Morgunblaðið - 18.10.1955, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 18. okt. 1955
MORGUNBLAÐIÐ
9
Stefán Stefáitsson fyrrv,
IDAG þann 18. október verður
jarðsunginn á Möðruvöllum í
Hörgárdal Stefán Stefánsson
bóndi í Fagraskógi, hreppstjóri
Arnarneshrepps og fyrrv. al-
þingismaður Eyfirðínga.
Hann andaðist á sjúkrahúsi í
Reykjavík 8. þ.m. eftir margra
ára sjúkdómsþrautir.
Stefán var fæddur í Fagra-
skógi í Eyjafirði 1. ágúst 1896,
sonur hjónanna Stefáns Stefáns-
sonnr alþingismanns og Ragn-
heiðar Davíðsdóttur-. Ólst hann
upp hjá foreldrum sínum við
landbúnaðarstörf, en gekk síðan
meintaveginn. Tók stúdentspróf
í Fevkjavíkurskóla 1918 og lög-
fræðipróf 1923. Síðan var hann
fulitrúi hjá bæjarfógeta Reykja-
víknr í 2 ár og eftir það um skeið
ful’trúi hjá bæjarfógetanum á
Akureyri. Árið 1925 byrjaði hann
svo búskap á föðurleifð sinni,
Fagraskógi, og hefur stundað þar
búskapinn síðan.
Árið 1931 kvæntist hann eftir-
lifandi konu sinni Þóru Magneu
Magnúsdóttur. Þau hjón eignuð-
ust 4 börn, tvær stúlkur og tvo
drengi. Eru þau uppkomin og
hin efnilegustu. Heimili þeirra
hjóna var mjög ánægjulegt og
traust. Gestrisni, glaðværð og
reglusemi var þar ríkjandi. —
Voru hjónin. samhent í því efni
enda var hjónabandið ástríkt og
gott svo sem efni standa til, því
húsfi'eyjan er ágæt kona og
mvndarleg í sjón og raun,
Þegar Bændaflokkurinn var
stofnaður um áramótin 1933 og
’34 gekk Stefán Stefánsson í
hann og gerðist einn af hans for-
ystumönnum. Var í framboði fyr-
ir hann 1934 og aftur 1937. Náði
hann þá kosningu sem landkjör-
inn þingmaður og sat á Alþingi
sem Bændaflokksmaður tíl 1942.
Þá gekk hann í Sjálfstæðisflokk-
inn og varð frambjóðandi hans
og varamaður Garðars Þorsteins-
sonar á Alþingi, þar til Garðar
féll frá vorið 1947.
Tók Stefán þá við sæti hans
sem þingmaður Eyfirðinga til
1949, en í kosningunum þá náði
hann kosningu og var á Alþingi
til 1952, að hann varð að hætta
þingmennsku vegna veíkinda. Af
öðrum trúnaðarstörfum má
nefna, að Stefán var hreppstjóri
í sveit sinni frá 1926 og síðan. í
Búnaðarráði og verðlagsnefnd
landbúnaðarafurða 1945—’47 og í
Sauðfjársjúkdómanefnd frá 1943
til dauðadags.
Stefán í Fagraskógi var greind-
ur maður og þróttmikill. Hann
gekk með festu og áhuga að
hverju því er hann tók sér fvrir
hendur. Það mun af flestum
sveitamönnum okkar lands og
mörgum öðrum hafa verið og
vera talið sæmdarbragð, og ó-
venjulegt nú á tímum, þegar
hann að loknu háskólanámi hafn-
aði vísum embættisframa og
gerðist bóndi á sínu feðra óðali.
Átthagatryggðin dró hann heim
í sveitina sína þar sem vaggan
stóð og æskuárin liðu við sólaryl
og bjartar framtiðarvonir. Hann
vildi öðru frémur gera feðragarð-
inn frægann og verða forystu-
maður í sveit sinni og héraði, því
hinu bjarta og ánægiulega. —
Hvorttveggja heppnaðist, bó frá-
leitt hafi allar vonir ræzt. Bú-
skapinn stundaði lögfræðingur-
inn í Fagraskógi af miklum
áþuga, dugnaði og ósérhlífni.
