Morgunblaðið - 15.07.1954, Side 9

Fimmtudagur 15. júlí 1954
MORGVTiBLAÐlÐ
9 }
Flugbjðrgunarsveifin eignast
sfóran úrvais
Kom flwgldðis í gærkvöldi
IGÆRKVÖLDI þegar flugvél Loftleiða, Hekla, kom vestan frá
New York, var „meðal farþega“ stór amerískur svartur og
brúnn sporhundur, sem FJugbjörgunarsveitin hefur fest kaup á
vestur í Bandaríkjunum. — Er þetta sagður af kunnáttumönnum,
vera úrvals sporhundur, einn af aðeins- þrem þúsundum. Hyggst
Flugbjörgunarsveitin nota hundinn er leita þarf að týndum mönn-
um í byggð eða í óbyggðum.
ÞAÐ HEFUR VANTAÐ
SPORHUND
Hundurinn er af blóðhunda-
kyni. Miklu er talið skipta í leit
að týndu fólki, að hafa tiltækan
góðan sporhund. Hefur mjög um
það verið rætt í blöðunum að ^
nauðsyn bæri til að hér væri
jafnan til taks sporhundur ef það
mætti verða til þess að forða
manntjóni. Hafa ýmsir menn og
fyrirtæki sýnt málinn góffan hug
og stuðning. — Það er ónefndur
maður, sem gaf Flugbjörgunar-
sveitinni andvirði sporhundsins
sem er um 9000 krónur. Aðrir
hafa svo lagt fram annan kostn-
að vegna hundsins. T. d. gáfu
Loftleiðir 200 ðollara fragt af
hundinum.
ÞUNGUR Á FÓÐRUM
Hundurinn, sem vegur um 100
pund, er mjög þungur á fóðrum
og þarf að því er Flugbjörgunar-
sveitin hefur fengið tjáð að vest-
an, milli 15—20 krónur á dag
fyrir mat. Þarf Flugbjörgunar-
sveitin því mikið fé til að fóðra
þennan fallega hund.
AF BEZTA KYNI
Það var lögreglustjórinn í New
Hampshire í Bandaríkjunum sem
útvegaði Flugbjörgunarsveitinni
hundinn. Er hann örugglega af
bezta spothundakyni. Hann er
þriggja og hálfs árs gamall, og
er í mjög góðri þjálfun, sem hófst
er hann var 6 mánaða.
HRAUST OG HARÐGER
SKEPNA
Sporhundar sem þessi eru
aldrei hafðir inni í húsum manna
heldur í eigin himdakofum, og er
þessi hundur, sem er mjög harð-
gerður og hraustur ekki óvanur
að sofa í kofa sínum í 15 stiga
gaddi. Timburverzlunin Völund-
ur hefur gefið efni í kofa.
Eins studdi Veiðarfæraverzlun-
in Geysir kaupin á hundinum.
Þess skal getið að lögreglu-
stjórinn sem útvegaði hundinn,
segist geta ábyrgzt að hann sé
sauðmeinlaus, svo sem traustir
sporhundar eiga að vera.
★
Flugbjörgunarsveitin mun
kappkosta að halda hundinum i
sem beztri þjálfun og reyna að
forðast að hinir góðu eiginleikar
lians sem sporhunds verði eyði-
lagðir. Munu aðeins einn eða
tveir menn í Flugbjörgunarsveit-
inni annast hundinn. — Ber að
þakka stjórn sveitarinnar fyrir
að hafa keypt sporhundinn.
Sönom KFUM
drengjaima vakti
mikla hrifninou
DÖNSKU KFUM-drengjunum,
sem sungu í Austurbæjarbíói í
fyrrakvöld, var tekið mjög vel
og þeim óspart klappað lof í lófa,
af áheyrendum sem skipuðu
hvert sæti í þessum stóra áheyr-
endasal.
í kvöld koma drengirnir enn
fram er þeir syngja í Dómkirkj-
unni kirkjulög með undirleik dr.
Páls ísólfssonar. — Munu dreng-
irnir standa uppi hjá kirkjuorgel-
inu fyrrihluta söngskrárinnar, en
síðari hluta í kór kirkjunnar. -
í gærkvöldi voru allar horfur á
að hvert sæti muni einnig skip-
að í Dóipkirkjunni í kvöld.
í gærkvöldi var drengjunum
sýnd í samkomusal KFUM-húss-
ins Heklukvikmyndin frá 1947. —
Fyrirliðar þeirra voru gestir séra
Bjarna Jónssonar vígslubiskups
og konu hans á heimili þeirra í
Lækjargötu.
