Morgunblaðið - 10.12.1955, Blaðsíða 2

18
MORGL /V tt LAÐIB
Laugardagur 10. des. 1955
Krlsfmann
Guðmundsson:
BÓKMENNTIR
Ljóðinseli. — Eftir Magtiús
Jónsson frá Skógi.
Útgáfa höfunáar.
BÓK þessi er út komin fyrir
riokkru síðan, en vinir höfundar-
ins ’nafa 'mælst til að um hana
væri nú ritað, í tilefní af því, að
höfundurinn varð fimmtugur i
eumar. Og bókin er vel þess
verð, að hennar sé gehð. Að vísu
ÍJytur hún engin meistaraverk,
cn allmörg snoturlega gerð kvæði
og vísur. — „Vor þjóð, vor þjóð“
tfcr t. d. haganlega orkt kvæði;
..Einskis metið“ er góð hugvekja
<0g „Konu hefi ég mér festa“ er
Ig'ið hugmynd færð i skemmti-
>egan búnir.g:
..Gengur síðan gestur reistur
tguðs að háum veldisstól.
Ikagði þaðan Ijóma mikinn
3 ts frá skærri himin-ól.
Æðstur drottinn einkarstórum
ougum iítur komumann,
. ’endur upp af stóli dýrum
<og stillilega aðspyr hann“.
„Sál þín“ er eitt bezta kvæðið
% kverinu, vel geii;, engu ofaukið,
og dálitil skáldleg tilþrif, sem
«nnars er fremur lítið af. Snot-
«rt er: „Seint fyrnist færu ást“,
og fleira má telja laglegt. En það,
nem lesandanum verður minnis-
ístæðast eru nokkrar ferskeytlur,
f d. þessar:
„Hver sem öðrum eykur böl,
öðrum pretti sýnir,
elur sína eigin kvöl,
eigin gæfu týnir.
Þegar sviður sorgarund
og sýnist fátt til varnar,
sefa bezt og létta lund
ljúfu minningarnar1.
Stunetir skins og skýja.
Eftir Gunnar S. Hafdal.
Prentsimðjan I.eiftur.
EÆKUR sem þessar eru algegn
f yrirbæri á íslandi — og skemmti
)egt tákn sérstæðrar. menningar.
>3ótt þær auðgi ekki allar til
•nuna bókmermtir okkar, eru
f>aer öruggur vottur þess, að við
ferum í bezta skilningi bók-
fi enntaþjóð, að skáldskapur er
Kmninn okkur í blóð og merg.
Bændur, sjómenn, verkamenn,
— þeir eigi aðeins lesa og skilja
-okáidskap, heidur yrkja þeir
Ifijáifir og semja við störf sín —
*og margii' hverjir býsna vel. —
Hyar í lieiminum myndi slíkt
igeta átt sér stað, annars staðar
<en hér?
Norðlenzkur bóndi sem orkt
l> ;fur í önnum annarra starfa
aila æfi sína, kemur hér fram á
fýónarsviðið með afraksturinn,
fitóra kvæðabók. Og þótt hann
<geti ekki talist neitt stórskáld,
Jþarf hann ekki að biðja afsök-
vmar § kverinu, því margt er vel
ígert og einkum hressilegt í því.
ÍWorgunsól og dögun mæta les-
endanum á fyrstu blaðsíðunni,
tiví bóndinn er árrisull:
..Og hljómar vorsins gígju evo
yndisljúfir líða
uœ loftið mettað ilmi og bjart
af skini dags.
Á sólarstund í blómskrauti
sumargrænna hlíða
cr sælt að heyra ómskærar
raddir morgundags".
Rímleikni höf. er mikil, en
Ii.ain er meira en hagyrðingur,
howim hefur einnig verið úthlut-
að talsverðu af miði Suttungs.
Um það ber kvæðið „Dögun“
Ijósan voft:
,f ijósaskiftum Ijóð á tungu
fæðist.
K.jómi af degi skín við austur-
brún.
Morgunljósið líka óðum glæðist.
I oftið skreytir fögur bjarmarún.
|>Sjá, birtan vex, og blíða Drottins
augað
1> elðir geisla yfir höt og jörð.
Við komu dags er allt í Ijósi
laugað.
