Morgunblaðið - 13.07.1954, Qupperneq 9

[ Þriðjudagur 13. júlí 1954
MORGVNBLAÐIÐ
9
Kaupmannahaf narbréf:
Gjaldeyrisvandamái öana
Sljórn Hedfoffs tók við 400 miiljón króna
gjaldeyrisforða sem nú er
genginn lil þurrðar
í heimsókn í landi
ættfeðra sinna
ÞÆR HEITA María, Jóhanna Og
Þórdís, vestur-íslenzku systurn-
ar þrjár, sem hér eru í heimsókn
Um þessar mundir. Þær eru allar
íæddar og uppaldar vestan hafs
í litlu þorpi í Minnesota. Faðir
þeirra, Jón Arngrímsson ættaður
©f Fljótsdalshéraði, var fyrsti ís-
íendingurinn, sem fæddist vestan
liafs, svo að foreldrar hans munu
hafa verið með fyrstu íslending-
unum, sem fluttust til Ameríku.
Móðir þeirra, Björg Stefánsdótt-
jr, prests að Hjaltastað fluttist
Vestur 17 ára mömul og átti ekki
©fturkvæmt til íslands.
SÍN í HVERRI ÁTHNNI
Systurnar þrjár, búa nú sín í
foverri áttinni í Bandaríkjunum,
María er kennari í Minnesota,
Jóhanna, eða Joan, eins og hún er
jafnan kölluð, er gift kona og
vinnur auk þess að þjóðfélags- og
Ekólamálum í Chicago og Þórdís
er gift í Washington D. C., þar
gem hún er einnig starfsmaður
hjá hinu heimsþekkta inn- og út-
flutningsfélagi, Bungi“.
ÓTAL MARGS FRÓÐARI
Við höfum aldrei komið heim
til íslands áður, sagði ein Systr-^
anna, Jóhanna, er Mbl. hitti þær
rétt sem snöggvast að máli nú á
dögunum, en mér finnst samt eins
og ég kannist við mig, eins og ég
hafi verið hér einhverntíma áður
fyrir löngu síðan. Sjálfsagt er,
það vegna þess, að móðir okkar !
sagði okkur svo margt frá ís-1
landi — eins og ósjálfrátt, því að
yfirleitt gerði hún lítið af því að
rifja upp minningar frá æsku-1
árum sínum í heimalandinu. Það
er aðallega á þennan hátt, sem við
þekkjum ísland, óbeinlínis í gegn ’
um samræður og frásagnir fólks
— þangað til nú, að við erum !
hingað komnar. Við höfum notið |
hvers dags, hverrar mínútu sem ,
við höfum verið hér heima og för- J
um heim ótals margs fróðari —
og ánægðari.
Flestir beztu
andsins keppa á
vellinum i kvöld
Kaupmannahöfn í júlí 1954.
SÍVERSNANDI ástand í gjald-
eyrismálunum er sem stend-
ur aðalumræðuefnið í dönskum
stjórnmálum. Öllum er ljóst, að
skjótar aðgerðir eru nauðsynleg-
ar til að ráða fram úr vandræð-
unum. Jafnaðarmannastjórn
Hedtofts er nú að.íhuga, hvaða
ráðstafanir hún eigi að gera.
Jafnhliða þessu hefur gjald-
eyriskreppan valdið hörðum
stjórnmáladeilum, sem geta haft
víðtækar pólitískar afleiðingar í
för með sér.
STJÓRN BORGARAFLOKK-
ANNA AFLAÐI ÁLITLEGS
GJALDEYRISFORÐA
Dönum tókst sem kunnugt er
að afla sér álitlegs gjaldeyris
forða á meðan íhaldsmenn og
vinstrimenn sátu við völd. Þeg-
ar stjórn Eriks Eriksens og Krafts
sagði af sér og Hedtoft tók við
völdum i lok september í fyrra,
þá nam gjaldeyrisforði Þjóðbank
ans h. u. b. 400 milljónum kr.
En síðastliðna mánuði hefur
gjaldeyrisforðinn stöðugt farið
minnkandi og var h. 30. júní
kominn niður í 23 milljónir kr.
