Morgunblaðið - 23.10.1955, Blaðsíða 9

Sunnudagur 23. okt. 1955
MORGVNBLAÐIÐ
9
,Ef ég skrifa góða bók, er ekkerf
anrsað eftir en skera sig á háls".
BANDARÍSKA Nóbelsverð-1
launaskáldið William Faulkn-
er vann hugi allra er hann átti
tal við hér á landi, enda er hann
hæglátur maður og óvenjuaðlað-
andi. Faulkner kunni prýðilega
við sig hér á landi og þótti gott að
vera hér. Hann fór til Banda-
ríkjanna á mánudag með flug-
vél Loftleiða.
Mbl. átti við hann samtal stuttu
áðuren hann fór af landi brott og
lagði fyrir hann nokkrar spurn-
ingar. Fer samtalið hér á eftir.
ÞJÁLFAÐ AUGA
— Við höfum heyrt, að þér ætl-
ið að koma aftur til íslands að
vori. Er nokkuð til í því?
— Maður getur aldrei sagt,
hvað maður ætlar að gera. Hitt
er rétt, að mig langar að koma
'hingað aftur á öðrum tíma, þeg-
ar blómin anga og grösin gróa. í
júní eða júlí. Ég hefi séð ísland
í ýmsum búningum; það hefir
breytt um ham, frost og rigning-
ar hafa skipzt á. Ég er þeirrar
skoðunar, að maður verði að
dveljast hér alllengi til að sjá
fegurð landsins og litbrigðin í
náttúrunni. Það þarf þjálfað auga
til að greina þau. Þið sem alizt
upp með landinu eruð á grænni
grein, við hin verðum að venjast
íslenzkri náttúru til að kunna að
meta hana.
— Er eitthvað til í því, að þér
ætlið að kaupa íslenzkan hest og
fara með til Missisippí?
— Nei. íslenzku hestarnir eru
oflitlir. Þeir eru yfirleitt ekki
nema 14 V2 þverhönd, en ég vil
ekki hest sem er minni en 16
þverhendur á hæð (64 þumlung-
ar).
STOLT OG ÞJÓÐERNI
— Hvað um fólkið í landinu?
— íslendingar eru heldur þjóð-
ernislegir í sér, ef ég mætti orða
það svo. Þjóðernislegt stolt þeirra
er á mjög háu stigi. — Ef ég ætti
t. d. í rifrildi við íslending, væri
engin hætta á ferðum, þótt ég
segði honum að fara til fjandans
vegna þess að við værum ósam-
mála í einhverjum atriðum. Við
gætum haldið áfram að þrátta
jafnt fyrir það. En ef ég segði
honum að fara til fjandans vegna
þess að hann væri íslendingur,
mætti búast við einhverjum rysk-
ingum. íslendingar umgangast
útlendinga, einsog útlendingar
umgangast þá. Og þeir bera ekki
. einungis mikla virðingu fyrir bók
menntum heldur líka þeim sem
. hafa gert þær. Ég gæti ímyndað
mér, að íslendingar mundu fyr-
írgefa góðum rithöfundi, hvað
sem væri.
ÍSLENZKA TÁIN
— Þér töluðuð um þjóðernis-
legan metnað okkar íslendinga.
Haldið þér þá, að við höfum ekki
öðlast nægilega reynslu sem
írjáls og fullvalda þjóð?
— Það er einmitt það. Þið þurf-
ið lengri tíma til að átta ykkur á
hlutunum. Meiri reynslu. Þið er-
uð dálítið fljótir á ykkur stund-
um, haldið, að aðrir sýni ykkur
ekki þá virðingu sem ykkur ber.
’ Af þessum sökum er auðvelt að
stíga ofaná tána á íslendingi án
. þess að vita, að hún sé þar fyrir.
Við Bandaríkjamenn erum ekki
alltaf nógu varkárir og þess
vegna hættir okkur stundum til
að „stíga ofaná tána“, en auðvitað
er það ekki af illvilja, heldur
óvart. í samskiptum þjóða er
nauðsynlegt, að menn misskilji
ekki hver annan.
— Svoað við snúum okkur aft-
ur að hinum þjóðernislega metn-
aði. Hvað segið þér um erlendan
her í litlu landi?
