Morgunblaðið - 12.08.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 12. ágúst 1955
tfts H.í. Árvakur, Reykjavft
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjöri: Valtýr Stefánsson (ábyrgtJaraa.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason *rá
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýijingar: Árni GarCar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og aígreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði innuzland&.
í lausasölu 1 kröaa «intaki8.
„Bóð sósíolisto" í raímogns-
mólnm Beykvíhingn
Fyrsta tilraun íslendinga til ú
nema land í Ameríku mistókst
— en áhuginn vaknaði ai nýju
Ræða íulltráa bandaríska utanríkis-
ráðher^ans í Spanish Forks 17. júní sJ
V
HEFÐI verið farið að ráðum
sósíalista má telja fullvíst að
hin nýja virkjun í Sogi hefði ver-
ið farin að senda orku út um
veitusvæðið haustið 1956“, segir
blað kommúnista í gær í forystu-
grein um raforkumál Reykvík-
inga.
Það er sannarlega mikil óskam-
feilni, að blað kommúnista skuli
ætla sér þá dul, að telja Reyk-
víkingum trú um, að flokkur
þeirra hafi sýnt fyrirhyggju í raf-
magnsmálunum. Hver einasti höf
uðborgarbúi veit nefnilega, að ef
farið hefði verið að „ráðum
sósíalista" þá ætti Reykjavík nú
við ægilegan rafmagnsskort að
búa. Þegar Bandaríkin buðu ís-
lendingum hundruð milljóna
króna að gjöf og láni til stórvirkj
ana í Sogi og Laxá kröfðust
kommúnistar hér heima þess, að
þessu tilboði yrði vísað á bug.
Hversvegna tóku kommúnistar
þessa afstöðu? Var það vegna
þess að Reykvíkingar hefðu næga
peninga til þess að virkja Sogið
og bæta úr rafmagnsskorti sín-
um? Eða átti höfuðborgin kann-
ske völ á einhverju öðru lánsfé
en því sem Bandaríkin buðu?
Nei, Reykjavík hafði ekki fjár-
magn á reiðum höndum til íra-
fossvirkjunarinnar. Hún átti held
ur ekki kost á neinu öðru lánsfé
en Marshallfénu.
Krafa kommúnista um að
Marshallframlögunum yrði
hafnað byggðist þessvegna ein
göngu á þjónkun þeirra við
Rússa. Sovétstjórnin hafði gef-
ið fimmtuherdeildum sínum í
öllum löndum Vestur-Evrópu
skipun um að berjast gegn
efnahagssamvinnu hinna vest-
rænu þjóða, enda þótt allir
vissu að hún væri frumskil-
yrði viðreisnar Evrópu eftir
styrjöldina. Kommúnistar
dönsuðu eftir þessari pípu.
Það skipti éngu máli t. d. hér
á íslandi þótt íslenzkt fólk vant-
aði rafmagn og byggi við hin
mestu vandræði vegna rafmagns-
skorts. Það var algert aukaatriði
að áliti kommúnista þótt iðnaður-
inn í Reykjavík væri í algeru
öngþveiti og húsmæðurnar yrðu
að búa við þreytandi rafmagns-
skömmtun. Dagsskipaninm frá
Kreml varð að fylgja. „Þjóðvilj-
anum“ bar að segja Reykvíking-
um, að rafmagn fyrir dollara frá
Washington væri „landráðaraf-
magn“. Rússar máttu hinsvegar
fá skip, vopn og vélar fyrir sinn
iðnað fyrir ameríska dollara á
meðan styrjöldin stóð. Þá var
dollarinn góður.
Menn sem hafa þessa fortíð í
rafmagnsmálum Reykvíkinga
ættu að hafa vit á að vekja ekki
athygli á framkomu sinni í þess-
um þýðingarmiklu málum.
Virkjun Efra Sogs
Um virkjun Efra Sogsins er
annars það að segja, að hún hef-
ur verið undirbúin af fyrirhyggju
og dugnaði, bæði af sérfræðing-
um Reykjavíkurbæjar og Sjálf-
stæðisflokknum, sem stjórnar
bænum. Löngu áður en írafoss-
virkjuninni var lokið var hafinn
undirbúningur að næstu virkjun
Sogsins. Hefur verið unnið sleitu-
laust að honum og er óhætt að
fullyrða, oð þar hafi allur mögu-
legur hraði verið á hafður. Ríkis-
stjórnin hefur ennfremur heitið
að beita sér fyrir því, að fjár-
magn fáist til þeirrar virkjunar.
