Morgunblaðið - 26.08.1954, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 26. ágúst 1954
imMaMð
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík,
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábjnrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
\ÚR DAGLEGA LÍFINU.
Iln) ú vera i minnihluta
ÞAÐ fer ekki hjá því að þeir,
sem fyigjast með starfsað-
ferðum minnihlutaflokkanna í
bæjarstjórn Reykjavíkur, hljóti
að verða varir við hve þessir
flokkar leggja lítið á sig til þess
að finna jákvæða lausn á þeim
vandamálum, sem koma til kasta
bæj arst j órnarinnar.
í stuttu máli má segja að
framkoma minnihlutaflokkanna
markist nær eingöngu af því
hvað þeir telja sér hentugt í
áróðursskyni. Tillögur eru born-
ar fram um eitt og annað án þess
að hugsað sé lengra en til þess
hvaða yfirskrift sé unnt að setja
um málið í flokksblaðið daginn
eftir.
Hér sýnist svo aftur vera
minna atriði hvort tillagan er í
sjálfu sér skynsamleg, hvort hún
er framkvæmanleg og horfi til
heilla fyrir heildina.
Dæmi um þetta gerast svo að
segja á hverjum bæjarstjórnar-
fundi. Á síðasta bæjarstjórnar-
fundi báru kommúnistar t. d.
fram tillögu um að Reykjavíkur-
bær gengi þegar frá samningum
við verkfræðingana. Borgarstjéri
kvaðst þegar hafa lýst því yfir
að Reykjavíkurbær væri fús til
samninga, en beindi jafnframt
fyrirspurn til flytjenda um það
á hvern hátt þeir teldu rétt, að
samið yrði. Um það höfðu flytj-
endur ekki neitt að segja. Þair
slógu því aðeins föstu, að sú
málamiðlunartillaga, sem kon.ið
hefði fram, væri enginn umræðu-
grundvöllur en gátu hins vegar
ekki bent á neitt í staðinn.
Nú ber svo við að samningar
hafa einmitt tekizt að nokkru á
grundvelli miðlunartillögunnar.
Á sama fundi báru Sjálfstæð-
ismenn fram tillögu um að fé
yrði varið úr Framkvæmdasjóði
til bygginga á tilteknum -fjölda
íbúða. Þegar um það var rætt í
sumar hvort leggja ætti fé í sjóð-
inn, m. a. til húsbygginga, lögSu
kommúnistar eindregið á móti
því að slíkt fé yrði lagt í sjóð-
inn. Nú báru þeir hins vegar
fram tillögu á bæjarstjómarfund-
inum um að fjölga þeim íbúðum,
sem byggja ætti fyrir þetta fé
sjóðsins, sem þeir sjálfir höfðu
lagt á móti að væri fyrir hendi.
Eitt af því, sem er mest áber-
andi í starfsaðferðum minnihluía-
flokkanna í bæjarstjórn er sá
gamli leikur að eigna sér og sínu
frumkvæði allt, sem gert er eða
fyrirhugað. Gott dæmi um þetta
er afstaðan til hitaveitumálanr.a.
Alþýðublaðið segir til dæmis að
tillögur þær, sem Sjálfstæðis-
menn báru fram á síðasta bæjar-
stjórnarfundi „byggist í öllum
meginatriðum á tillögum minni-
hlutaflokkanna, sem bæjarstjór,*-
aríhaldið hefur fellt eða vísað írá
undanfarinn áratug“. Auðvitað
reynir blaðið ekki á nokkum
hátt að rökstyðja þessa staðhæf- ]
ingu, enda væri það ómögulegt.
Hér er látið nægja að slá þ /í
fram, að Sjálfstæðismenn hafi
alla tíð drepið niður allt, sem
vecða mátti Hitaveitunni til efl-
ingar en lokg eftir 10 ár hafi
meirihlutinn tekið sig til og
komið með tillögur, sem byggist
á því, sem aðrir hafi viljað koma
fram á heilum áratug!! I
Það þarf auðvitað ekki að
eyða mörgum orðum að svo.
barnalegri staðhæfingu, sem all- !
ir vita að er tóm vítleysa út í
loftið. Hið sanna í málinu er að
þær tillögur, sem minnihluta-1
flokkamir hafa komið fram með
út af hitaveitumálunum hafa
aldrei haft neitt sjálfstætt gildi.