Um helgina fara drengirnir í
Vatnaskóg. — Þar mun dvelja
með þeim dr. Friðrik Friðriks-
son, en um 100 jafnaldrar drengj
anna fara með þeim.
I\lý aðferð sem sparar
rör til rafmagns o.fl.
BREZKUR verkfræðingur Mr. W. C. Sherwood frá Lundúnum
skýrði ýmsum fagmönnum hér í bæ frá nýrri byggingaraðferð
sem nú ryður sér til rúms í heiminum og talið er að muni gera
stálpípur í hús óþarfar.
GÖNG STEYPT MEÐ
SEÖNGUM
Hin nýja aðferð er fólgin í því
að þegar verið er að steypa stein-
steypuhús er útblásnum gúmmí-
slöngum komið fyrir í steypumót-
unum. Gegna þar hlutverki sem
steypumót. Þegar steypan hefur
þornað er vindi hleypt úr
gúmmíslöngum þessum. Má þá
draga þær út og skilja þær eftir
göng í steypunni sjálfri, sem
gera fyllilega sama gagn og allar
þær mörgu gerðir af rörum og
pípum, sem til þessa hafa tíðkast.
TIL HVERSKONAR ÞARFA
Með þessari nýju aðferð eru
göng fyrir raflagnir, loftræstingu,
lofthitunarrör, skolpleiðslur,
skorsteina og allskonar hólf, sem
nöfnum tjáir að nefna, steýpt
inn í húsveggi og loft. Meg því
að nota þéttiefni 1 steypu eru
göng þessi vatnsþétt.
f 25 ÍBÚÐA HÚSI
Mr. Sherwood, verkfræðingur,
sýndi merkilega kvikmynd um
notkun gúmmíslangnanna, sem
nefnast á ensku Ductebe. En
hlutafélag hefur verið stofnað
hér á landi með það fyrir augum
að koma þessari nýung á fram-
færi. Nefnist það h.f. Lagnir og
hefur nú þegar byrjað raflögn í
25 íbúða fjölbýlishús við Klepps-
veg í samvinnu við Raftækja-
verzlunina Ljósafoss.
Látið ekki dragast lengur að
synda 200 metrana. — Gerið það
strax í dag.
Bann notaði Morgunblaðið við
íslenzkukennsluna í Uppsölum
TIL margra hluta eru blöð
nytsamleg, en líklega hef-
ur ekkert íslenzku blaðanna
gegnt því hlutverki að vera
notað við nám í íslenzku við
erlendan háskóla, nema Morg-
unblaðið eitt. Staðreyndin er
þó sú, að Karl Dahlstedt,
dósent í norrænni málfræði
við Háskólann í Uppsölum í
Svíþjóð hefur kennt nemend-
um sinum að lesa íslenzka
tungu og notað m. a. Mbl. við
kennsluna, ásamt Eddukvæð-
unum og Skáldamálum.
Dr. Dahlstedt er ungur maður
og hinn áhugasamasti um allt
það, er að Isiandi og íslenzkum
fræðum lýtur. Kom hann hingað
fyrir skömmu og hyggst dveljast
hérlendis um mánaðarskeið til
þess að kynnast málinu eins og
það er talað af vörum fólksins.
Er þetta fyrsta heimsókn hans til
íslands.
Karl Dahlstedt er bóndadreng-
ur frá Norður-Svíþjóð. Lagði
hann stund á málanám við há-
skólann í Uppsölum, m. a.
frönsku og sænsku og tók doktors
próf frá skólanum árið 1950.
Fjallaði ritgerg hans um norð-
sænskar mállýzkur, er hann hef-
ur unnið að rannsóknum á um
alllangt skeið. Ári seinna varð
Dahlstedt skipaður dósent í nor-
rænum fræðum við Uppsalahá-
skóla og hefur hann gegnt því
starfi síðan. Jafnframt starfar
hann við Landsmáls och Folm-
minnesarkivet, en forstjóri þess
er Dag Strömback, hinn alkunni
íslandsvinur. Það var á skólaár-
unum, sem Dahlstedt fékk fyrst
áhuga á íslenzku, en þá komst
hann yfir eintak af bók Kambans,
Skálholt, og las hana spjaldanna
á milli, að visu með danskri þýð-
ingu til hliðsjónar.