Frá 1. apríl til júníloka minnk-
aði hann um rúmlega 250 millj.
þar af um 95 millj. eða meira en
6 millj. að meðaltali á dag í sið-.
asta helmingi júnimánaðar.
Greiðsluhallinn við EPU
(Greiðslubandalag Evrópu) hef-
ur upp á síðkastið aukizt um
100—150 milljónir kr. á mánuði
og er nú kominn upp í 970 millj.
kr. En dollaraeign Þjóðbankans
nemur rúmlega 800 milljónum
kr. Við þetta bætist dálítil eign
í gjaldeyri annara landa.
Þegar litið er á þennan doll-
araforða Og tillit tekið til þess,
að lánsmöguleikarnir hjá EPU
eru ekki tæmdir, þá eru greiðslu
möguleikarnir mun betri en ann-
ars mætti ætla.
Jafnaðarmenn annarsvegar og
borgaraflokkana hinsvegar grein-
ir mjög á um það, hvað hafi
valdið hinni miklu rýrnun gjald-
eyrisforðans. Um þetta sagði
Hedtoft í útvarpsræðu h. 3 þ.m.
ATVINNULIFIÐ
HEFUR BLÓMGAZT
HIÐ árlega Frjálsíþróttamót ÍR fer fram á íþróttavellinum kl. | í Danmörku eins og í flestum
8.30 í kvöld. Keppt verður í ellefu greinum og eru flestir öðrum Evrópulöndum hefur at-
beztu frjálsíþróttamenn okkar skráðir til leiks. Keppendur eru um
gextíu frá sjö félögum.
HVERJIR FARA TIL SVISS?
í næsta .mánuði verður háð
Evrópumeistaramót í frjálsum
Sþróttum í Bern í Sviss. Frjáls-
vinnulífið upp á síðkastið verið í
uppgangi. Framleiðslan hefur
aukizt, og það er mikil spurn
íþróttasambandið fer bráðum að eftir dönskum útflutningsvörum.
ákveða hverjir fari héðan á þetta Atvinnuleysið er minna en
Guðm. keppir í 100 og 400 in.
nokkru sinni áður. í sumum at-
vinnugreinum er jafnvel skortur
á vinnuafli. Þetta hefur haft
auknar fjárfestingar, meiri
mót og má því búast við að frjáls-
íþróttamennirnir geri sitt bezta.
*
HVERJIR KEPPA I KVOLD
Mest spennandi greinin í kvöld neyzlu og meiri innflutning í för
er vafalaust 100 m hlaupið með rneð sér. Bændur eru að auka bú-
Guðmundi Vilhjálmssyni og stofn sinn. Þess vegna hefur inn-
Guðm. Lárussyni, en þeir hafa flutningur á skepnufóðri verið
báðir hlaupið á 10,8. Torfi er með niikið meiri en áður.
í stangarstökkinu og má búast, útflutningur hefur líka aukizt
en ekki eins mikið og innflutn-
ingurinn. Útflutningur á iðnaðar-
vörum hefur farið vaxandi. Út-
flutningur á landbúnaðarafurðum
hefur vaxið dálítið og eykst vafa
laust mikið, þegar líður á árið
og í byrjun næsta árs.
við góðum árangri hjá honum,
einnig keppir Guðmundur Lár-
usson í 400 m, Sigurður Guðna-
son og Svavar Markússon eru í
1500 m., Guðm. Hermannsson og
Skúli Thorarensen í kúluvarþi,
Þórður B. Sigurðsson er meðal
keppenda í sleggjukasti, Jóel í i
spjótkasti o. s. frv. Eins og sést I ,
á þessari upptalningu má búast v
við góðum árangri í mörgum
greinum og ætti því enginn að
sleppa tækifærinu og mæta á
völlinn.
GJALDEYRISHOFT
En það er líka annað en auk-
inn innflutningur á framleiðslu-
vörum, sem hefur orðið til þess
að minnka gjaldeyrisforðann,
sagði Hedtoft. Alveg ástæðulaus
orðrómur um væntanleg innflutn
ingshöft og jafnvel um lækkun
á gengi krónunnar hefur gert að
verkum, að margir hafa flýtt sér
að flytja inn vörur, sem annars
hefðu verið fluttar inn seinna.
