Morgunblaðið - 15.01.1955, Blaðsíða 11

Morgunblaðið - 15.01.1955, Blaðsíða 11
Laugardagur 15. jan. 1955 MORGVNBLAÐIÐ 11 — Kynnisför Sveins Gunnlnugssonnr ówuróiabson, gr « b Framh. af bl« * , þessum frægu feðrum sínum og lagi 1976. En reyndin varð sú, að Arósa, voru nemendurnir, sem ffliitStlllCiÍ en það er „Gamli bærmn“. 1 víð-1 notuðu sér frægð þeirra. Nýbygg- mannfjöldi í Danmörku var orð-) eru um 1100 iátin syngja þjóð- 'c' 1 ‘ " áttumiklum almenningsgarði, ingar í Ebeltoft eru flestar á öðr- inn 4 millj. 1946, og allar líkur ! sönginn okkar, sem var í danskri f .’fDASTLIÐINN mánudag var borgarinnar, sem er sérlega um stað í bænum. Er ég fór um|eru nú taldar á að 1976 verði þýðingu í söngbókum þeirra, það skipulegur og fallegur, stendur | götur í Ebeltoft datt mér í hug „Gamli bærinn“ umgirtur skógi. í að einmitt þannig hefðu verið „Gamli bærinn" eru 50 gömul göturnar í bæjum Danmerkur, hús, er flutt hafa verið víðs- þær þóttu skáldinu Jens Bagge- vegar að úr landinu og sett þarna j sen svo skáldlegar. Hann var mót í þorp. Sum þessarra húsa eru . fallinn því, er tekið var upp að frá 16. öld. í þessum húsum eru gera götur borga beinar og horn- svo byggðasöfn. I því húsinu, sem réttar og röksemd hans var eitt- nefnist hús borgarstjórans er hvað á þessa leið: „Er nokkurt einna flest samankomið merkra það, sem fagurt er, ferhyrt að muna. Þarna er hús sútarans,1 lögun. Hver hefur heyrt getið um tóbaksspunamannsins, bakarans ferhyrnt ljóð, ferhyrnt faðmlag og malarans, með öllum þeim eða ferhyrndan koss“. tækjum er til hverrar iðnar | heyrði. Göturnar eru krókóttar og steinlagðar, eins og þá var tízka. Úti í gluggunum á húsi tóbaksspunamannsins stóðu munntóbaks og neftóbaksbitar svo liaglega „stæltir“, að raun- verulegir sýndust. Mér var sögð . sú gamansaga, að á síðustu styrj - ] aldarárum, þegar hallæri var um tellar tóbaksvörur, hefði verið gert þarna tvívegis innbrot, til þess að ná þessu gervitóbaki,; sem gert er úr útskornu og lit- ! Uou tré. Um þetta merka safn væri vert að skrifa langt mál, svo sér- j stætt er það. Húsin eru öll úr múrsteini hlaðin í timburgrindur, svokallað „bindingsværk". Er húsin voru flutt varð því að tölu- setja hvern stein og hverja ein- ustu spýtu, og má því nærri geta, h\rað slíkt hefur kostað. Arósbúar halda enn áíram að viða að þessu safni sínu, og sá mannfjöldi orðinn Frá því um 1930 hefur fjöldi skólabarna árlega aukizt um 20— 25 þúsund og má nærri geta, hverjar kröfur sú öra fjölgun gerir til aukins skólahúsnæðis. Þrátt fyrir þessa fólksfjölgun fækkar þó fólkinu, sem landbún- að stundar í þessu mikla land- búnaðarlandi. Nú munu það vera um 100 þús. færri, sem landbúnað stunda j en var í byrjun síðustu styrjald- I að! DANIR STANDA FRAMAR- LEGA 1 MENNINGA- OG MENNTAMÁLUM Aðalerindi mitt til Danmerkur var nú auðvitað að kynnast skól- um og kennslu. Danir standa mjög framarlega 1 í menntunar og menningarmál- um, svo sem alkunna er. Miklu fé er þar varið til uppeldis- og fræðslumála. Síðustu