Morgunblaðið - 26.10.1954, Qupperneq 9

Þriðjudagur 26. okt. 1954
MORGUHBLAÐIÐ
Eðlilegt þegar sveitarfélögum er
ekki séð fyrir tekjum að ríkisvaldið
beri vaxandi kostnað af vegagerð
Frá listasafninu i Celle.
til borgarinnar Celle. Það er mik-
il menningar- og sagnfræðimið-
stöð í NorðurÞýzkalandi og fóru
þar fram mikil hátíðahöld í sum-
ar. Voru þá 200 ár liðin frá fæð-
ingardegi dönsku drottningarinn-
ar Karoline Mathilde, sem gift
var hinum geðveika, danska kon-
ungi Kristjáni 7.
Átti Mathilde harla vingott við
hirðlækninn Struensee sem kunn
ugt er, hraktist í útlegð til Celle
og andaðist þar 25 ára gömul.
Var frú Irma gestur borgar-
stjórnarinnar á þessum hátíða-
höldum þar sem amma hennar
var frá Celle, og hún eini Daninn,
sem á ættir sínar að rekja til
bæjarins. '
í Celle er ein frægasta riddara-'
höll Þýzkalands, frá miðöldum og
! þykir hún afburðafögur og mikil
1 gersemi. í bænum er og merkt
listasafn, og stýrir því dr. Lotz.
Þangað voru mörg frægustu verk
listasafnsins í Berlín flutt eftir
styrjöldina. í sumar fór fram í
bænum þing listfræðinga og sóttu
það 330 listfræðingar víðs vegar
frá Evrópulöndum.
Landkynning frú Irnui
Vejle Jónsson í
UPPI í Barmahlíð býr erlend
kona, sem tekið hefir hér
bólfestu hér á landi og staðfest
ráð sitt. Það er Irma Vejle Jóns-
son, sem er danskrar ættar, dótt-
ir Jens Vejle, fornleifafræðins,
sem varð prófessor við háskólann
í Pisa á Ítalíu og þar ólst Irma
upp. Dvaldist hún langdvölum í
ýmsum löndum meginlandsins
fram eftir ævinni, gerðist á milli-
stríðsárunum kunn söngkona og
hélt hljómleika í flestum löndum
Evrópu. Öðlaðist hún á ferðum
sínum fjöiþætta tungumálakunn-
áttu og talar hún 8 tungumál, sem
sitt eigið móðurmáL
BRÉFUM EKKI SVARAÐ
IRMA giftist Ásmundi Jónssyni
rithöfundi og fluttist fyrir
nokkrum árum hingað til lands.
Síðan hún tók sér bólfestu hér
hefir hún farið allmargar ferðir
til útlanda og haldið uppi land-
kynningarstarfsemi á þessum
ferðalögum sínum. Árið 1948 fór
hún slíka ferð til Norðurlandanna
og árin 1951, 1952 og 1954 var hún
á ferð um Þýzkaland. í sumar
fór hún út m. a. í boði og sam-
kvEfcmt ósk frá Þýzka útvarpinu
og nokkrum menningarfélögum í
Þýzkalandi.
Hefur hún á ferðalögum sínum
undanfarin ár haldið allmarga
fyrirlestra um ísland við þýzkar
útvarpsstöðvar og flutt erindi um
land og þjóð á fundum og fé-
lagamótum. Árið 1951 hélt hún 4
erindi í Hamborgarjútvarpið og
1952 talaði hún og í útvarpið í
Hessen um ísland. Þá hugðist hún
einnig kynna íslenzka tónlist í
þýzka útvarpinu. Skrifaði
Nordwestdeutsche Rundfunk í
Hannover til íslenzka Ríkisjút-
varpsins, tónlistardeildar, og fór
þess á leit að íslenzk tónlist á
plötum fengist til útsendingar-
innar. Þessu bréfi varð aldrei
svarað og ekkert varð því af tón-
listarkynningunnL
Þegar frú Irma kom aftur til
Þýzkalands í sumar fór útvarpið
aftur þess á leit við frúna, að
hún tæki saman kynningu á ís-
lenzkri tónlist. Skyldi þátturinn
standa í um 20 mínútur. Var nú
í annað sinn ritað til Ríkisút-
varpsins og beðið um íslenzka
tónlist á plötum. í þetta sinn
varð og hið sama uppi á teningn-
um. Ekkert svar barst við mála-
leitun N.W.D. og ekkert varð úr
útvarpinu. Frú Irma flutti erindi
í Hamborgarútvarpið um ísland
og skilyrði fyrir ferðamenn hér-
lendis.