Reykvíkingar þekkja sögu
virkjunarmála sinna. Hún er '
saga merkilegs og glæsilegs 1
brautryðjandastarfs höfuð-
borgarinnar undir forystu j
Sjálfstæðisflokksins í raforku
málum þjóðarinnar. Um leið
og einni stórvirkjuninni hefur
verið lokið hefur undirbúning
ingur verið hafinn að þeirri
næstu. Að því er snertir Efra
Sog var þó undirbúningur að
virkjun þar hafinn löngu áð-
ur en írafossvirkjuninni var
lokið, eins og fyrr segir.
IÐ hátíðahöld þau, er fóru
fram í Spanish Forks í Utah
17. júní s.l. í tilefni af því, að
100 ár voru liðin frá landnámi
fyrstu íslendinganna þar vestra,
flutti fulltrúi utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, Marselis C. Par-
sons, jur., ræðu. Verður hér birt-
ur útdráttur úr ræðu hans.
Drap ræðumaður á, að sú
ákvörðun, er þessi litli hópur ís-
lenzkra landnema hefði tekið um
\Jeiuakandl áhrifarz
K
Eins og þvörur
Kommúnistar hafa hinsvegar
staðið eins og þvörur í vegi glæsi
legustu raforkuframkvæmda höf
uðborgarinnar.
Þessi afstaða sýnir kommún-
ista vissulega í réttu ljósi. Reyk-
víkingar þurfa ekki frekar vitn-
anna við um þýlyndi þeirra vesa-
lings manna, sem gefa út og rita
„Þjóðviljann".
Efra Sog verður virkjað eins
og til hefur verið stofnað.
Sjálfstæðismenn í Reykjavík
munu halda áfram forystu
sinni um hagnýtingu vatnsafls
ins til þess að byggja upp at-
vinnulíf íslendinga og skapa
almenningi bætta aðstöðu í
lifsbaráttunni. Reykvíkingar
og aðrir landsmenn treysta
Sjálfstæðisflokknum í þessum
þýðingarmiklu málum. Komm
únistum treystir hinsvegar
enginn. f
Ástir piparsveinsins
ONA í Hlíðunum hefir beðið
mig að koma eftirfarandi á
framfæri:
„Eg las í dag í dálkum þínum,
Velvakandi góður, pistil um saka
málasögu útvarpsins, „Hver er
Gregory?" — og fórst þú heldur
lofsamlegum orðum um hana. —
Látum svo vera, en mig langai
til að hin sagan, sem nú er verið
að lesa í útvarpið, „Ástir pipar-
sveinsins" fái líka þá viðurkenn-
ingu sem hún verðskuldar, Eg
tel hana með allra beztu útvarps-
sögum, sem við höfum fengið í
langa tíð. Bæði er efnið bráð-
skemmtilegt, þýðingin lipur, og
flutningur séra Sveins Vikings
með ágætum. — Eg bíð með til-
hlökkun hvers lesturs og vildi hér
með þakka honum og útvarpinu
ifyrir þá mörgu ánægjustundir,
sem sagan hefir þegar veitt mér.
E'
Kvæðinu vent í
langar mig
kross
að venda
Mitens
N nú
mínu kvæði í kross — heldur
bréfritari minn áfram — og snúa
mér að umtalsefninu eilífa (ekki
samt veðrinu — og rigningunni!)
— strætisvögnunum. Okkur, sem
búum hér í Eskihlíðinni, finnst
að við höfum verið settir óþarf-
lega mikið úr leið. Eg geng nið-
ur á Miklatorg til að ná í vagn-
inn, þar stoppa allir vagnar —
hver á eftir öðrum svo að vart
verður þverfótað. Nú datt mér í
hug, hvort ekki væri mögulegt,
að einhver þessara vagna — t. d.
Sogamýrarvagninn, sem rennir
Ífram hjá rétt við eldhúsgluggann
minn — gæti haft viðkomu-
EDWARD MITENS, menntamála stað einhvers staðar um neðan-
ráðherra Færeyinga hefur und- 1 verða Eskihlíðina. Okkur, sem
anfarið flutt erindi í íslenzka út- | h®r hnum væri mikill þæginda-
varpið um ýmsa þætti íæreyskra' auki að heirri nýbreytni og tækj-
menningarmála, Hefur hann um henni mjög svo þakksamlega.
