Morgunblaðið - 23.06.1954, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 23. júní 1954
$1ORGUNBLAÐIÐ
%
Sigurjón Sumarliðason
fyrrverandi póstur
Minningarorð
Fæddur 10. nóv. 1867.
Dáinn 9. maí 1954.
SIGURJÓN SUMARLIÐASON
fyrrverandi póstur var fæddur í
Sælingsdalstungu í Hvammssveit
í Dalasýslu. Foreldrar hans voru
Sumarliði Guðmundsson bóndi
Og póstur og fyrri kona hans Guð-
rún Sigurðardóttir. Hann ólst upp
að nokkru hjá foreldrum sínum,
en fór þó snemma til vandalausra
Og vann fyrir sér. Valt þá á ýmsu
með aðbúnað og viðurgerning
eins og títt var á þeim árum.
Sigurjón var innan við tvítugt,
þegar hann fluttist með foreldr-
um sínum til Eyjafjarðar. Bjó
Sumarliði faðir hans fyrst að
Lögmannshlíð, þá í Skjaldarvík,
en stutt á báðum stöðum. Síðan
flutti hann að Ásláksstöðum. —
Keypti jörðina og byggði þar
myndarlegt timburhús, sem enn
stendur. Sumarliði hafði þá póst-
ferðir milli Akureyrar Og Stað-
ar og gerðist Sigurjón fylgdar-
maður hans á vetrarferðum, þá
innan við tvítugt. Reyndist hann
fljótt traustur og harðfengur Og
kom honum það síðar oft að haldi.
Árið 1888, þá 21 árs fór hann til
Ameríku og dvaldi þar í fimm
ár. Stundaði hann þar ýmis störf
og aflaði sér þekkingar, fjár og
frama. Þegar hann kom heim
árið 1893, gerðist hann enn fylgd
armaður föður síns og stjórnaði
póstferðum í forföllum hans.
Árið 1902 tók Sigurjón við póst
ferðunum að öllu leyti Og hélt þvi
starfi til 1916, er hann sagði því
lausu.
Eins og vænta má var Sigurjón
þekktastur. sem póstur og ferða-
maður. Allir kannast við nafnið
Sigurjón póstur. En eru þeir ekki
fáir, sem þekkja starfið? Geta
gert sér grein fyrir þeim erfið-
leikum, hættum og ábyrgð sem
því fylgdi. Á þessum tíma var
landið að mestu vegalaust, flestar
ár óbrúaðar. Vetur oftast harðir,
fannfergi og ísalög. Stórhríðar
tíðar, stundum dögum saman.
Með póstinum var venjulega
fleira að færra af fólki, sem ferð-
ast þurfti staða á milli. Þetta fólk
naut umsjár og leiðbeiningar
póstsins. Sá, er þetta ritar, var
eitt sinn é vetrarferð með póst-
inum frá Engimýri að Silfra-
stöðum. Iðulaus stórhríð var og
versta færi. í lestinni voru 14
hestar. Einn var teymdur á und-
an, en hjnir lestuðu sig hvor
i annars spor á eftir. Við ftrða-
' langarnir fetuðum svo í slóð hest-
anna, en sáum aldrei fyrir hríðar
kófi nema í þá öftustu. Svo gekk
alla leið vestur fyrir Grjótá á
Öxnadalsheiði að upp rofaði. —
Enginn okkar bar áhyggjur eða
ótta um að villast, öll forustan
hvíldi á póstinum. Stórárnar í
Ofsa hlákum á vetrum og vor-
leysingarnar voru þó máske
hættulegri ,en stórhríðárnar.
Póststaðan var opinbert starf,
lélega launuð en þó erfiðari en
flest eða oil önnur opinber störf.
Þeím einum var starfi þessi fær,
sem var þrekmenni, líkamlega og
andlega, íyrirhyggjusamur og
ótrauður í hverri raun. Þessum
kostum var Sigurjón ríkulega
gæddur, enda lánssamur í starfi,
hlekktist aldrei á með hesta sína
né þá fjármuni, sem hann flutti
og naut trausts og virðingar yf-
irboðara sinna og fólksins, sem
hann veitti forsjá á ferðalögum.
