Morgunblaðið - 18.08.1955, Page 9

Fimmtudagur 18. ágúst 1955
MORGUNBLAÐIÐ
9
LENGI urðu kýrnar á íslandi
hafðar útundan — urðu eins
konar hornrekur. Þær urðu að
gera sér að góðu óþrifalegustu
gripahúsin og jafnframt einhver
þau dimmustu. En kýrnar fengu
oft kjarnmesta fóðrið, af því að
þær voru svo vandætnar, að það
var ekki til neins fyrir bændur
og búalið og bjóða þeím rekjur
eða rudda til fóðurs. Þær átu
hann naumast. En þeir, sem hirtu
kýrnar, klæddust oft lörfum,
vegna þess að hinum óþrifalegu
fjósverkum hæfði naumast annar
klæðnaður. Húsmæður og mat-
seljur báru helzt umhyggju fyrir
kúnum, því þær vissu sem*var,
að oft kom það niður á heimil-
Mnum þegar „dropinn hvarf úr
kúnni“ eða þær geltust umfram
þarfir. Húsmæðurnar hafa því
verið fyrst og fremst málsvarar
kúnna og hafa viljað í öllu hygla
þeim og vernda þær eins og þeim
var unnt.
En þó eimir enn eftir af hin-
ttm úrelta hugsunarhætti um ó-
þrifaleg fjós og dimm, unz nú
ber á mikilli og markvissri um-
bót í þessum efnum. Má geta þess
nærri að þar sem á horfnum öld-
um var kvenþjóðin boðin og búin
til að styðja að velgegni kúnna
þá eru húsmæðurnar þeim hlið-
hollar enn.
Gagnlegt er að hugleiða hvern-
jg við fslendingar erum á vegi
staddir í nautgriparæktinni.
Meðalþyngd kúa hér á landi er
360—380 kg. En líkamsþyngdin
út af fyrir sig er mælikvarði á
hvað afurðamagn kúnna er mik-
íð að öðru jöfnu. Eftir því sem
kýrin er þyngri og burðameiri
getur hún mjólkað meira. Hraust
leikinn kemur þar til greina því
hraustari sem gripurinn er, þeim
mun lengur geta menn búist við
að kýrin endist og afurðir henn-
ar verði tryggari til frambúðar.
Meðalnyt kúa í nautgriparæktar-
félögunum hér var árið 1952 3080
lítrar, en fitumagnið á því ári var
3,77%. Næsta ár 1953 reyndist
meðalnyt fullmjólkandi kúa vera
3172 lítr. mjólkur, en nokkru
öiaiinr E. Stefánsson búfrœðikondidaf
frá sýnmgunum í summ
Kýrin, sem mesta eftirtekt vakti á siðastliðnu ári, Grása að Galtafelli í Hrunamannahreppi. Hún
er af Klufta-kyni í báðar ættir, mjólkaði á s. 1. ári 7328 lítra með 3,94% mjólkurfitu, svo fitu-
einingar í nyt hennar reyndust það ár 28.872. — Hjalti Gestsson búfræðikandidat sagði að smjör-
afurðir hennar það ár næmu nálega 340 kg. En hve nythá Grása er sést m. a. á því, að árið 1952
var meðalnyt kúa í nautgriparæktarfélögunum 4172 litrar. Svo langsamlega var nyt Grásu hærri
en meðaltalið.

hærri var nytin að meðaltali árið
eftir, 1954.
GUÐJÓN GUÐMUNDSSON
BYRJAÐI 1903
Sem kunnugt er var það Guð-
jón Guðmundsson þáverandi ráðu
nautur Búnaðarfélags íslands í
búfjárrækt, er kom af stað naut-
griparæktarfélögunum árið 1903.
Á því ári er talið að þessi félags-
skapur hafi byrjað starfsemi sína
hér á landi. Að vísu voru það ekki
nema tiltölulega fáar sveitir er
hófu þessa starfsemi í sínum
verkahring, en elztu félögin eru
nú rúmlega 50 ára.
'■ '■ ....•-—•r'"—-• .
- '«'0»
Það eru ekki nema tiltölulega
fá félög er hafa starfað óslitið í
50 ár eða rúmlega það. Þau eru
í Hrunamannahreppi, Dyrhóla-
hreppi, Gnúpverjahreppi og
Svarfaðadalshreppi. — En áhugi
margra bænda" dofnaði svo starf-
semin féll niður um fleiri eða
færri ár.
Þetta hefir vitanlega dregið úr
árangrinum. Samt hafa kynbæt-
urnar þokazt jafnt og þétt áfram,
þótt segja megi, að engin stórtíð-
indi í þessum efnum hafi gerzt á
síðastliðnum árum.
Fyrr en nú að komið hefir í
ljós, í einu bezta nautgriparækt-
arfélaginu í Hrunamannahreppi,
að þar er afbragðskyn sem skarar
svo mikið fram úr að nythæð og
jafnvel fitumagni líka, að slíkt
hefir ekki þekkst í ísienzkri sveit
fyrri.
Verður að álíta að hér komi í
ljós árangurinn af rúmlega 50
ára starfi nautgriparæktarfélag-
anna. Nú er kynbótunum það
langt komið, að menn geta nálg-
ast það takmark, að hægt sé að
tala um hreinan kúastofn en fyrr
geta menn ekki vænzt verulegs
árangurs af kynbótunum. — í
Hrunamannahreppi eru nú all
margar kýr sem mjólka yfir
5.000 lítra á ári og hafa þess
vegna yfir 20.000 „fitueiningar“
í ársnyt sinni. Hefir mjólkurfit-
an í þessum hreppi hækkað til-
tölulega skyndilega á síðastliðn-
um árum og má m. a. þakka það
góðu og heppilegu nautavali. —
Að sjálfsögðu er ekki hægt að bú
ast við, þó einstaklingurinn
„Grása“ á Galtafelli, sé svo af-
urðamikil sem skýrslurnar sýna,
á það langt í land, að slíkar afurð
ir verði almennar á íslenzkum
búum. En þessi eini einstakling-
ur færir sönnur á að slíkur glæsi-
legur árangur, þurfi ekki að vera
mjög langt undan landi.