Lífið syngur Guði þakkargjorð.
Ef inni ert þú i ömurleikans
skugga
og angurvær í sorgarhúmi býrð,
grát þinn sefa og glóey lát þig
hugga,
gakk út í Ijómann fagra og
morgundýrð“.
Sæmilegt kvæði er: ,Bændur“,
en „Þorrastillur" er betra, vel
kveðið og hressandi. Svo er um
mörg önnur: „Vorþankar“,
„KristóieT Eggertsson*, „Jón St,
Melsted“ og fleiri, — vel gerð,
viðkunnanleg, án stórra titþrifa
og stórra galla.
Störf og viðfangsefm bóndans
birtast í hendingunum, og bóndi
sá er heilbrigður og hress.
Kaprí norðursins.
Eftir Fouche.
Útgáfa höfundarms.
FOUGHE er berlegá dulnefni og
ekki gott að vita hver unrir því
leynist, en hann er skemmtilega
pennafær. Hann kemur víða við
og segir vel frá, hvort sem hann
fjallar um lundaveiði eða enska
ofdrykkjumenn. Það er naumast
hægt að kalla hann skáld, en þó
eru kaflar í bókinni svo góðir,
að víst hefur ýmislegt lakara en
þeir verið kallað skáldskapur. —
„Hetjan í bjarginu" er þannig,
einföld og hófsöm frásögn, en
hádramatísk í einfaldleik sínum,
og verður lesandanum minnis-
stæð. Hið • sama er að segja um
„Sjóslys", sem er enn betur gert,
bezti þáttúr bókarinnar, þar sem
engu orði- er ofaukið og ekkert
vansagt. En sumir kaflarnir eiga
lítið erindi á prent, svo sem
„Kaprí norðursins", „Herbúðir“,
„Ævintýramerinskan“ o. fl. —
Þá eru nokkrar góðar fráságníi4,
án skáldlegra tilþrifa, t. d.
„Lundaveiði", '„Misheppnuð veiði
för“, ,,Bjargsig“ og annað því
líkt.
Höf. hefur ágæta rabbgáfu, er
trúlega myndi geta gert hann að
prýðis-blaðamánni. Og einstaka
sinnum hefst hann upp til góðr-
ar skáldlegrar frásagnar, svo
sem fyrr er um getið.
Um dægur löng.
Eftir Éinar Beinteinsson.
FJÖGUR systkini úr Svínadaln-
um hafa gefið út ljóðabækur eft-
ir sig, og er Einar Beinteinsson
eitt þeirra. í formála kversins
er þess, getið, að hann hafi ung-
ur misst heilsuna og eru það hörð
örlög. En bölvabætur hafa hon-
um sýnilega verið gefnar, hann
teiknar allvel og þetta litla ljóða-
kver ber þess merki að skáld-
gyðjan hefur litið í náð til hans.
„Ólafs drápa Ketilssonar“
heitir fyrsta kvæðið og hefst
svo:
„Heill sért þú, sem í hárri elli
hvarfa lætur að unnu starfi
hugarsjón, þó að hnígi dagur.
Hvað skaí nýta, ef þitt er lítið?
Hylli ég þig með hætti snjöllum,
hollt er að minnast fyrri kynna.
Kögursveinn á þekkjum Braga
býður flokk, ef villtu hlýða".
Laglega farið af stað, og öll er
drápan hin haglegasta. Einar á
orðgnótt og bragkyngi og kann
að beita hvorutveggja. — í af-
mæliskvæði um Jón Narfason
áttræðan, lýsir hann fyrst ýms-
um búsífjum hörðum er dundu
á Jóni um æfi hans, en segir
síðan:
„Samt er hann beinn, með hnykla
í hörðum brúnum,
hvatlegá rennir augum furðu
snörum.
Svipurinn hreinn, en merktur
reynslurúnum,
rómurinn snjall og karlmennska
í svörum.
Glerlinsur í mafmsaiigiim
• i
Verður hœgt að ráða hót a sjóndcpru ?
FYRIR rúmum þrem árum
gerði brezki skurðlæknirinn
Harold Ridley, mjög djarfa skurð
Ennþá er táp í taugum vinnu-
lúnum.
Tvíllaust og öruggt sigurbros á
vörum“.