TVEIR KOSTIR
— Erlendur her í litlu landi er
auðvitað alltaf „erfitt vandamál“,
eins og sagt er. En það er ekki
sagði IVsEielsverðlaiinaskáEdiö lljiam Faulkner
ljóðskáld, en kemur ekki fyrir í j hugsað u.n Nóbelsverðlaunin, áð-
ljóðinu því sem hann vill segja.
Þá skrifar hann smásögu, en sama
sagan endurtekur sig, svoað hann
'erður að lokum að skrifa skáld-
iögu.
Þér spurðuð áðan, hvers vegna
ithöfundur skrifar. Ég vildi
oæta því við, að heilbrigður metn
aður knýr hann til þess. Skáldið
/ill láta menn muna eftir því,
þegar það er horfið af sjónarsvið-
inu — að það var þarna. Það
uren þér hlutuð þau?
— Já. Um það bil tíu árum
áður en ég fékk þau, var mér
sagt, að cg mundi fá þau næst,
þegar þeu yrðu veitt Bandaríkja-
manni. Ég vonaði samt, að þau
færu framhjá mér, vegna þess að
þau féllu lovorki í hlut Sherwoods
Andersons né Dreisers sem ég
dáðist að og mat mikils. Aftur á
móti féllu þau í hlut Sinclairs
Lewis og Pearl S. Buck sem ég
krotaði nafn sitt á vegg sögunnar 1 hafði litlar mætur á. Ég lét mér
William Faulkner.
aðeins ykkar vandamál, að hér
skuli vera bandarískur her, held-
ur einnig okkar. — Ég skil vel,
að þið íslendingar séuð varkárir
í umgengni ykkar við hinn er-
lenda her, að þið eruð ekki alltof
hrifnir af að hafa hann. En það
var hvorki okkar né ykkar sök,
að bandarískt herlið varð að
koma hingað. Ég get ekki séð, að
við eigum sök á kalda stríðinu.
Þar voru aðrir að verki. Þá verða
menn einnig að minnast þess, að
bandaríski herinn er hér ekki á
vegum Bandaríkjanna, heldur
Atlantshafsbandalagsins. Og all-
ir vita, að hann er hér til öryggis.
Þið megið ekki heldur gleyma því
að bandarísku hermennirnir eru
ungir menn, fjarri ættjörð sinni.
Þeir hafa svosem engan sérstak-
an áhuga á því að þurfa að vera
hér, fjarri ættingjum sínum.
Þetta er ekki einfalt mál. Það er
slæmt fyrir ykkur að þurfa að
hafa herinn, en sennilega væri
ástandið verra, ef hann væri hér
ekki. Hætturnar sem að steðja
eru margar. Er ekki betra að hafa
bandarískan her hér i nafni frels-
isins, en rússneskan í nafni ein-
ræðis og ofbeldis, einsog á sér
t.d. stað í Eystrasaltsíöndunum?
HVE LANGT FORU ÞEIR?
— Álítið þér, að ástandið í al-
þjóðamálum hafi skánað?
— Auðvitað hefir það batnað,
en ég er viss um, að lýðræðis-
þjóðirnar slaka ekki á landvarna-
kröfum sínum. Þær þora það
ékki. Styrkleiki þeirra hefir ein-
mitt breytt ástandinu í alþjóða-
málum, bætt samskipti þeirra við
kommúnistaríkin, og þær vita,
hve mikil hætta er því samfara
að slaka á. Það er mikið rætt um
það um þessar mundir, að Rússar
hafi farið frá Porkala — en hve
langt fóru þeir? Og þeir eru enn
í allri Austur-Evrópu, eða er það
ekki?
HVERS VEGNA?
— Svoað við snúum okkur að
öðru, Mr. Faulkner. Hvers vegna
skrifar rithöfundur?
— Ja, þetta er erfið spurning.
Sennilega vegna þess að hann
vill það. Það er hans daglega
brauð að skrifa. Hann verður bók
staflega að skrifa, sjálfs sín
Ljósm. Mbl. Ól. K. M.
vegna. Hann er knúinn til þess af
innri þrá.
NAFN ÁVEGG
— Sumir segja, að dagar skáld-
sögunnar séu taldir. Eru þér sömu
skoðunar?
— Nei. Upphaflega vill rithöf-
undurinn sennilega verða ljóð-
skáld, en finnur, að það á ekki
við hann. Hver maður segir það
sem hann vill segja í eins stuttu
máli og hann getur. Þess vegna
vill rithöfundur í fyrstu verða
og i framtíðinni rekst kannski
einhver á það.
