Morgunblaðið - 06.03.1954, Blaðsíða 7

Laugardagur 6. marz 1954
MORGVNBLAÐIÐ
7
ALÞINGI OG AFENGISMALIN
ÞAÐ HEFUR mikið verið rætt og
ritað um áfengisfrumvarp það,
sem dórhsmálaráðherra lagði fyr-
ir Alþingi haustið 1952 og milli-
þinganefndin í áfengismálum
hafði samið. Það sætti nokkurri
gagnrýni, bæði utan þings og inn-
an, en frumvarp það, sem Ed.
Alþingis hefir nú afgfeitt, eftir
þrjár umr., til neðri deildar,
er með þeim hætti, að ýmsir þeir,
er hvað mest gagnrýndu frum-
varp milliþinganefndarinnar,
óska þess nú eindregið, að það
hefði verið afgreitt, einkum eins
og frá því var gengið s.l. haust,
ex dómsmálaráðherra lagði það
á ný fyrir þingið, í stað þess, er
efri deild sendi frá sér 2. þ. m.
Svo mikill munur er á þessum
frumvörpum.
Þar er skemmst frá að segja,
að allsherjarnefnd efri deildar
bar fram nokkrar breytingartil-
lögur við frv. dómsmálaráðherra.
Það sem einkenndi þær tillögur
var andstaða við framlög til
áfengisvarna og bindindisstarf-
semi og enn fremur við afskipti
og áhrif áfengisvarnanefnda af
veitingamálum. — Nefndin fékk
ekki unað því, að lögð yrði telj-
andi fjárupphæð til bindinöis-
málanna, né heldur að áhrif og
kjör þeirra, er að þessum málum
vinna, yrði rýmkuð frá því, sem
nú er.
Ekki stóð nefnd þessi saman
um það að fylgja þessum brtill.
og engum öðrum, því -að stórum
lakari tillögur, frá sjónarmiði
bindindissinnaðra manna, voru
nú fluttar af hendi tveggja nefnd-
armanna og annarra tveggja þing
deildarmanna, og eru það tillög-
ur þessara fjögurra þingmanna
(þm. Seyðf., 1. þm. Eyf., þm. Mýr.
og 2. þm. Árn.), sem vakið hafa
mikla furðu meðal manna um
land allt. — Það er kunnugt áður,
að 1. þm. Eyf. og þm. Seyðf. eiga
hjartfólgið áhugamál, þar sem er
bruggun og sala á sterku öli í
landinu, og er skemmst frá að
segja, að þeir gengu nú fram fyr-
ir skjöldu í deiidinni með þm.
Mýr., sem líka er mikill áhuga-
maður um sterkt öl, og 2. þm.
Árn., sem ráðið hefur sig í þetta
skiprúm með hinum þremur.
Nú hugsuðu þessir háttvirtu al-
þingismenn sitt ráð: Við skulum
ekki gera tillögur um öl með nær -
fellt 4%% af vínanda að rúm-
máli, heldur með 3¥2% að þyngd.
Þeim hefur líkiega fundizt það
líta betur út, og þeir hafa hugsað
sér, að auðveldara yrði að vinna
málinu fylgi með þessum hætti,
er sumir kalla lævíslegan. Það
kom á daginn, að í byrjun vissu
margir ekki sitt rjúkandi ráð og
héldu, að hér væri um lítilsháttar
tilhliðrunarsemi að ræða við
háttv. þm. Seyðfirðinga og aðra
slíka áhugamenn, en því minnist
ég á hann sérstaklega, að hann
mun hafa túlkað málið þann veg,
að með þessu yrði komið í veg
fyrir að ölið súrnaði! Og í blaði
einu hér í bænum var sagt, að
ölið okkar yrði aðeins „pínu-lítið
sterkara" en nú. Reyndar er það
öl, sem nú er leyfilegt, aðeins
með 2V4,% af vínanda að rúm-
máli (eða 1.8% að þyngd), en öl
fjórmenninganna með 4%% að
rúmmáli eða því sem næst (3 ¥2%
að þyngd). Það sem umrætt blað
kallar „pinu-lítið sterkara“ er
raunverulega nærfellt helmingi
sterkara. En er ekki x-éttara að
segja satt?