Sumir hafa jafnvel borgað þær
Látið ekki dragast lengur að j fyrirfram. Ég vil taka það skýrt
synda 200 metrana. — Gerið þaðjfram,' að ríkisstjórnin hefur ekki
strax í dag.
í huga að lækka gengi krónunnar
og ætlar ekki heldur að gripa til
annarra róttækra ráðstafana.
Borgaraflokkunum finnst skýr-
ing Hedtofts á gjaldeyriskrepp-
unni vera aðeins hálfsögð saga.
Blöð íhaldsmanna og vinnstri-
manna ráðast á stjórn Hedtofts,
kenna efnahagsmálastefnu henn-
ar um gjaldeyrisvandræðin og
segja, að hún hafi aukið kaup-
máttinn um of. Jafnaðarmanna-
stjórnin hefur, segja stjórnarand-
stöðublöðin, m. a. auðveldað lán
tökur og aukið ríkisframlög til
húsabygginga. Við þetta bætast
víðtækar kauphækkanir í vor
sem um leið hafi aukið kaupmátt
inn í landinu.
NAUÐSYNLEGT AÐ
VIÐHALDA JAFNVÆGI
Jafnvel „Politiken", aðalblað
róttæka flokksins, sem nú hugsar
til samvinnu við jafnaðarmenn,
segir, að stjórn Hedtofts megi
ekki halda, að nægilegt sé, að
fyrirrennarar hennar hafi skapað
jafnvægi milli neyzlu og fram-
leiðslu. Þetta jafnvægi haldist
ekki af sjálfu sér. Aukin kaup-
geta hafi haft í för með sér aukna
neyzlu, bæði neyzlu á innfluttum
vörum og líka á innlendum vör-
um, sem annars hefðu farið til
útflutnings.
Hinn 22. júní hækkaði Þjóð-
bankinn forvexti úr 414% upp í
514% vegna gjaldeyriskreppunn-
ar. Var þetta gert í samráði við
ríkisstjórnina.
Það er mjög sjaldgæft, að Þjóð-
bankinn hækki forvezti um meira
en 14 % í einu. Þessi mikla hækk-
un kom því flatt upp á marga.
Forvextir í Danmörku hafa ekki
verið svona háir síðan haustið
1939, þegar heimsstyrjöldin síðari
skall á.
VERÐBRÉFAHRUN
Vaxtahækkunin olli strax
gengisfalli á verðbréfum í Kaup-
höllinni. Féllu þau um allt að 3
stigum og var þetta mesta gengis-
faliið í Kauphöllinni á síðastliðn-
um 20 árum. Hefði það vafalaust
orðið ennþá meira, ef Þjóðbank-
inn hefði ekki skorist í leikinn
og keypt verðbréf til að afstýra
meiri gengislækkun. En verð-
bréfaeigendur töpuðu þá þarna
samtals 300 milljónum krá á ein-
um degi.
Almennt er álitið, að forvaxta-
hækkunin sé ekki nægileg til að
ráða bót á gjaldeyriskreppunni.
Hedtoft sagði fyrir skömmu, að
hann teiji ástandið alvarlegt og
að fleiri ráðstafanir séu nauðsyn
legar. Hann hefur lýst því yfir,
að hann vilji ekki innflutnings-
höft. Hann hugsar sér að skapa
aukinn tekjuafgang á fjárlögun-
um, fyrst og fremst með sparnað"
af hálfu ríkisins. Nýir skattar —
og þá líklega óbeinir skattar —
geta líka komið til mála.
SPARNAÐUR
í RÍKISREKSTRINUM
Ríkisstjórnin er þessa dagana
að athuga, á hvaða sviðum ríkið
geti sparað. Hedtoft talar um, að
fresta ýmsum verklegum fram-
kvæmdum og nefnir þann mögu-
leika, að dregið verði úr her-
kostnaði Dana m.a. meg því að
fresta byggingu hermannaskála
og stytta herþjónustutímann En
engin ákvörðun hefur þó verið
tekin um þetta.
