Morgunblaðið - 21.08.1955, Qupperneq 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 21. ágú=t 1955

H.l. Arvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson,
Ritstjðri: Valtýr Stefánsson (ábyr*ííistr*„)
Stjómmálaritatjóri: SigurSur Bjarnason frá Vlfiacfc
Lesbók: Arni Óla, sími 304S.
Augiýaingar: Arni GarQar KrisUxuwom.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðala:
Auaturstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftai'gjald kr. 20.00 ft mánuSi inaaalaada.
I lauaasölu 1 krftM dntakiS.

§ UR DAGLEGA LIFINU |
Almerma bókafélagið
og hinn „andlegi aðall
HINN 17. júní s.l. var frá því
skýrt, að stofnað hefði verið hér
á landi nýtt. félag, sem hefði það
mark og ínið að gefa út bækur
og gefa almenningi kost á að
eignast bær með skaplegu verði.
Ber það heitið Almenna bóka-
félagið.
í ávarpi, sem félagið gaf út, var
lögð á það áherzla að tilgangur
þess væri tvíþættur. Annarsvegar
að kynna íslendingum bókmennt
ir og andlegar hræringar meðal
samtíðarinnar, hinsvegar að
glæða áhuga þeirra á fornum
menningararfi þeirra sjálfra.
Jafnframt var á það bent, að
íslenzku þjóðinni væri nú marg-
ur vandi á höndum í menningar-
málum að rofinni einangrun
landsins
Að félagsstofnun þessari stóðu
margir þekktustu og vin-
sælustu rithöfundar og
skáld þjóðarinnar og fjöldi
fólks úr öllum lýðræðis-
flokkunum í landinu. —
Mun henni yfirleitt bafa verið
vel fagnað. íslendingar unna
bókum og vilja gjarnan hafa
tækifæri til þess að eignast
þær, og fylgjast sem bezt með
því, sem gerist í menningar-
lífi samtíðar sinnar,
Jafnhliða stofnun Almenna
bókafélagsins var sett á laggirn-
ar félag, sem styðja mun útgáfu-
starfsemi þess, Stuðlar h.f. Er
það skipað fólki úr öllum stétt-
um, sem áhuga hefur'á því menn-
ingarstarfi, sem hér er um að
ræða.
KOMMÚNISTAR HRÖKKVA
VIÐ
En þótt almenningur fagnaði
hinu nýja bókafélagi, var til hóp-
ur manna, sem stóð álengdar og
gaf því óhýrt auga. Það voru
kommúnistarnir. Þeir hafa um
langt skeið talið sig nokkurs-
konar „andlegan aðal“ í land-
inu. Þeir hafa einnig stofnað til
útgáfufyrirtækis, sem um langt
skeið hefur gefið út bækur, sum-
ar góðar og merkilegar eftir
ágæta höfunda, en margar bragð- I
dauf áróðursrit, sem fyrst og
fremst hefur verið ætlað það hlut
verk að boða hina austrænu ofsa
trú. I
Vegna þessarar starfsemi sinn-
ar, hafa kommúnistar bitið sig í
þá skoðun, að eiginlega hafi engir
aðrir en þeir, leyfi til þess að efna
til félagsskapar um bókaútgáfu.
Þeir þykjast beinlínis hafa „einka
leyfi“ á slíkri starfsemi. |
í þessu ljósi ber að líta skrif
„Þjóðviljans“ nndanfarið um
Almenna bókafélagið og stuðn
ingsmenn þess. Þar er því
beinlínis haidið fram, að venju
legt fólk, almenningur í land-
inu, sé ails ekki hlutgengt til
þess að mynda slíkan félags-
skap. Aðeins „Andréssynir" og
hinn „andlegi aðall“ þeirra,
sem „afklæðzt hefur persónu-
leikanum" komi þar til
greina!!
Kommúnistar hafa enn þá einu
sinni gert sig að fíflum með
derringi sínum og gáfnagorti.
Þegar Kristinn Andrésson stofn-
ar félagsskap um bókaútgáfu á
„Þjóðviljinn“ ekki nógu sterk orð
til þess að lýsa menningarhlut-
verki þess.