Til samanburðar má geta þess,
að ættbókarfærðar kýr af rauða
kúastofninum danska mjólka á
þessum árum um 5.300 lítra að
meðaltali á ári. Með 4.4% af fitu.
En þær vega að meðaltali 625 kg.
í lifandi vigt, en allar skýrslu-
færðar kýr af þeim stofni mjólka
að meðaltali 4000 kg. með 4.1%
fitu og vega 525 kg., en jóski
stofninn svartskjöldótti, sem er
svipaður að stærð, gefur aðeins
minni afurðir. — Til þess að við
Hrefna Sigursveins Sveinssonar á Norður-Fossi í Hvammshreppi getum vonast eftir slíkum á-
í Mýrdal er rýmismikil og vel byggð kýr. Hún fékk 8414 stig fyr- j rangri hér þurfa kýrnar okkar að
ir byggingu á nautgripasýningu þar 2. júní s. 1. Myndin er tekin þá, stækka verulega og halda þó eig-
inleikum sínum
mjólkurgjafar.
fyllilega til
Ljóma 7, Tómasar Magnússonar, Skarðshlíð, Austur-Eyjafjalla-
hreppi. Hún er ein af beztu kúnum á sambandssvæði Nautgripa-
ræktarsambands Rangárvalla- og V-Skaftafellssýslna. Gott upp-
eldi og fóðrun og miklar afurðir einkenna kýr Tómasar. — Mynd-
án er tekin að nautgripasýningu að Skarðshlíð 1. júní s. 1.
FRASOGN FRA SÝNINGUM
f SUMAR
Nýlega hitti ég Ólaf Stefánsson
nautgriparæktarráðunaut Búnað-
arfélagsins og spurði hann frá
nautgriparæktarstarfinu. — Það
vildi svo vel til að hann er tiltölu
lega nýkominn frá nautgripa-
ræktarsýningum sem haldnar
voru í sumar á svæðinu frá Mýr-
dalssandi til Hvítár í Borgarfirði.
Sýningarnar eru haldnar um allt
landið fjórða hvert ár.
Erlendis eru sýningarnar með
öðru sniði en hérlendis þar sem
hvert nautgriparæktarfélag á
kost á einum sýningarstað fjórða
hvert ár. En vegna þess að kún-
um fjölgar hér all-mikið, vilja
bændur fjölga sýningargripum og
hefir með því móti fengizt aukin
þátttaka í sýningunum, svo enn
betra yfirlit fáist yfir kúastofn-
inn í hverju félagi. En með þessu
móti geta bændur ekki aflað sér
eins góðs yfirlits yfir kýrnar á
víðara svæði, sem ef til vill væri
æskilegt.
15 ÞÚSUND KÝR
Á sýningarsvæðinu í ár voru
um 15.000 kýr. Af þeim voru
færðar á skýrslur nautgriparaekt-
arfélaganna um 7.900 eða 60% af
skýrslufærðum kúm á land-
inu. Reynt er að ljúka sýningun-
um áður en heyskapur byrjar fyr-
ir alvöru. —
Búnaðarfélag íslands sendir
starfsmann félagsins á hverja sýn
ingu og er hann formaður dóm-
nefndar og venjulegast ráðunaut-
ur félagsins. Til aðstoðar voru nú
fengnir héraðsráðunautarnir
Bjarni Arason frá Akureyri og
Hjalti Gestsson frá Selfossi.
Bjarni var formaður dómnefnd-
ar á sýningunum á Kjalarnes-
þingi og Borgarfirði sunr.an
Skarðsheiðar en Hjalti í ýmsum
sveitum á Suðurlandsundirlend-
:nu.
— Og hvernig var háttað þátt-
töku í sýningunum?
— Þær voru yfirleitt afburða
vel sóttar. Alls voru dæmdar
5.541 kýr eða rösklega þriðja hver
kýr á svæðinu. Og svarar sú tala
til 70% af skýrslufærðum kúm á
sýningarsvæðinu.
Bezt voru sýningarnar sóttar á
svæði nautgripasambands Árnes-
sýslu og Rangárvallasýslu og Vest
ur- Skaftafellssýslu, en lakar í
Kjalarnesþingi og Borgarfjarðar-
sýslu, þótt þátttaka væri þar víða
góð.
í EINSTÖKUM FÉLÖGUM
Flestar kýr voru skoðaðar í
Gnúpverjahreppi eða 374, í
Ölfusi 303, á Skeiðum 266, i
Framh. á bls. 12.
Leira Ingibergs Sveinssonar í Skammadal í Hvammshreppi í Mýr-
dal hlaut fyrstu heiðursverðlaun fyrir afkvæmi á sýningu aff
Skaganesi 3. júní s. 1. Hér sést hún (fremst) ásamt þremur dætrum
sínum í Skammadal, Gæfu, Gjöf og Skraut. Hún hlaut 89 stig
fyrir býggingu, hæstu einkunn, sem veitt var fyrir byggingu á
nautgripasýningum á þessu ári.
Reyðir, Góa og Ósk á Reyni í Hvammshreppi í Mýrdal eru góðar
og fallegar kýr. Myndin er tekin á nautgripasýningu þar 2. júní s.L
Greimleg framför í starfsemi nautgriparæktarfélaganna