vikurnar er ég dvaldi j í Danmörku hafði ég sérstakt I leyfi fræðslumálastjórans í Kaup- I mannahöfn til að heimsækja al- i þýðuskóla þar í borg. Einnig I hafði ég leyfi skólastjóra í um- dæmum Gentofte og Friðriks- j bergi til þess að heimsækja skóla ! þar. I skóla í Hilleröd kom ég j einnig og var þar oft viðstaddur . kennslu. I Margir skólar er ég kom í eru prýðilegir að útbúnaði öllum. , , Sönderjyllands skólinn á Friðriks ég þess ^getið í dagbloðum nu i j bergi virtist mér sérstaklega vel buinn að öllu því, er til verk- náms heyrir. Skólaeldhús, sauma stofur, trésmíða og málmsmíða stofur og í stofu fyrir leirvinnu barna og unglinga var jafnvel leirbrennsluofn. Efni allt er nem- haust, að þeir stæðu í samning lim um kaup á gömlu húsi, sem til er á Helsingjaeyri. I I HEIMKYNNUM MOLBÚANNA Frá Arósum ferðaðist ég um ] endur þurftu var sífellt tiltæki- ýmsa fegurstu staði Danmerkur. j legt og nemendum veitt það T. d. um nágrenni Silkiborgar til ókeypis. Þessu líkt var víðar. Himinfjallsins, en svo sem kunn- j Margir skólanna, er ég sá voru ugt er er þar frábær náttúru- j nú gamlir og húsakynni ekki fegurð. | sérleg. I nýjustu skólunum var 1 Silkiborg sá ég gamalt skip ýmislegt sérstakt og nýstárlegt er talið, að það sé elzta skipið, j um fyrirkomulag og byggingu. 6em nú er til, og byggt hefur, Tvö nýja sjóla kom ég í, er verið hjá Burmeister & Vain, og byggðir voru á einni hæð, en þar talið er að það félag hafi boðið sem skólarnir voru ætlaðir 1000— Stórfé í bát þennan, til þess að hafa hann fyrir sýningargrip. •— Þetta skip heitir „Heiðlóan“, lítill gufubátur knúður hjólum. Báturinn var settur á flot þarna á Silkiborgarvötnum 24. júní 1861. Er konungsfjölskyldan hefur ferðast þarna um vötnin hefur hún notað þennan gamla og fallega bát. A þilfarinu, var einn farþegastóll, er nefndur er stóll H. C. Andersens, því þetta skip hefur hann notað einnig. 1 Silkiborg kom ég í kennaraskóla, sem er mjög stór og falleg stofn- un. Skemmtilegasta ferð mín frá Arósum var ferðalag um Mols, byggð hinna kunnu Molbúa. A Mols er landslag líklega „stór- ienglegast" eftir því sem um er að gera í Danmörku. Þarna eru sandhæðir, margar grónar lyngi, grasi og skógi. Það er ekki alveg fjarri að landslag minni á Vatns- dalshóla. Sumar þessar hæðir eru nm 140 m yfir sjó. Milli hólanna eru svo bændabýli og gróðurland, og er víst nokkuð vel búið á Mols. Þá kom ég og í borgina Ebeltoft. Þessi borg er ein hin sérstæð- asta í Danmörku og yfir henni hokkur miðaldablær. 1 hinum gamla hluta bæjarins eru lág og gömul hús, „bindingshús“, strá- þök eru á þeim sumum. Gatan er mjó og hlykkjótt. Mér datt í hug er ég fór þar um götuna, að byggt af skólum er sífellt vönt- ekki væri nú ómögulegt, að Mol- ] un á skólahúsnæði, og til er það, búarnir gömlu stæðu nú máske að grípa verður til þess, að nota 1500 varð grunnflötur þeirra æði mikill. Alls staðar, þar sem því verður við komið. eru skólar settir á þeim stöðum, sem fjarri eru hávaða og ysi, inni í sjálfri borg- inni virtist að allt væri gert til þess að gera umhverfi skólanna fagurt og hafa hentuga staði þar sem nemendur gætu verið að leik í stundahléum. Stórir sam- komusalir voru í mörgum skól- um, herbergi fullkomin að útbún- aði til kvikmyndasýninga og leikstarfsemi og ýmissa félags- starfa. 