— Þér minntust á kvæði. Hafið
þér ort kvæði?
— Já. Ég hefi gefið út ljóða-
bók. En ég sá, að ég var ekki mað-
ur til þess að yrkja og hætti —
að mestu. Nú yrki ég aðeins eitt
og eitt kvæði.
ÞÁ ER EKKERT ANNAÐ
EFTIR EN........
— Sagt er, að sum skáld sjái
eftir að hafa birt æskuverk sín.
Hvað segið þér um það?
— Ég sé ekki eftir að hafa birt
neitt af æskuverkum mínum. Þau
eru vafalaust mörg slæm, en ég
hugsa ekki um þau. Ég hefi
gleymt þeim. Það skiptir mig
engu, þótt fólk lesi ekki bækur
mínar — og æskuverk mín eru
þar ekki undanskilin. — Þegar
ég hefi lokið við bók, vil ég ekki
hafa meira af henni að segja,
vegna þess að hún er ekki eins
góð og ég hefði óskað.
— Segið mér eitt. Haldið þér,
að þér skrifið nokkurn tima verk
sem þér verðið ánægður með?
— Það vona ég ekki vegna þess
að þá er ekkert annað eftir en —
skera sig á háls.
— Hvenær skrifið þér helzt?
— í frístundum mínum. Ég er
ekki skáld og bóndi, heldur bóndi
og skáld.
VAR SAMA UM NOBELS-
VERÐLAUNIN
— Höfðuð þér nokkurn tíma
því í léttu rúmi liggja, hvort ég
fengi þau eða ekki.
— Þér e uð að vinna að nýrri
bók sem þír lásuð uppúr á kynn-
ingu Stúde itafélags Reykjavíkur.
Já. Hún á að heita „The Ameri-
can Dreair — what has happenecl
to it?“ Þetta verður ritgerðarsafn
og hef ég lokið við 2—3 kafla, en
veit ekki, hvenær ég lýk bókinni
að fullu. Það er sumt í banda-
rísku þjóðfélagi sem mér geðjast
ekki að og óg álít að gagnrýni sé
þörf. Því hefi ég ákveðið að
kveða mér hljóðs.
JÁ, TVÖ
— Hafið bér gefið út fleiri rit-
gerðasöfn?
— Ég hefi skrifað fleiri ritgerð
ir, en man ckki eftir, hvort þær
hafa verið "efnar út í sérstakri
bók. Ég hirði ekki um það.
— Hvensor byrjuðuð þér að
skrifa?
— Ég hef i sk; ifað eitthvað frá
því ég man octir mér. En ég ákvað
samt ekki að verða skáld fyrr en
ég hitti She. wood Anderson.
— Hafið þúr aldrei skrifað leik-
rit?
— Nei. Ég hefi aðeins séð 5—6
leikrit. Bezt man ég eftir Ben
Hur. Ég sá bað, þegar ég var 6
eða 7 ára. Annars eru leikrit of
hávaðasöm fyrir mig. Ég vil held-
ur lesa þau.
— Segið mér þá að lokum,
hafið þér trcktora á bóndabæn-
um yðar?
— Já. Tvo.
M.
RÓMANTÍK NEIKVÆÐISINS
PÁLL KOLKA héraðslæknir
flutti erindi um þetta efni á
Gamla Garði á vegum Kristilegs
stúdentafélags síðastliðið föstu-
dagskvöld og fer hér á eftir stutt-
ur útdráttur úr því:
RÁNDÝRA-RÓMANTÍK
Nú eru sálrænar orsakir líkam-
legra meina ofarlega á baugi í
læknisfræðinni, en svo var ekki
á mínum háskólaárum. Sálin var
þá ekki metin á marga fiska,
enda sálarfræðin sjálf sálarlaus,
mest samsuða úr líffærafræði og
lífeðlisfræði heilans og skynfær-
anna. Efnishyggjan var svo að
segja einvöld um aldamótin,
reist á kenningu Darwins um
náttúruúrvalið, sem var túlkað
svo af Huxley o. f 1., að sá sterki
ætti að sigra og lifa, en sá veik-
ari að verða undir og útrýmast.
