Morgunblaðið - 17.03.1954, Blaðsíða 9

Miðvikudagnr 17. marz 1954
IMORGVNBLAÐIÐ
9
Zahedi slyrkir aðstöðn síno
Hefur nú vikið fíf híiðar
jsrem öflugum andsfæðingum
NÚ, er stjórn Zahedis hershöfð-
ingja hefur setið að vöidum í
rúmlega hálft ár, virðist svo
sem sættir muni nást í olíudeil-
unni við Breta. Einnig hefur
stjórnin náð góðum árangri og
styrkt aðstöðu sína í deilum við
ýms sundrungaöfl ínnanlands, og
hefur hún aðallega átt í deilum
við Kashani, leiðtoga ofsatrúar-
flokks, og einnig Tudeh-flokk-
inn, sem stjórnað er af komm-
únistum.
BARÁTTA VID
SUNDRUNGARÖFli
Er Zahedi myndaði stjorn sína
í ágúst-mánuði s. 1., var dr.
Mousadeq og helztu fylgiliskum
hans varpað í fangelsi, en nokkr-
ir komust undan. Er dr. Mossadeq
sat að völdum, hafði komið upp
deila milli hans annars vegar og
þriggja flokksmanna haris hins
vegar. Voru það þeir Kashani,
Hussein Makki og Mosafar Baqai,
en þeir höfðu verið því andvígir,
að dr. Moussadeq fengi einræðis-
vald í eitt ár, og að vald keisara
yrði skert. Nokkrum vikum fyr-
ir fall dr. Moussadeq úr valda-
stóli, sátu þessir þrír fyrrver-
andi flokksmenn hans á stöðug-
um ráðstefnum með Zahedi, sem
hafði leitað hælis í þinghúsinu
vegna ofsókna frá hendi dr.
Moussadeqs, en hann svipti hina
fyrrverandi flokksbræðui sína
öllum virðingarstöðum, og þeir
voru stimplaðir sem pólitísk
viðrini. Þeir reyndu að verja sig
sem bezt, kváðu sig vera vernd-
ara frelsisins og skylda þeirra
væri að gæta þess, að stjórnar-
skrá landsins væri eigi svívirt.
Þrátt fyrir andstöðu þeirra
gegn dr. Moussadeq var Zahedi,
er hann myndaði stjórn sína,
in ógurlega vofi
iauiinn ú vegunum
Zahedi hershöfðingi virðist nú all
styrkur í sessi í Persíu, enda nýt-
ur hann trausts keisarans.
því yfir, að Kashani og hans lík-
ar „væru svikarar, sem berðust
gegn lausn olíudeilunnar aðeins
vegna persónulegra hagsmuna“.
Það virðist svo sem að Kashani
og félagar hans hafi misst alla
tiltrú almennings og áhrifa þeirra
mun vafalaust lítið gæta, svo
lengi sem Zahedi er við völd.
TUDEH -FLOKKURINN
SIGRAÐUR
Stjórnin hefur einnig unnið
nokkurn sigur á Tudeh-flokkn-
um, sem stjórnað er af kommún-
istum, en þrátt fyrir að blað
þeirra hafi verið bannað og til-
raunir þeirra til að skapa
glundroða hafi gjörsamlega farið
út um þúfur, er langt frá því,
að flokkurinn sé húínn að vera.
Leyniblað þeirra er enn gefið
út, og aðalforingjarnir ganga enn
lausir, þótt margir af óbreyttum
flokksmönnum hafi verið teknir
og þeim sleppt aftur. S»jórnin
veit að raunhæfar endurbætur
eru eina meðalið, sem dugar gegn
Tudeh-flokknum.
Allt virðist benda til þess, að
stjórn Zahedis muni verða lang-
líf, en það er mjög óvenjulegt í
Persiu, síðan stríðinu lauk. Sam-
komulagið milli keisarans og
forsætisráðherrans er hið bezta,
því að Zahedi ráðfærir sig stöð-
ugt við hann um öll mikilvæg
utanríkis- sem innanríkismál. í
Persíu er samvinna keisarans og
forsætisráðherrans mjög mikil-
væg, því að keisarinn er yfir-
maður alls herafla landsins og
meirihluti þingmannanna tekur
einnig við skipunum hans.
KJÖR ALMENNINGS
FARA BATNANDI
Þeir vita því báðir, að ósam-
komulag milli stjórnarinnar og
keisarans mundi styrkja aðstöðu
andstæðinganna í þinginu. Þeir
vita einnig, að hvorki Bretar né
Bandaríkjamenn gætu né vildu
veita hjálp sína undir slíkum
kringumstæðum.