Hann var víkingur til vinnu og
hlífði sér hvergi. Bjartsýnin og
framkvæmdahugurinn var í
hæstu tröppu. Húsin risu hvert
sf öðru, túnið stækkaði óðfluga.
Nýtízku tækni af fullkomnustu
gerð tók bóndinn í Fagraskógi í
s:na þjónustu. í það var ekki
horft. að taka lánsfé þó dýrt væri.
Fn allar þær skuldir sem fram-
kvæmdirnar útheimtu voru
preiddar áður en heilsan bilaði.
Saga þessa bónda er frægðar-
saga og miklu meira vírði fvrir
Eyfirðinga og aðra víni, heldur
en þó að hann hefði gerzt virðu-
legur embættismaður í höfuðborg
Minningarorð
inni, eins og námsframi, gáfur
j og allar aðstæður gáfu ótvírætt
tækifæri til.
Það var; ekki að ófyrirsynju,
að Eyfirzkir bændur og aðrir í j
þeirri stétt leiddu hugann að því,:
að þarna væri maður, sem I
verða mundi æskilegur foringi í |
framfaramálum bændastéttarinn- |
ar á víðara sviði og helzt á sjálfu
! Alþingi.
Stefán hafði hugsað mikið um
búnaðarmál og einkum búnaðar-
, framfarir. Hann var bóndi og
sveitamaður af lífi og sál. Þegar
Bændaflokkurinn hóf göngu sína
fannst honum þar æskilegt tæki-
færi til að sameina bændastétt-
t ina til átaka. Hann gekk í flokk-
■ inn og varð einn af hans forystu-
í mönnum. Komst inn á Alþingi á
hans vegum 1937 og tók til
; starfa, að vinna fyrir sín áhuga-
mál. Þau var hann manna ólík-
■ legastur til að svíkja. En hann
j sá brátt, að vonir hans um póli-
, tiska sameining bændastéttarinn-
j ar voru allt of mikil bjartsýni.
IAð hafa samvinnu við aðrar
stéttir fann hann að var ómiss-
andi. Því gekk hann bráðlega til
1 einlægrar samvinnu við Sjálf-
j stæðisflokkinn.
Hann barðist af einlægni, á-
, huga og drengskap fyrir hags-
munamálum héraðs síns og stétt-
; ar í félagi við marga aðra og
1 ekki sízt við sína góðu samþingis
I menn úr Eyjafirði.
Alls vegna var Stefán Stefáns-
son vinsæll og vel metinn alþing-
ismaður. Gáfur hans, drengskap-
ur og hugsjónir kölluðu á virð-
ingu og traust, ekki einasta í eig-
in flokki, heldur einnig hjá mörg-
um öðrum.
Maðurinn var hraustmenni
líkamlega og andlega og allt
benti til, að hann yrði langlífur
og þýðingarmikill baráttumaður
á þjóðmálasviðinu, eins og hann
hafði verið á heimili sínu og í
héraðinu. En eins og veðrabrygð-
in eru stundum óvænt og óheilla-
vænleg í okkar kalda iandi, eins
gerast þau í lífi mannanna alltof
oft á óvæntan og undarlegan hátt. j
Þessi hrausti og kappsami áhuga- |
maður varð á bezta aldri heilsu-
bilaður á undarlegan hátt. Ein-
hverskonar taugalömun í öðrum
^ handleggnum til að byrja með og
! svo áfram. Honum fannst eins og
j jörðin væri að rifna úndir fótum
sér. Að þurfa að hlífa sér, eða
hætta vinnu var svo fjarlægt eðli
hans og hugsunarhætti. Þannig
fer og flestum áhugamönnum
• þegar ógæfan steðjar að með ó-
væntu heilsuleysi. En hér sem oft
verður, er líkt stendur á, lýstu
bjartir geislar inn í dimmu sorg-
j arinnar. Hin ágæta og hugljúfa
, kona Stefáns sýndi frábæra fórn-
arlund, ástúð og þolinmæði við
að annast hann í raununum. —
Ágætir bræður aðstoðuðu við að
gera allar hugsanlegar tilraunir
til lækninga, innanlands og utan,
og sjálfur sýndi sjúklingurinn
ina mestu þolinmæði og hug-
rekki. En allt kom fyrir ekki. —
Árin liðu hvert af öðru. Batinn
kom ekki. Sjúkdómúrinn ágerð-
ist. Varð þá sýnilegt, að fyrr eða
síðar drægi að einum enda. Þeim
er nú er fram kominn.