Sú kenning féll vel í geð fégráð-
ugum iðjuhöldum iðnbyltinga-
tímans og landvinningamönnum
imperialismans. Náttúran, „blóð-
ug um kjaft og klær“, átti að
vera fyrirmyndin og því galt
þessi stefna neikvæði við kenn-
ingum kristindómsins um rétt-
læti og mannkærleika. — Þessi
rándýra-rómantík hefur átt þátt
í margskonar óförum mannkyns-
ins, enda var hún fölsk, einnig
frá sjónarmiði nútirna líffræði,
því að fleira kemur til greina
við framþróun lífsins en nátt-
úruúrvalið, svo sem stöðug
fjölbreytni erfðaberanna í
frumukjarnanum og stökkbreyt-
ingar. Dýrin heyja yfirleitt ekki
útrýmingarstyrjöld innbyrðis og
„synbiosis“ eða friðsamleg sam-
búð er algengt liffræðilegt fyrir-
brigði.
SÁLIN OG LÆKNARNIR
Það féll í hlut læknanna að
finna sálina á ný með uppgötvun
djúpvitundarinnar. Freud hélt
fram kynhvötinni sem orkugjafa
sálaclífsins og Ödipusar-duldinni
sem ríkasta þættinum í mann-
legu eðli, en annar meginþáttur
hennar er djúpvitað hatur eða
hefnigirni til föðurins. Það getur
brotist út í spellvirkjum á gelgju-
skeiðsaldri eða uppreisn gegn
þjóðfélaginu á fullorðinsárum,
því að þjóðfélagið tekur á sig
föðurímynd í djúpvitundinni. —
Þetta skýrir ýmis fyrirbrigði sál-
arlífsins og þjóðlífsins, en annars
er nú af flestum talið, að Freud
hafi verið of kreddufastur og
sjónarmið hans of vélrænt. Kenn-
ing hans um bælingu hvatanna
sem orsök taugaveiklunar hefur
haft mjög skaðleg áhrif á upp-
eldisfræðina, svipt börnin þeim
heilbrigða aga, sem þeim er
nauðsynlegur til þess að geta að-
hæfst þjóðfélaginu árekstralítið
síðar meir. Án nauðsynlegs aga
og ástúðar er hætt við að þau
verði psychopathar með ofvöxt í
hvatalífinu, en beinkröm í vilja
og ábyrgðartilfinningu.
Adler lagði aðaláherzluna á
metnaðargirnina sem driffjöður.
Margir ganga með minnimáttar-
kennd, en flýja undan henni inn
í ofmat á sjálfum sér, inn í róm-
antík sjálfsblekkingar og lífs-
lygi, sem getur náð hárnarki
sínu í brjálsemi.
NYMÆLI JUNGS
Kenningar Jungs eru minnst
þekktar, en þó að ýmsu leyti
merkilegastar. Hann skiptir vit-
und mannsins í þrjú lög, yfirvit-
und eða dag' itund, persónulega
djúpvitund, sem geymir liðna
revnslu, og ,.kolIektiva“ dulvit-
und. í henni eiga eðlishvatirnar
upptök sín og ýmsir skapgerðar-
þættir. Jung veitti þvi eftirtekt,
að á öllum öidum og í ýmsum
löndum koma fram samskonar
„syrnból" eða táknmyndir í þjóð-
trú, trúarbröj. úum og helgisiðum,
lik þeim, sem homa fram í draum
um nútímamcnna. Hann dró af
því þá ályktun, að þessi tákrr-
væri sameigi ílegur arfur alls
mannkyns frá örófi alda. Rætur
mannsins standa miklu dýpra en
almennt er álitið og draga nær-
ingu frá táknmyndum þessarar
allsherjar dulvitundar. Annars
verður hann rótarslitinn og án
öryggis. Men 1 leita, visvitandi
eða óafvitandi, öryggis og átta-
festu í trúarbrögðunum, því að
trúarþörfin er ein af elztu eðlis-
hvötum manrsins. Kaþólskan er
fullkomnari 1 rúarbrögð en pró-
testantisminn því að bæði trúar-
setningar hr ■ncr og helgisiðir
tali betur má i dulvitundarinnar,
segir Jung.
GUÐFRÆÐI OG
DULVITUNL
j Gallinn á inni svokölluðu
frjálslyndú r uðfræði er sá, að
I hún einblínb' á bókstaf trúar-
j játninganna og hafnar ýmsum
■ þeirra, af því að hún kemur
Frh. á bls. 12.