Það virðist því mega spá því,
að hin vinsamlega samvinna milli
keisarans og Zahedis muni hald-
ast og efla stjórnina í viðleitni
hennar til að bæta kjör almenn-
ings í landinu. Fyrsta sporið er
lausn olíudeilunnar, en í kjörfar
hennar mun fylgja víðtæk endur-
reisn og umbætur.
Observer —
Öll réttindi áskilin.
IMý fiskimjölsverksmiðja
tekur ftil sftarfa í Eyjum
Mullah Kashani var hættulegur
andstæðingur en hefur nú verið
gcrður nær algerlega áhrifalaus.
ófáanlegur til þess að veita þeim
nokkrar stöður, og allra sízt í
stjórn sinni. Þá rnynduðu þeir
samband sín á milli, endurreistu
hinn gamla flokk dr. Moussadeqs
<og bjuggu til slagorðið: „Flokk-
urinn skal lifa, hvort sem dr.
Moussadeq er lífs eða iiðinn“.
Makki skrifaði opið bréf til
Zahedis, þar sem hann varaði
hann við öllu makki við Breta.
Seinna lýsti hann vantrausti á
Zahedi og stjórn hans.
ZAHEDI HEFST HANDA
Fram að þessu hafði Zahedi
látið sem ekkert væri, en er
Baqai kom af stað „herferð gegn
stjórn Zahedis**, hófst hann
handa. Hann bannaði útkomu
blaðs þeirra og varpaði nokkr-
um fylgjendum þeirra í fangelsi,
er þeir höfðu reynt að koma af
stað óeirðum. Þeir Makki og
Baqai höfðu áður tapað tiltrú
almennings að mestu, er þeir af-
neituðu dr. Moussadeq, og misstu
hana nú alveg, er stjórn Zahedis
gat neytt þá til að þagna.
Kashani var síðastur. Nokkru
eftir miðjan febrúar ásakaði
hann Breta um, að blanda sér í
írönsk innanríkismál, og stjórn-
ina um, að siðustu kosningar
hefðu verið ólöglegar. Þó lýsti
opinber talsmaður stjórnarinnar
Vestmannaeyjum, 12. marz.
NÝLEGA er tekin til starfa hér
í Eyjum ný fiskimjölsverk-
smiðja. Er verksmiðja þessi eign
Einars Sigurðssonar og er rekin
í sambandi við hraðfrystihús
Einars, Hraðfrystistöð Vestmanna
eyja, en það frystihús er hið
stærsta hér í bæ.
Fréttaritari Mbl. hitti snöggv-
ast að máli Jóhannes Zöega verk-
fræðing, forstjóra Landssmiðj-
unnar, en það fyrirtæki hefur
smíðað og séð um uppsetningu
á vélum verksmiðjunnar og bað
hann að skýra nokkuð fró þessu
nýja fyrirtæki.
R YR JUN ARFRAMKVÆMDIR
HÓFUST í SEPTEMBER
Sagði Jóhannes að byrjunar-
framkvæmdir i sambandi við
smíði, hefðu hafizt í september
s.l. og hefði uppsetning vélanna
verið að mestu lokið laust eftir
síðustu áramót. Nokkur tími
hefði hins vegar farið í að reyna
vélarnar, en verksmiðjan hefði
nú starfað í nokkra daga og
reynzt ágætlega og afköstin í
reyndinni orðið miklum mun
meiri en gert hafði verið ráð fyr-
ir í upphafi.
AUKIN AFKÖST
Þakkaði Jóhannes þessi auknu
afköst þeim endurbótum, sem
Landssmiðjan hefði framkvæmt
á þeim fiskimjölsverksmiðjum,
sem hún hefði smíðað.
Verksmiðjan getur unnið úr
um 120 smálestum af hráefni, en
það mun sem næst nema 25 til 28
smálestum á sólarhring af full-
unnu fiskimjöli. Með þessum af-
köstum mun verksmiðjan geta
annað öllu því hráefni jafnóðum,
sem henni berst frá hraðfrysti-
stöðinni, jafnvel í mestu afla-
hrotum.
BIFREIÐUM fer nú fjölg-
andi um allan heim og er
bifreiðakostur jarðarbúa þeg-
ar orðinn margfalt meiri en
fyrir síðustu styrjöld. En
borgirnar hafa ekki verið
skipulagðar til að anna allri
þeirra umferð, svo afleiðingin
verður að bifreiðaslysum
fjölgar gílurlega hvarvetna.
Er þetta nú alhcimsvanda-
mál. Eftirfarandi grein, sem
lýsir ástandinu í Þýzkalandi,
bregður góðu ljósi yfir vanda-
málið.
