Morgunblaðið - 23.04.1955, Qupperneq 7

Morgunblaðið - 23.04.1955, Qupperneq 7
Laugardagur 23. apríl 1955 MORGVNBLAÐIB Þjóðleik- h ú s i ð s KRÍTARHRINC URIN cftir KSahund Leikstjóri: Indriði VJaage HINN 20. apríl s. 1. voru fimm ár liðin frá því er Þjóðleikhúsið hóf starfsemi sína. Minntist leik- húsið afmælisins með því að frumsýna þennan dag sjónleik- inn „Krítarhringinn" eftir þýzka skáldið og rithöfundinn Klabund (1891—1923) eða Aifred Hens- chke, eins og hann hét réttu nafni. Klabund lagði mikia stund á bókmenntir austurlanda og þýddi ýms austurlenzk skáidverk svo sem japömk, kínversk og pers- nesk ljóð. — Leikritið Krítar- hringinn samdi hann 1925 upp úr fornu kínversku leikriti „Hui-lan Ki“, eftir skáldið Li Hsing-tao, sem uppi var á tím- um Yuan-keisaraættarinnar, er ríkti í Kína á árunum 1280—1368. Ekki vita menn önnur deili á höfundi þessum, en leikrit hans er eitt af þeim hundrað leikrit- um kínverskum frá þessu tíma- bili, sem varðveitst hafa. Hefur þetta forna leikrit verið þýtt á mörg tungumál, og þýzk þýðing á því eftir Alfred Forke kom út árið 1926. — Leikrit Klabunds hefur einnig verið þýtt á mörg mál og verið sýnt á fjölda leik- húsa, bæði í Þýzkalandi og utan þess. Þegar leikrit Klabunds er bor- ið saman við frumleikritið í þýð- ingu Forke’s, sézt að tengslin milli leikritanna eru mjög laus. Klabund hefur að rísu haldið að mestu hinu gamla, hefðbundna kínverska leikritaformi, þar sem skiptist á talað mál og ljóðað sem og söugvar og persónurnar kynna sig áhorfendum þegar þær koma fyrst fram á sviðið. Efnis- þráðurinn er einnig í meginatrið- um hinn sami í báðum leikrit- unum og margt í textunum er samhljóða. Að öðru leyti er leik- rit Klabunds sjálfsætt verk og um margt næsta furðulegt og á lítið skylt við kínverska þjóð- félagsháttu, menningu og hugs- 1 unarhátt — Kemur þetta ekki aðeins fram í því að persónurn- ar, eins og Klabund hefur mótað þær, sverja sig mjög í ætt við vesturlandabúann, heldur er hin siðferðilega og pólitíska uppi- staða leiksins sótt til áranna eftir heimsstyr.oldina fyrri, er komm- únisminn tók að ryðja sér til rúms í Evrópu, enda er hinn kommúniski áróður leiksins aug- ljós. Hinsvegar ferst höfundinum ekki sem hönduglegast í því efni, er hann dregur upp mynd, að vísu glögga og ekki óskemmti- lega, af auðnuleysingjanum og kommúnistanum Tschang-Ling, sem heldur ofstækisfullar hroka- ræður gegn hinum miskunar- lausu harðstjórum, siðspilltu auð- mönnum oe mútuþægu embættis- mönnum er mergsjúga hina aum- ustu í þjóðfélaginu, — allt eftir viðtekinni forskrift kommúnista, eins og hún þekkist í öllum lönd- um — og einnig hér — en þegar er náðarsól valdsins skín á þenn- an margmála „hugsjónamann" og hann eygir hagsæld sjálfum sér til handa, þá lyppast hann niður og kyssir klæðafald keis- _arans. — En auk þess, sem nú hefur verið sagt úir og grúir í leikritinu af margskonar firrum, sem villa mjög um fyrir áhorf- endum og gefur alranga hug- mynd um kínverskt þjóðlíf og þjóðhætti. Réttarfar slíkt sem í leiknum er sýnt, var alla tíð óþekkt í Kína, eiðtakan sömu- leiðis, og enda þótt Kínverjar hafi átt hitndruð goða, þá nægir höfundi það ekki heldur treður upp á þá ,guði næturinnar" og ,.gyðju morgunroðans", sem aldrei hafa verið til í hugmynda- heimi Kínverja og seilist auk þess til grískrar goðafrati< ____ Auðmaðurinn Ma greiðir skil- víslega öll „kirkjugjöld“ og ljúgvitnunum er þægt með pakkg af munntóbaki! (Leikarinn sagði reyndar . neftóbak", líklega til þess að gefa því enn kínverskri blæ.). — Sonur himinsins, keis- arinn, er ekki lengur einangr- aður í dýrð sinni eins og hann var alla tíð heldur eins og þægi- legur þýzkur sociuldemokrat, nokkurskonar Ebert, sem hver kerling getur gengið fyrir ef það dettur í hana! Og svona mætti lengi telja. Með öðrum orðum — leikritið er hin furðulegasti hræri grautur og svo að allt sé full- komnað, bá endar það eins og falleg gljámynd eða ævintýri í höll keisarans, en þó ekki fal- legri en svo að keisarinn, sem ljómar af göfugmennsku játar það í hástemdum orðum og upp- í keisaraliöllinni rit þetta, þá er mér ljúft að játa það, að sýning- in sem heild var prýðisgóð og gaman að sjá hana. Er það fyrst og fremst að þakka afbragðsgóðri leikstjórn og sviðsetnmgu índriða Waage, og glæsilegum leiktjöld- um og búningum Lárusar Ingólfs- sonar, er gáíu leiknum að ég hygg hið rétta Hnverska yfirbragð og hugblæ, — næstum því um of, þegar miðað er við meðferð höf- undarinh á efninu, — því að tjöldin og búningarnir eru með þeim ágætum að maður „hefur Margrét Guðmundsdóttir (Tseang-Haitang), Ævar Kvarna Arndís Björnsdóttir (Yu-Pei). (Ma) hafningu, að hann hafi að næt- urþeli læðst til sextán ára stúlku- barns og notið hennar á meðan hún svaf. — Ég held að hvorki kínversk né evrópsk siðferðis- kennd geti fallist á eða dáðst að slíku afreki. Auðvitað er skáldum frjálst að vinna úr þeim efnivið, sem þau hafa valið sér, á þam, hátt, sem hugur þeii' a stendur til. En hæp- ið er, eins og gert heíur verið í þessu leikriti. að virða að vett- ugi og brjála merkai menning- arlegar staðreyndir, en gefa þeim um leið svipmót sannleik- ans, svo að lesendur eða áhorf- endur trúa því að allt sé með felldu. — Hef ég talið nauðsyn- legt að benda á þetta, ekki sízt þar eð ævaforn og stórmerkileg menningarhjóð á hlut að máli. Enda þótt hér hafi verið far- ið allhörðum orðum um leik- ekki við að trúa“. En auk þessa fara leikendurnir afbragðsvel með hlutverk sín. Og hið sama er að segja um Ijósameistarann Bachmann. — Tónlist Dr. Urban- cic finnst mér einnig' prýðisgóð og segir n-ér mitt ieikmannseyra að hún falli mjög vel við leikinn. Aðalhlutverk leiksins, hina ungu og fögru Tschang-Haitang, sem er rænd barni sínu og rang- lega ákærð fyrir að hafa invrt eiginmanr. sinn Ma, leikur Margrét Guðmundsdóttir. Hlut- verk þeLa gerir geisimiklar kröfur til leikandans og ekki við því að búast um svo unga og lítt reynda leikkonu sem Margrét er, að hún gerí hlutverkinu fyllstu skil. Þó var leikur henn- ar mjög athyglisverður og oft hrífandi af óvenjulegri ljóð- rænni fegurð og vndisþokka. Móðurást hennar var innileg og sýnir að Helgi hefur glöggt auga fyrir ýmsum manngerðum. '? í Frú Tschang. móður Haitang, leikur fru Anna Guðmundsdótt- ir. Er þetta lítið hlutverk, -.én frúin fer einkar vel með þíuY Önnur h’.utvcrk eru mináii.i Jónas Kristjánsson hefur ís- lenzkað hið óbundna ínál en Karl ísfald ljóð'.n. Eru þýðingar þgrílifa i hinar vönduðustu. Leikhúsgestir tóku leiknum mjög vel og kölluðu leikstjóra og leikendur, dr. Urbancic, Lárus Ingólfsson og Hallgrím Bach- mann fram að leikslokum og hylltu þá, en Margréti Guðmunds dóttur þó sérstaklega með áköfu lófataki. Sigurður Grímsson. — íslenik !unp Framh. af bls. 2 hinn barnslegi hreinleiki sarnui og eðlilegur. Það sem á vantaði í leikinn var fylling (format) og meiri tilbrigði i svip og rödd. Engn að síður verður manni minnisstæð þessi heillandi per- sóna og víst er um það að Mar- grét átti hér góðum leiksigri að fagna, enda tóku áhorfendur henni forkunnarvel. Ævar Kvaran leikur Ma, hinn auðuga mandarin, sem kaupir Haitang og kvænist henni. Hann er í upphafi leiksins ófyrirleit- inn óþokki og saurlífisseggur. en í sambúðinni við Haitang, sem hann fær ást á, verður hann annar og betri maður. ■ Ævar Kvaran sýnir þessa breytingu svo vel og sannfærandi að á betra verður varla kosið, og gerfi hans og látbragð fellur eirKar vel við persónuna. Ævari hefur farið j mikið fr.-im undanfarið og má ] það vera hverjum leikara ánægju efni. Arndís Björnsdótíir leikur Yii-Pei, fvrstu konu- Ma, hina kaldrifjuðu og ágjörnu kvensnift, er heldui framhjá manni sínum og myrðir hann að lokum til fjár. Arndís hefur valið þessari gæða- konu hið rétta gerfi. F.r farðinn j í haugum framan i henni, og j andlitsdrættirnir harðir og aug- un flóttaleg. — Leikur Arndísar er prýðisgóður skilningur henn- ar á hlutverkinu næmnr og inn- lifunin sterk, en framsögn her.n- ar er ekki alltaf sem öruggust. Pao prins og siðar keisara, hinn ástfar.gna unga mann og „flekklausa“ og göfuga keisara, sem geldur illt með góðu. leikur Róbert Arnfinnsson. — Hann er glæsilegur sem prins, og ennþá glæsilegri í ljóma hásætisins, ber sig tígulega og brosii náðar- og vinarbrosi, sem þessum hýarta hreina einvalda sæmir. Sem sé, — ágætur ævintýraprins — ágætur leikur. Valur Gíslason er íer með hlut- verk hins gjörspillta og mútu- þæga yfiriómar.a, skapar þarna nýja og skemmtilega persónu, ] sem er heilsteypt á sína vísu og sjálfri sér samkvæm til hins síðasta. — Jón Aðils er þarna í , einu af sínum gömlu glæpahlut- | verkum, sem hann er farinn að ! kunna til fullnustu, enda var, leikur hars í sama ,,dúr“ og áður 1 í slikum hlutverkum. Ekkert, nýtt. Haraldur Björnsson leikur | saurlífismangarann Tong, kald- j rifjaðan en skringilegan karl-1 fausk og gerir hlutverkinu dágóð skil. Tschang-Ling, kommúnistann og bróður Haitang ieikur Hclgi Skúlason. Hlutverkið gerir tölu- verðar kröfur ti.l leikandans og verður ekki ánnað sagt en að Helei hari 'evst það vel af hendi. Látbragð ,ians, orðaílsumurinn, hávaðinn og trúarofstækið, cr hann flvtur mál sitt — allt er þetta meitluð og heilstevpt mvnd af hinum sanna kominúnista, og» verður hjá því komizt. Fyrst aðstæður eru ekki slíkar hjá okkur, að hið erlenda fólk skipti sjálfkrafa um nafn, þá er engin önnur útleið til að vernda tunguna en að lögl^|.óða það. an: Enda kvaðst Jörundur ypna það, að þetta fólk, sem sf^kti um ríkisborgararétt væri pkki eingöngu að sækjast eftir ff#t- indum, heldur engu síður skyldunum. Þá yrði þaðilíka að taka á sig þá skyldu a&við- halda íslenzku þjóðernir: og skilja hve þetta er mikilvíégt fyrir okkar þjóð. ÓMAKLEG UMMÆLI í þessu sambahdi ræddi ’Jör- undur það, að á s.l. öld hefði;það verið hið ómenntaða fólk, ’ feebri sýndi íslenzku þjóðerni og tungu ræktarsemi meðan menntamenn- irnir gerðu það ekki. Þessi um- mæli hans hljóta að teljast ó- makleg. því að allir vita það, að hin mikla þjóðernisvakning ís- lendinga lifnaði fyrst meðal menntamannanna, t.d. ' þéírra sem dvöldust á Hafnarslóð bg stóðu í broddi fylkingar. 4 GSMUNTR OG PFRSÓNUFRELSI Gvlfj Þ. Gíslason kvaðst som- mála Jörundi um nauðsyn. þess að viðhalda íslenzkum manna- nöfnum. En hitt væri algerló- barfi að fara að skvlda menn til að fella niður það heiti se’T u- ;r hafa lengi borið. Gætu bci hagsmunir verið tenf'di- "'-ið nafn manns, slíkt gæti jafnvel verið fjárhag.slegt atriði fyrir hann. Taldi hann alvee nóg að setja það ákvæði að börn þans skyldu kenna sig til föður að ís- lenzkum sið. LÖGIN EKKI TEKIN ‘ f ALV.4RLEGA Annars er það e.t.v. hlólegast við allar þessar umræður. ssm voru heitar og harðar á köfhrm, að svo virðist sem það hafi ákáf- lega litlu þýðingu í raun, þúf- að þrátt fyrir lagaboð tekur fjfö'ldi manns upp ætt.arnöfn og ý^ts- konar erlend nöfn og nafnskj-ípi komast í gegnum skírn. Þ§!%r það og alkunna að sumir hfttrva erlendu ríkisborgara, kalla;' sig áfram sinu útlenda ætt.arnáíni, bót.t þeir séu. skráðir annað form- l.eva við töku ríkisborgararéttar. Virðist því litlu skipta ' jfÆð Alþingi ákveður í þessu þfni, menn taka það ekkert of afvar- lega. TVÆR vÝJAR TTLLÖGUR Enn hafa komið fram tillögur um að vei’a ti'eimur mönnum ís- pc-’hari r'’kisborgararétt. Prá Jónasi RaMiar og Ovlfa Þ. C-'slasyni' um Wilhelm Theorior Fciedrich Scheel, iðnaðarpiann, /\i'-nrpvri. Frá Ovlfa Þ Gislasvni o. fl.lum Himo Sipmund Sonnenfcld. sífna- verkfræðing í Reykjavik.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.