Morgunblaðið - 09.12.1954, Síða 5

Fimmtúdágur 9. des. 1954
ÍrÓkÓéNBÍkÐIÐ
21
Sr. Benjamín Kristjánsson skrifar um
TESS AF D’URBE'RVILLE-ÆTTINNI
NÝLEGA er komin á bókamark-
aðinn önnur útgáfa af skáldsög-
unni: Tess af D’UrberviUe-ætt-
inni eftir Thomas Hardy í þýð-
jngu Snæbjarnar Jónssonar. —
Kom fyrsta útgáfa þessarar þýð-
ingar út í tveim bindum haustið
1942 og hlaut þá svo góðar við-
tökur, að upplagið seldist á
tveim mánuðum. Þessi útgáfa er
5 einu bindi og forspjall nokkuð
Btytt, en að öðru leyti er engu
miður vandað til hennar en hinn-
ar fyrri. Myndirnar eru allar hin-
ar sömu af þeim slóðum, þar sem
Baga þessi gerist eins og flestar
aðrar skáldsögur Harays, Wess-
ex í Suður-Englandi. Voru þau
héruð svo kær höfundinum, að
hann gerði þær ráðstafanir í
erfðaskrá sinni, að þar skyldi
hjarta sitt verða grafið.
Það var mikill atburður og
góður í íslenzkri bókaútgáfu, þeg
ar þessi saga, sem telja má eina
af viðfrægustu skáldsögum Har-
dys, kom út í vandaðri íslenzkri
þýðingu ásamt ýtarlegu og gagn-
fróðlegu forspjalli um höfundinn
og skáldrit hans, því að með
þessu var einn af mestu skáld-
sagnameisturum veraldarinnar í
fyrsta sinn rækilega kynntur ís-
lenzkum lesendum. Hefði mátt
vænta þess, þar sem þessari bók
var tekið slíkri fegins hendi, að
fleiri skáldrit sama höfundar
mundu á eftir koma. En því mið-
ur hefur þetta þó enn ekki orðið.
Hefi ég heyrt þá ótrúlgu sögu, að
tvær aðrar öndvegisskáldsögur
eftir Hardy hafi siðan verið
þýddar á íslenzku. en legið ó-
hreyfðar í handritum árum sami-
an, af því að enginn bókaútgef-
andi hafi þorað að gefa þær út.
Ég held, að óhætt sé að bera
meira traust til íslenzkra les-
enda. Enda þótt ýmsir virðist
halda, að naumast borgi sig að
gefa annað út en léttvægar skáld-
sögur, þá hefir þó reynslan frem-
ur sýnt hitt og sannað, að menn
kaupa miklu heldur góðar bók-
menntir, ef þeir eiga þess kost.
Hvað Hardy snertir, hygg ég að
þessi seinni útgáfa af Tess muni
sanna það áþreifanlega.
Það, sem einkennir skáldsögur
Hardys, er hreinskilni hans og
sannleiksástríða. Hann segir allri
hræsni miskunnarlaust stríð á
hendur og er í þvi efni andlegur
fóstursonur heimspekingsins Stu-
art Mills. Ekki ber því heldur að
neita, að lifsskoðanir hans hafa
orðið fyrir áhrifum frá þeim
Huxley og Herbert Spencer. —
Hann fann enga trúarlega lausn
á þjáningum lífsins. Honum
fannst náttúran skipta hirðuleys-
islega við mannanna börn og at-
vikin merja þau miskunnarlaust
undir járnhæl sínum. Flestar
skáldsögur hans fjalla um þetta
ofurvald örlaganna og vonlitla
baráttu mannanna við að reyna
að halda hlut sínum í þeimójafna
leik, er þeir háðu við umhverfi
sitt. Vegna viðkvæmni sinnar og
samúðar með raunum mannanna
skynjaði hann sársauka lífsins af
svo óvenjumiklum næmleik, að
lífið varð í augum hans að dapur-
legum sorgarleik, þar sem hon-
um fannst mannanna börn svo
oft bíða ósigur. Ef guð hafði
skapað jörðina, hlaut hann fyrir
löngu að hafa gefið hana upp á
bátinn sem glappaskot eða mis-
smiði. Hardy virtist öhu vera
stjórnað af tilviljun einni saman.