Fyrir nokkru var stofnað i
Múnchen „Félag til verndar fót-
gangendum“, eins og það nefnir
sig. í félagaskrá borgarinnar er
greint frá tilgangi þessara sam-
taka. Hann er að skapa vernd
fyrir fótgangendur og hjólreiða-
menn gegn hinni sívaxandi hættu
af bifreiðaumferð á torgum og
götum borgarinnar.
Menn hafa brosað í kampinn,
er þeir heyrðu fregnirnar af
stofnun félagsskaparins, því að
mönnum finnst slíkur félags-
skapur sérvizkulegur og ein-
kennilegur. En á bak við þetta
býr mjög alvarleg staðreynd. Það
er sú mikla vofa, að æ fleiri
bíða bana í umferðarslysum með
hverju ári sem líður.
10 ÞÚSUND BIÐU BANA
Þa& sló óhug á menn, þegar
samgöngumálaráðherra Þýzka-
lands, dr. Seebohn, skýrði frá
því að á s. 1. ári hefði bifreiða-
slysum enn fjölgað að miklum
mun.
Hann skýrði svo frá:
— Árið 1953 urðu 450 þúsund
bifreiðaslys í Vestur Þýzkalandi.
í þessum slysum létu 10 þúsund
manns lífið og 300 þúsund slös-
uðust, sumir þeirra svo illa að
þeir bíða þess aldrei bætur.
EKKI VERULEGUR
KOSTNAÐARAUKI
í sambandi við þær endurbæt-
ur, sem Landssmiðjan hefur gert
á vinnslukerfi verksmiðjunnar,
þá sagði Jóhannes að þær væru
gerðar án verulegs kostnaðar-
auka. Verksmiðja þessi mun
mjög hagkvæm í rekstri. Fyrir
það fyrsta þarf ekki nema 4
menn til vinnu í verksmiðjunni
og þar að auki er verksmiðju-
húsið staðsett við hliðina á vinnu
sal Hraðfrystihússins svo hægt er
að flytja allt hráefnið á færi
böndum beint úr flökunarsal í
tætara og kvarnir fiskimjölsverk-
smiðjunnar. Sparast með þessu
fyrirkomulagi -allur sá mikli
kostnaður, sem er því samfara að
aka hráefninu á bifreiðum til
verksmiðjunnar, en sá háttur
mun víðast vera á um hráefna-
aðdrætti fiskimjölsverksmiðja
hér á landi.
IIRAÐFRYSTISTÖÐIN
ENDURBÆTT
Undanfarin ár hafa farið fram
miklar endurbætur á Hraðfrysti-
stöð Vestmannaeyja, bæði hvað
snertir aðbúnað allan, aukningu
frystitækja og fleira í því sam-
bandi og er bygging þessarar
fiskimjölsverksmiðju liður í
þeim eridurbótum og frekari
gjörnýtingu hráefnis, er þar hafa
verið í undirbúningi og fram-
kvæmd ati undanförnu, eins og
fyrr er sagt. — Bj. Guðm.
VARUÐARORÐ
GAGNA LÍTIÐ
Þannig er útkoman, þrátt fyrir
það að slysavarnafélög og opin-
berar samgöngumálaskrifstofur
linni aldrei látum í að vara menn
við hættunni. Þó að bifreiða-
stjórar hafi alltaf í eyrum í út-
varpi og lesi á spjöldum varúð-
arorð um að nauðsynlegt sé að
fara gætilega. Um alla þjóðvegi
Þýzkalands hafa tugþúsundir
auglýsingjaspjalda verið festar
upp, þar sem bifreiðastjórar eru
beðnir um að aka varlega, um
að dauðinn sé jafnan á næstu
grösum, ef fullkomin athygli er
ekki höfð á.
41/2 MILLJÓN BIFREIÐA
Á VEGUNUM
Það er enginn efi á því að
bifreiðaslys í Þýzkalandi hafa
aukizt fyrst og fremst vegna þess
að bifreiðafjöldinn er nú orðinn
miklu meiri í landinu en nokkru
sinni fyrr.
Fyrir styrjöldina var 1,8
milljón bifreiða á því svæði sem
nú nefnist Vestur Þýzkaland. Nú
eru bifreiðarnar orðnar 4 V2
\ milljón. Vegir og stræti landsins
eru alls ekki til þess hæfar að
bera svo mikla umferð.
