
fyrirsjáanlegri framtíð“.
Þetta sagði þá raforkumála-
stjóri um möguleika á samvirkj-
un fyrir Vestfirði fyrir rúmlega
ári síðan. Jafnframt ræddi hann
um í sama bréfi að einstök byggð
arlög leystu raforkuþörf síno með
dieselstöðvum eða sérvirkjvnum.
ÓÞOLANDI VINNUBRÖGÐ
En nú skilst mér, sagði Sigurð-
ur Bjarnason, að þessi embættis-
maður sé kominn á allt aðra skoð
un. Nú er það aftur heildarvirkj-
un í Arnarfirði, sem helzt kemur
til greina. Á sérvirkjanir er ekki
minnzt!
Ég fagna því að sjálfsögðu
ef útlitið hefur batnað fyrii?
samvirkjun í Dynjanda. En ég
kæri mig ekki um að þau
byg.garlög á Vestfjörðum, sem
ráðlagt hefur verið að hefja
undirbúning að sérvirkjunumt
verði nú á ný látin bíða í ár
eða áratugi eftir því að heildar
virkjun verði hafin. — Slík
vinnubrögð væru gjörsamlega
óþolandi.
VIRKJUN FYRIR
BOLUNGARVÍK
I þessu sambandi vil ég minna
á það að 12. febr. árið 1951 samþ.
Alþingi lög um vatnsaflsvirkjun
fyrir Bolungarvík. Þetta byggð-
arlag hefur í nær 30 ár unnið að
rannsóknum og undirbúningi sér-
virkjunar. En hún hefur sífellt
tafizt, bæði vegna skorts á fjár-
magni og bollalegginganna um
heildarvirkjun fyrir alla Vest-
firði.
Það er skoðun mín að þau
byggðarlög, sem þannig hafa
undirbúið sérvirkjanir sínar eigi
fyrst og fremst að fá að ljúka
þeim. Það komi ekki til mála áð
drepa slíkum framkvæmdum nú
með öllu á dreif að nýju eins og
gert hefur verið meðan bolla-
leggingarnar um heildarvirkjun
hafa staðið yfir.
í öðru lagi tel ég sjálfsagt að
haldið verði áfram og lokið rann-
sóknum á virkjunarskilyrðum I
Arnafirði og á fleiri stöðum þar
sem samvirkjanir koma til
greina. Síðan verði ráðist í heild-
arvirkjun fyrir Vestfirði.
Ég vil að lokum taka það fram
að Vestfirðingar byggja miklar
jonir á þeim fyrirheitum, sem nú
verandi hæstvirt ríkisstjórn hef-
ur gefið um framkvæmdir í raf-
orkumálunum. Þær vonir mega
ekki bresta, sagði Sigurðpr
Bjarnason í lok ræðu sinnar.