Morgunblaðið - 17.03.1955, Blaðsíða 9

Morgunblaðið - 17.03.1955, Blaðsíða 9
Fimmtudagur 17. marz 1955 MORGVNBLAÐItí S Paasikivi vann hinn erfiöa frið Finna FORSETI Finnlands, Paasikivi, er nú 85 ára. Manna á meðal í daglegu tali er hann oft nefnd- ur „karlinn“. í því gælunafni er enginn meðaumkvunartónn og enginn vingjarnleg afsökun á að menn klæddir í einkennisbúninga hann sé orðinn gamall þó hans j hins heimsfræga finnska hers. ÞjóÖin dáir hann eða hefur beyg af honum en aílir bera virðingu fyrir honum, enda stýrir hann rikisskútunni örugglega i gegnum brim og boða sé minnzt sem aldurhnigins manns á sama hátt og minnzt er Churchills og Adenauers og þeir kallaðir aldurhnignir fyrirmenn. í orðinu felst að þeir séu valda- miklir, reyndir stjórnmálamenn, er þrátt fyrir háan aldur halda stjórnartaumunum í hendi sér. Það er mikil og einlæg virðing fyrir forsetanum Paasikivi meðal allrar finnsku þjóðarinnar og í öllum stjórnmálaflokkum. — Um margt eru menn ósammála í Finnlandi, en þegar minnzt er á forsetann eru allir á einu máli. Á hörmungardögum finnsku þjóðarinnar kom hann frain, eins og hinn mikli alhliða björg- unarmaður. Þessu gleymir eng- inn. Á erfiðleikaárunum eftir friðarsamningana kom hann fram sem binn fjölvísi, ráðsnjaili og valdamikli stjórnandi. Hann er það enn í dag, þó nú séu frið- samir tímar. ★ GLEYMIR ENGUM SMÁATRDDUM En það er fyrst og fremst fyrir háns aðgerðir, að tímarnir hafa batnað með finnsku þjóð- inni. Menn mega ekki halda, að þó hann hafi sigrast á aðalatrið- unum um tilverurétt þjóðarinn- ar, þá hafi hann gleymt smáatrið- unum í stjórn sinni. í forherberginu mæti ég per- sónulegum þjóni forsetans í við- hafnarbúningi ofursta. Hér eru engir óeinkennisklæddir kamm- erherrar. Hér eru fulltrúar fyrir gráklæddan her Finnlands, er hafa tekið sér það heiðursverða hlutverk að vera varðmenn og þjónar forsetans. Táknræn er þessi niðurröðun er ber vott um þakklæti. Varnarliðinu er fækk- að samkvæmt ákvörðunum frið- arsáttmálans, en það er til staðar allt fyrir það og verki þess á hættunnar stund er ekki gleymt. Hér er ekki um að ræða neitt leppríki, heldur frjálsa og full- valda þjóð. Og nú sezt ég fyrir framan „karlinn". Ég kem strax auga á, að hann er grennri en maður ræður af myndum, en einkum vekur það furðu mína hversu fjörmikill hann er í tali og alúðlegur. Andlegt fjör Paasi- kivis hefur ekki látið á sjá af reynslu áranna og byrðum örð- ugleikanna. Hann hefur hin fjölbreyttustu viðfangsefni á takteinum, frá fjármálum til bókmennta. Fortíð hans rifjast upp í samtíð. STJÓRNARSKRÁIN VEITIR HONUM MIKIL VÖLD í daglegum störfum sínum ALHLIÐA UPPELDI OG MENNTUN Hann hefur komið víða við. Forseti Finnlands ólst upp á fá- tæku heimili í sveit. Þetta er sig- ur lýðræðisins, því að enginn Finni er útilokaður frá því fyrir- fram að verða forseti Finnlands. Það veltur eingöngu á persónu- legum dugnaði hvers og eins, hvort menn ná svo langt, og þessi hefur hann jafnan auga á hverj- ^ aicjurhnigni herramaður hefur um fingri, stjórnarlög Finna veita forsetanum mikil og margvisleg völd. Paasikivi er ekki feiminn við að nota sér yald sitt í mörg- um greinum. En hann lætur ekki bjóða sér að undirrita hvað sem er