Þegar talað er um styrkleika
áfengis í drykk og sagt er, hve
margir hundraðshlutar af vin-
anda séu í drykk að rúmmáli, þá
er átt við, hve margir rúmsentí-
metrar af áfengi séu í 100 rúm-
sentímetrum drykkjar, og þegar
talað er um Jhundraðshluta að
þyngd, þá er átt við, hve mörg
grömm af vínanda eru í 100
grömmum drykkjar. — 10 af
hundraði að rúmmáli samsvara,
einkum á lægri vínanda-gráðun-
um, 8 af hundraði að þyngd.
í íslenzkum lögum hefur alltaf
verið miðað við vínanda-innihald
drykkja að rúmmáli. Hver til-
gangur fjórmenninganna er með
því að breyta þessu í vínanda-
Eftlr Brynleif Tobiasson yfirkennara
innihald að þyngd veit ég ekki, 1
nema hann sé sá að rugla menn
í ríminu og fá þá til að trúa því, 1
að hér sé „aðeins um pínu-lítið
sterkara“ öl að ræða en nú er.1
Ég skal ekkert um þetta fullyrða,1
en eðlilegt að mörgum detti þetta
í hug, án þess að mig langi til að
gera þessum þingmönnum rangt
til. — En allra óviðkunnanlegast
virðist mér það hjá þeim, að telja |
svona sterkt öl óáfengan drykk.1
— í lagafrv. þeirra stendur:
„Áfengi telst samkvæmt lögum'
þessum hver sá vökvi, sem meira *
er í en 3%% af vínanda að
þunga.“ E. t. v. hafa flutnings-
menn hugsað sem svo: Þingið
getur sett sig á háan hest og skil-
greint áfengan drykk að vilja
sínum, hvað sem staðreyndum j
líður, sbr. latnesku regluna: Sicl
volo, sic jubeo, stat pro ratione;
voluntas! eða þannig vil ég hafa
það, þannig skipa ég fyrir. Vilji
minn stendur fyrir ástæðu!
Skilgreining á því, hvað sé
áfengur drykkur, er með svipuð-
um hætti, þar sem ég þekki til
út um heiminn, og nú er hér í
gildandi áfengislögum, og er því
skilgreiningin í tillögu fjórmenn-
inganna í efri deild að endemum,
í þess orðs eiginlegu merkingu.
Við myndum verða að athlægi
annars staðar í heiminum, ef þessi
fáránlega skilgreining fengi sess
í íslenzkum lögum, en annað
verra er þó fram undan, ef þetta
verður að lögum. Þá myndi þetta
óáfenga(!)öl væntanlega verða á
boðstólum í hverri búð og í
hverju veitingahúsi, eins og ið
núverandi lögleyfða öl er. Mörg-
um unglingnum yrði hált á inum
görótta miði, og því hálla, sem
ýmsir ábyrgðarlitlir menn kynni
að eiga það til að gylla slíkt öl
fyrir saklausum og ótortryggum
unglingum og segja þeim, að öllu
væri óhætt, þar sem hér væri um
óáfengan drykk að ræða. Því
væri vissulega trcystandi, sem
stæði í landslögum. Eru flytjend-
ur þessarar eindæma tillögu
menn til að standa undir þeirri
ábyrgð, sem því er samfara að
villa um fyrir löndum sínum í
þessu efni? Þeir eru áreiðanlega
ekki ábyrgðarmenn fyrir þvi. Það
segi ég blátt áfram. Það er nauð-
synlegt að segja skýrt og skorin-
ort, hvað hér er á ferðinni.