En sturidum bregst nú boga-
listin, til dæmis í kvæðinu
„Aldarháttur", sem er áróðurs-
kvæði gegn íhaldi og her-í-landi!
Hér eru tvö „vers‘ er sýna
artina:
„Háðungarstía vor höfuðborg er.
Hispursmeé vígist og útlendur
ver.
Skálkamir ný finna skjól hánda
sér,
skammapör drvgjast um land
hér.
Skynsemin hulsuð í skotunum
hýr,
skaðvirkir uslamenn hfa sem
dýr.
Þótt geymist í ruslinu gimstéinn-
' inn skír,
glpppótt er drusian, sem út
snýr“.
Já svona fer pegar saklausir
sveitapiJtar hlusta á vonda menn
að sunnan, og er því bezt að fara myndin synir þverskurð af
varlega í það.
í „Brúnarljóðum“ er Einar
aftur kominn á öruggan grund-
völl:
„Oft var dulur dalakarlinn
drjúgur, þegar komst í raun.
Fóstraður upp við örðugleika,
óvanur að heima laun.
Hertur í vosi og vetiarferðum,
vandist Jítt að blása i kaun“.
Þarna eru nokkur vel snotur
kvæði, ónnur en þau, sem þegar
hafa verið nefnd, svo sem: „Sól-
bráð“, „Vorkoma“, „Undráland-
ið“, „Vetramótt" o. fl. — Kverið
er hið viðkunnanlegasta; andinn
ekki stór, en leikni tuisverð og
vinnulirögð oft með ágætum.
auga, sem er fullkomiega heU-
brigt, neðri rayndin sýnir þver-
skarð af auga, sem gleriinsa hcfir
verið sett ».
aðgerð á auga eins af sjúklingum
sínum. Hafði sjúklingurinn vagl
á auga, en Ridley setti plast-
linsu ínn í augað. Var svo að sjá
sem mikill sigur hefði verið unn-
inn á sviði augnlækninga, og tak-
ast mætti með þessari aðferð að
ráða bót á sjóndepru. En Ridley
uppgötvaði brátt mikinn galla á
þessari lækningu. Plastlinsan
tolldi ekki á sínurn stað, en rann
aftur í mitt augað.
★ ★ ★
Þýzkur sérfræðingur í augn-
Jækningum, prófessor Eugen
Srhreck, vonast nú ti! þess, að
lionum hafi tekizt að sjá við þess-
um galla á aðgerð Ridleys. Greip
hann til þess ráðs aðsetja linsuna
fyrir framan lithimnuna, þó að
hann bryti þannig iögmál nátt-
úrunnar — þar að auki er sú
linsa sem hann notar úr gleri,
Linsan er 5 mm i þvermál, á
hénni eru ofurlitlir „hakar“, og er
hún 11 Vz—13 '4 mm á léngd eftir
stærð augans.
Þar sem linsan er sett fyrir
framan Lithimnuna er mun minni
hætta á þvi, að hún ýtist aftur.
Dr. Schreck gerði sínar fyrstu
aðgerðir af þessu tagi fyrir tveim
árum, og hefir hann ekki enn
orðið þess var, að linsurnar færð-
ust nokkuð úr lagi.
Verðlaun fyrir dýr-
mætan sharfgrip
sendir nú á
aukafélagsbækur sínar á þessu
ári. Frásagnir eftir Árna Óla,
Islenzkar dulsagnir 2. bindi, eftir
Óscar Clausen og Undraheim
dýranna, eftir Maurice Burton.
Áður eru komnar út á þessu
ári, fjórar aukafélagsbækur hjá
útgáfunni, Saga íslendinga 8.
bindi, fyrri hluti, eftir Jónas
VESTUR-ÍSLENZKA blaðið LÖg Jónsson. Tryggvi Gunnarsson, 1.
berg segir frá því að íslenzk | bindt, eftir dr. Þörkel Jóhannes-
kona, dr. Carol J. Féldsteð, hafi
hlotið mikla viðurkenningu í
Bandaríkjunum fyrir skartgripa-
teikningar.