Danska stjórnarblaðið „Social-
demokraten“ talar um, að stytta
herþjónustutímann úr 18mánuð-
um'niður í 16. Segir maðið, að
það breyti vitanlega ekki afstöðu
Dana til Atlantshafsbandalagsins,
þótt slík ráðstöfun verði gerð um
stundar sakir vegna gjaldeyris-
skorts.
STYTTING
HERSKYLDUTÍMANS
Ihaldsmenn snúast eindregið á
móti styttri herþjónustu. Segja
þeir, að Danir megi ekki vig þvi,
að landvarnir þeirra verði veikari
en þær eru nú. Benda blöð íhalds-
manna á, að herkostnaður er lítill
í Danmörku í samanburði við það
sem hann er í öðrum löndum, i
Danmörku nefnilega aðeins 4,5%
af þjóðartekjunum, í Noregi 6%,
í Grikklandi 8,5% og í Banda-
ríkjunum 15,2%.
Allir flokkar eru í rauninni
sammála um það, að aukinn spam
aður af hálfu ríkisins sé nauðsyn-
legur. Aftur á móti er ágreining-
ur um það, á hvaða sviðum beri
að spara.
Einn af fyrrverandi ráðherrum
vinstrimanna spáir þingkosning-
um með haustinu. En Hedtoft
vill vafalaust fyrir hvern muii
forðast kosningar á meðan gjald-
eyrismálin eru í ólagi. Og líklegt
er, að róttæki flokkurinn rétti
honum þarna hjálparhönd. Þegar
nefndur var sá möguleiki, að her-
þjónustutíminn yrði styttur, þá
lýsti Jörgen Jörgensen, formað-
ur róttæka flokksins, því yfir, að
Hedtoft gæti skapað grundvöll
fyrir samvinnu milli jafnaðar-
manna og róttæka flokksins um
ráðstafanir gegn gjaldeyriskrepp
unni, ef jafnaðarmenn vildu
draga úr herkostnaði.
Hedtoft hefur ekki tekið opin-
berlega afstöðu til þessa tilboðs
róttæka flokksins. En Krag efna-
hagsmálaráðherra hefur látið þá
skoðun í ljósi, að með þessu til-
boði sé framtíð Hedtoftsstjórnar-
innar tryggð og að allt skraf um
þingkosningar og stjórnarskipti
sé því ástæðulaust.
Páll Jónsson.
Námsstyrkur við
háskólann í Kiel
BORGARSTJÓRNIN í Kiel hefur
ákveðið að veita einum stúdent
frá hverju Norðurlandanna styrk
til 10 mánaða náms við Kielai-
háskóla næsta vetur. Gert er ráð
fyrir, að samskonar styrkir verði
veittir árlega framvegis.
Styrkurinn er 2500 þýzk mörk,
og er styrkhafi skuldb.indinn iil
10 mánaða námsdvclar. Auk
styrksins er styrkhefi leystm
undán öllum skólagjöldum. Styrk
þegi á kost á vist í stúdentagarði,
ef hann óskar þess. Fyrir fæði otv
húsnæði í stúdentagarðinura
greiðir hann 130 mörk á mánuði.
Styrkþegi verður að vera kom-
inn til Kiel 15. okt., - n kennsla
hefst 1. nóv. Ferðakostnað greið-
ir styrkþegi sjálfur.
Styrkinn geta hlotið konur
jafnt sem karlar, er stundað hafn
háskólanám a. m. k. eitt ár, í
guðfræði, lögfræði, hagfræði,
læknisfræði, heimspeki, tungu-
málum og öðrum greinum, sem,’
kenndar eru í heimspekideild,
ennfremur búvísindum.
Umsóknir um styrkinn skal
senda Háskóla fslands eigi síðar
en 1. sept. n. k. Taka skal fram
í umsókninni, hvort umsækjandi
óskar vistar í stúdentagarði.
(Tiikynning
frá Háskóla íslands), j