flutt mál sitt á íslenzku. Jafn-j
framt hefur hann sungið fær-! Vinsæl ráðstöfun
eysk þjóðkvæði og sönglög til CJVO er hað eitt enn- hað væri
skýringar máli sínu. j ^ sannarlega ekki vanþörf á
Þessi erindi hans hafa vakið einhverju til að tylla sér á þarna
hina mestu athygli, enda hafa j a Miklatorgi, þar sem allur stræt
þau verið prýðilega samin 0g ‘ isvagnagrúinn fer um og fjöldi
flutt. Er óhætt að fuliyrða, að manns Þar af leiðandi þarf að
íslenzkir útvarpshlustendur hafi hiða lengri og skemmri tíma dag-
haft bæði gagn og gaman af. lega- Víða í bænum hafa að und-
komu þessa ágæta menntamanns' anförnu verið settir upp bekkir
hingað til lands og í útvarpið. | a viðkomustöðum strætisvagna
Það er mála sannast, að íslend-
ingar hafa vanrækt sajuband sitt
við Færeyinga. Þessar tvær
minnstu þjóðir Norðurlanda eiga
fjölmargt sameiginlegt. Mál
þeirra er svo náskylt, að segja
má að þær skilji hver aðra. Báðar
eru þær eyþjóðir, sem lengstum
hafa átt líf sitt undir sjósókn og
siglingum.
Á því færi mjög vel, ef hægt
væri að auka sambandið milli
íslands og Færeyja, t. d. með því
að taka upp flugsamgöngur milli
landanna, eins og minnst hefur
verið á.
íslendingar þakka Edward
Mitens fyrir kcmuna og biðja
hann flytja góðar kveðjur
heim til Færeyja.
Einmitt þarna á Miklatorginu,
flestum stöðum fremur, er þörf
fyrir slíka bekki. Eg vona, að
þessi málaleitan mín verði tekin
til vinsamlegrar athugunar af
hlutaðeigandi aðilum. — Með
þökk fyrir birtinguna,
Kona í Hlíðunum".
og er sú ráðstöíun mjög svo vin-
sæl og vel þegin af almenningi.
Ú
Bar góðan árangur
R Keflavík hefir mér borizt
bréfið, sem hér fer á eftir:
„Fréttir berast nú hvaðanæva
frá um það, hve vel hafi verið
tekið hvatningu Morgunblaðsins
til fólks í Reykjavík og nágrenni,
til að Ijá bændum hér í nærsveit
unum hjálparhönd við heyskap-
inn, ef færi gæfist. — Eg hitti t.
d. í gær kunningja minn, sem
starfar á Keflavíkurflugvelli. —
Sagði hann mér, að nokkrir
starfsmenn flugmálastjórnarinn-
ar hafi í bíti s.l. sunnudagsmorg-
un farið í tveimur bílum í vinnu
heimsókn til eins bóndans á Suð-
urnes'jum. Þótt helgi væri og all-
ir sem ekki áttu vaktir í bænum,
tókst að ná saman átta mönnum.
Félagar þeirra tóku sinn þátt í
vinnuförinni með því að standa
aukavaktir fyrir þá, sem fóru.
R
Anægðir eftir vel unnið
starf
ÁÐGAST hafði verið við veð-
urstofu vallarins, en spáð
var, að upp úr kl. 5—6 síðdegis
myndi veður taka að þyngjast
með þoku og skúrum. Það var
því betra að láta hendur standa
fram úr ermum, meðan tími gæf-
ist. Þetta tókst giftusamlega og
var unnið af kappi fram á kvöld
og meginhluta af heyi bóndans
bjargað frá skemmdum. I
Kunningi minn tjáði mér, að
sjaldan hafi hann séð ánægjulegri
svip á mönnum, en á andlitum
piltanna, er þeir komu aftur
heim, þótt þeir væru býsna þreytt
ir, með bak- og beinverki eftir
erfiði dagsins. — Þeim leið vel
eins og ávalt eftir vel unnið
starf, starf, sem var mikilsvert
fyrir þá, engu síður en bóndann,
því að með því höfðu þeir að
nokkru goldið bóndanum velvilja
hans.og hjálpsemi við þá, í starfi
þeirra við að hlúa að kringum
hús þeirra með grasþökum, skelja
sandi í kassana handa börnunum
og áburði í kálgarðana á vorin.
Kæmi ekki á óvart
VIÐ þetta starf þeirra hafði
bóndinn, enda þótt hann
væri önnum kafinn sjálfur, ávalt
verið hinn hjálpfúsasti. Og —
sagði kunningi minn að lokum —
ég yrði ekki hissa, þótt á Kefla-
víkurflugvelli mætti sjá menn, j
næsta góðviðrisdag, búa sig til
leitar að vinnukraft í heyskap
hjá bændum á Suðurnesjum".