Það er ef til vill i rauninni
oft ekki minni vandi að vera
í minnihluta heldur en að til-
heyra þeim flokki, sem stjórn-
ar. Það krefst mikillar alúðar
og þekkingar að halda uppi
jákvæðri gagnrýni á gerðum
þess sem stjórnar, þannig að
slikt komi að gagni. Til þess
að minnihlutinn í bæjarstjóm
geti látið eitthvað raunhæft í
té þarf fyrst og fremst að
vera fyrir hendi vilji til að
starfa til hagsbóta fyrir bæj-
arfélagið, hvað sem líður
áróðri og kjósendaviðhorfum
í það og það sinn. Það hefur
á liðnum árum borið alltof
mikið á því hjá rauðu flokk-
unum í bæjarstjóm, að þeir
kaupi sér feitletraðar áróðurs-
fyrirsagnir með því að bera
fram tillögur, sem ekki fela
í sér neitt sem er rökstutt,
raunhæft eða jákvætt. Með
slíku bregst minnihlutinn al-
gerlega hlutverki sínu.
PÁLL var sonur Jóns, hins göf-
ugasta manns, Loftssonar, Sæ-
mundssonar hins fróða. Móðir
Jóns var Þóra, dóttir Magnúss
konungs berfætts, en móðir Páls
, var Ragnheiður Þórhallsdóttir
! systir Þorláks biskups hins helga.
Páll var fæddur upp í Odda með
Jóni föður sínum, og lagði hann
sjálfur svo og aðrir því meiri
virðing á hann sem hann var
eldri.
Páll var vænn að áliti, fagur-
eygur og fasteygur, hrokkinhárr
og fagurhárr, limaður vel og lítt
fættur, litbjartur og hörundsljós,
meðalmaður að vexti og manna
kurteisastur. Hann var næmur og
vellærður þegar á unga aldri og
hagur að hvívetna, því er hann
geri, bæði að riti og öðru. Hann
kvongaðist ungur og fékk Her-
dísar Ketilsdóttur vænnar konu
og vel að sér að hvívetna því er
kvenmenn mátti prýða.
, ' En er þau höfðu fá vetur sam-
an verið, þá fór Páll utan og var
á hendi Haraldi jarli í Orkneyj-
um, og lagði hann mikla virðing
á hann. En síðar fór hann suður
til Englands og var þar á skóla
og nam þar svo mikið nám, að
Ú• Páti ÓÖffUl
liólmpó
trautt voru dæmi til að nokkur
maður hefði jafnmikið nám
numið né þvílíkt á jafnskammri
stund. Og þá er hann kom út til
íslands, þá var hann fyrir öllum
mönnum öðrum að kurteisi vegna
lærdóms síns, versagerð og bóka-
list. Hann var og svo mikill radd-
maður og söngmaður, að af bar
söngur hans og rödd af öðrum
mönnum, þeim er þá voru honum
samtíða. Hann fór þá enn til vist-
ar í Odda og hafði þá enn gott
yfirlæti, sem vert var.
En litlu síðar gerði Páll bú í
Skarði, og var margs til í fyrstu
fátt, þess er hafa þurfti, en svo
kom skörungskapur þeirra hjóna
beggja og góðvild vina í hald, að
þau áttu ærið til hvarvetna
skamms bragðs, og urðu þau þá
fyrir hinum stærstu fjársköðum,
og báru þau hann vel og prúð-
lega, enda var svo sem ekki
VeU andi Árij^ar:
991
Frjálslyndir
menn og frjáls-
lyndar
skoðanir44!!
BLAÐ kommúnista ræðir tölu-
vert í gær um „frjáislynda menn
og frjálslyndar skoðanir". Þótt
undarlegt megi virðast heldur
blaðið því fram, að flokkur þess
sé einmitt byggður upp af slíkum
mönnum.
Af þessu má það enn ráða,
hversu hugsunarháttur kommún-
ista er gersamlega annar en hjá
venjulegu íslenzku fólki. íslend-
ingar hafa nefnilega alltaf talið
að þeir, sem berðust fyrst og
fremst fyrir almennum mann-
réttindum, frelsi og jafnréttl
þjóða og einstaklinga, væru
frjálslyndir menn. Þessar skoð-
anir eru íslenzku fólki í blóð
bornar. |
Kommúnistar hata hinsvegar
mannréttindi og jafnrétti eins og
pestina. Þar sem þeir hafa náð
völdum, og það hafa þeir hvergi
gert með lýðræðislegum aðferð-
um, hafa þeir afnumið öll þau
réttindi, sem lýðræðisskipulagið
tryggir fólkinu. Þar er enginn al-
mennur kosningaréttur til. Fólk-
ið hefur ekki leyfi til þess að
skipta sér í stjórnmálaflokka eft-
ir skoðunum sínum. Ritfrelsi
þekkist ekki, fundafrelsi ekki
heldur. Skoðanafrelsið er með
öðrum orðum gersamléga úr
sögunni. Listamenn á sviði tón-
listar, bókmennta og myndlistar
mega heldur ekki þjóna list sinni
nema eftir forskrift valdhafanna.