Vinir og kunningjar, fjær og
nær, á Alþingi og utan þess,
senda konu og börnum, systkin-
um og öllum aðstandendum hins
iiðna sæmdarmanns, einlægar
samúðarkveðjur. Ekki út af því,
að hin langa þraut er liðin. Held-
ur hinu sorglega áfalli, að þessi
ágæti maður skyldi verða fyrir
þeirri þungu raun, að missa heils-
una svo fljótt og geta ekki fengið
neinn bata.
Honum fylgja þakkir og virð-
ing inn í hina æðri veröld. Hans
er minnzt sem athafnamikils
framfaramanns og hugsjóna-
manns. Allir kunnugir harma
þau örlög, að missa slíkan mann
frá margþættu og þýðingarmiklu
lifsstarfi á miðjum aldri.
Og við blessum allir minning-
arnar um hann.
Jón Pálmason.
® g ?
KYNNI okkar Stefáns í Fagra-
skógi hófust ekki fyrr en árið
1949, en þá réðist það svo, að leið-
ir okkar lágu saman á stjórnmála
sviðinu. Var Stefán þá í kjöri í
Eyjafirði sem aðalframbjóðandi
Sjálfstæðisflokksins, en ég í öðru
sæti á framboðslistanum. Leiddi
þessi samvinna okkar til náinna
kynna og vináttu.
Því miður kynntist ég Stefáni
ekki meðan hann var í fullu fjöri,
en þrátt fyrir alvarleg veikindi,
átti hann brennandi áhuga á að
starfa og vinna að framgangi
góðra mála til hags héraði sínu
og ættjörð.
Stefán í Fagraskógi var sann-
ur sonur síns héraðs og vann svo
lengi sem kraftar leyfðu að vel-
ferðarmálum ættbyggðar sinnar.
Hann helgaði ættleifð sinni og
landbúnaðarmálum alla krafta
sína og lagði oft svo hart að sér,
að ekki er ósennilegt að of mikil
vinna háfi átt sinn þátt í sjúk-
dómi hans.
Með Stefáni í Fagraskógi er
fallinn í valinn einn af glæsi-
legustu fulltrúum íslenzkrar
bændastéttar. Enda þótt hann
gengi langskólaveginn og yrði
kandidat í lögum, kaus hann
fremur að yrkja jörð feðra sinna
og gerast bóndi í Fagraskógi en
embættisframa. Hygg ég það eins
dæmi í landi voru, að maður með
háskólaprófi helgi sig algerlega
búskap, en þetta sýnir ljósast
hversu sterkum böndum Stefán
var tengdur Fagraskógi og Eyja-
firði. Hin ágæta menntun Stef-
áns, mælska hans, gáfur og glæsi-
mennska hlutu að leiða til þess,
að hann yrði eigi aðeins héraðs-
höfðingi heldur einnig í foringja-
sveit stéttar sinnar og framámað-
ur i opinberu lífi.
Þegar hinn ágæti þingfulltrúi
Eyfirðinga, Garðar Þorsteinsson,
féll frá, varð Stefán í Fagraskógi
sjálfkjörinn eftirmaður hans. Því
miður leyfði heilsan honum ekki
langa þingsetu, en þótt það félli
í minn hlut að sitja á þingi, lagði
Stefán fram alla sína krafta til
þess að efla hag flokksins í hér-
aðinu og styrkja mig í starfi
mínu, sem ég tók við með litlum
fyrirvara, lítt kunnugur eyfirzk-
um málum og mönnum. Veitti
hann mér margar leiðbeiningar
og margvíslegan stuðning, sem
mér er bæði ljúft og skylt að
þakka. Var Stefán formaður hér-
aðsstjórnar Sjálfstæðisflokksins í
Eyjafirði allt þar til á þessu ári.