Sigurjón atti allra manna falleg-
asta hesta, föngulega, vel fóðraða
og hirta. Það var hvort tveggja
að Sigurjón var hestamaður og
dýravinur, og hitt, að hann vissi
hvers virði var að hafa óbilandi
hesta í svaðilförum póstferðanna.
Forsjá hans og dugnaður hest-
anna veittu honum þann metnað
að halda jafnan áttum.
Jafnframt póstferðalögunum
ferðaðist Sigurjón mikið með út-
lendingum og hélt því starfi
áfram, eftir að hann hætti póst-
ferðum. Kynntist hann þá mörg-
um útlendum mönnum, sem
héldu síðan vináttu við hann og
heimili hans. Má þar til nefna
prófessor W. P. Ker, merkan,
enskan fræðimann og vin íslands.
Hann hefur mikið skrifað um
sögu íslands og bókmenntir.
Miss May Morris, dóttir skálds-
ins Willia.ns Morris, H. Erkes frá
Köln, sem flutti fyrirlestra um
ísland við þýzka háskóla og
marga merka menn og konur,
mætti nefna fleiri. Þess má geta,
að bæði Miss Morris Og H. Erkes,
voru sæmd riddarakrossi Fálka-
orðunnar islenzku.
Sigurjón gerðist bóndi á Ás-
láksstöðum 1895 og bjó þar mynd
arbúi til 1930. Byggði hann sér
þá hús á Akureyri nr. 3 við
Munkaþverárstræti, þar hefur
heimili hans verið síðan.
Eftir 1916 fer Sigurjón að hafa
meiri afskipti af sveitamálum. —
1919 er hann kosinn í hrepps-
nefnd Glæsibæjarhrepps og 1822
í skattanefnd og hélt hann þeim
störfum, þar til hann flutti burtu
úr hreppnum. Á þessum árum
varð kynning okkar Sigurjóns
nánari og varð að vináttu, sem
haldist hefur alla stund síðan.
Sigurjón var óvenjulega heil-
steyptur maður, traustur, vilja-
fastur, hreinskilinn og hagsýnn.
Ef leitað var til hans, var hann
ráðdrjúgur og ráðhollur, annars
fáskiptinn um mál sér óviðkom-
andi. Þessir hæfileikar Sigurjóns
reyndust oft giftudrjúgir við
nefndarstörfin.
Á árunum 1920—1930 var oft
erfitt að fást við fjármál Glæsi-
bæjarhrepps. Hljóp Sigurjón þá
oft drengilega undir baggann
með fjárláuum og stuðningi á
annan hátt. Á 80 ára afmæli.hans
1947 flutti ég honum þakkir sveit-
unga minna fyrir störf hans og
búsetu í Glæsibæjarhreppi og ég
geri það enn.
Eins og áður er getið, eyddi
Sigurjón mörgum sínum beztu
árum til ferðalaga. Ekki til að
skemmta sér og láta fara vel um
sig á nútíma vísu. Heldur til að
inna af hendi skyldustörf í þágu
alþjóðar, sem oft kostuðu harða
baráttu við storma, hríðar og
vötn. Flytja peninga, bréf og
fleiri verðmæti, var þýðingar
mikið, en dýrmætasti farmurinn
var fólkið, sem fylgdi með í
hverri póstferð og hafði Sigurjón
orð á því, að það hefði oft valdið
sér áhyggjum í vondum veðrum
að koma því heilu í höfn. Hann er
búinn að vera leiðbeinandi og for-
ráðamaður margra á ferðalögum,
leiðsögn hans var alltaf treyst.
Hann fór ekki heldur einn síð-
ustu ferðina. Ungur sveinn ósk-
aði samfylgdar hans og var lagð-
ur í kistu með honum. Báðum
mun vel’ fagnað, er á leiðarenda
kemur.
Þess er áður getið, að Sigurjón
var dýravinur mikill. Meðferð
hans á hestum var frábær og í
hrumleika ellinnar talaði hann
daglega um þessa vini sína og
ökkur ber að stuðla að heilbrigðti og
hamingjusömu fjölskyldulífi
BÆÐI á íslandi og í Dan-
mörku er að finna fólk,
sem er í nauðum statt og þarf
á hjálp að halda. Sjúklingar
fá góða ummönnun af lækn-
unum og hjúkrunarkonunum.