Svo kemur fleira til. — Nú
handtekur lögreglan ölvaðan bíl-
stjóra við akstur. Hann segist að-
eins hafa drukkið þann drykk,
sem að íslenzkum lögum sé ekki
talinn áfengur. Blóðrannsókn
myndi skera úr, og kæmi þá bezt
í Ijós, hve röng skilgreining lag-
anna væri. En svona skilgrein-
ingu hefur íslenzka senatið, að
vísu með litlum meirihluta, látið
frá sér fara. Það er sorgleg stað-
reynd. En háttvirtri efri deild
Alþingis nægir ekki að setja öl-
tunnurnar með þessu dæmalausa
óáfenga öli á stokkana í hverja
veitingakrá og búð í landinu svo
sem eins og afmælisgjöf til ís-
lenzka lýðveldisins á 10 ára af-
mæli þess. „Hver er sínum gjöf-
um líkastur.“
Þetta nægir ekki. — Flestöll
ákvæði stjórnarfrumvarpsins,
sem horfa til vænlegra áfengis-
varna og bindindisstarfsemi eru
vendilega felld úr frumvarpinu,
eins og fyrr er á vikið. — En
stafar þessi afstaða deildarinnar
e. t. v. af þvi, að kjósendur í land-
inu hafi lagt rikt á við þingmenn
að koma sterku öli sem fyrst á
markaðinn og að skera sem mest
við nögl fjárframlög til bindindis-
mála o. s. frv.? Ekki er oss kunn-
ugt um það, en þvert á móti hefir
þinginu borizt fjöldi áskorana um
íð gagnstæða. Og skulum vér at-
huga þær lítið eitt.
Fyrst er þar til að taka, að
milliþinganefndin í áfengismál-
um sendi fyrirspurnir á sínum
tíma til margra félaga, félaga-
sambanda og margra trúnaðar-
manna í þjóðfélaginu um áfengis-
málin. Rétt er að minna á, að
eindreginn meirihluti þeirra, sem;
svöruðu spurningum nefndarinn-
ar, voru andstæðir því, að leyfa
bæri bruggun áfengs öls til
neyzlu hér, þ. e. 33, en 11 þvú
fylgjandi og 6 svöruðu óákveðið.
Þá var spurt, hvort þeir teldu;
sölu á áfengu öli munu verða til,
þess að auka drykkjuskap meðal
almennings. Því svöruðu 27 ját-!
cndi, en 8 neitandi. 14 svara ekki,
en sumir þeirra vegna þess, að
þeir telja nóg að svara aðalspurn-
ingunni, þeirri er fyrst var nefnd,
og 5 svara óákveðið.
Næst var spurt um, hvort hætt
væri við, að sala á áfengu öli
myndi verða til þess að auka
drykkjuskap meðal unglinga. 33
svöruðu játandi, 7 neitandi, 10
svara ekki og 4 óákveðið.
Læt ég þetta nægja, en svörin
eru, sem menn sjá, engan veginn
í samræmi við frumvarp fjór-
menninganna, heldur þvert á
móti. — Rétt er að geta þess, að
áfengt öl þýðir hér öl, sem hefur
inni að halda meira en 214% af
vínanda að rúmmáli.
Til viðbótar við þetta vil ég
geta þess, að á fundi skólastjóra
menntaskóla, gagnfræða- og hér-
aðsskóla í síðastliðnum septem-
bermánuði í Reykjavík var sam-
þykkt með samhljóða atkvæðum
eftirfarandi tillaga: „Fundurinn
lýsir sig andvígan bruggun og
sölu áfengs öls i landinu og skor-
ar á Alþingi að fella tillögur, sem
um það kynnu að verða bornar
fram, þar sem reynslan annars
staðar leiðir í ljós, að áfengt öl
dregur ekki úr neyzlu sterkra
drykkja né heldur afbrotum sam-
fara drykkjuskap. Telur fundur-
inn, að öldrykkja myndi hafa í
för með sér mikla hættu fyrir
æskulýðinn. — Enn fremur lýsir
fundurinn sig mótfallinn rýmkun
á veitingum áfengis."