ÞYZKUR MENNINGAR-
FULLTRÚI
SKÖMMU eftir að hún kom til
Þýzkalands var hún ráðin
sem forstjóri fyrir útbreiðslu-
deild fræðslumálaskrifstofunnar í
Nieder Sachsen, og gegndi hún
því starfi um nokkurt skeið.
í Þýzkalandi ferðaðist hún all-
jpikið um landið, og kom m. a.
Gísli Jónsson rœðir um vegalög á þingi
ÞAÐ ER staðreynd, að nýir vegir, sem lagðir eru til afskekktra
héraða, hafa ekki aðeins þýðingu fyrir það hérað eitt, heldur
allt landið. Þegar sveitarfélögunum er.ekki séð fyrir nægum tekju-
stofnum, er það eðlilegt að ríkisvaldið verði að bera kostnaðinn.
Þannig komst Gísli Jónsson, þingmaður Barðstrendinga að orði
við umræður á þingi í gær um vegalagafrumvarpið. Hann mælti
þeta í tilefni ummæla Framsóknarþingmannanna Páls Zophonías-
sonar og Bernharðs Stefánssonar um það, að útþensla þjóðveganna
hér á landi væri komin út í öfgar og þar yrði að fara að sporna
við fótum.
MEÐ ISL. KNATTSPYRNU-
MÖNNUNUM
ÞÁ var frú Irma og boðin til
borgarinnar Brúnsvíkur og
I sat hún þar þing yfirborgarstjóra,
! sem um þær mundir var haldið
j í bænum og kynntist m. á. von
Brentano, sem er utanríkismála-
J ráðunautur dr. Adenauers, kansl-
; ara Vestur Þýzkalands og ýmsum
fleirum þekktum mönnum.
Einnig var hún boðin til
Hannover og sat hún þar fund
forstjóra ferðaskrifstofa frá 18
löndum. Flutti frú Irma við það
tækifæri fyrirlestur um ísland
sem ferðamannaland.
Fyrirlestrar þeir, sem frú Irma
hélt um ísland á ferðum sínum
fjölluðu m. a. um íslenzkar kon-
ur, íslenzkt tónlistarlíf og Gull-
foss og íslenzkar skipasamgöngur.
Þá birtust og viðtöl við hana í all
mörgum þýzkum blöðum og í út-
varpsstöðvum, að auki Hamborg-
arútvarpinu, Rundfunk Frank-
furt.
MENNING OG MENNTUN
ISTUTTU viðtali sem blaðið átti
við frú Irmu lét hún þess get-
ið, að það væri sér brennandi
áhugamál að kynna ísland á er-
lendri grund, og þá einkum í
Þýzkalandi og draga það fram í
fyrirlestrum sínum, sem einkum
lyti að menningu og menntamál-
um þjóðarinnar.
Frú Irma hefir aldrei notið
neins ferðastyrks frá hinu opin-
bera, þótt hún hafi víða iarið og
víða kynnt ísland á erlendri
grund. Má starf hennar einstakt
teljast, einkum þegar þess er
gætt, að hún er ekki af íslenzku
bergi brotin og hefur ekki átt hér
heima nema örfá ár.
ÞEGAR SAMGONGULEIÐ
OPNAST
Gísli skýrði frá því sem dæmi,
að undir eins og leið opnaðist
milli Austur- og Vestur-Barða-
strandarsýslu, hefði verið opnuð
sérleyfisleið þar á milli. Þetta
hefur orðið til stóraukinna sam-
gangna, menn koma þangað í at-
vinnuleit og í viðskiptaerindum
og á skemmtiferðum. Svo mikill
áhugi og eftirspurn var fyrir
þessum samgöngum, að ferðir
liófust um hana löngu áður en
vegurinn var fullgerður. Bröltu
menn á bílum sínum yfir hálf-
gerðar ófærur og urðu sumsStað-
ar að sæta sjávarföllum.