Það er mikið tjón fyrir Eyfirð-
inga, að Stefán í Fagraskógi
skyldi missa heilsu sína og vera
kvaddur á brott á bezta aldri, er
hann ella hefði farið með umboð
þeirra á löggjafarþingi þjóðar-
innar, og það er einnig tjón fyrir
íslenzka bændastétt að mis§a
þenna ágæta talsmann og for-
ingja. En mestur er þó missir
ágætrar eiginkonu, sem verið
hefir honum frábærlega traustur
lífsförunautur, og barna hans,
sem eiga nú á bak að sjá góðum
föður. Þó er sú gleði í sorginni,
Ævisaga Tryggva Gunnarssonar
eftir dr. Þorkel Jóhannesson
Merk bók frá Bókaútgáfu Menn-
ingarsjóðs og Þjóðvinafélagsins
FYRSTA aukafélagsbók Bókaútgáfu Menningarsjóðs og Þjóðvina-
félagsins kemur á markaðinn í dag. Er það fyrsta bindi hinnar
gagnmerku ævisögu Tryggva Gunnarssonar, sem dr. Þorkell Jó-
hannesson prófessor hefur ritað. Alls verður ævisagan þrjú bindi.
Ber þetta fyrsta bindi undirtitilinn: Bóndi og timburmaður.
Tryggvi Gunnarsson var einn
mesti athafna- og áhugamaður,
sem þjóðin hefur alið. Hann var
um 50 ára skeið einna nafn-
kenndastur allra íslendinga. Má
segja að á þessu tímabili hafi
hann látið til sín taka flest fram-
fara- og menningarmál og stóð
jafnan í broddi fylkingar. Réðu
þar hæfileikar, dugnaður og
glæsimennska Tryggva, að hann
þótti jafnan sjálfkjörinn til for-
ustu.
Það er vel til fundið að Bóka-
útgáfa Menningarsjóðs og Þjóð-
vinafélagsins skuli gefa út ævi-
sögu þessa merkismanns, því
Tryggvi var einn fremsti stofn-
andi Þjóðvinafélagsins og for-
seti þess um 35 ára skeið og rit-
stjóri Almanaksins og Dýravin-
arins. Má því með sanni segja, að
Þjóðvinafélagið eigi honum
meira upp að unna en nokkrum
öðrum manni. Verður nú sú
skuld að nokkru goldin með út-
gáfu þessarar miklu og vönduðu
ævisögu.
ÖNDVEGISRIT
Saga Tryggva Gunnarssonar
mun verða talin meðal fremstu
öndvegisrita í ævisagnagerð og
ber margt til. Efniviðurinn er
mikill og góður og úr honum
unnið af einum mesta hagleiks-
manni íslenzkrar sagnritunar síð-
ari ára. Sagan gerist á einu merki
legasta tímabili íslanássögunnar,
þegar þjóðin er að sækja fram
til stjórnarfarslegs sjálfstæðis og
almennra framfara undir forustu
Jóns Sigurðssonar, Tryggva
Gunnarssonar og fleiri afbragðs-
manna, og skýrir frá viðburðar-
ríkri ævi eins stórbrotnasta Is-
lendings, sem uppi hefur verið.
UPPVAXTARÁR
í þessu bindi ævisögu Tryggva
Gunnarssonar er sagt frá ætt
hans og uppvexti, störfum hans
við búskap og smíðar, fyrstu af-
skiptum hans af verzlunarmál-
Fundur um úívsgs-
mál á Snæfellsnesi
GRUNDARFIRÐI, 17. okt. —
Síðastliðinn sunnudag komu út-
gerðarmenn á Snæfellsnesi sam-
an til fundar að Vegamótum, en
þar voru fyrir mættir ffam-
kvæmdastjóri LÍÚ og erindreki
og ennfremur formaður verð-
lagsráðs sjávarútvegsins og þing-
maður kjördæmisins.
Rætt var um hinar ýmsu
greinar útvegsins svo sem fisk-
verkun, afurðaverð, kjarasamn-
inga og veiðarfæri. Á fundinum
voru mættir allflestir útvegs-
menn frá öllum sjávarþorpunum
á Snæfellsnesi. Það var einróma
álit þessarra manna, er fundinn
sátu, að hann hefði verið þeim
öllum til hins mesta gagns og
hyggja þeir gott til slíkra funda
í framtíðinni.
að dauðinn var í þetta sinn lausn
frá stríði, sem eigi gat lyktað
nema á einn veg.