í þriðja lagi leyfi ég mér að
vekja athygli á svörum áfengis-
varnarnefnda við eftirfarandi
spurningu, einni meðal annarra,
sem ég beindi til nefndanna í
umburðarbréfi mínu til þeirra
árið 1953: Hver er afstaða nefnd-
arinnar til sterka ölsins (þar að
sjálfsögðu átt við öí með meira
en 214% af vínanda að rúmmáli)
og rýmkunar á veitingum á-
fengis? Þessi svör hafa verið
send Alþingi. Niðurstaðan af
svörunum er sú, að af svörum,
sem bárust frá 84 nefndum, lýsa
78 sig andvíga bruggun á sterku
öli, 4 taka enga afstöðu, 1 telur
hættulítið, þó að bruggað væri
og selt áfengt öl, og 1 — segi
og skrifa ein — nefnd er fylgj-
andi bruggun og sölu á sterku
öli, en til skýringar fyrir les-
endur blaðsins skal þess getið,
að formenn áfengisvarnarnefnda
eru skipaðir af dómsmálaráðu-
neytinu, en aðrir nefndarmenn
kosnir af bæjarstjórnum og
hreppsnefndum.
Af þessum 84 nefndum eru 58
andvígir rýmkunum á veitingum
áfengra drykkja, en 26 taka ekki
afstöðu til þess liða spurningar-
innar.
Aðrir munu gera grein fyrir
öðrum þeim mótmælum, er bor-
izt hafa Alþingi gegn áfenga
ölinu.
Ég tel víst, að alþingismenn
hafi kynnt sér þessi mótmæli,
svo lýðræðissinnaðir sem þeir
eiga að vera. — Þegar ég af-
greiddi svör áfengisvarnarnefnd-
anna til AJþingis, gat þingmaður
einn þess við mig, að slík plögg
sem þetta læsu þingmenn ekki.
— Ef svo er, þá er lýðræðis-
andinn þar ekki svo vakandi,
sem menn skyldu ætla í inu lýð-
frjálsa landi á 10 ára afmæli ins
íslenzka lýðveldis. — Nú eru
alþingismenn að vísu, samkvæmt
stjórnarskránni, einungis bundn-
ir við sannfæringu sína og ekki
við neinar reglur frá kjósendum
sínum, en það hlýtur að liggja
í hlutarins eðli, að í lýðræðis-
landi láti þingmenn svo lítið, að
Gamle Carlsberg haíði verið b3
verki í 35 ár, hafði brennivíns-
drykjan á þessu tímabili fariff
vaxandi og svo bættist ölið við".
Segir svo í skýrslu frá dönsku
hagstofunni á þeim tíma til
fjármálaráðherra, að nú sé öl-
drykkja almenn orðin, þar sem,
líka konur og unglingar neyti
öls. Annað, sem Adolph Hanseu
tók fram, á og sannarlega er-
indi til vor í dag. Það eru nú
28 lækningastöðvar í Danmörku
fyrir þá, sem illilega hafa orðiff
fyrir barðinu á áfengum drykkj-
um. Um þá, sem þangað sækja.