1 sumum þessarra sam- komusala voru sæti fyrir 400— 600 menn. Mér virtist, að í dönsk- um skólum væri all-mikið gert að því, að láta nemendur æfa smáleikrit og þætti við barna og unglinga hæfi og búa þeim að- stöðu til sílks starfs. Barnabóka- söfn sá ég víða ágæt. Við vígslu nýs skólahúss var ég staddur, það var í Bröndby- öster, sem er eitt þeirra hverfa í Kaupmannahöfn, sem er í örum vexti. Vígsluræðuna flutti menntamálaráðherrann danski. Lagði hann mikla áherzlu á, að allt þyrfti að gera til þess að búa æskunni, sem bezt skilyrði til menningar og þroska, og ekk- ert til þess spara. SKÓLAHÚSVANTAR Þrátt fyrir það þótt mikið sé ar, ungt fólk kýs heldur stunda iðnað eða verzlun. En þrátt fyrir þessa fækkun hefur þó framleiðslan af land- búnaði aukist, fyrir aukna véla- notkun og aðra stórbætta tækni við störf. Það, sem mest vakti athygli mina, í skólamálum er það, hve vel virtist vera séð fyrir þeim börnum, sem erfiðasta eiga að- stöðuna vegna lélegra heimila og annarra erfiðleika, sem náms- störfum valda. TREGLÆS BORN A þessu hausti var haldið þing kennara og uppeldisfræðinga í Kaupmannahöfn og voru þar samankomnir uppalendur úr Danmörku Noregi og Svíþjóð. Eitt aðalmálið, sem þar var rætt, var kennsla þeirra barna, sem erfitt eiga með lestrarnám vegna orðblindu. Danir töldu að þar í landi mundu vera alls um 50,000 börn nú, sem liðu við þessa vöntun. Talið er, að fyrir þeim börn-! um er þannig eru stödd, þurfi sérstaklega og vel að sjá. Þau! börn, sem þessu eru haldin verða oft fyrir aðkasti og erti skóla-1 félaga sinna, en þó verður þeim máske enn erfiðara skilningsleysi og ónákvæmni heima á heimil- unum. Eg varði öllum þeim tíma, sem ég gat til þess að vera við kennslu slíkra barna. I flestum skólum eru alveg sérstakar stofur til kennslu fyrir treglæs börn. Þar eru nemendur ekki fleiri en 4—6 í senn og oft um einstaklings- kennslu að ræða. Mikið fannst mér um tækni og tæki, sem not- uð voru við þessa kennslu. A þessu sviði býst ég við að okkur væri mikilla úrbóta þörf. Fyrst og fremst þyrfti að vera aðstaða til þess, alls staðar, að komast eftir því hver börn eru þarna hjálparþurfar vöntunar vegna, og svo þyrfti aðstöðu, þekkingu og tækni til úrbóta. ÞÝÐINGARMIKID KYNNINGARSTARF Eftir að Sveinn skólastjóri hafði sagt framanskráð um ferða- lag sitt, barst talið að því, hve heppileg slík kynni kennara tveggja landa væru. Því kennar- ar hafa, starfs síns vegna, sér- staka aðstöðu til þess að vinna að árangursríku landkynningar- starfi. milljónir. i var hátíðleg stunl. Einn morgun er ég kom í barna skóla í Hilleröd, þegar börnin flykktust að mér til þess að sýna mér mynd af þjóðfánanum okkar, sem þau höfðu verið að