En þrátt fyrir þessa dapur-
legu lífsskoðun, sér hann þó i
manneðlinu undra mikla tign og
fegurð, þar sem það ris hæst í
sorg og vanda. Einkum eru kon-
ur hans hver annari göfugri og
unaðslegri. Náttúrulýsingar ham
eru dásamlegar og mennirnir
falla inn í umhverfi sitt eins og
hluti myndarinnar. Enda þótt
sögur hans séu staðbundnar,
speglast þó í þeim angist og þrá
allrar tilveru, munaðarleysi lifs-
eftir Thonws Hardy
vill' samt játa yfirsjóni'' s'nar áð- — þú veizt ekki hvað mér er
ur en örlagasperið er siigið', en allsendis ómögulegt að afbera
hann viil ekki hevra það og segir það, að þú etekir mig ekki”
að þau sku'i bæði geyma það að
skrifta, þangað ti3 ]:<a« séu gift.
í barnaskap s'num trúir hún á
göfuglyndi hans,
Svo kemur játningin á brúð-
Loks þiðnar hjartakuldi hans
fyrir þessu seinasta logagosi ást-
arinnar og þau njóta brúðkaups-
gleði sinnar fá dægur í felum og
flófcta undan þjónum réttvísinn-
kaupskvöldið. Hann sevir henni ar. En sú gildra, sem net örlag-
frá því, hvernig hann haíi lent anna hefir veitt hana í þrengist
i tveggja sólarhringa svalii með meir og meir. Loks uppgefst hún
ókunnugri konu einhvern t’m- á flóttanum og leggst fyrir i rúst-
ann á unglingsárum s'mun í um fornheiðins musteris. Það er
l.undúnum. Au’ðsóS er, að ekki eit\af táknrænum atburðum sög-
finnst. honurn v'i'sión s'n stór- unnar, að hún leggst á sjálfa fófn
vægileg, enda ,,fyrirgefur“ hún arhelluna, þar sem saklausu blóði
viðstöðulaust og heifcs, hugar. Það heíur endur fyrir löngu verið út-
er maðurinn siýlfur, sem hún hellt. Þar sefur hún vært eins og
e’skar, ekki crðstjr hans. Annað barn, þangað til bjónar réttvís-
verður uppi á teningnum þegar
hún sefir frá sinni ógæfu. sem
réttilega skeð. ð var fremur svnd
gegn henni cn hemia.r svr.d. í
stað, þess aö elska hana e.nn þá
meir fyrir þær raunir sem. hún
hafði ratað í, eins cg hvorjum
sæmilegum manri he’,ði orðið,
fyllist hann óslíiljanlegum kulda
c.g grimmd. sem ef til vi’l staf-ar
af niðurbseldri afbrýðissemi en
sumpart á rretur s'nar að ’ekia
til siðahnKsni cg ótfca við almenn,-
ingsálitið. H'r er auðsæ'.t að
tvenns konar tiðferði er talið
gilda fyrii- k-uilh og konur, og
Angel Clare, sern bó á að vera
hafinn yfiv hina grófustu hloypi-
dóma, situr enn þá flæktur í nefci
þeirrar grurmfaeni siðfræði, er
gerir hann að verca manni. Það
hvarflar ekki að honum að síálf-
vr hefir hann drýgt allt það, er
hann ásakar konu s'na miög
fvrir. að hann petur ekki hu"sað j
innar hafa umkringt hana. Allt
í einu vaknar hún og rís snöggt
á fætur:
„Hvað er um að vera, Angel?
Eru þeir komnir eftir mér?“
,,Já, ástin mín“, sagði hann,
„þeir eru komnir“.
„Það er eins og vera ber“,
sagði hún lágt. „Angel, það ligg-
ur við að ég sé fegin — já, fegin.
Þessi sæla hefði ekki getað varað.
Hún var of mikil. Ég cr búin að
£á nóg. Og nú er víst, að ég lifi
það ekki, að þú fáir skömm. á
mér“.
Hún stóð á fætur, dustaði sig
til og gekk svo fram. Hvorugur
mannanna hafði hreyft sig.
„Ég er tilbúin“, sagði hún ró-
lega.
Skömmu síðar er „réttvísinwi
fullnægt“, og forseti hinna ód;u*ð
legu, eins og Aiskvlos nefnir þa<5,
hafði lokið leik sínum með Tess.
Það væri íreistandi að skrifa
TESS
ins andspænis kröftum himn-
anna, sorgin sem berst eins og
hróp örvilnaðs manns út í vind-
inn. Kirkjutrúin geðjast ho.nurn
ekki né sú þrönga og sjálfs-
ánægða guðsbarnavitund. sem
lét sig engu skipta, þó að himr
færu til helvitis. Auk þess virtist
honum iðulega grimmdin og
hjartakuldinn hreykja sér sem
prúðbúnar dyggðir, er menn kné-
féllu af heimsku eða vana.