Þegar nokkur vinsælustu skáld
þjóðarinnar ásamt fólki úr öllum,
lýðræðisflokkunum efna til út-
gáfustarfsemi spýta kommúnist-
ar við tönn og telja slíka útgáfu
„ófína“!
ÓTTAST SAMKEPPNINA
Kjarni málsins er hinsvegar sá,
að hinn „andlegi aðall' komm-
únista óttast samkeppni Almenna
bókafélagsins. Þeir vita, að margt
fólk er orðið leitt á hinum póli-
tíska áróðri, sem Mál og menning
heldur uppi fyrir hina austrænu
ofsatrú. Þess vegna getur útgáfu
starfsemi Almenna bókafélagsins
orðið því skeinuhætt.
Það hefur vakið nokkra furðu,
að bæði Tíminn og Alþýðublaðið
hafa verið með smánart í garð
hins nýja útgáfufélags. Verður
ekki annað séð, en að þar liggi
einhvers konar minnimáttar-
kennd gagnvart Sjálfstæðis-
flokknum til grundvallar.
En aðalatriðið er, að allur al-
menningur í landinu hyggur
gott til starfsemi Almenna
bókafélagsins. Það mun þeg-
ar á þessu ári gefa út ágætar
bækur, innlendar og erlendar.
Af innlendum bókum má
nefna íslandssögu, sem dr. Jón
Jóhannesson hefur ritað og
nær fram til siðaskipta. Enn
fremur ævisögu Ásgríms Jóns-
sonar listmálara, eins vinsæl-
asta og mikilhæfasta núlifandi
listamanns þjóðarinnar, sem
rituð er af Tómasi Guðmunds-
syni.
Allir öfgalausir íslendingar
fagna stofnun Almenna bóka-
félagsins. Með því að eflá það,
styðja þeir heilbrigt og gró-
andi menningarlíf í landi
sínu. |
IDAG er Margrét prinsessa 25
ára, og mun halda þetta
merkisafmæli hátíðlegt — kyrr-
látlega — með konungsfjölskyld-
unni í Balmoral-kastalanum í
Skotlandi.
Brezk blöð hafa undanfarið
gert þessi tímamót í ævi prins-
essunnar mjög að umtalsefni.
íhaldssamari blöðin ræða þetta
fyrst og fremst frá því sjónar-
miði, að hér sé um að ræða
merkan áfanga í lífi hennar. —
Önnur blöð — á borð við Daily
Sketch — leggja áherzlu á, að
nú sé Margrét sjálfráð að því,
hverjum hún giftist. i
♦—0—4 1
Ekkert blaðanna nefnir nafn
hins fráskilda Peter Townsends,
Hargrct prinsessa
25 ára — og frjáls
Fylgi Margrét þessu fordæmi,
mun drottningin gera efri og
neðri deild þingsins grein fyrir
íyrirætlunum systur sinnar —
er þingið kemur saman í október
n. k. —
❖—0—4
Síðan verður frumvarp um
erfðaafsal prinsessunnar borið
fram í báðum deildum þingsins
— og ef farið er nákvæmlega
eftir lagabókstafnum — einnig í
þingum allra samveldislandanna.
Og Margrét missír ekki aðeins
Russel og Rússar !
í ÁGÆTRI grein eftir Bertrand
Russel, sem tímaritið Stefnir
birti fyrir skömmu um Alræði og
spillingu, kemst hinn frægi rit-
höfundur og heimspekingur m. a.
að orði á þessa leið: >
„Jafnskjótt og Asíulöndunum
verður Ijós sú staðreynd, að,
kommúnisminn er í höndum!
Rússa aðeins ný hlið á heims- ’
veldisstefnu hvíta mannsins, þá
munu þau snúast öndverð við
Rússum og taka upp baráttuna
gegn þeim. Og þar sem öll ein-
ræðisríki koma að lokum upp
um kúgunarfyrirætlanir sínar
hygg ég, að þessarar stundar
verði ekki langt að bíða“. j
Bertrand Russel hittir hér
vissulega naglann á höfuðið. —
Kommúnisminn er nýlendustefn-
an endurborin. Það væri þess
vegna grátlegt víxlspor ef þær
þjóðir, sem í margar aldir hafa
orðið fyrir barði nýlendukúgun-
arinnar settu nú traust sitt á arf-
taka hennar.