Áhugi á íslandi og íslenzk-
um efnum hefur aukizt mjög í
Svíþjóð eftir styrjöldina, segir
Dahlstedt. Bæði hafa allmargir
stúdentar fengið námsstyrki til
Islandsdvalar og svo hefur meira
verið unnið að landkynningu á
þeim árum en áður fyrr. í Upp-
sölum er starfandi íslandsfélag,
sem að mestu er skipað háskóla-
borgurum og prófessorum. Með-
iimir þess eru nú um 60—70 og
gefur félagið út ársrit heigað ís-
lenzkum efnum. Hafa þeir Einar
Ol. Sveinsson próf. og Jón Aðal-
steinn Jónsson, cand. mag. m. a.
ritað í það greinar.
Eins og kunnugt er, þá er há-
skólinn í Uppsölum annar stærsti
háskólinn í Svíþjóð Stunda þar
nú nám um 4000 stúdentar við
hinar ýmsu deildir. Við norrænu
máladeildina er íslenzkunámið
skyldunám á fyrstu misserunum
og verða allir stúdentar að Ijúka
prófi í þeirri grein áður en lengra
er haldið. I deildina innritast að
jafnaði 110 stúdentar á ári og er
sænska þar höfuðnámsgreinin.
Er miðað við, að próf úr deildinni
veiti réttindi til móðurmáls-
kennslu við menntaskóla og aðra
æðri skóla. Tekur námið 5—6 ár
og útskrifast þá stúdentarnir með
magisterspróf í fræðum sínum.
Náminu við deildina er þannig
hagað, að það er að meginhluta
þríþætt, norrænu málin og
sænska, bókmenntasaga og val-
kvætt efni, sem venjulega er
þýzka eða mannkynssaga.
Við deildina starfa að staðaldri
þrír prófessorar, þrír lektorar og
auk þess tveir sendikennarar, í
dönsku, norsku og sá þriðji í
sænskurri framburði.
íslenzkukennsluna annast dós-
entarnir þrír í sámeiningu.
— Það er höfuðáhugamál okk-
ar, segir Dahlstedt, að stofnaður
verði kennslustóll í íslenzkum
fræðum við háskólann sem í hin-
um norðurlandamálunum og að
hann skipi íslenzkur fræðimaður.
Spjallað við dr.
Dr. Karl Dahlstedt
En til þess þarf mikið fé, sem
við höfum ekki enn haft yfir að
ráða. Vonandi verður það fyrr
en seinna að úr rætist, með styrk-
veitingum frá ýmsum aðilum, m.
a. íslenzka ríkinu.
Jón Aðalsteinn Jónsson kenndi
um skeið íslenzku við háskólann
og var það okkur öllum til gagns
og ánægju. Kom þá berlega í
ljós, hve góðum árangri má ná
í íslenzkukennslu og námi í ís-
lenzkum fræðum.
Islenzkukennslan fer fram eins
og áður segir á fyrstu misserun-
um, sem stúdentarnir stunda nám
við norrænudeildina. Til grund-
vallar kennslunni er lögð m. a.
málfræði Iversen, sem kennd
hefur verið við menntaskóla hér
á landi, og Fornislándsk lásebok
eftir Erik Noreen.
Auk þess eru lesnar ýmsar forn
sögur svo sem Gunnlaugs saga
ormstungu, Friðþjófs saga, Njáls
saga, Egils saga og Gísla saga
Súrssonar, er Dahlstedt kveður
vera sér kærust fornsagna. Þá
eru Eddukvæði lesin, Hávamál og
Völuspá, Völdundarkviða ög
Hákonarmál. Yfir lesefnið er
vandlega farið, stúdentunum eru
kenndar orðaskýringar, málfræði
og þýðingar og ríkt gengið eftir,
að kunnáttan í forníslenzku sé
traust og varanleg.
Þótt prófum í málinu sé lokið
eftir nokkurra missera nám krefj
ast prófessorarnir þess þó allan
námstímann, að stúdentarnir
haldi við íslenzkukunnáttunni, en
hún er undirstaðan undir frekara
málanám, líkt og latínan að sínu
leyti.
Og það er ekki samlíking sem
gripin er úr lausu lofti. Því er
ekki að leyna, að alimargir stúd-
entarnir telja íslenzkunámið hið
mesta þras, næsta tilgangslaust,
erfitt og leiðinlegt, sem leggja
beri niður við deildina. Hinir eru
þó fleiri, sem skilja, að fornís-
lenzkunámð er nauðsynlegur
grundvallarþáttur fyrir áfram-
haldandi nám í sænsku og öðrum
norrænum málum og stunda það
vel og ötullega. En af þessu geng-
ur íslenzkan undir nafninu „Nord
ens latin“ og er það hvorugri
tungunni nokkur minnkun.
— Eg hefi haft sérstakan áhuga
á íslenzkurannsóknum sökum
náms míns og athugana á forn-
sænsku og norðsænsku mállýzk-
unum, sem nú eru þó sem óðast
að hverfa úr landinu. Þar er fjöl-
mörg orð að finna, sem eru næsta
lík samkynja íslenzkum orð-
kynjum og sést skyldleiki mál-
anna þar hvað gleggst. í mállýzk
unum kemur t. d. fyrir orðið flo,
sem er það sama og flói á ís-
rl Dahlstedt dósent i
lenzku, Granvág er sama o g
grenjavogur, ratt sama og hratjl
og raveg er sama og hraðvegur.
Svo mætti lengi telja, en girni-
legt til fróðleiks er það fyrir mál-
vísindamenn að bera saman skyld
leika málanna.
Tvíhljóðann er t. d. heldur ekki
að finna í sænska ríkismálinu,
þótt hann komi fyrir í íslenzku,
en í mállýzkum þeim, sem talað
ar eru á Jamtalandi og í Vestur-
botnum lifir hinn forni tvíhljóði
enn þann dag í dag, sem i ís-
lenzkunni.
Sama er að segja um dativus-
inn.
Sú beyging kemur ekki fyrir
i nútíma sænsku, en í íslenzk-
unni í svipuðum samböndum og
sænskum mállýzkum.
í Svíþjóð hafa farið fram all
skipulegar rannsóknir á mállýzk-
um, útbréiðslu þeirra og skipt-
ingu eftir landshlutum og hafa
verið gerð landfræðileg kort af
héruðunum eftir því atriði. Einn-
ig hafa málfræðingar ferðast um
landið, einkum Norður-Svíþjóð,
með segulbönd og stálþræði og
tekið upp tal fólksins í afskekkt-
um byggðum og sveitum svo það
geymist, þótt mállýzkurnar deyi
smám saman út með betri sam-
göngum og fólksflutningum. Mér
hefði þótt gaman að hafa með
mér slíkt upptökutæki á ferðum
mínum um ísland til þess að
nema hið talaða orð, en sem kom-
ið er leyfir þekking mín á ís-
lenzkum framburði ekki slíka
rannsókn. Þegar ég kem aftur
hingað til lands vonast ég e. t. v.
til að geta framkvæmt slíka rann.
sókn.
Dahlstedt er nú staddur að Hof-
felli í Hornafirði og hyggst hann.
dveljast þar um nokkurra vikna
skeið til íslenzkunáms. Að þvi
búnu heldur hann aftur heim til
Uppsala og tekur til við kennslu
sína á nýjan leik, — að þessu
sinni með orðbragði og tungutaki
nútíma íslendings en ekki ein-
göngu Egils og Snorra.
ggs.
Grainingsleið er að
verða skemmli-
ferðavegur
INGIMAR og Kjartan Ingimars-
synir munu í samráði við OrloC
h. f. fara í nýju langferðabifreið
sinni í hringferð sem er frá-
brugðin hinum áður þekktu hring
ferðum að því leyti að farið er
um Grafningsleið frá Þingvöllum
til Sogsfossa, en þessi ieið er ein-
hver fegursta ökuleið á Suðm-
landi.
Nánari tiihögun ferðarinnar
verður sú að iagt verður af stnð
n. k. föstudag kl. 2 e. h. frá
Orlof h. f. og ekið til Þingvaíja
en eftir nokkra viðdvöl þar, mim
verða ekið til baka að Heiðarbæ
og þaðan um Grafning til Sogs-
fossa og írufossa-stöðvanna. Síð-
an verður ekið til Hveragerðis.
og farþegunum gefinn kostur á
að skoða gróðurhús með banann-
rækt, tóbaksjurt o. fl. markveit.
Heim verður farið um Kamba og
stanzað við Skíðaskálann í Hvera
dölum. Þar verður kvöldverður
fyrir þá, er óska þess.
Kunnugur fararstjóri verður
fyrir ferðinni og skyrlr fyrir
þátttakendum það sem fyrir augu
ber. ____________________
Tetuan, Marokko. — Um 30
manns létu lífið er. farþegabií-
reið var ekið fram af 160 m háu
bjargi á Afríkuströnd Miðjarðar-
hafsins. S]ys þetta varð 4. júlí. ,