teikna. Ég er ekki í nokkrum vafa um það, segir Sveinn að lokum, að ílj'kar heimsóknir, sem sú er ís lenzku kennararnir gerðu í sumai til Danmerkur, eru hinar gagn- legustu og eiga eftir að bera ávöxt í framtíðinni. A þann hátt verður bezt byggð brú milh þjóða. i. kveðja ODDUR er fæddur að Hamri í Reykholtsdal hinn 28. júlí 1883, var hann sonur hjónanna Bjarna Sigurðssonar og Ingibjargar Oddsdóttur, sem þar bjuggu. Kvaddi Oddur þennan heim hinn 3. jan. þ. á. Ég vildi mega færa honum hér nokkur þakkar orð, því ég á honum góðs að gjalda frá því er ég kom fyrst til hans sem lærling- ur 1920 þá öllum ókunnugur hér í bæ, en fékk þær góðu viðtökur á heimili þeirra hjóna er ég aldrei gleymi. Oddur var glað- vær maður og góður húsbóndi bæði á vinnustað og á heimili sínu. Andlátsfregn hans kom mér svo að óvörum að ég varð að marg spyrja hvort þetta væri raunverulega satt, það var eins og ég tryði því ekki að hann gæti dáið. Ég hafði einmitt fyrir stuttu heimsótt hann á vinnustofu hans og var hann þá hinn glaðasti eins og hann átti að sér. Oddur var karlmenni hið mesta og duldi fyrir öðrum harma sína. Þau hjón höfðu eignast fimm börn, dætur tvær og þrjá syni _ sem öll lánuðust vel, en fyrir I öllum barna og unglingaskól- nokkru missti Oddur son sinn um, er ég eitthvað dvaldi í, seg-; Bjarna lækni, og var það honum ir Sveinn, virtist mér mikill þungur harmur. í spaklegum samræðum við næsta götuhorn. Mikið var þarna í búð- um af menjagripum, myndum og póstkortum af Molbúunum, og sýnilega voru íbúar stoltir af þýzka hermannaskála fyrir skóla húsnæði, í bili. Fjölgun er svo ör. Arið 1930 eða um það bil, héldu Danir að fólkstala í landinu næði ekki 4 milljónum fyrr en í fyrsta áhugi fyrir að heyra sagt frá Is- landi og íslenzkum efnum. í viðtali mínu við unglinga hafði ég Islandskort uppi og reyndi eftir getu að veita hlut- læga fræðslu um land og þjóð, eftir því sem knappur tími /eyfði. Þeir menn, sem eiga það að aðalstarfi að móta æskuna til manndóms, eru því allra líkleg ascir til þess að geta baft áhrií til þess að slétta úr misfellurn canda. Kennarar og uppalendui eiga sín sameiginlegu áhugamái og vandamál, sem óháð eru öll um landamærum. Mér fannst það skemmtilegt, ei föndri í 8—9 ára bekk í barna- og unglingaskólann í Risskov við heldur stoltir af að hafa þekkt Margir eru þeir Oddur minn, sem sakna þín. Þú varst svo indæll við alla stóra og smáa, heila og vanheila. Þú hafðir gam- an af söng og eignaðist marga vini þar. Þú nauzt þín vel með bassann þinn á söngpallinum í Fríkirkjunni og glæsilegur varstu. Ekki léstu þig oft vanta í þau 40 ár er þú varst í kórnum. Vini eignaðist þú marga í gegnum starf þitt. og mikið yndi hafðir þú af hesti þínum, sem einnig fékk þér góðra vina. Man ég, hve ég gladdist við þau forréttindi er ég fékk á sunnudögum, að sækja hest þinn í haga. Já virá áttir þú marga og góða gerð frá Fossvogskirkju, útför Ólafs Ólafssonar frá Litluhlíð á Barðaströnd. Fyrir um 30 árum síðan veiktist Ólafur heitinn af