Hinn merki heimspekingur
lætur í þessari sömu grein þá
skoðun sína í ljós, að hin komm-
úníska trú muni brátt „ganga
af sjálfri sér dauðri“. Hún krefj-
ist þess að maðurinn afsali sér
hinum frumstæðu gæðum örygg-
is og yfirráða yfir vinnu sinni.
Slík stefna geti ekki til lengdar
haldið völdum og áhrifum.
Bertrand Russel er ekki
einn um þessa skoðun. Komm
únisminn er að daga uppi í
hinum frjálsa heúni eins og
nátttröll fyrir nsandi sól.
Prinsessan og----
ofursta, en það má lesa milli
línanna, að Daily Sketch og
Daily Telegraph álíta hann hinn
útvalda. Hann er fertugur að
aldri og var orrustuflugmaður í
brezka hernum í síðari heims-
styrjöldinni og gat sér mikla
frægð. — Nú er hann flugmála-
fulltrúi við brezka sendiráðið í
Brússel, og allir kannast við
söguna um, að hann hafi verið
sendur þangað til að koma í veg
fyrir, að Margrét og hann ættu
nokkuð saman að sælda.
Frá Buckingham-höllinni hefir
ekkert heyrzt annað en að prins-
essan haldi upp á afmæli sitt
með venjulegum hætti. — Þjón-
ustustúlkan hennar, ,,Ruby“, vek
ur prinsessuna og færir henni
te, því næst fer hún til morgun-
bæna, borðar steikta síld í morg-
unverð, les dagblöðin með móður
sinni — eins og venjulega — og
loks safnast konungsfjölskyldan
saman í setustofunni til að horfa
á Margréti opna afmælisgjafirn-
ar, sem drifið hefir að í tugatali
undanfarna daga.
♦—0—4
Þó að Daily Sketch segi, að
prinsessan geti nú ráðið því sjálf,
hvern hún velur sér sem lífs-
förunaut, eru samt nokkrir agnú-
ar á því. — Elísabet drottning
— systir hennar — er æðsta yfir-
vald brezku kirkjunnar, en inn-
an hennar vébanda er hjónaskiln
aður ekki viðurkenndur. Það
yrði drottningunni erfitt — ef
ekki ómögulegt að veita systur
sinni heimild til að giftast Town-
send. Þar að auki yrði að taka
til greina hverskonar mótmæli,
er kynnu að koma frá þinginu.
Það er því líklegt, að Margrét
yrði að afsala sér öllum rétti til
brezku krúnunnar, ef hún vill
fara sínar leiðir í hjónabands-
málunum.
O—♦
Flugkapteinninn.
réttinn til krúnunnar heldur
einnig sínar árlegu 6 þús. sterl-
ingspUnda tekjur. Ef Margrét
giftist konungbornum manni,
mundu tekjur hennar hækka upp
í 15 þús. sterlingspund á éri.
Er samþykki þingsins væri
fengið fyrir þessu frumvarpi geí-
ur Margrét trúlofast Townsend
og gifzt honum, hvenær sem hún
vill — hinsvegar yrði hún að
bíða heilt ár eftir úrskurði þings-
ins, ef hún ekki vildi afsala sér
réttinum til krúnunnar.
Giftingarathöfnin gæti ekki
farið fram í neinni kirkju á
enskri grund — né heldur gæti
drottningin verið viðstödd at-
höfnina. Hinsvegar gætu þau
Margrét og Townsend látið gefa
sig saman í borgaralegt hjóna-
band í Englandi eða í kirkju
hvar sem væri annars staðar en
í Englandi — t.d. í Skotlandi.
Það er enginn vafi á því, að öll
konungsfjölskyldan vonast eftir
því, að Margrét láti skylduna við
þjóðfélagslega stöðu sína sitja í
fyrirrúmi fyrir tilfinningum sín-
um. Sagt er, að innan konungs-
fjölskyldunnar mvndi hertoga-
frúin af Kent sýna mest umburð-
arlyndi, er til kastanna kæmi. —
Drottningin og drottningarmóðjr
eru á báðum áttum— þær vilja,
að Margrét geti fylgt köllun
hjarta síns, en óttast þær afleið-
ingar, er hjónaband hennar og
Townsends kynni að hafa —
einkum þar sem aðeins um 20 ár
eru liðin, síðan sams konar atvik
kom fyrir innan fjölskyldunnar.