Samtök skartgripasala efndu
til sýningar á skartgripum úr
gulli og gimsteinum pg hlaut
Carol verðlaunaskjöld fýrir arm-
band og brjöstnál, «r gullsrhiður
gerði úr demöntum og platínu
samkvæmt teikningum hennar.
Þessir skrautmunir eru virtir á
20 þús. dollara. Dómarar á skart-
gripasýningunni voru kvik-
myndaleikkonan Irene Dunne,
Pierre Matisse, sonur hins heims-
fræga málara og Raymon4
Loewy, kurinur bandariskur fag-
urfræðingur.
SÍÐUSTIJ BÆKUR MEIVINIIMGAR-
SJÓOS Á ÞESSU ÁRI KOMIMAR
Bókaúigáfan í ár orðin 72 bœkur
BÓKAÚTGÁFA Menningar- um mjög hugstætt og lætur hon-
sjóðs og Þjóðvinafélagsins um vel að skrifa um það. Hafa
márkaðinn síðustu fyrri bækur hans um líkt efni
son, Heimsbókmenntasaga, fyrra
bindi, eftir ; Kristmann Guð-
mundsson og Bókband og smíð-
ar, eftir Guðmund Frímann.
Aukafélagsbækur aru þessar
bækur nefndar vegna þess, að
félagsmenn útgáfunnar njóta sér-
stakra vildarkjara um kaup á
þeim, og nemur afslátturinn um
25%: Félagsbækumar, sem eru
5, fá félagsmenn hins vegar gegn
föstu árgjaldi, og eru þær allar
komnar út. Félagsgjaldið þetta
ár er kr. 60.00.
Frásagnir, eftir Áma Óla rit-
stjóra, eru eins og nafnið bendir
til, frásagnir af mönnum og
merkum atburðum úr lífi og sögu
þjóðarinnar. Efnið er höfundin-
' ! i ... i’®./-,.'- -i
" STKi M
_ Jt—•Hr
Hér getur að líta inn í hina nýju Kjötbúð Sláturfélags Suðurlands
að Bræðraborgarstíg 43, Kjötbúðin var opnnð fyrir nokkrum dögum
orðið sérstaklega vinsælar og
víðlesnar. í þessari nýju bók
sinni, Frásögnum, dregur hann
upp margar skýrar og athyglis-
verðar myndir úr sögu lands og
lýðs á liðnum öldum.
íslenzkar dulsagnir, eftir Ósc-
ar Clausen rithöfund, komu út
á s.l. ári. Nú er komið út 2. bindí
af þessu safni, og eru þar skráð-
ar margar merkilegar sagnir af
dulrænni reynslu íslenzkra
manna og kvenna. Höfundurinn
er kunnur fræðaþulur og hefur
samið margar bækur um dulræn
efni og þjóðleg fræði. íslenzkar
dulsagnir hafa að geyma mikínn
fróðleik fyrir alla þá, er dulræn-
um fræðum unna.
Undraheimur dýranna, er rit-
uð af frægum brezkum náttúru-
fræðingi, Maurice Burton, en
þýðinguna önnuðust þeir dr,
Ðroddi Jóhannesson og Guð-
mundur Þorláksson magister. —-
Bók þessi er frábærlega skemmti
lega skrifuð, og segir frá ýms-
um furðulegum fyrirbærum i
dýraríkinu og náttúrunni. Jafn-
framt því að vera vísindarit, er
bókin heillandi lestrarefni, þvl
að frásagnir höfundarins af dýr-
um, fuglum, fiskum og jurtum,
eru svo lifandi og efnisríkar, a3
maður les bókina eins og spenn-
andi skáldsögu.
Eins og fyrr segir, eru allar
félagsbækur Bókaútgáfu Þjóð-
vinafélagsins og Menningarsjóðs
komnar út. Geta því félagsmenm
í Reykjavík vitjað þeirra til af-
greiðslunnar nú þegar, og félags-
menn úti á landi, innan fárra
daga til umboðsmanna útgáfunn-
ar. Jafnframt er tækifæri fyrir
félagsmenn að tryggja sér auka-
félagsbækurnar með hinum góðu
kjörum, meðan upplag þeirra
endist.
•♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦«
♦ ♦
♦ D ♦
♦ Dezt að ai glysa í ♦
♦ ♦
♦ Morgunblaðinu ♦
♦ ♦
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦•