Morgunblaðið - 28.10.1954, Blaðsíða 1

JPtanptfiMaJíS
ÍFysiisiitfijdlagyr 28. okt. 1954
★
Sá IrnmhjnSnnd? repnbliknQQ er ekki tii, ssm
Eisenhower óskor iremnr aJ rci kcsningu eá
*
ISLENDINGURINN VALDIMAR BJÖRNSSON
ÞAÐ varð úr, sem fyrir löngu
hafði verið spáð, að Republik-
anar í Bandaríkjunum kysu
Valdimar Björnsson til að keppa
um öldungadeildarþingsætið, við
kosningarnar 2. nóvem'oer. Sýn-
ir þetta hið mikla traust, sem
Valdimar nýtur, þó að ekki sé
hann gamail að árum, og hafi
ekki málaflutningsmannsferiUnu
að haki sér, eins og svo mareir
stjórnmálamenn Bandaríkjanna.
Og Repúblikönum er mikið í
mun að ná því sæti sem Voldi
mar keppir um. Andstæðingur
hans, Hubert Hum.nhrey, er einn
af „sterkustu" mönnum Demo-
krata og sá maðurinn sem
republikanar vilja sigra fremur
en nokkurn annan andstæðing.
Og beir trevsta Vaidimar Björns-
syni bezt til að skella honum í
kosningaglímunni.
GIÆSTT FOTTV wzb'íí’ILEIKA-
j\TAf<i7R OG GÓÐUR
fSEENDINGUR
íslendingar þekkja Valdimar
Björnsson, bæði af viðkvnningu
og afspurn. Og hvaða afstöðu,
sem þeir hafa til aðalstjórnmála-
flokkanna vestra munu þeir á
einu máli um að óska reoublikön
um sigurs í Minnesota. íslenzku
þjóðinni má vera það metnaðar-
mál að jafn glæsilegur hæfileika-
maður og góður íslendihgur og
Valdimar Björnsson er, verði
fyrsti íslendingurinn, sem kosinn
er í öldungadeild Bandaríkjanna.
Ég býst við því að löndum
Valdimars þyki gaman að hevra
hvaða álit aðrir Norðurlanda-
menn vestan hafs hafa á Valdi-
mar Björnssyni. f grein þeirri,
sem fer hér á eftir, nokkuð stvtt,
segir Norðmaðurinn Johan
Hambro frá kosningaundirbún-
ingnum vestra og afstöðu Norður
landamanna til þeirra. En þó að
Hambro hafi ætlað sér að skrifa
nokkuð almennt um kosningarn-
ar, hefur farið svo, að greinin
snýst nær eingöngu um Valdi-
mar. En eins og hún ber með sér
verður fslendingurinn „Skandin-
avi“ í penna Hambros. Það er
því miður algengt, að blaðamenn
á Norðurlöndum hafi hausavíxl á
því, sejrn norrænt er og því sem
skandinaviskt er. En hérna kem-
ur greinin:
NORRÆNT NAFN
MIKILS VIRÐI
„Skandinaviskt nafn er hundr-
■ að þúsund atkvæða virði.“ Þetta
■er gamalt pólitískt slagorð í mið-
■vesturríkjunum, þar sem skand-
inavar mega sín mikils — og í
ár eru það skandinavarnir, sem
republikanar treysta á. Þetta á
sérstaklega við Minnesota, nor-
rænasta ríkið í Bandar’kjunum,
en öldungadeildarkosningin þar
mun vekja sérstaklega mikinn
áhuga hjá báðum flokkunum.
Minnesota er talið geta ráðið úr-
slitum um yfirráðin í öldunga-
deildinni næstu tvö árin — og
kosningin þar verður jafnframt
prófsteinn á álit og vinsældir
Eisenhowers. Því að á móti hin-
um vinsæla og frjálslynda New-
Deal-demokrata Hubert Humph-
rey stendur 100% Eisenhower-
republikani, sem er hin mikla von
flokksins í Minnesota.