Bifreiðamergðin er svo mikil
að nær því ómögulegt er að hafa
nægileg bílastæði fyrir allan
þann fjölda. Bílastæðaskorturinn
er eitt mesta vandamál hverrar
borgar Vestur Þýzkalands. Við-
skiptahverfi borganna, hafa ekki
verið byggð upphaflega með það
fyrir augum, að hægt væri að
geyma tugþúsundir bifreiða í
þeim. Þessvegna stilla bifreiða-
eigendur bílum sínum upp í enda
lausum röðum meðfram hverju
einasta stræti og er það ljóst að
mikill fjöldi bifreiðaslýsa verð-
ur einmitt í sambandi víð það að
bifreiðar eru geyindar á miklum
umferðagötum. En sú lausn er
ekki fær, að banna allar slíkar
bifreiðastöður, einhversstaðar
' verða vondir að vera.
TILLOGUR TIL
ÚRBÓTA
Þetta vandamál er í stöðugii
rannsókn, bæði hjá borgarstjórm
um, héraðsstjórnum og ríkis-
stjórn. Margar tillögur eru born-
ar fram og skal hér skýrt írá
nokkrum þeirra:
Að skerpa eftirlitið með því
að umferðarreglur séu ekki
brotnar. Eins og allir vita, eru
umferðarreglur hvarvetna meira
og minna brotnar en lögreglu-
mennirnir á götum úti, sjá oftast
í gegnum fingur sér, þegar slíkS
gerist jafnvel beint fyrir framan
þá. Lögreglan skiptir sér sjaldn-
ast af umferðarbrotum, nema
þegar slys verða af þeim. Nú hef-
ur sú regla verið tekin upp i
nokkrum borgum Þýzkalands a<5
lögreglan gerir útrás og klófest-
ir hvern þann mann, sem ekki
blýðir umferðarreglum. — Þegaf
þetta gerist eru fótgangandi
menn handteknir fyrir að ganga
yfir götu móti rauðu ljósi, þótt
engin hætta sé sýnileg. Bifreiða-
stjórar eru handteknir, sem
leggja bifreiðum ólöglega o. s.
frv. En þetta hefur vakið upp
mikil mótmæli. Fólk getur ekki
fallizt á að það sé handtekið og
því refsað fyrir smáyfirsjónir,
sem engin hætta stafaði af í það
sinnið. Það er einnig svo tilvilj-
anakennt, hver verður fyrir barð
inu á lögreglunni.
— Þá hefur verið talað um
það að setja aftur á hámarks-
hraða, en hann var afnuminn
fyrir einu ári. Slíkt mætir þó
mikilli mótspyrnu, því að menn
álíta að umferðin verði að geta
gengið eins greitt og hægt er,
ekki megi setja hömlur á hrað-
ann, því að í víðlendum héruð-
um er það stórlega mikilvægt
að flutningar gangi greiðlega.
Enn hefur komið fram tillaga
um að herða mjög á skilyrðum
til þess að fá bifreiðapróf. Hef-
ur verið lagt til að sérstakir skól-
ar séu stofnaðir til að kenna og
veita bifreiðapróf. Skilyrði séir
ströng og sérstök áherzla sé lögð
á varúð í akstri.
SÖK ÞJÓÐFÉLAGSINS
Annars eru menn sammála um
það að í felstum bifreiðaslysum
sé það ekki ökumaður einn sem
sökina á. Þegar yfir heildina er
litið feést að á sumum stöðum
þar sem sérstaklega hagar til
eru umferðaslys sérlega algeng.
Þarna á umhverfið mikinn þátt
í að illa tekst til. Út um allt
landið eru hundruð og þúsund
hættulegra horna .og umferða-
móta, sem stofna lífi borgaranna
í hættu.
Þýðingarmest til að draga úr
umferðaslyspnum er að bæta
vegina, breikka þá og gera þá
færa um að flytja hættulaust
þær hundruð þúsunda og millj-
ónir bifreiða, sem mannfólkið
notar til að ferðast á og flytja
r.auðsynjar sínar með. Það verð-
ur að brjóta niður gamlar þröng-
ar brýr og byggja aðrar stærri
og rúmbetri. Það verður að mola
niður heilar byggingar og
breikka strætin. Gera algerlega
nýja vegi, til að sljákka á um-
ferðinni um miðhverfi borganna
og koma upp auðum svæðum,
jafnvel á dýrustu borgarlóðum
til að hafa á bifreiðastæði.
Mú\ fcrselann —
er nú handfekinn
ISTAMBUL, 16. marz. — Frændi
tyrkneska forsætisráðherrans,
Menderes, var í dag handtekinn
af tyrknesku lögreglunni fyrir
móðganir og jafnvel samsæri
gegn Celal Bayar forseta. Mað-
ur þessi heitir Ozddemir Evliy-
asade og hefur hann birt opin-
berlega greinar um forsetann,
þar sem hann segir að hann sé
ánetjaður hring gróðabralls-
manna. Reuter.