Þegar Tess kom út í fyrsta sinn
fyrir rúmitm sextiu árum, vákti
hún geysilega athygii, þó að dóm-
ar um hana væru mjög misjafn-
ir, og enn í dag mun hún vera
einhver mest lesnasta skáldsaga
höfundarins og hefir hver út-
gáfan rekið aðra. Svo sterkum
og vaxandi tökum hefir þessi
skáldsaga náð á samvizku mann-
anna.
Undirtitill bókari»nar á frum-
málinu: „Hrein kona sýnd í réttu
ljósi“, bendir skýrt á markrnið
höfundarins með sögunni. Það
var að berjast á móti rótgrónum
hleypidómum samtímans á þeim
konum, sem hlekkzt hafði á i
ástamálum. Áttu þær sérnaumast
nokkra viðreisnarvon í mannfé-
laginu og var almenningsálitið
það, að enginn heiðarlegur mað-
ur gæti gengið að eiga þær síðan.
Tess er sagan um þetta ,synda-
fall“ konunnar og baráttu henn-
ar fyrir sakleysi sínu og ham-
ingju í miskunnarlausum heimi,
þar sem hún stendur höllum
fæti gagnvart hinu kyninu. Hefir
aldrei áhrifameiri varnarræða
verið skrifuð fyrir „svnduga"
konu, síðan meistarinn mæi'tí:
Sá yðar, sem syndlaus er,. kasti
fyrsta steininum.
Tess er fegursta mærin í þorp-
inu, komin iangt fram i ætt af
hinni fornu D’UrberviIIe-ætt,
sem álitið var að væri með öilu
iiðin undir lok. En þangað sækir
hún þokka sinn og sterkar til:
finningar, enda þar hún af stall-
systrum sínum að atgervi og
glæsileik. Vegna fátæktar for-
eldranna fer hún kornung að
heiman. í vist og er þar svikin á
lúalegan hátt af ungum upp-
skafningi, sem fengið hefir girnd-
arhug á henni, en hún sjálf hefir
ábeit á. Hún flýr burt úr vistinni
heim til foi'eldra sinna með þeirri
tilfinningu, að hún geti ekki
framar litið upp á nokkurn mann.
Barnið, sem hún eignast, deyr.
Er það eiít af hinum mörgu á-
hriíamiklu atriðum sögunnar, er,
hún skírir þetta barn sitt, þegar
það er í andaslitrunum um miðja
nótt, r.ieð systkinin sín litlu ein
að skírnarvottum, því að hún
óttast það í skelfingu sinni, að
annars muni það fara illa: „Harm
ur, ég skíri þig til nafns föðurins,
sonarins og heilags anda. Segið
þið Amen, börn:“ En þrátt fyrir
þetta fékkst sóknarpresturinn
ekki til að varpa rekum á barn-
iði af því að hann efaðist um, að
það hefði verið forsvaranlega
skírt. Meira liðsinni veitti kirkj-
an henni ekki í angist hennar
En af þessum raunum þrosk-
aðist hún andiega, svo að auk
þess sem æskufegurð hennar
blómgast að nýju, ljómar nú af
henni sá innri þokki, sem ein-
kennir marga þá, sem brenndir
hafa verið í deiglu andlegra þján-
inga. I hógværð sinni og hjarta-
hreinJeik fannst henni þó, að aliir
hlytu að iita niður á sig eins og
almenningsálitið bauð. Fer hún
enn á brott til að vinna fyrir sér.
En þar bíða hennar þung öriög.
Eins og hún hafði áður verið flek-
uð af nannlegum ástrsðum. verð-
; ur hún nú fórnarlamb bversdags-
legra dygða. A mjólkurbúinu,
þar sem hún revnir að gleyma
I fortið sinni, hittir hún prests-
■ soninn Angel Clare. Þau fá ofur-
ást hvort á öðru. Og enda þott
hún margsinnis neiti því að giít-
,ast honum. vegna þess að hún
muni setja blett á hann með for-
tíð sirni, k-Rvr hann hana að lok-
j um til samþykkis, enda er ást
. hennar og traust á manninum
1 súö blir.fc áð filbéiffslu likist. Hún
sér að Hýa sirrm við h sna. Þrátt ýmislegt fleira um Thomas
fvrir allt fr.iá*slvndið si!ur siða- Hardy og. skáldsögur hans. En
hræsni stétlar hans í honum eins . lesi menn fyrst Tess með athvgli
og erfðasvndin. að vfc.u ekki jafn- ! og íhugi síðan, hvort ekki mundi
þröng og óhugnanleg eins og í ávinningur að fá margar aðrar
, klerkunum bræðrum hans. en þó sögur hans, sem ekki eru minni
köld og gi imm og óbifanjeg. listaverk, gefnar út á íslenz’rri
Nú fer brúðguminn til Bmsi’.lu þýðingu. Ef enginn annar treysti
og skilur Tess eftir einmana cg ’ sér til, ætti Menningarsjóður að
varnarlausa. þai’ sem hún verður takast þetta verk á hendur.
