Morgunblaðið - 06.04.1955, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 6. apríl 1955
MORGUNBLAÐIB
7—
Sjötugur í dag:
W. Th. Möller í
póstafgreiðslumaður og símstjóri,
!Br sjötugur í dag.
Fyrstu kynni mín af Thomasi
voru þau, að skömmu eftir að
hann flutti til Stykkishólms, eða
haustið 1907, sá ég hann ungan
Og glæsilegan á göngu í þorpinu.
Eg var þá 10 ára snáði, að leik
með jafnöldrum mínum, en snjór
Hýfallinn. Fékk ég löngun til að
kasta snjókúlu í Thomas, hvað
ég gerði — en hann brást skjótt
Við og náði mér, þótt ég sýndi
fyllstu viðleitni til að komast
undan. Gaf hann mér þá ráðn-
jngu, sem ég verðskuldaði.
Kynni mín af Thomasi áttu eft-
ir að verða meiri, betri og með
jjðrum hætti. Eg vandist af því
að kasta í hann snjókúlum —
Og er ár liðu myndaðist með okk-
Ur vinátta, sem aldrei hefir kom-
ið snuðra á.
Thomas er fæddur á Blönduósi
6. apríl 1885, sonur heiðurshjón-
anna Jóhanns G. Möller kaup-
manns þar og konu hans Alvildu.
fædd Thomsen. Var það heimiii
Ósérhlífinn hugsjónarmaður, Guðmundur Jónsson garðyrkjum.
Vill koma upp minningarlund-
um merkra íslendinga
Djúpadal. Börn þeirra eru: Guð-
rún, sem vinnur við Landssím-
ann í Rvík, Ottarr, fulltrúi hjá
Eimskipafél. íslands og Jóhann,
skrifstofustj. hjá O. Johnson &
Kaaber. Seinni kona Thomasar
rómað fyrir ggstrisni og höfð- j er Margrét Jónsdóttir bónda á
ingsskap. Á heimili foreldra Suðureyri. Börn þeirra eru: Agn-
einna dvaldi Thomas að mestu ar kaupm. í Rvik, Kristín og
í hópi mannvænlegra systkina, William Thomas, sem enn dvelja
þar til hann hvarf að námi við í foreldrahúsum. Styrkustu stoð-
.Verzlunarskóla íslands. Lauk ir þjóðfélagsins eru góð heimili.
hann námi við skólann vorið Thomas hefir átt ágætis heimili
1907. Réðist hann það sama ár að frá fyrstu tíð, enda hafa báðar
Verzlun Sæm. Halldórssonar í
Stykkishólmi, til þess, meðal
annara starfa, að hafa með hönd-
um póstafgreiðslustarfið í Stykk-
ishólmi. Dvaldist hann á vegum
Verzl. Sæm. Halldórssonar, þar
til 1910, að hann gerðist póst-
konur hans verið honum sam-
hentar um uppeldi barnanna, sem
orðið hafa hinir nýtustu þjóð-
félagsborgarar — og þau tvo sem
enn eru í foreldrahúsum lofa
góðu, hvað það snertir.
Thomas er gleðimaður, söng-
afgreiðslumaður í Stykkishólmi. elskur og listhneigður — og hús
Er síminn var lagður til Stykk- 1 hans er opið vinum og kunn-
ishólms 1912, gerðist Thomas ingjum. Margar ánægjustundir
einnig símstjóri. Þó Thomas væri hefi ég og aðrir Stykkishólms-
einhleypur á þeim árum, voru búar notið á heimili þeirra hjóna.