Fólk, sem er í nauðum, ann-
að hvort af persónulegum á-
stæðum eða fjárhagslegum
fær aðstoð með félagsmála-
löggjöf. En á síðari árum hef-
ur meira og meira verið rætt
um það, hvort það sé hin rétta
hjálp sem þessu fólki er veitt.
Sú hugsun hefur gert vart við
sig að það sé ekki nóg að gera
sér grein fyrir því að einhver
þarf á hjálp að halda og síð-
an bæta úr augnabliks þörf-
inni. Komast verður að því,
hvers vegna hinir hjálparvana
þurfa á hjálpinni að halda og
þeim sé hjálpað, ekki aðeins
í augnablikinu, heldur fyrir
alla framtíðina, þannig að
hann eða hún, sem um ræðir
geti bjargað sér sjálf og þurfi
ekki að vera byrði á hinu op-
inbera. Það er bezta hjálpin,
sem hægt er að veita samborg-
urum sínum og það er einn-
ig ódýrast fyrir samfélagið
þegar allt kemur til alls.
Reynt er að koma fólkinu
í samband við félagsmála-
ráðunautana áður en viðkom-
andi „fellur saman“, og er þá
samstarf lækna og menníaðra
félagsmálaráðunauta nauðsyn-
legt.
Og hér komum við inn á
verksvið félagsmálaráðunaut-
anna.
❖ ❖ ❖
Á þessa leið hófst fyrirlestur
cand. jur. frú Veru Skalts frá Dan
mörku í Háskólanum.
Áður en frúin hóf mál
sitt mælti formaður Kvenrétt-
indafélags íslands, frú Sigríður
J. Magnússon, nokkur orð og
kynnti frú Skalts fyrir áheyr-
endum. Sagðist hún fyrst hafa
kynnzt félagsmálaráðunautum á
alþjóðafundi árið 1949 og veitt
því strax athygli hve þeir voru
^ vel að sér og höfðu vit á mörgu.
❖ ❖ ❖
Frú Skalts ræddi síðan um það,
hve raunar það væri merkilegt
að Norðurlöndin hefðu seint átt-
að sig á því hve nauðsynlegt það
væri að hafa sérmenntaða fé-
lagsmálaráðunauta. í Englandi
og Ameríku hófst félagsmála-
starfsemi fyrir um það bil 80
árum, en ekki fyrr en 1920 i Sví-
þráði þá ti] hinstu stundar.
Mikill fengur hefði verið, að eiga
kvikmynd af þessum fallegu grip
um á ferð, suma með menn á
baki, aðra undir póstkoffortum.
Fyrir vel unnið starf í þjónustu
landsins. var Sigurjón sæmdur
riddarakrossi Fálkaorðunnar.
Árið 1909 giftist Sigurjón eftir-
lifandi konu sinni, Guðrúnu Jó-
hannsdóttur frá Víðivöllum í
Fnjóskadal, vel menntri og
ágætri koou. Heimili þeirra hef-
ur ætíð verið til fyrirmyndar.
Friður, reglusemi og festa, hvíla
yfir bví. Fósturson hafa þau alið
upp, Vigni Guðmundsson, toll-
vörð. Hann er giftur og býr í húsi
fósturforeldra ginna.
^ Sumum mönnum, sem þekktu
Sigurjón litið, fannst hann stund-
um dálítið hrjúfur og kaldgeðja,
en þessu var ekki svo varið. Hann
átti hlýtt, gott og viðkvæmt
hjarta, en þdð var eins og þessi
sterki maður þyrfti stundum að
brynja sig, til að flíka ekki um
of tilfinnir.gum sínum.
Jarðarfararathöfn Sigurjóns
hófst í Akureyrarkirkju 22. maí
að viðstöddu fjölménni. Jarðsett
var í Lögmannshlíð. Séra Friðrik
J. Rafnar jarðsöng.
Guð blessi þig, góði og gamli
vinur. Hlvhugur minn fylgir þér
yfir landamærin óþekktu.
Einar G. Jónasson.
— sagði cand.
þjóð, 1925 í Finnlandi, 1950 í
Noregi. „Den sociale skole“ var
stofnaður í Danmörku árið 1937.
Félagsmálaráðunautarnir verða
að hafa lag á að vinna hug og
virðingu fólks, verða að vera
hjartagóðir og hafa góðan skiln-
ing á vandamálum fólksins — ef
svo er ekki geta þeir lítið gagn
gert og meira að segja orðið til
skaða. — Ýmsir meðfæddir hæfi-
leikar, svo sem þolinmæði og
skapgæzka koma einnig að góð-
um notum.
Um það leyti, sem félagsmála-
skólinn tók til starfa heyrðust oft
raddir um það að ekki væri nauð-
synlegt fyrir félagsmálafræðing-
ana að læra svo mikið, því heil-
brigð skynsemi væri nóg fyrir
þá. En er ekki einmitt nauðsyn-
legt að hafa fólk, sem á að leið-
beina öðrum, sem bezt menntað?
í félagsmálastarfseminni hefur
það mikið að segja að menn viti
eitthvað um samfélagiðí lög þess
og reglur, einnig að menn viti
um andlegt og líkamlegt heil-
brigði.
HVERT ER VERK FÉLAGS-
MÁLARÁÐUNAUTANNA ?
Þá vék frú Skalts máli sínu að
verksviði ráðunautanna.
Sagði hún að það væri fyrst
og fremst það, að veita þeim
hjálparvana persónulegar og hag-
nýtar ráðleggingar og síðan gefa
lækninum eða viðkomandi stofn-
un, sem ráðunauturinn vinnur
fyrir upplýsingar. — Þeir eiga
ekki aðeins að ráða bót á fjár-
hagslegum erfiðleikum dagsins,
heldur einnig að finna hvers
vegna erfiðleikarnir hafa steðjað
að og reyna að bægja þeim fÆ
og gera ráðstafanir til þess að
þeir geri ekki vart við sig i fram-
tíðinni.
T. d. ef húsmóðirin þarf að
fara á spítala, getur það borið
svo brátt að, að hún hafi ekki
tíma til þess að koma börnunum
fyrir eða útvega húshjálp. Þá
kemur félagsmálaráðunauturinn
annað hvort börnunum fyrir ein-
hvers staðar eða útvegar heim-
ilinu húshjálp. Eru til sérstök
lög um húshjálp í Danmörku, sem
kemur að miklum notum og einn-
ig oft í veg fyrir upplausn heim-
ilanna.
Á meðan á sjúkrahúslegunni
stendur er starfið oft meira eða
minna persónulegt, sérstaklega
hvað viðkemur taugasjúklingum.
Þegar sjúklingurinn útskrifast af
spítalanum finnur ráðunauturinn
hentuga atvinnu fyrir hann, at-
vinnu, sem sjúklingurinn getur
fellt sig við og ekki er of erfið
fyrir hann, þannig að hann fell-
ur á ný sem einn hlekkur í þjóð-
félagið. En vitanlega er þetta allt
gert í samráði yið lækni sjúkl-
ingsins.
Einn af þekktustu yfirlæknum
Dana, dr. Helweg, hefur sagt að
hingað til hafi sjúklingar verið
meðhöndlaðir af 2 aðilum, lækn-
um og hjúkrunarkonum, en nú
hefði þriðji aðilinn bætzt við,
og það væri félagsmálaráðunaut-
urinn, og sá liðurinn muni verða
í framtíðinni álíka ómissandi og
SPARNAÐUR FARIR
ÞJÓÐFÉLAGH)
Ef félagsmálaráðunauturinn
getur náð til hans eða hennar á
réttu augnabliki, getur það spár-
að þjóðfélaginu mikil útgjöld.
Sem dæmi má taka mann, sem
hefur erfiða atvinnu, er hann
ekki þolir, t. d. vegna þess að
hann hefur veikbyggt hjarta og
of háan blóðþrýsting. Ef hann
fær ekki rétta umönnun og létt-
ari vinnu, getur farið svo að hann
verði innan skamms óvinnufær,
og þurti að íá framfærslu sína
jur. Vers Skalts
frá ríkinu til dauðadags. — Eða
t. d. ef ráðunauturinn hittir ein-
mana móðir með harn, sem gef-
izt hefur upp vegna fyrstu eríið-
leikanna, sem hafa mætt hemni
og fær meðlag með barninu frá
því opinbera. Það eru mörg dæmi
þess að hægt hefur verið aS
hjálpa slíkum mæðrum, t. d. mtð
því að standa við hlið þeirra
og uppörfa þær, útvega þeim.
létta atvinnu og koma barnimi;
fyrir annað hvort á barnaheim-
ili eða vöggustofu. Áranguiinu,
er undantekningarlaust sá, að líí-
ið og öll tilvera móður og barrn
verður bjartari, og hið opinbcrai
þarf ekki lengur að framíleyta
móðurinnj.
MIKILSVERD
F4NGAHJÁLP
Þá er einnig mikilsverð fyrftr
þjóðfélagið sú hjálp sem félags
málaráðunautarnir veita bcrgtii-
um, sem komizt hafa „upp á
kant“ við það, föngum, sem. em
í fangelsum, sem sleppt hefur
verið til reynslu og einnig úí-
skrifuðum. — Þeim er oft hætt
við að lenda í slæmum félags-
skap, en ef þeir fá leiðbeiningnr
og einhverja aðstoð, geta þeir á
ný orðið góðir og nýtir sarnborg-,
arar. — En við rannsóknir
komið í ljós að mikill hluti íanga.
hefur verið andlega óheilbrigður
og þurft á læknishjálp að halda.
MÆÐRAHJÁLPIN
Mikill hluti af félagsmálaráðu-
nautunum vinnur innan vébanrla
dönsku mæðrahjálparinnar. Hún,
hóf starísemi sína árið 1905 með
því að hópur manna veitti þv?
eftirtekt hve erfitt líf einmana.
mæðra með börn á framfæri sín.u
var, og nauðsyn bar til að rétta
þeim hjálparhönd.
í marz 1939 var mæðrahjálp-
in gerð að opinberri stofnun, scm.
ríki og bær standa straum aí,
en einnig á mæðrahjálpin per-
sónulega velunnara. í löguminv
segir að mæðrahjálpin eigi .aSP
veita sérhverri barnshafamK
konu félagslega, lagalega og atS
einhverju leyti læknislega aðstoð,
sömuleiðis sérhverri móðir, senu
hefur börn á framfæri sínu a'ð-
stoð, ef með þarf.
í Danmörku eru samtals W
mæðrahjálparstöðvar, en þær
hafa samband við 75 bæi. Vegna.
smæðar landsins er hægt mcS
hægu móti að komast í sambanA
við einhverja af hjálparstöðvun-
um.
Konur hafa notfært sér þjón-
ustu mæð'rahjálparinnar þannig;
að önnur hver barnshafandi kcnsv
í öllu landinu, hefur samband viCT
hana, og í Kaupmannahöfn sjálffi
85%. % hlutar kvennanna e«a
giftar.
Aðalverkefni mæðrahjálpav-
innar er að hjálpa án þess n9
skerða sjálfsábyrgð viðkomanda,
veita viðeigandi hjálp, og styðja.
mæðurnar til sjálfsbjargar.
Umsækjendurnir tala alltaf viJP
sama ráðunautinn og áríðandi ejr
að hann fái traust á honum, til
þess að ráðunauturinn geti kcsm-
izt að vandamálunum o. s. frv.
Mæðrahjálpin hefur sérstölc
heimili fyrir barnshafandi kon-
ur, eða þá að þeim er útvegu®
vinna við létta húshjálp og eftii*
að barnið er fætt er því koraið*
fyrir á vöggustofu og móðirin.
getur unnið áfram en'haft bam-
ið hjá sér á næturnar.
Þá er mæðrahjálpin milli-
göngumaður milli hinna svoköll-
uðu „ancnyme adoptioner", þeg-
ar foreldrar barnsins þekkja ekk*
fósturfcreldrana. Nauðsynlegt eir
að rannsaka allar aðstæður, t. dt
gáfur iósturforeldranna, þvi vit-
anlega er ekkert hægt að segja
um gáfur eða eiginleika 3ja.
mánaða barns, einnig eru hinar
Framh. á bls. 12