IIAGSMUNIR ALLRA
Annað dæmi nefndi hann,
að strax og vegur opnaðist
milli Bíldudals og Patreks-
fjarðar urðu 250 ferðir um
þann veg á mánuði og það
þótt yfir tvo háa fjallahryggi
sé að fara. Hann kvaðst og
vera alveg sannfærður um
það, að þegar opnaður yrði
vegur milli Dalvíkur og Ólafs-
f jarðar, þá yrði það mikil sam-
gönguæð, sem væri þýðingar-
mikill, ekki aðeins fyrir Ólafs-
firðinga, heldur og fyrir Dal-
vík og allan Eyjafjörð.
VILL SETJA REGLUR
Bernharð Stefánsson, fram-
sóknarþingmaður Eyfirðinga, bar
sig upp undan því að á hverju
ári rigndi yfir þingið tillögum
um nýja vegi. Virtist honum af-
greiðsla þingsins á þeim handa-
hófskennd. Vildi hann láta rann-
saka allt þjóðvegakerfi landsins
og ákveða það í eitt skipti fyrir
öll, hvað af öllum þessum veg-
um skyldi vera þjóðvegir og
segja þá hingað og ekki lengra.
VÆRI HROPLEGT
RANGLÆTI
Gísli minnti á það að Bern-
harð hefði áður komið fram
með tillögur um slíka flokk-
un veganna, en hún hefði ekki
náð samþykki þingsins vegna
þess að þingmenn vissu glöggt
að með því væri verið að
fremja hróplegt ranglæti
gagnvart þeim sýslum, sem
enn hafa ekki fengið nema
sáralítið af vegum. Það kæmi
einnig hart niður ef farið væri
að taka fjölda vega út af vega-
lögum og Ieggja viðhald þeirra
allra á sýslur og hreppa. —
Kvaðst Gísli þessvegna ekki
geta fallizt á tillögu Bern-
harðs.
BEÐIÐ UM SKÝRSLU
Páll Zohóníasson krafðist þess
að samgöngumálanefnd léti gera
allsherjarskýrslu með línuritum
um það hvað þjóðvegirnir væru
langir í hverri sýslu, hvað sýslu-
vegirnir væru langir og hvað
mikið sýslufélögin vildu leggja á
sig til byggingar og viðhalds
j vega.
Þessu svaraði Bernharð Stefáns
j son svo til, að það væri erfitt
fyrir nefndarmenn í samgöngu-
málanefnd, sem hafa fjölda ann-
arra starfa að gegna, þar á meðal
( setu í öðrum nefndum að fara að
gera ráðstafanir til að allt vega-
i kerfi landsins væri rannsakað.
SKÝRSLAN ER TIL
En Gísli Jónsson skýrði frá
því, að fjárveitinganefnd hefði
látið gera slíka allsherjarskýrslu
fyrir tveimur árum og væri ekki
mikið verk að breyta skýrslunni
svo að hún nái fram á þennan
dag.
VEGIR AÐ FJARHUSUM
Páll Zophóníasson þusaði mik-
ið um það að í sumum sýslum
sé farið að taka upp sem vegi
heimreið að bæjum og vegi að
fjárhúsum. Tilgangurinn með því
að taka vegi upp á vegalög væri
aðeins að koma vegalagningu og
viðhaldi af sýslufélaginu yfir á
ríkissjóð. Einnig sagði hann að
áhuginn heima í sumum héruð-
um fyrir vegalagningum væri
stundum sáralítill sem enginn.
VILJA ÞEIR EKKI
FJÁRFRAMLÖGIN
Gísli Jónsson svaraði Páli með
fáeinum orðum. Hann kvaðst
hafa orðið alveg undrandi á ræðu
hans. Það væri ekki annað á hon-
um að skilja en að það væru
utanaðkomandi aðilar, sem væru
að þvinga fram lögum um vegi
í héruðum gegn vilja héraðsbúa.
Spurði Gísli hvort þetta bæri svo
að skilja, að Norðmýlingar neit-
uðu að taka við fjárframlagi, sem
fulltrúi þeirra hefði verið að berj
ast fyrir.
Gísli sagði um ræðu Páls, að
þingmenn, sem gætu ekki haldið
öðru vísi ræður en þetta, ættu
að sjá sóma sinn í að taka ekki
til máls, því að annaðhvort væri
þar talað á móti betri vitund, eða
hann vissi ekkert, hvað hann
hefði verið að segja.