og veit nákvæmlega deili á hinum margvíslegustu hlutum. Sækir tölur og staðreyndir úr alvísmálum huga síns og úrskurði ‘ sína frá öruggri vissu um hvað eina. Hvort sem um er að ræða stjórnmál almennt eða stjórnar- störf eða almenn menningarmál. Hann er elskaður sem forseti en öðrum þræði hafa menn beyg af honum, en allir virða hann mikils. Þjóðin skoðar hann sem jötunefldan í andlegum og lík- drýgt dáðir á fjarskyldustu svið- um. í ungdæmi sínu lagði hann stund á hljóðfæraslátt, var á tímabili svo hrifinn af bókmennt- um, að það leit út fyrir, að hann ætlaði að leggja stund á þær, en hann áttaði sig og gaf sig að lög- fræðinni í staðinn. Varð dr. jur. og skrifaði um utanríkismál í hið stóra finnska hægri-blað, IJusi Suomi, sem hann alltaf er í vin- áttutengslum við. Varð stjórn- málamaður, bankastjóri og við- aði að sér fróðieik úr öllum átt- um. Bókasafn hans er framúrskar- andi og blaðasafnið sömuleiðis. Hann fylgist með í Norðurlanda^ amlegum skilningi. Hann hefur , blöðunum, enskum blöðum og eldlegt skaplyndi, og þeir, sem verða fyrir barðinu á skaplyndi hans, fá að kenna á því, ef hann beitir sér, en að öðrum þræði er hann ljúfmennskan sjálf. * RÍK SKAPGERÐ Þekking hans og mannvit forða honum frá því að hlaupa nokkru sinni á sig. Þrátt fyrir hörkuskap hans getur hann verið brosmildur, ef honum býður svo við að horfa og hlær þá hjartan- lega, er hann gerir að gamni sínu, sem drengur væri. Hann hefur þýzkum og einkum í rússneskum og því, sem fer fram í löndum þessarrSf þjóða. Oft gerir hann þeim, sem sækja fund hans, hneisu með því að vitna til greina og bóka, sem menn ættu að hafa lesið, en ekki komið í verk. ★ MÁLVERK FRÁ LIÐNUM TÍMUM Þessi fjörlegi, aldni maður er einnig fullur áhuga fyrir mál- verkum og list allskonar. Sjálf- ur sýnir hann mér málverkin á veggjunum, sem eru flest eftir gaman af kímnisögum og kemur nafnfræga málara. Hann leiðir oft oiðum að hnyttnum setning- mjg lnn j salj sem hann hefur til um. Kímnin er alltaf við hend- ina í vopnabúri hans. Þrumuveð- ur og sólskin. Mannvit og létt- lyndi skiptast á í skaplyndi hans, ósvikinn myndugleiki og við- felldin mannúð. Hann er óvið- jafnanlegur maður. ★ GRÁKLÆDDIR HERMENN FINNLANDS Paasikivi, forseti, hefur sýnt mér þann heiður að taka á móti mér í viðtal. Vagninn okkar ekur upp að höllinni, við endann á Esplanad-götunni, rétt hjá höfn- inni. Höfnin er tillukt af miðs- vetrarís. Fyrir framan innganginn halda varðmenn byssum um öxl. Her- sérstakra afnota, en þar hanga á veggjunum málverk af forseta- frúm Finnlands. Hann bendir mér á málverkið af sinni eigin frú með augljósu stolti. Hann hefur sannarlega ástæðu til að vera hrifinn af henni. Sé forset- inn óviðjafnanlegur þá er for- setafrúin það ekki síður. Er Finn- ar héldu þjóðhátíðardag sinn há- tíðlegan í des. s.l., dansaði for- setafrúin þangað til kl. 1 um nóttina — en hún er nú líka „að- eins“ 75 ára. Yfir vinnuborði Paasikivis hangir málverk, er vekur athygli mína sérstaklega, af því að stór, danskur, klofinn fáni er mest Tiltrú, traust á gefin loforð — hvort sem um er að ræða mikil- væg atriði eða smámuni. Finnarnir hafa haldið' þeirri stefnu. Og þeir hafa borið sigur úr býtum í allri neyðinni