DEMOKRATAR ÖFUNDA
REPUBUIKANA AF
VALDIMAR BJÖRNSSYNI
Þessi fraihbjóðandi er Valdi-
Valdimar Björnsson er mjög vin-
sæll meðal kjósenda . . .
mar Björnsson. Þó að demokratar
haldi því fram að Humphrey sé
af norskum ættum er enginn vafi
á því, að þeir stóröfunda stjórn-
arflokkinn af þessum manni, sem
eigi aðeins ber fagurt norrænt
nafn, en einnig er jafn kunnugur
og vinsæll meðal allra áhrifa-
manna og skandinava í Minne-
sota. Valdimar er fæddur í
í Ameríku, en foreldrar hans
bæði fluttust frá íslandi, kona
I hans er innfæddur íslendingur og
sjálfur talar hann íslenzku ágæt-
lega. Norðmenn eru liðsterkir í
Minnesota, en Valdimar talar
prýðilega norsku. Hann hefur ár-
um saman verið virkur meðal
norskra manna og í norsku við-
skiptalífi í Minnesotaríki. Þrí-
vegis hefur hann verið kjörinn í
ábyrgðarmikið opinbert embætti
eftir stríðið, og eru það vaíalaust
norræn atkvæði, sem riðið hafa
baggamuninn í þeim kosningum.,
. . . en hann á við ramman rcip
að draga, Hubert Humprey.
EISENIIOWER ÓSKAR
ENGUM FREMUR KOSNINGU
Varla mun nokkur sá öldunga-
deildarþingmaður demokrata
vera til, sem repubiikönum er
meira áhugamál að fella en
Humphrey og sá frambjóðandi
republikana mun ekki vera tii,
sem Eisenhower óskar fremur að
nái kosningu en íslendingu'inn
Valdimar Björnsson. — Meðal
allra þeirra demokrata, sem nú
eru í kjöri til öldungadei’darinn-
ar, er Humphrey sá eini sem
hefur verið fyigismaður New
Deal og Fair Ðeal til hins s’ð-
asta, og sá sem mest hefur and-
mælt Eisenhower. Og af öllum
frambjóðendum repubHkana er
Valdimar Björnsson sá, sem bezt
hefur samræmst stefnu Eisen-
höwers, án þess að eiga nokkur
hrossakaup við „göm’u fvlking-
una“ eða hina aftuT-haldssömu
Taft-sinna, sem eru liðsterkir í
Vinnesotar'ki, Enginn sigur get-
ur skapað republikönum jafn
miið brautargengi eða full-
nægju, sem siguiinn á Hump-
krey — eg ekkerí gsau* staðfest
jer.gi Eijenhovers jafn vel og
ugur Valáimars.
3IGRABI í f.IÆLSKU-
SAMKEPPNI
Af öldungadeiidarþingmanns-
efni að vera er Valdimar Björns-
son ungur, eftir þvi sem gei'ist í
3andaríkjunum, aðeins 48 ára.
Hann hóf fe il sinn á þann hátt,
sem vel gegnir fyiir stjórnmála-
nann: Hann sigraði í mælsku-
;amkeppni háskóiastúdenta og
fékk styrk, sem gerði honum
kleift að ferðast til íslands og
fiost-a annarra Evrópulanda
skömmu eftir 1930. Fyrir str’ðið
staríaði hann sem ritstjóri við eitt
mesta áhriíablað Minnesotaríkis
og varð frægur fyrir stjórnmála-
y.irlit þr.u er hann flutti í út-
varpið. Á striðsárunum starfaði
hann á Islandi sem sjóliðs-
kapteinn og giftist þar. Skömmu
eftir stríð var hann kcsinn til að
gegna einu mikilsverðasta em-
bættinu í Minnesota: fiármála-
ráðherraembættinu. S:ðan hefur
hann verið endurkosinn i það
embætti tví'>m"is, með yfirgnæf-
andi meirihluta.
NORBURLANDABUAR
, HAFh SETT SVfP Á
ST J ÓRNPIÁL ALÍFIÐ
i Alla t'ð srðan Minnesota var
te’rið í ríkja tölu, fyrir bráðum
hundrað árum, hafa norðurlanda-
búar, einkum Ncrðmenn og Sví-
ar, sett svip á stjórnmálalíf þessa
r'kis. Ár eftir ár hefur Minnesota
haft rikisstjóra, vararíkisstjóra
og senatora af norrænum ættum,
Bonniers —
tæki i Ner
stærsta il

STÆRSTA bókaútgáfufyrirtæki
á Norðurlöndum heldur j
hátíðlegt 150 ára afmæli sitt í j
haust. Ber það nafnið Bonniers, j
og er þekkt um öll Norðurlöndin j
og reyndar um allan heim. En
þótt Bonniers eigi nú heima í
Svíþjóð og hafi aðalstöðvar sín-
ar í Stokkhólmi, varð fyrirtækið
þó ekki til þar fyrir hálfri ann-
arri öld, heldur í kóngsins Kaup-
mannahöfn, í götu þar, sem
nefndistKlareboderne og var hús-
ið nr. 9 við þá götu.