Störf þessi það illa launuð, að j Thomas hefir verið sæmdur
hann varð að vera sér út um riddarakrossi Fálkaorðunnar. —
ýms aukastörf, aðallega verzlun- j Hann hefir nú látið af aðalstörf-
arstörf, til að geta lifað sóma-' um sínum. Við, sem lengst höf-
samlegu lífi. Launakröfur og um dvalið með honum og þekkj-
kjarabætur voru ekki háreistar í ( um hann bezt, óskum að hann
þá daga. Breytingar á þessum og kona hans eigi enn eftir að
sviðum í þjóðfélagi okkar hafa dvelja mörg ár í byggðarlaginu,
Orðið miklar og góðar, enda hafa Þar sem hann hefir unnið æfi-
efnahagsleg umskipti leitt þjóð- starf sitt — verið ráðholJur vin-
ina fram á leið, til manndóms og um sínum og fyrirmynd um hóf-
írama. j semi. Er ánægjulegt að minnast
Thomas hefir dvalið í Stykkis- slíkra manna og holt fyrir hvert
hólmi síðan 1907 — og hefir hann byggðarlag að eiga marga slika
því fylgzt með þroska kauptúns- ; syui-
ins og átt ríkan þátt í ýmsum j Heill og sæmd fylgi þér, vin-
framfaramálum þess í nær hálfa ur minn, eins og verið hefir til
öld. Thomas átti sæti í hrepps- þessa.
nefnd í nær 20 ár, í sáttanefnd Sigurður Ágústsson
yfir 30 ár, 'i yfirkjörstjórn síðan
1922, í hafnarnefnd um 20 ár,
lengst af formaður, í skattanefnd
6 ár og í stjórn Sparisjóðs Stykk-
ishólms í nokkur ár. Hann var
form. Sjúkraskýlisfélags Stykk-
ishólms og í nefnd þeirri, sem á
vegum hreppsnefndarinnar
Sæmdi við St. Fransciscusregl-
una um byggingu hins ágæta
spítala í Stykkishólmi, er komið
hefir byggðarlaginu að miklum
notum. Eg sem þessar línur rita
hefi átt því láni að fagna, að
vinna að mörgum málefnurn
Stykkishólms með Thomasi.
Dugnaður Thomasar og skyldu-
rækni í öllum störfum hefir verið
frábær. Hann er einn af gamla
skólanum. Húsbóndahollustan er
honum svo í blóð borin, að ötl
störf er hann hefir unnið fyrir
aðra hafa verið honum svo í blóð
borin, að öll störf er hann hefir
unnið fyrir aðra hafa verið þann-
ig af hendi leyst, að ekki verður
betur á kqsið. Hvert það verk,
sem honum var falið, átti öruggt
brautargengi. Við samstarfsmenn
hans og flokksmenn höfum
margt af honum lært á langri
leið, þó að við á stundum gagn-
rýndum hann fyrir ráðríki í
störfum. Ráðríki hans var raun-
ar þess eðlis, að hann hefir á
AðaHundar Krabba-
meinsiél. Hafnarfj.
HAFNARFIRÐI — Aðalfundur
Krabbameinsfélags Hafnarfjarð-
ar var haldinn fyrir skömmu.
Stjórnin var endurkosin, en hana
skipa Bjarni Snæbjörnsson for-
maður, Páll Böðvarsson ritari og
Guðjón Gunnarsson gjaldkeri.
Formaður minntist nokkuð á
baráttuna við krabbameinið hér á
landi. M. a. á nauðsyn þess, að
Krabbameinsfélag íslands yrði
það sterkt fjárhagslega, að það
mætti koma sér upp rannsóknar-
stofu og lækningastöð fyrir
krabbameinssjúklinga. En eins og
öllum má ljóst vera,. er mjög
mikilvægt, að slíkir sjúklingar
séu rannsakaðir við hin fullkomn
ustu skiiyrði, því að krabbamein-
ið væri nú algengasta banamein-
ið hérlendis. Væri mjög mikils
um vert, að deildum innan
Krabbameinsfélags íslands yrði
fjölgað.
Þau Ingibjörg Ögmundsdóttir
og Theódór Mathiesen voru kos-
vallt kosið að ganga heill að in til þess að mæta á aðalfund
hverju starfi — hálfvelgja í af-
Stöðu til mála hefir verið honum
andstyggð.
Thomas er tvíkvæntur. Fyrri
kona hans var Kristín Sveins-
dóttir trésm.m. Jónssonar frá
Krabbameinsfélags íslands.
— G. E.

BEZT AÐ AVGLfSA
I MORGVNBLAÐINV
t
FYRIR nokkrum dögum hitti ég
Guðmund Jónsson garðyrkju-
mann, sem búsettur er á Akur-
eyri. Hann hefur það markmið að
koma upp minningarlundum um
merka Norðlendinga og vinnur
ötullega að því starfi. Spurði ég
hann að því, hvernig þessu verki
miðaði áfram og sagði hann mér
við þetta tekifæri hver eru upp-
tök að þessu óeigingjarna starfi
hans. En hann hefur nú þrjá
minningarlnndi í taamu, reitinn
að Grýtu i Eyjafirði, sem til-
einkaður verður Jóoi Arasyni,
reitinn að Bólu í Blönduhlíð fyr-
' ir Hjálmar skáld og Elínargarð-
inn svonefnda við Kvennaskól-
ann á Blönduósi, ti1 minningar
um Elínu ;álugu Briem, er var
fyrsta forstöðukona við hinn
húnvetnska kvennaskóla, sam-
tímis því sem hún var forgöngu-
maður kvennafræðslunnar í land
inu.
j — Ég hef heyrt að þú hafir
j verið til lartgframa erlendis, segi
j ég við Gu5mund.
28 ÁR í DANMÖRKU
| — Ég fó’ til Danrnerkur árið
1918 og lærði þar garðyrkju-
störf í Lyngby á Sjálandi norð-
an við Kaupmannahöfn. Að námi
mínu loknu starfaði ég sem sjálf-
stæður atvinnurekandi, tók að
mér að skipuleggja garða fyrir
fólk og rak jafnframt gróðrar-
stöð fyrir plöntuuppeldi. Nægi-
legt var fyrir mig að gera þar í
landi og undi ég yfirleitt vel hag
mínum. En ef styrjóldin hefði
ekki skollið á eftir 1940 býst ég
! við, að ég hefði horfið heim þrem
) ur árum f vrri því þá fór heim-
i þráin að gera fyrir alvöru vart
1 við sig hja mér. Lengst af á ár-
um mínum erlendis hafði ég lít-
ið samband við íslendinga, enda
' var ég orðinn næsta óvanur að
tala íslenzKu þegar ég loksins
kom heim.
Er ég kom til íslands haustið
1946 undraðist ég mjög hversu
miklar brevtingar hefðu orðið á
þjóð minn'. á þessum tiltölulega
j stutta tima Mér þótti landið hafa
breytt um svip, en sérstaklega
fannst mér þjóðin veia öll önnur
en hún var Ég tel mig engan
afturhaldsmanri, en mér finnst
að á þeim 28 árum sem ég dvaldi
erlendis að íslenzka pjóðin hafi
gerst helsl til fljótfær i breyt-
inga átt, tekið upp nýja siði sem
ekki allskostar eru gagnlegir.
ÞAR BJÓST ÉG VIÐ
VAXANDI SKÓGI
I Þegar ég kom í Eyjafjörðinn
tók ég að vinna hjá Kaupfélagi
Eyfirðinga á Akureyri, i garð-
yrkjustöð þess við Brúnalaug í
Kaupangurssveit. Fyrsta sumarið
sem ég dvaldi hér, eftir heim-
komuna fór ég að heimsækja
æskustöðvar mínar í Skagafirð-
inum. Mér lék sérstök forvitni
á að skoða hina nýju skógrækt
sem ungmennafélögin unnu að
áður en ég fór að heiman. Mér
var það minnisstætt að miklar
vonir voru við þessar nýju til-
raunir tengdar, sérstaklega lék
mér forvitní á að vita hvernig
trjáræktinni hefði reitt af, sem
ég bjóst /ið að hefði komist á,
að Reykjum í Tungusveit i Skaga ,
firði. Búhöldurinn merki, Jóhann
Pétursson, að Brúnastöðum í!
Lýtingsstaðahreppi, hafði fyrir
nokkrum crum áður en ég fór, |
gefið landsspildu á eignarjörð
sinni að Reykjum tii skógrækt- j
ar og haíð'. ég oft hugsað um
þennan luud sem þar mundi ris-
inn.
' HEIMSÓKN AÐ REYKJUM
( Að Reykjum í Tungusveit vissi
ég að æskuvinur minn og fyrr-
þú yfirunnið þessa erfiðleikafc i
Eftir því sem mánuðirnir og áriro
liðu, varð ég sannfærðari um að
þessi hugmynd væri svo sjálÍTijJi
sögð, og vinsæl til framkvæmdfej
að það skipti ekki aðalmáli, hygxtu
mikið heíði áunnizt meðan égvii
væri uppistandandi. Því aldrtjL
færi það svo, að ekki tækju aðr«-
ir upp þráðinn, þegar ég félli, r:
frá. - • ,
UNDIRTEKTIR EYFIRÐINGA
33
Guðmur.dur Jónsson.
verandi leikbróðir, Jóhannes
Kristjánsson, bjó og fór ég rak-
leitt er ég heimsótti Skagafjörð-
inn, heim til hans. Um kvöldið
er ég kom þangað, b.iðst eg gist-
ingar hjá þessum fornkunningja
mínum, en ég varðist að minnast
á skógræktina. Morguninn eftir
læddist ég út úr íbúðarhúsinu á
meðan fólk var í svefni, því ég
vildi vera cinn þeigar ég sæi trjá-
lund Jóharms á Brúnastöðum í
fyrsta skipti.
Ég get ekki lýst þeim vonbrigð-
um er ég \ arð fvrir, er ég kom
á staðinn, því þar reyndist eng-
inn trjágrcður Fékk ég seinna
að vita, sið þar hefði aldrei nein
gróðursetning farið fram Og bú-
ið var að *aka gjöfina aftur frá
ungmennafélaginu, þar sem sýnt
var, að h>m hafði a'drei komið
að tilætluðum notum. Mér var
reikað upp á hól skammt frá
staðnum. þar sem ég í æsku var
vanur að leika mér með iafn-
öldum mínum, meðan bændur
sveitarinnar skeggrændu um sín
áhugamál. Veður var yndislegt
þennan morgun, sólin var að
koma upp, er ég horfði yfir hina
fögru sveit. Hugleiðingar mínar
frá þessum morguni eru Ijóslif-
andi fyrir hugskotssjónum mín-
um enn, en ég hirði ekki um að
rekja þær. því sjáifsagt hljóp
hugmyndaflug mitt með mig i
gönur þá morgunstund. Þá var
mér ljóst að ekke.t ávannst,
einkis ávinnings var að vænta á
þessum stað til að ni ýða landið
og varðveita minningu rnerkra
manna.
En það +ór fyrir mér eins og
skáldinu Matthíasi .Tochumssyni
er hann lýsti i hinu gullfallega
Skagafjarðarhéraði, að hann var
í vanda ,hvar hann ætti að
byrja“ og vegna þess tók ég enga
ákvörðun um framtíðarstarf :nitt
hvaða staður ætti að verða fyrir
valinu. En ekki leið á löneu þang-
að til það rar.n upp fyrir mér
að ég skv.d' velja fy* .r minnmg-
arlund stað sem helgaður er
mfnningu Jóns Arasonar. Og þá
var ekki að sökum að spyrja, að
Grýta, fæð-ngarstaðu* .Tóns Ara-
sonar, var sjálfsagður. Því þar
sleit Jón Arason barnskónum en
bernskusteðvarnar eru öllum
kærastar.
Þó ég væri svo laugt kominn
að velja mér þennan stað flýtti
ég mér ekki að heíiast handa.
Mér varð það ljóst að miklir
erfiðleikar vrðu á því að hrinda
þessu verki í framkvæmd.
HEFST IIANDA MEÐ
MINNINGASTUND
JÓNS ARASONAR 1949
Það var ývrst árið 1949, að ég
byrjaði að vinna að framkvæmd-
um, við þessa fyrirætlun mína.
Dag eftir dag, viku eftir viku,
mánuð eft;r mánuð, iagði ég fyr-
ir mig þessa spurningu: Getur
Haustið 1949 auglýsti ég að ég
mundi haida fyrirlestur, eftijc Vf
messu á Munkaþverá, og skýrg^
þar málefni, sem mundu vekjji....
áhuga allrn sóknarbarna Þarl.œ
þegar stutidir liðu.
Fyrirlestri minum um minr^ ^
ingarlund Jóns Arasonar vaj^,,
mjög vel tekið Kosnir voru íjór-
ir menn i nefnd til að vinna að
r ^L'fg
framkvæmdum Hlu u kosningu",;
þeir Garðar Halldórsson oddvi|i ,
á Rifkelssíöðum, sóknarprestuf-
inn sr. Benjamín Kristjánsson,
Guðmundur Sigurgeirsson bóndi
að Klauf : sömu sveit, en hanp
var formaður ungrnennafélágs
sveitarinnar og ég.
FENGUM LANDIÐ
AÐ GRÝTU GEFINS
Stuttu eftir fundinr. sá ég að
tala nefndarmanna var óhentug.
Við þurftum að vera fimm og
fannst mér viðeigandi að þa,r
væri ein kona. Snéri ég mér þvi
til frú Gunnfríðar Ber.ediktsdótt-
ur frá Bjórk, sem þá var for-
rnaður kvenfélags sveitarinnar,
og bað lrana að koma í nefndiná
með okkur Gerði hún það fús-
lega. Nefndin skipti svo með sér
verkum. Gerðist ég formaður,
Garðar Halldórsson gjaldkeri ög
sr. Benjamín ritari nefndarinn-
ar. Fyrsta verk okkar var að
útvega okkur land fyrir trjá-
ræktina. Fórum við alhr nefnd-
armenn heim að Grýtu og snér-
um okkur til eiganda jarðarinn-
ar frú Rósu, og barna hennar,
sem þar bjuggu. Okkur var
framúrskarandi vel tekið. Við
máttum taka land undir lund- 1
inn, hvar sc-m okkur sýndist end-
urgjaldslamt en auk pess gaf frú
Rósa þúsund krónui í minning-
arsjóðinn um mann sinn Jón Þer--
leifsson er láinn var fyrir nokkr-
um árum.
Við völdum stað fyrir lundinn
skammt fvrir norðan bæinn að
Grýtu. Þar er mjög fagurt og sér-
kennilegt landslag og dásamlegt
útsýni yfir hinn fagra Eyjafjörð.
Bærinn Hrafnagil blasir þar við,
þar sem Jón Arason var prestúr
og prófastur. Við hófum svo
fjársöfnun í sveitinni. Ég fór á
alla bæi í Munkaþverársókn í
þeim erindum að safna í minn-
ingarsjóðinn. Ég er búinn að ferð-
ast æði mikið um ævina, en mót-
tökur fólksins í Munkaþverár-
sókn tóku öllu fram af þvi er ég
áður hafði kynnst.
Vitaskuld var ég glaður vfjr -
fénu, sem. safnaðist í sjóðinn, en ;
þó gladdi það mig meira, hve
almenningur reyndist örlátur í
gjöfum sínum til styrktar þessu 7
þjóðernismáli.
GRÓÐURSETNINGIN
í SJÁLFBOÐAVINNU
Trjágróðrinum í lúndinum mið “
ar vel áfram. Þar er gróðursett
aðallega lerki ásamt birki og
fjallafúru. Hefur gróðursetningin
farið fram mestmegnis í sjálf-
boðavinnu. Reiturinn er einn og
hálfur hektari að stærð. Þarna
eru gróöursettar nú tíu þúsund
plöntur. Menningarsjóður Kaup-
félags Evfirðinga hefur stutt okk-
ur höfðinglega rneð 6 þúsund kr.
og öðru sinni 3 þúsundum. Kven-
Framh. á bls. 10