og harminum. Hvergi meðfram jára tjaldinu nema þarna hefur dreg- ið úr viðsjám milli austurs og vesturs. ★ VINATTA OG SJÁLFSTÆÐI Paasikivi-línan: Það er trúin á að mögulegt sé að skapa jafn— vægi milli vináttu við Rússland og algjörs sjálfstæðis. Margir voru reikandi í þeirri trú, er"til- raunin hófst. En nú hefur reik- andi trú breyzt í trúartraust. — Ótti Rússa við Finna hefur sjatn- að. Það er engin hætta á ferðum, einkum þar sem engin hernaðar- leg hætta stafar af Finnlandi, er mun halda skuldbindingar sínar til hinnar síðustu kommu. Þetta táknar ekki, að Finnar hafi orðið háðari Rússlandi. Þegar erlend blöð birta þesskonar fréttir, veld- ur það Finnum og hinum aldur- hnigna forseta þeirra mikillar gremju, því að hér er ekki rétt með farið. Rússar hafa undan- farið hegðað sér eins lýtalaust og Finnar. Utanríkisverzlun Finna við Rússland er í dag minni en rétt eftir stríðið. Atvinnulíf Finna byggist á verzlunarvið- skiptum við bæði Ráðstjórnar- ríkin og Vesturveldin. En viðskiptin við Vesturveldin hafa farið vaxandi. Aðalvanda- mál Rússa í heimsstjórnmálun- um er Þýzkaland, og möguleik- inn á því að voldugt Þýzkaland rísi upp við landamæri Rússlands í vestri. En það er ekki og getur aldrei orðið vandamál sambæri- legt við það, sem Finnar eiga hlutdeild að, eða munu eiga hlut- deild að. Finnsk stjórnmálastefna miðar að vináttu við Rússland og algjöru hlutleysi. Séu Finnar ins. Forsetinn fylgir augnaráði sendinefndina er fór til Moskvu Spurglri hvort finnsk-rússneki Hinn áttræði forseti Finnlands — Joho Kusti Paasikivi. mínu og verður kíminn, en gerir árið 1939, en þrátt fyrir hörku- síðan grein fyrir því, sem mynd- j dugnað sneri hann heim án þess in táknar. Edenfeldt málaði það að fá leiðrétting sinna mála. árið 1890 í Kaupmannahöfn. — ! Hann stóð í fylkingarbroddi í Fremst ó málverkinu er danskt | vopnahléssamningunum árið ’40. herskip með blaktandi, klofinn Þegar friður var loks kominn á, fána við hún, í baksýn er snekkja j varð hann sendiherra í Moskvu. rússneska keisarans með Alex- Og er hörmungarnar steðjuðu andersfánann við hún yfir aftur- enn á ný að Finnlandi árið 1943, stafninum. Þegar málverk þetta leitaði hann á náðir frú Kollon- var málað, var forsetinn enn ; tay í Stokkhólmi. Og aftur var ungur, fátækur stúdent. Að vissu ; það Paasikivi, er var leiðtogi leyti er það táknrænt, að einmitt j vopnahlésviðræðnanna í Moskvu þetta málverk hangir yfir vinnu- ■ og undirritaði hina hörðu skil- borði hans, en í öllu lífi hans hef- ur Rússland alltaf verið „í bak- sýn“, og hann hefur — andstætt mörgum öðrum — aldrei gleymt því, og að allar ráðstafanir og ákvarðanir varðandi land og þjóð varð að taka með það fyrir augum, Rússland á keisaratímun- um eða Rússland á tímum komm- únista. Rússland er hinn ævar- andi nágranni. Málverk frá lið- inni öld, vegvísir líðandi aldar. mála. HONUM AÐ ÞAKKA AÐ SKILMÁLARNIR URÐU EKKI HARÐARI I Allir vita, að það var aðal- 1 lega Paasikivi að þakka, að skil- yrðin urðu ekki enn harðari en þau voru. Hann þekkti Rússana, talaði mál þeirra og skildi sálar- líf þeirra. Þrátt fyrir háan aldur hafði Paasikivi nótt eftir nótt þrek til þess að hitta þá, berjast við að draga úr hörðustu