Merkið,
sem
klæðir
landið.
að flytjast til Ameríku árið 1855,
hefði á margan hátt orðið sögu-
lega mikilvæg. Hefði þetta sýnt,
að áhugi íslenainga fyrir Norð-
ur-Ameríku — er legið hafði
niðri í tæp 800 ár síðan á dögum
Leiís heppna — hefði vaknað að
nýju. Fyrsta tilraun íslendinga
til að nema land í Ameríku hefði
mistekizt, þar sem þeir hefðu
orðið fyrir barðinu á harðri veðr-
áttu og fjandsamlegum frum-
byggjum.
Rakti hann nokkuð þá ein-
angrun, er landið átti við að búa
fram eftir öldum, ekki sízt vegna
verziunareinokunarinnar, er ekki
var afnumin að fullu fyrr en um
miðja 19. öld.
Það má þó segja, að ísland
hafi eftir sem áður verið einangr-
að í þeim skilningi, að það stóð
nokkuð utan við átök stórveld-
anna, m. a. s. í heimsstyrjöldinni
fyrri. En nú eru málin öðru vísi
vaxin.
Er heimsstyrjöldin síðari
brauzt út, var samgöngutæknin
komin á svo hátt stig, að þetta
fyrrum afskekkta land hlaut að
verða miðdepill samgangnanna
yfir Atlantshafið. Landið var
varnarlaust fyrir óvinaherjum,
og það hefði orðið þeim mikill
haukur í horni að koma á fót hér
flotahöfn. Til að koma í veg
fyrir þetta, var landið hernumið
fyrst af Bretum og síðar af
Bandarík j amönnu m.
Með hverjum degi varð aug-
ljóst, hversu mikilvægur hlekkur
ísland var í vörn og sókn lýðræð-
isþjóðanna gegn Öxulríkjunum.
íslendingar, sem til þessa höfðu
álitið land sitt allt of afskekkt,
til að því stæði bein ógn af styrj-
öldinni, en það .kom í ljós, að
skipum þeirra skammt undan
landhelgi var jafn mikil hætta
búin og skipum Breta á Ermar-
sundi.
Lyktum styrjaldarinnar var
því fagnað á íslandi svo sem ann-
ars staðar í heiminum. Síðan hafa
Bandaríkjamenn og íslendingar
haldið áfram að efla gagnkvæm
kynni. Islenzkir stúdentar hafa
lagt leið sína til Bandaríkjanna
til að stunda nám, íslenzkir kenn-
arar hafa komið þangað til að
kynnast kennsluaðferðum Banda
ríkjamanna og fjöldi íslenzkra
ferðamanna hafa undanfarin
fimm ár lagt leið sína vestur um
haf.
Margir Bandaríkjamenn hafa
einnig haldið til íslands — og
sumir hafa lagt drjúgan skerf til
þess að kynna íslendingum menn
ingu Bandaríkjanna: Píanóleikar-
inn Ervin Laszlo og fiðlusnilling-
urinn Isaac Stern fóru þangað
og var mjög vel tekið. Á næst-
unni er gert ráð fyrir, að einn
þekktasti orgelleikari Banda-
ríkjanna, E. P. Biggs og einnig
sjö manna hópur Boston Sinfóníu
hljómsveitarinnar kynni íslend-
ingum list sína.
Skömmu eftir að heimsstyrj-
öldin var til lykta leidd, varð
Ijóst, að vestrænum þjóðum staf-
aði enn hætta úr annarri átt, ör-
lög Tékkóslóvakíu og annarra A-
Evrópulanda báru þess ljósastan
vott. Vestrænar þjóðir gripu því
til þess ráðs að gera með sér
varnarbandalag, Atlantshafs-
bandalagið, er ísland varð eitt
af tólf stofnríkjum þess.
En íslendingar höfðu engum
her á að skipa, og skerfur þeirra
til varnarsamtaka vestrænna
þjóða var því að leigja land fyr-
ir herstöð, sem er mjög mikil-
vægur hlekkur í vörnum A-
bandalagsríkjanna. Varnarsamn-
ingur Bandaríkjanna og íslands
og framkvæmd hans hefur verið
ýmsum vandkvæðum bundin fyr-
ir báðar þjóðirnar — rétt eins
og allar þjóðir bandalagsins
voru í fyrstu nokkuð hikandi við
að taka á herðar sér þær byrðar,
er varnarsamstarfinu voru sam-
fara.
Við getum samt tekið undir
með orðum Ismays lávarðar í
skýrslu hans um fimm ára starf
bandalagsins: „Enginn getur gert
sér fyllilega grein fyrir, hversu
stóran skerf vaxandi styrkur í
vörnum vestrænna þjóða hefur
lagt til þess, að varðveita friðinn
í Evrópu. En eitt er víst, að frið-
urinn hefur verið varðveittur til
þessa.“