Hinsvegar kvað hertoginn af
Edinborg vera hvað andvígastur
hjónabandi Margrétar og Towns-
ends.
♦—O—♦
En hvað sem því líður. Upp
frá deginum í dag getur Margrét
Framh. á bla. 11
ULí andi Árifar:
M;
Lítil ferðasaga.
AÐUR, sem er nýkominn úr
ferðalagi vestan af landi,
sagði mér eftirfarandi sögu:
! „Eg var á ferð vestur á Snæ-
fellsnesi. í Kolgrafarfirðinum
varð á veginum á, nokkuð erfið
yfirferðar, enda stóð það heima
— að í henni miðri stóð lítil
j bifréið, sem voru allar bjargir
bannaðar, hún stóð þarna föst í
miðjum vatnselgnum og komst
engan veginn leiðar sinnar. Að
. sjálfsögðu kom eg hinum nauð-
j stadda bíl til hjálpar, ég sjálfur
! var á stærri og sterkbyggðari
bifreið og tókst því auðveldlega
að komast yfir ána og draga síð-
an hina upp úr á eftir. —
Hélt ég svo ferð minni áfram
suður á við upp úr Borgarfirðin-
um — Uxahryggjaleiðina. — Þar
Lögfræðingar halda því fram,
að afsali hún sér öllum rétti til
krúnunnar (hún gengur næst
börnum Elízabetar drottningar),
geti brezka þingið ekki haft nein
afskipti af málinu, þar sem prins-
essan sé þá orðinn venjulegur
brezkur ríkisborgari. Og for-
dæmi er líka fyrir þessu í hjóna-
bandi Játvarðs VIII, föðurbróður
Margrétar og fyrrverandi Breta-
konungs.
varð fyrir mér önnur á og önn-
ur lítil fólksbifreið sem strandað
hafði í henni miðri og komst
hvergi. í henni var auk bílstjór-
ans kona og tvö börn.
Sjálfsögð skylda.
I’j’G LÉÐI bifreiðinni taug og
J eftir nokkuð hnjask og erfiði
tókst að draga hana upp úr og
svo var haldið áfram ferðinni
eins og ekkert hefði í skorizt. —
Eg hafði að vísu tafizt um 6—7
klukkutíma við aðstoð þá, sem
ég hafði veitt þessum tveimur
bifreiðum, sem svo illa voru á
sig komnar og má enginn skilja
orð mín svo, að ég sé hér að telja
iþá aðstoð eftir. Hún var veitt
með glöðu og fúsu geði, enda
;sjálfsögð skylda hvers og eins að
hjálpa upp á sakirnar undir slík-
um kringumstæðum.
Varhugavert.
ÞAÐ, SEM ég vildi vekja at-
hygli á er þetta — að það
| er varhugavert að ætla litlum
jbifreiðum of mikið, þegar vatns-
föll eru annars vegar, ekki sízt
jí rigningarsumrum eins og í ár,
jþegar allar ár eru óvenjulega
ivatnsmiklar og breytilegar. Og
enginn ætti að nauðsynjalausu
að hætta sér út á vandfarnar
vatnaleiðir, sem hann ekki hefir
farið áður eins og nú er í pott-
inn búið með færð á vegum úti
— og allra sízt með konur og
börn, sem viðkvæmari eru fyrir
volkinu en þykkskinnaðir bíl-
stjórar".
Beið ekki boðanna.
NÚ Á DÖGUNUM var sendill
einn hjá opinberu fyrirtæki
hér í bænum svo óheppinn að
týna umslagi, sem í voru fimm
hundruð krónur í peningum. —
Auglýst var eftir hinu glataða
peningaumslagi í Mbl. og þegar
daginn eftir að auglýst var kom
öldruð kona á afgreiðslu blaðs-
ins og skilaði umslaginu. Hún
hafði fundið það á förnum vegi
og ekki beðið boðanna með að
skila því, svo sem vera bar. —•
Hún þarf ekki, konan sú, að taka
til sín ásaknir um óskilsemi þá
og hirðuleysi um eigur náung-
ans, sem margir vilja kalla
„þjóðarlöst" íslendinga — því
miður ekki að ósekju.

Merkið,
sem
klæðir
landið.