kröfum þeirra, láta undan, þegar ekki var annars úrkosta, vera ætíð reiðubúinn að taka þátt í hátíða- landfræðilega stöðu sína. Þetta j höldum, hann varð að geta beitt ★ RUSSLAND — ÆVARANDI NÁGRANNI Það er ekki hægt að hlaupa af sér skuggann sinn, né heldur er raunyeruleikinn, staðreynd, sem hinn mikli föðurlandsvinur og raunsæismaður, Paasikivi, fvrir sig öllum tilbrigðum skap- lyndis síns — einnig kímni sinni. Hann hefur hitt Stalín oftar en hefur aldrei gleymt. Á langri ævi tíu sinnum og átt viðskipti við hefur það því verið skerfur hans j Molotov um fimmtíu sinnum. Og til sögu Finnlands að móta og Rússarnir báru tiltrú til hans, hafa forystu um afstöðuna til þeir treystu honum — en það er Rússlands. Þau tímaskeið hafa j ekki auðvelt að ávinna sér ! land við Norðurlöndin, og forseti runnið yfir Finnland á siðari ár- traust þeirra. Síðan vopnahlés- j Finnlands fór yfir þessa brú, um, er viðskiptin við Rússland j samningarnir voru gerðir hefur j meðan það átti ekki enn almenn- vináttusamningurinn skuldbindi þá ekki sérstaklega, er svarið neikvætt. Samningurinn er snið- inn eftir Paasikivi-línunni. Rúss- arnir áttu uppástunguna að samn ingum. Finnarnir sömdu textann. ★ EF EKKI VÆRU TIL FINNAR AF SÆNSKUM ÆTTUM, YRÐUM VIÐ AÐ „ÚTVEGA“ ÞÁ . .. En það er ekki aðeins í þessu meiriháttar vandamáli, sem „karlinum“ hefur tekizt að koma á sættum og friði. Þetta gildir jafnframt um þjóðernisvandamál ið. Hér er einnig um Paasikivi- línu að ræða og almennan stuðn- ing við hana. Þegar „tungumála- striðið“ stóð sem hæst á fjórða tug aldarinnar, var Paasikivi, þó að hann væri sjálfur hreinrækt- aður Finni, mjög andvígur hinni einstrengingslegu stefnu þjóð- ernissinna. Forsetinn dregur enga dul á, að hann er jafnvígur á tvö tungumál og að hann telji það mikið happ, að dregið hefur úr rignum milli þjóðernisflokkanna tveggja í Finnlandi. Að hans áliti eiga Finnar að vera jafnvígir á tvö tungumál, menntaðir Svíar i Finnlandi hafa alltaf getað talað finnsku, og það fer nú vaxandi, að menntaðir Finnar læra ekki aðeins sænsku til málamynda, heldur auka þekkingu sína á sænskri tungu eftir föngum. — Þetta ér sú brú, er tengir Finn- hafa ekki verið eins vandasöm. hann verið vakinn og sofinn í því Þegar þannig stóð á sýslaði Paasi kivi við önnur störf í þágu þjóðar sinnar. En þegar Rússland einu sinni enn gnæfði í baksýn, vold- ugt og ógnandi, sneri hann enn einu sinni við blaðinu. Hann haf ði forystu um vopnahléssamning- ana við Rússland árið 1920. Hann áberandi í litbrigðum málverks- var meðal annarra skipaður í að stýra stjórnmálastefnu Finn- lands þannig, að traust það er Rússarnir báru til hans persónu- lega, gæti orðið til þess að þeir treystu þjóð hans og landi. Þetta er Paasikivi-línan í finnskum stjórnmálum. Enginn ábyrgur maður í Finnlandi nútímans myndi óska eftir breyttri stefnu. um vinsældum að fagna. Hann hefur alltaf haft hugrekki til að bjóða óvinsældum byrginn. Þess vegna er hann nú enn vinsælli: Virtur og dáður. Einu sinni lét hann svu ummælt: „Það einasta dapurlega varðandi finnsku Sví- ana er, að þeir skyldu vera innan við milljón, aðeins 350 þús.“ Framh. á bls. 11 ;

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.