berklaveiki, og fór til Vífilsstaða og hefur að mestu leyti dvahð þar síðan. Við sem nú erum komnir á fullorðinsár, erum minnugir þess hvernig berklaveikin lierjaði landið milli 1920 og 1930. Þessi hvíti vágestur fór ekki í mann- greiningarálit og lagði oft að velli sterkustu stofnana. Einn af þess- um sterku stofrium var Ólafur Ólafsson, hann hafði þá stofnað heimili fyrir örfáum árum og bjó þar með konu sinni Guðrúnu Þórðardóttur og áttu þau þá nokkur kornung börn. Þegar þetta skeði var gripið til þess sem þá tíðkaðist hér á landi, heimilið var tekið upp, sem kall- að var, börnunum og konunni komið fyrir á bæjum í sveitinni, og getur hver sagt sér síálfur hvílík reynslustund þetta hefur verið fyrir konuna og börnin og sjúklinginn, sem var að fara á sjúkrahús. Á þessum árum var það hlutskipti flestra sem tóku þessa veiki, að eiga ekki batavon. Ólafur Ólafsson náði aldrei fullri heilsu og varð að halda til á Vífilsstöðum að miklu levti í rúma þrjá áratugi. Hann hafði oft fótavist og bæjarleyfi og var hann þá ávallt glaður og ræðinn og bar sjúkdóm sinn með ein- stakri karlmennsku og hetju- lund. Ólafur Ólafsson eignaðist heim ili hér í bænum á sjúkdórhsárum sínum, hann stofnaði til nýrra kynna á Vífilsstöðum og bjó með seinni konu sinni þegar hann hafði leyfi frá sjúkrahúsinu, og varð það mikill raunaléttir fyrir hann að eiga öruggt athvarf þeg- ar hann dvaldi í bænum. Ólafur Ólafsson kom að Vifilsstöðum þegar hvíti dauðinn hjó stærri skörð í raðir þjóðarinnar en. nokkur annar sjúkdómur hefur gert á þessari öld. Allflestir sem með honum lágu fyrstu árin, eru nú horfnir héðan, Þessi störi og glsðlyndi maður sem enginn hugði líf fyrir 30 árum, varð sá lánsmaður mitt í sjúkdómi sín- um að sjá hilla undir þann dag að berklaveikinni yrði útrýmt vegna einhuga samstöðu þjóðarinnar um berklavarnir og byggingu Revkjalundar sem nú má segja að sé óskabarn allrar þjóðarinn- ar. Ég átti því láni að fagna að kynnast Ólafi Ólafssyni fyrir um 20 árum síðan, er hann var í leyfi frá Vífilsstöðum, vestur á Barða- strönd og man ég það hvað við unglingarnir vorum hændir að honum, er.da hafði hann alltaf einhvern fróðleik að miðla okk- ur úr hinum stóra heimi. Þótt hann dveldi langdvölum á sjúkra húsi var sjóndeildarhringur hans stærri og víðari en margra, sem heilbrigðir eru og víða ferðast, og minni og frásagnarlist hans með ágætum. Bið ég svo guð að blessa minningu þína, Ólafur minn. Þú stóðst eins og klettur og bugaðist aldrei þótt holskeflur sjúkdóms og rauna brytu á þér um þriggja áratuga skeið. Að síðustu sendi ég öllum ást- vinum þínum nær og fjær, inni- lega samúð. V. V. þig. Ég þakka þér, að þú tókst á rnóti mér eins og syni þínum og lést þér að öllu annt um mig meðan ég dvaldist á heimili þínu, og þú varst mér æ sfðan jafn kær. Þú breyttist aldrei, varst mér íalltaf jafn eftirlátur. 1 Með hjartans þakklæti, farðu sem gleyma þér ékki en eru öllu .ve'- óuð geymi þig. Hersveinn.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.