±il hjálpar, segir fyrirlesarinn:
„Þegar vér tölum við þá og að-
standendur þeirra, hvað hafi bak-
að þeim böl, þá er það að lang-
mestu leyti ölið,“ eða á dönsk-
unni „---- sá er det í langt det
overvejende antal tilfælde öllet^,
„bajeren“, det stærke öl.“ Svo»
heldur hann áfram: „Það er
ekki svo óalgengt að heyra frá-
sagnir um, að verkamaður
drekki 25—30 ölflöskur (bajara)
á kaupgreiðsludaginn á veitinga-
stað nálægt þeirri verksmiðju eða
þeim vinnustað, þar sem hann.
starfar. Og misskilinn lagsbróð-
urandi hefir oft í för með sér
meiri háttar drykkjuslark á
kaupgreiðsludaginn“. — Enn.
segir Adolph Hansen: „Mjög otfc
er það öldrykkja, sem velduir
umferðaslysum. Ritstjóri kvenna-
síðunnar í einu höfuðstaðar blaða
vorra (það er Kaupmannahöfn)
skrifaði nýlega grein með tveggja
dálka yfirskrift: En mand drikk-
er öl — alt for meget öl. Hanifc
sezt í bílinn sinn og ekur fyrst
yfir tvö ungmenni, sem bæði
lemstrast. Hann heldur áfran%
ekur yfir tvo enn. Annar þeirra
er 19 áxa gömul stúlka, og hún.
bíður bana. — Maðurinn (bíl-
stjórinn) er auðvitað tekinn.
höndum. Dómurinn er kveðinn.
upp: Fjögurra mánaða fangelsi,
missir ökuskírteinis í • fimm ár.
Þar með er öllu lokið“. „Svona
atburðir gerast nærri daglega“,
bætir fyrirlesarinn við. Ætli
óáfenga(!) ölið efri deildar fjór-
menni'nganna myndi ekki, ef til
kæmi, eiga ríflegan þátt í vax-
andi umferðaslysum hér og ann-
ars staðar? Ég læt lesendur þess.-
arar greinar um að svara þeirri
spurningu. — Engum dönskum
löggjafa hefir dottið í hug að'
hja Þvi, að mmmhlutmn umr reyna að blekkja þjóð sína meff
endur bera fram við þá, og taki
tillit til þeirra eftrr því, sem
þeir frekast sjá sér fært, sann-
færingar sinnar vegna, en fyrir-
líti þær ekki með öllu. — Al-
þingismenn mega vita, að það er
stór flokkur landsmanna, sem er
bindindissinnaður. Hvað eftir
annað hefir almenningsálitið í
landinu hrundið áhlaupi þeirra
löggjafa, sem gerst hafa til þess
að reyna að steypa flóði áfengs
öls yfir þjóðina, og ég er þess
fullviss, að það er enn vakandi.
Þykist ég hér að frafnan hafa
leitt nokkur rök að því. — Góð-
templarar hafa fengið að kenna
á árásum nokkurra blaðamanna
útaf afstöðunni til ölmálsins o.
±1., en það mega bæði alþingis-
menn og blaðamenn vita, að Góð-
templarar eru ekki nema lítill
pai'tur þeirra landsmanna, sem
eru andhverfir sterka ölinu og
þeirri stefnu, sem vill skammta
bindindishreyfingunni í landinu
svo naumt lög og rétt og fé, sem
nízk og lítt góðviljuð stjúpmóð-
ir skammtar stjúpbarni sínu. ís-
lendingar eru, þrátt fyrir tals-
verðan drykkjuskap, andvígir
þeirri stefnu, sem sigraði í áfeng-
ismálunum í efri deild Alþingis
2. marz 1954.
Það er oft talað um það meðal
menntaðra manna, sem unna lýð-
ræðisháttum, að lýðræðinu stafi
mest hætta af óbilgirni meiri-
hlutans á hverjum tima á þjóð-
þingum og öðrum vettvangi i
þjóðfélaginu. Þykir miklu varða,
að meirihlutinn unni minnihlut-
anum nokkurs réttar, mæti hon-
um að einhverju leyti, en traðki
hann ekki algerlega undir fótum.
Efa ég ekki, að þetta muni vera
laukrétt. — Ég held, að meðferð
efrideildar á áfengislagafrum-
varpinu hafi engan veginn verið
innblásin af þeim sanngirnis- og
lýðræðisanda, sem einn er lík-
legur til að varðveita frið og
réttlæti í mannlegu félagi. Inn
naumi meirihluti í áfengismál-
unum í efri deild neytti valdsins
til fullrar hlítar, létti ekki fyrr
en hann steig á háls minnihlut-
anum, vildi ekki unna honum
neins réttar. Þegar svona bar-
daga-aðferðum er beitt, fer ekki
hlut sínum ið versta og fyllist
gremju og sársauka. Þar af þró-
ast fjandskapur, af honum leiðir
harðræði og grimmd, og er þá
opin leið til þeirra sambúðar-
hátta, er margir óttast.
Ég efast um, að ýmsir þeir al-
þingismenn, sem virtu vettugi
tillögur í bindindisátt, hafi gætt
þess vel, hvaða leið þeir voru
að fara. Hvers vegna létu þeir
sér t. d. ekki nægja að skera
niður 6% framlagið, en mæta
oss að litlu leyti og samþykkja
3% framlagið, að ég nú ekki tali
um þá tillögu í ölmálinu, sem
lengst gengur allra tillagna, er
fluttar hafa verið í því máli á
Alþingi. „Sá, sem þykist standa,
gæti að sér, að hann ekki falli.“
Það er valt að treysta því, að
sá, sem er i meirihluta þetta
misserið, verði það ið næsta.
Þess skyldu menn minnast.
Það eiga allir íslendingar mik-
ið á hættu, ef sterka ölið kemur
í veitingahúsin og búðirnar, en
engir þó meira en æskulýður-
inn. Hvað segja prestarnir, kenn-
ararnir, verklýðsforingjarnir, for-
ráðamenn bæjarféJaga, og síð-
ast en ekki sízt feður og mæður?
Ætli það sé ekki eitthvað annað
en áfengir drykkir á hverju götu-
horni, sem oss vantar í þessu
landi? Hamingjan hjálpi þeim
löggjöfum, sem styðja að því að
leggja freistinganet um þjóð-
braut þvera.
Á norræna bindindisþinginu
hér í bænum s. 1. sumar flutti
inn merki framkvæmdarstjóri
Landssambands dapskra bindind-
isfélaga erindi um ölið og bind-
indissemi þjóðanna. Vakti það
sérlega athygli. Skýrði hann m.
skilgreiningu eins og þeirri, sem
er í áfengislagafrv., eins og þaff
kom frá efri deild. — Skilgrein-
ing sænskra laga um það, hvaff
er áfengur drykkur er in sama
og í gildandi áfengislögum ís-
lenzkum og eins og er í frv_
dómsmálaráðherra.
Alþingi íslendinga getur ekki
verið þeim heillum horfið, aff
það lögfesti skilgreiningu þessa,
eins og efri deild gekk frá hennL
Vér væntum þess, að löggjafar-
þing vort beri gæfu til að ganga
frá áfengislöggjöf, sem sýnir
a. m. k. jafn mikinn félagsmála-
þroska og kemur fram í þeim.
tillögum, er milliþinganefndin i
áfengismálum var sammála um.
Lægri kröfur til Alþingis eru því
ekki samboðnar.
Brynleifur Tobiasson.
kynna sér óskir þær, sem kjós- a. frá því, að þegar ölbruggið
Kinberg verSur
látinn laus
STOKKHÓLMI 3. marz: — Við
umræðu um utanríkismál í
sænska binginu skýrði U'nden ut-
ánríkisráðherra svo frá, aff
sænski forstjórinn Kinberg, seim
situr í fangelsi í Austur-Þýzka-
landi muni verða látinn laus inn-
an skamms og „verða afhentur
í Svíþjóð“.
Kinberg var handtekinn eftir
að hann hafði slegist við noklcra
austur-þýzka lögreglumenn sem
ætluðu að hindra hann í því að
ná fundi Molotovs er hann var
í Berlín. — Reuter.