enn á ný harðýðs i mannaiina að
bráð. I.engi re\’nir hún að bera
þetta með þolinmæði og göfug-
Ivndi, en þegar hún f.æi’ ekkert
bréf frá manni sínum stir.'last
hún að lokum og skri'ar honum
átakanlegt bréf: „Ó Angcl, hvers
vegna hefir þú farið svona óskap
Benjamin Krisíjansson.
ilisbéifS F.H,
HAFNARFTRÐI — 25 ára afmæli
Fimleikafélags Hafnarfjarðar var
lega með mig. Ég verðsku’da það hátíðlegt haldið s.l. laugardag. —
ekki“ o. s: frv. Og í örvilnan Hófst hátíðm með sameiginlegu
sinni og særðu stolti lætur hún borðhaldi 1:1. i síðd. í Alþýðu-
að lokurn að fortölum hins. fvrra ( húsinu.
elskhuga síns, sem af tilviijun | Jón Magnússon setti hátíðina
hefir fundið hana á nv og eltir °8 stjórnaði henni. Gísli Siguiðs-
hana síðan á röndum, og fe” að son flutti minni F.H. Og að því
búnu voru nokkrir menn sæmdir
heiðurstnerkjum. Var það fram-
kvæmt af íormanni félagsins,
Valgeir Ola Gíslasyni. Hallsteinn.
Hinriksson var sæmdur gullmerki
F.H., og er hann sá fyrsti, sem
búa með honum. Hann vildi þó
að minnsta kosti eitthvað gera
fyrir hana og fjölskyldu hennar,
sem var í nauðum stödd. Lífið
var orðið henni einskis virði.
En rétt þegar betta óheillaspor
hefir verið stigið, kemur maður Það hlýtur. Þeir Sigurður Gísla-
hennar heim og er nú ’oúinn að , ^61™ ;;oru ’'erðir
átta sig beíur. Þá blossar 4st að heiðursfelogum Alhr lyrrver-
hennar upp að nvju. - Þegar ; andl formenn felags.ns, voru
maður sá, sem öll bölvr.n lifs i sæ,‘"dir F; a-sta'dmum - og
henaar stafar frá, h!ær að honni ,nokkrir afreksmenn F.fl vom
og storkar henni á þeirri stund, !sænldlr F H-merkinu. Marg.r
sem hennar rétti eiginmaður ’toku tlJ ma!s a hattðmm, svo sem
kemur til að vitja hnnnar á ný. Bened' G' Waage, torseti I.S.I -
bugast hún alveg af hugarkvöl Fela^inu barst Joldl ^afa' A5
borðhaldi loknu, var stigmn dans
sinni og drepur hann í auena-
blikksæði. Niðurlag sögunnar er
stórfelldur harmleikur. Hán eltir
I mann sinn uppi, og þau ráfa út á
heiðina. Hún segir: „Hvers vegna
fórstu burt, hvers vegna gerð-
urðu það, þegar ég elskaði þig
j svona heitt? Ég get ekki skilið,
hvers vepna þú gerðir það En ég
er ekki að álasa þér; bara, Angel,
i viltu fyrirgefa mér. að- ég svnd-
fram eftir nóttu. —G.E.
TriNubáfttfliim gefur
skki á miíin
AKRANESI, 7. des: — Afli stóru
bátanna hérna, laugardag, í gær
gaði gegn þér — núna, þegar ég ’ og í dag, hefur verið 3—4 lestir
hefi vegið hann? Ég var að á hát. Sverrir Guðmundsson. eini
hugsa, þegar ég hljóp á eftir þér, béturinn sem er með þorskanét,
að þú mundir áreiðunlega fvrir- kom með 10 lestir að landi á
gefa mér núp.a, þegar ég hefi gert laugardaginn, nimlega 8 lestir í
það. Það kom yíir mig eins og gær og 3 lestir i dag. Fáir trillu-
skínandi Ijós, að ég gæíi náð þér bátar hafa verið á sjó undan-
aftur með því múti. Ég gat ekki farið vegna storma og ónæðis '
■afborið það lengúf' að missa þig __Oddur.