KJARNI MÁLSINS —
TEKJUR SVEITAFÉLAGA
Að lokum minntist Gísll
Jónsson á það, að flest sýslu-
félög hefðu lagt hart að sér
við byggingu og viðhald sýslu-
vega. Þau hafa t. d. langflest
notað sér heimild til hækkun-
ar gjalda til sýsluvegasjóða.
En kjarni þessa máls er að
meðan sýslufélögunum er
ekki séð fyrir frekari tekju-
stofnum, þá verður ríkisvald-
ið standa straum af vegalagn-
ingum í æ ríkari mæli.
Merkur fornleifa-
fundur á Jófiandi
FYRIR nokkru gerði danskur
fornleifafræðingur, Hans Neu-
mann, merkilegan fornleifafund
í Endrup-skógi á Jótlandi. Var
það svonefnt „dauðra hús“, en
byggingar slíkra húsa, munu ekki
hafa átt sér stað síðan um það bil
300 árum eftir Krists burð. Hús
þessi voru reist,-aðallega í skóg-
um, marga metra yfir jörð, og
dánu tiginbornu fólki komið fyr-
ir í þeim ásamt ýmiskonar verð-
mætum hinna dánu. Var síðan
kveikt í húsunum og þau brennd
til ösku.
í öskunni af þessu húsi fund-
ust margs konar verðmæti svo
sem hálfbráðnaðir koparhlutir,
þrjú rómversk föt, og fagurt
kerald, sem eftir öllu að dæma er
rómverskt að uppruna. Áður hafa
fundizt öskuhaugar eftir slík hús
á Jótlandi, en munir hafa ekki
fundizt fyrr í ösku þeirra.
Fornleifafundur þessi er talinn
í Danmörku mjög merkilegur og
einstakur í sinni röð. Talið er að
með honum komi ýmislegt í Ijós
úm venjur þjóðarinnar á þeim
tímum um grafsetningu konunga
og aðalborins fólks.
að, hvaða ástæður lágu að baki
flótta þeirra, en þeir munu dvelj-
ast sem skipbrotsmenn í Nyköb-
ing Falster.
Framsóknarþingmaður hverfur
frá villu síns „Glámu64 vegar
EITT FYRSTU málanna, sem lagt var fyrir Alþingi í haust, var
frumvarp Gísla Jónssonar um breytingar á vegalögum. Meðal
tillagna Gísla var hin stórmerka tillaga hans um að koma vegin-
um við Arnarfjörð norðanverðan í samband við Barðastrandar-
veg og þannig í samband við aðalvegakerfi landsins. Þessari tillögu
Gísla ber að fagna sem stóru spori í vegamálum Vestfjarða. Hið
merkasta við hana er að með henni er vísuð leið út úr ógöngum
þeim, sem Framsóknarmenn hafa komið vegamálum Vestfjarða
í með Glámuleiðum sínum.
O—0—O
Nú bregður hinsvegar svo undarlega við, að framsóknarþing-
maður austan úr Norður-Múlasýslu er látinn bera fram í sömu
þingdeild tillögu um nákvæmlega þennan sama veg. Þó sýna vinnu-
brögðin, að framsóknarþingmaður þessi skammast sín fyrir skrípa-
læti þessi og reynir að breiða yfir það með því að nefna aðra
áfanga vegarins, en gert er í frumtillögu Gísla.
O—0—O
Tillaga Gísla var um veg frá Rafnseyri inn fyrir Arnarfjörð,
fyrir Geirþjófsfjörð og á Barðastrandarveg.
O—0—O
Skrumtillaga Páls Zophoníassonar nefnir veg frá Rafnseyrar-
heiði, inn fyrir Borgarfjörð og Dynjandavog, um Mosdal og á
Barðastrandarveg nálægt Hellu í Vatnsdal.
O—•—O
Er vert að taka eftir því, að í tillögu sinni forðast Páll að nefna
eitt einasta örnefni, eins og í frumtillögu Gísla og er þó hér um
eina og sömu leið að ræða. Svona skrípavinnubrögð framsóknar-
þingmanna vekja furðu og aðhlátur, en í sjálfu sér er það þó
heldur til framfara, að þingmenn Framsóknarflokksins austur á
Austfjörðum eru hættir við Glámuleiðir og er þá vonandi að
þeir framsóknarþingmenn, sem nær búa hverfi frá villu síns
„Glámu“-vegar.