Milljónir manna eru hnepptar í
þrælabúðir og svipa harðstjórans
er á lofti yfir höfði hvers þess
einstaklings, sem ekki vill taka
þátt í blindri dýrkun einræðis-
herrans á hverjum tíma.
Þeir menn, sem þetta skipu-
lag hafa skapað og telja það
hið fullkomnasta, sem sagan
þekkir, segir kommúnista-
blaðið á fslandi, að séu „frjáls-
Iyndir menn“, sam hafi „frjáls
lyndar skoðanir"!!
Er nokkuð að furða þótt
kommúnistar séu utangarðs í
íslenzku þjóðlífi?
Steinkistan í Skálholti.
STEINKISTUFUNDURINN í
Skálholti hefir þótt mikil
I tíðindi og fólk les með áhuga
! frásagnir og lýsingar af þessum
I óvenjulega atburði. Þó er mikið
órannsakað enn í sambandi við
þennan fund. Kistan er vart hálf-
grafin upp enn og eftir er að
vita hvað hún hefir að geyma.
Það er talið, að hér sé um að
ræða jarðneskar leyfar Páis
biskups Jónssonar í Skálholti og
| hver veit nema einhverjar merki-
! legar menjar aðrar séu þar fólgn-
: ar. Páll biskup var skartmaður
mikill og glæsimenni hið mesta.
í sögu hans segir á einum stað:
Gersemar Páls biskups.
AÞVÍ sumri kómu út gersem-
ar þær, er Þórir erkibiskup
af Noregi hafði sendar Páli
biskupi, kóróna gullsaumuð, sú,
er engin hafði jafngóð komit til
íslands, fingurgull dýrligt ok
glófar virðuligir. En annat sum-
ar eftir, þá er Páll biskup hafði
sextán vetr at stóli setit í Skál-
holti, þá komu enn út gersemar
ágætligar, er Nikulás biskup af
Ósló sendi Páli biskupi, fingur-
gull mikit, er vá tvá aura ok
steinn í virðuligr. Ok hann sendi
honum balsam svá mikinn, at
ván var, at þat yrði aldri at
vandræðum síðan, en ekki var
annat jafntorugætt, er at skyldu
þurfti at hafa. Hafði þat ok
kostat eigi minna en nökkurar
merkr brens silfrs“.
Verður fróðlegt að vita hvort
eitthvað af þessum gersemum
kann að leynast í steinkistunni
í Skálholti, reynist hún vera kis+a
Páls biskups.
Einstæður
fornleifafundur.
ANNARS er það fyrst og fremst
kistan, sem slík, sem gerir
þennan fund merkilegan. Hún er
eina steinkistan, sem fundizt
hefur hingað til á íslandi, hér
er um að ræða einstætt dæmi
í fornminjafundum okkar. ís-
lendingar fyrr á tímum virðast
ekki hafa haft þann sið að veita
dauðum mönnum umbúnað úr
steini, svo sem tíðkaðist með ýms
um öðrum þjóðum. Og það er j
einmitt þessvegna, að þessi ís-
lenzki „sakrofagus“ austur í
Skálholti er sérstaklega merki-1
legur í okkar augum. Og nú, er j
við spyrjum þennan einstæða ’
fornleyfafund, vöknum við til'
meðvitundar um, hve lítið við
höfum hingað til vitað um ævi
og persónu þessa íslenzka and-j
ans manns, „þessa ins dýrliga
biskups" — eins og komizt er að
orði í sögu hans.
Lýsing af Páli biskupi.
ILÝSINGU af honum er komizt
svo að orði: „Páll var vænn
at áliti, fagreygr ok fasteigr,
hrokkinhárr ok fagrhárr, limaðr
vel ok lítt fættr, litbjart ok hör-
undljóss, meðalmaðr at vexti ok
manna kurteisastr. Han var
næmr ok vel lærðr þegar á unga
aldri ok hagr at hvívetna, því,
er hann gerði bæði at riti ok at
öðru. Hann kvángaðist ungr ok
fekk Herdísar Ketilsdóttur, vær.n
ar konu ok vel at sér í hvívetna,
því er kvenmenn mátti prýða."
Kappleikurinn í Kalmar.