★ UNGUR MAÐUR
FRÁ DRESDEN
Þar opnaði Gerhard Bonnier
verzlun sina um haustið 1804, þá
verzlun, sem átti síðar eftir að
j verða stærsta bóka- og útgáfu-
fyrirtæki á Norðurlöndum.
Það var 14. október 1801, sem
ungur maður, Gerhard Bonnier
að nafni, steig á land í Kaup-
mannahöfn, með vegabréf í vas-
anum frá Lybæk. Hann kom frá
Dresden, en þar bjó fjölskylda
hans. Fyrstu árin, sem hinn ungi
Þjóðverji dvaldist í Kaupmanna-
höfn hafði hann ofan af fvrir sér j árin, því hann kvæntist skömmu í erfiðleikum með að fá nóga
En efnin eftir komu sína til Hafnar, dótt- nemendur til kennslu. Því ákvað
GernarJ uonnier
með frönskukennslu.
voru rýr og afkoman þröng þessiur eins samkennara síns, og átti |
Frh. á bls. 27
og þó að stundum hafi verið langt
til norrænna að rekja, þá hefur
það verið reynt. Eins og sakir
standa, er Svlinn Anderson ríkis-
stjóri Einn af fyrirrennurum hans
var Harold Stassen, sem ávalt
i-ekur ætt sina til Noregs, er hann
stendur í kosningabaráttu, og á
þó talsvert langt að sækja. I síð-
ustu 50 ár hefur Minnesota ávalt
haft ríkisstjóra af norðurlandaætt
nema tvisvar, og einn af hinum
voldugustu mönnum í öldunga-
deildinni í byrjun fyrri heims-
stvrj aldarinnar var Knute Nelson
frá Voss, öldungadeildarmaður
fvrir Minnesota. Núverandi öld-
ungadeildarmaður ríkisins, með
Humphrey, er Edward Thye, sem
er norskur að ætt.
MARKAR SKYLAUST
STEFNU SÍNA
Það er gömul venja í miðvest-
urríkjunum, að norrænt fram-
bjóðandanafn tvöfaldi atkvæða-
töluna, en hitt heíur líka verið
tíðast, að hinir norrænættuðu
stjórnmálamenn hafi verið íhalds
samir, einangrunarsinnar og
republikanar. Enn mun það sanni
nær, að norðurlandamenn vestra
séu íhaldssamir, en það er alls
ekki alltaf, sem þeir eru republik
anar, en þeir sem eru það, teljast
nú yfirleitt til hins frjálslyndari
hluta flokksins. Valdimar Björns-
son er talandi dæmi um þessa
nýju venju. Hann fylgir eindregið
Eisenhower-hlutanum í flokkn-
um, og flokkurinn í Minnesota
hefur átt í talsvei'ðum vandræð-
um vegna þess, hve skýlaust
Valdimar hefur markað stefnu
sína.
KLOFNINGUR I FLOKKNUIM
Voldugur hópur innan flokks-
ins barðist með Taft gegn Eisen-
hower 1952 og heldur enn sinni
„línu“. Þessi flokkur er sterkur í
Minnesota, og ef Valdimar Björns
son tapar fvrir Humphrey þá er
það eingöngu því að kenna, að
þessi hluti flokks hans fylgir
honum með hangandi hendi. Alls
staðar annars staðar í Bandaríkj-
unum er sami klofningurinn —
Eisenhowersmenn og Taftmenn.
Og sumstaðar er ósamkomulagið
svo mikið, að talað er um „póli-
tískt sjálfsmorð“ republikana-
flokksins.
Gleggsta dæmið um þetta er í
New Jersey. Sá frambjóðandi þar,
sem Eisenhower styður, frjáls-
lyndur maður og mjög andvígur
McCarthv, var í surnar talinn vis?
með kosningu, Nú hefur hann vei
ið beðinn um að draga sig í hlá
fyrir Taftmanni. Hann neitaði,
en þá birti Taftflokkurinn áskor-
un til allra republikana um að
kjósa ekki manninn.
Sami klofningurinn gerir vart
við sig í mörgum ríkjunum,
í Minnesota finnst hinum
„sanntrúuðu“ republikönum (þ.e.
Taftmönnum) Valdimar Björns-
son eiga heima í demokrataflokkn
um, en þeir styðja hann nú samt,
vegna þess að þeir eiga enn erfið-
ara með að kyngja hinum róttæka
Hubert Humphrey. Og í Minne-
sota eins og í flestum miðvestur-
ríkjunum gera republikanar sér
von um að sigra — með aðstoð
norðurlandafólksins."
Sk. Sk.