Stefán i Fagraskógi er nú í dag
til hvíldar lagður í eyfirzkri
mold, sem hann hefir elskað svo
mjög. Á þessari hinztu kveðju-
stundu færi ég honum hugheilar
þakkir fyrir ánægjulegt samstárf,
vináttu og holl ráð. Eiginkonu
hans, börnum ög öðrum ástvin-
um bið ég blessunar Guðs.
Magnús Jónsson.
um, hákarlaútgerð og félagsmál-
um í héraði og upphafinu að
þjóðmálabaráttu hans við hlið
Jóns Sigurðssonar, auk þess sem
í því er geysimikill fróðleikur
um atvinnuhætti, menn og mál-
efni.
Bókin er 482 bls. að stærð í
Skírnisbroti, prýdd mörgum
myndum, og skreytt teikningum,
sem Stefán Jónsson teiknari gerði
eftir tréskurði eftir langafa
Tryggva Gunnarssonar. Alþýðu-
prentsmiðjan hefur annast prent-
un, Prentsmiðja Hafnarfjarðar
bókband, en myndamót gerð í
Prentmyndir h.f.
Þess skal loks getið, að verk
þetta er samið að tilhlutan Lands
banka íslands, en sem kunnugt er
var Tryggvi Gunnarsson banka-
stjóri Landsbankans um alllangt
skeið.
Gamla bíó:
„LÆKNASTÚDENTAR“
GAMLA BÍÓ sýnir um þessar
mundir enska gamanmynd er
nefnist „Læknastúdentar“. Rank-
kvikmyndafélagið hefur „fram
leitt“ myndina en hún er gerð
undir stjórn Betty E. Box og leik-
stjórinn er Ralph Thomas. —
Efni myndarinnar er byggt á
gamansögu enska rithöfundarins
Riehards Gordons. — Við kynn-
umst þarna ungum stúdentum,
konum og körlum, sem allir
stunda læknanám og „ganga á
spítala“, sem er sjálfsagður og
nauðsynlegur ' þáttur í námi
læknastúdenta i hvaða landi sem
er. — Stúdentalífið er fyrir flest-
um, sem þess hafa notið, einn
skemmtilegasti þáttur æviskeiðs-
ins og af því stafar oftast bjarma
er fylgir menntamanninum fram
á elliár. I þessari mynd kynn-
umst við glaðværu lífi enskra
læknastúdenta. Margir þeirra
láta hverjum degi nægja sín
þjáning og líta á lokaprófið sem
fjarlægt markmið, sem ekkert
liggi á að sinna, og þegar loksins
að því kemur, eru þeir öldungis
úti á þekju og prófessorinn segir
við þá með kuldalegu hæðnis-
brosi: „Sjáumst aftur næsta
haust“. — Þannig hefur það
gengið fyrir vini okkar Grims-
dyke, sem Kenneth More leikur
bráðskemmtilega og af mikilli
snilld. — En hann hefur þá af-
sökun að gömul frænka hans
hefur heitið honum þúsund
sterlingspunda styrki á ári með-
an hann stundar læknanámið, svo
að hann hugsar sem svo: því leng
ur því betra. — Þessa afsökun
hafa hinsvegar ekki vinir hans
Benskin (Donald Sinden) og
Taffy (Donald Houston). í hóp
þessara skemmtilegu náunga
bættist í byrjun myndarinnar
Simon Sparrow (Dirk Bogarde).
En hann er öðruvísi gerður þó
góður félagi sé. Hann stundar
námið' af kappi og tekur gott
oróf á réttum tíma, en þó lendir
hann í mörgum brösum og erfið-
leikum og eiga ungar konur sinn
þátt í því eins og gengur. En sú
saga verður hér ekki sögð.
Mynd þessi er afbragðsvel gerð
og ágætlega leikin, full af kímni
og kostulegum atvikum, •— ósvik-
inn enskur „humor" eins og hann
gerist beztur. — Mæli ég eindreg-
ið með þessari prýðilegu mynd.
Ego.