OG SVONA fór með kappleik-
inn við Svíana í Kalmar. Það
var óneitanlega dálítið hlálegt að
Svíar skyldu merja sigurmarkið
á síðustu mínútu leiksins — en
því ekki á síðustu mínútunni
eins og einhverri annarri?
En það er nú sama, íslending-
arnir hafa að einróma áliti stað-
ið sig með prýði í þessari viður-
eign við Svía, sem þarna tefldu
fram sínu sterkasta liði — og ís-
landi og íslenzkum íþróttamönn-
um til sóma.
0
gerði af því, og óx þá fé þeirra,
sem sær gengi á land. Páll var
raungóður og fályndur og þýður
við alla vini sína og alla góða
menn, en hann var stirðlyndur
við vonda menn, þjófa og ill-
menni. Stjórn'armaður mikill var
hann um alla hluti í sinni sveit
og ör tilfara allsstaðar þar er
þurfa þótti hans tilkomu. Páll
var goðorðsmaður, og hélt hann
svo þingmenn til allra réttra
mála, að hvergi varð þeirra hlut-
ur undir. Páll átti fjögur börn
þau er úr barnæsku komust, við
Herdísi konu sinni, syni tvo og
dætur tvær. Synir hans hétu
Loftur og Ketill, en dætur hétu
Halla og Þóra. Þau voru öll væn
að áliti og vel að sér þegar þau
óxu upp .......
Hið næsta sumar eftir andlát
Þorláks biskups hins helga var
Páll kjörinn til biskups. Áður
var mjög löng tilræða um það
mál, en þar kom um síðir, að það
var lagt undir Brand biskup mest
að ráði Halls Gizurarsonar, en
hann kaus Pál til ujj^nferðar...
Absalon erkibiskup vígði Pál
til biskups Jónsdag biskups, átta
nóttum fyrir Filippusmessu og
Jakobus að ráði Eiríks erkibisk-
ups er eigi hafði þá sjálfur sýn
til að vígja hann....
...... Páll fékk síðan þann
mann er hagastur var á öllu ís-
landi á tré, er Ámundi Árnason
hét, og lét gera stöpul svo vand-
aðan að efnum og smíði, að hann
bar eigi miður af öllum trésmíð-
um á íslandi en áður kirkjan
sjálf. Hann lét gera kirkju upp í
stöplinum og rið upp að ganga, og
vígði hann þá kirkju hinum heil-
aga Þorláki biskupi hinn tíunda
dag í jólum og bjó þá kirkju að
öllu fagurlega og fékk hvervetna
til, það er hafa þótti. Hann lét
Atla prest skrifara penta allt
ræfur innan í stöplinum og svo
bjórinn og tjalda allan hið neðra
þrennum tjöldum vel og fagur-
lega, og svo lét hann skrifa yfir
sérhvers leiði þeirra niðursetn-
ing, hvers þeirra er hvíla þar f
stöplinum. Hann lagði eigi minna
fé til stöpulsins, að því er honum
hugðist sjálfum að, en fjögur
hundruð hundraða eða þaðan af
meira. Hann keypti klukkur þær
í stöpulinn er hinar mestu ger-
semar voru jafnmiklar, að þeim
manni norrænum er Kolur hét.
Hann keypti enn fleiri klukkur
til stöpulsins og svo samhringjur
tvær uppi í kirkjunni, og prýddi
hann í hvívetna það er hugum
mátti hyggja, bæði kirkju og
stöpul í búningi öllúm, í bríkum
og krossum, í skriftum og Hkn-
eskjum, lömpum og glergluggum
og í biskupsskrúði alls kyns.
Hann lét og steinþró höggva
ágæta haglega, þá er hann var í
lagður eftir andlát sitt, og hann
lét búa gröf virðulega í stöplin-
um þeirra manna, er honum þótti
mestur vandi á.
(Úr Biskupasögum)
Gæfa fylgir
djörfum.
Ferð Óðinsfélaga
Á SUNNUDAGINN efndi Mál-
fundafélagið Óðinn til hinnar ár-
legu berjaferðar fyrir félags-
menn og gesti þeirra-Var far-
ið upp í Kjós í sæmilegt berja-
land og dvalið þar daglangt við
berjatínslu í hinu fegursta veðri.
Förin var þátttakendum öllum
til hinnar mestu ánægju og þótti
takast vel. —Farið var á 10
stórum bílum.
Endurskírarinn kemur aftur?
Londoh. —- Bílly Graham, fagn-
aðarboðberinn, sem dró milljón-
ir áheyrenda að vakningarsam-
komum sínum í London í vor,
hefur tekið tilboði um að koma
aftur næsta ár og prédika.
— Reuter. j