Morgunblaðið - 21.12.1955, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 21. des. 1955
MORGUNBLAÐIÐ
25
FYRIR nákvæmlega fimmt'u
árum, bar svo við að ungur,
xiýútskrifaður lögfræðingur kom
í heimsókn til unglingakhibbs í
fátækrahverfinu, Limehouse í
London. Þessi klúbbur var rek-
inn með stuðningi Haiieybury
skólans, en þessi ungi maður
hafði numið við þann skóla.
Hann var lögfræðingssonur,
fjorði í röðinni af átta systkinum,
alinn upp í Putney, sem á þeim
árum var eitt af betii hverfunum
í London, þó tæplega svo nýtizku-
legt og það er nú til dags. Lime-
house var á hinn bóginn eitt af
skuggalegustu smælingjahverfum
borgarinnar í East End, örbirgð
og afbrot héldust þar í hendur,
gatan var eina athvarf unglings-
ins utan heimilis og stundum
ákjósanlegri en heimilin sjálf.
Erm í dag er Limehouse smæl-
ingjahverfi þótt mjög sé nú breytt
til batnaðar, ekki sízt á síðustu
tveimur áratugum.
Það sem bar fyrir augu og eyru
þessa unga lögfræðings í þessari
ferð til East End markaði djúp
sport i vitund hans og gaf hon-
um engan frið. Ferðir hans til
East End urðu fleiri og lengri.
Innan tveggja ára hafði hann
flutt þangað og tekið við rekstri
áður nefnds klúbbs. Áríð 1910
gerðist hann ritari Toynbee Hall,
sem er menntastofnun, einstök í
sinni röð, sem rekin er í East
End og á sér mikla sögu og
xnerka. Toynbee Hall hefir oft
verið nefnd háskóli East End. Ár-
ið 1919 var þessi ungi maður orð-
inn borgarstjóri í Stepnev, sem
er annað East End hverfi.
CLEMENT ATTLEE
Á þessu tímabili féllu mikil
vötn til sævar, og „Clem“ —
Clement Attlee — því sá var
maðurinn, hafði lært að þekkja
vandamál þúsundanna í hafnar-
hverfunum grandgæfilega af bit-
urri reynslu. „Clem“ var einnig
vel þekktur um öll hverfin og
víðar þótt engin háreisti _ fvlgdi
nafni hans né athöfnum. í fyrra
stríðinu hlaut hann majorstign og
særðist í orustunni að Gallipoli.
Þrjátíu og níu ára gamall var
hann kosinn á þing fyrir Lime-
house og ferill hans í Westminst-
er hófst 1922 og hefir staðið óslit-
ið s'ðan.
Eftir tæpa tveggja ára þingsetu
varð hann aðstoðarráðherra i her-
málaráðuneytinu í fyrstu verka-
mannastjórn landsins. í 1930
stjórninni var hann póstmáleráð-
herra og á þrengingarárunum
eftir 1931 var hann varaformað-
vr flokksins undir st.jórn George
Xansbury. Þegar Lansbin-y fór frá
árið 1935 tók Attlee við stjórn
flokksins og hefir haldið henni
síðan þar til hann sagði af sér 7.
þ.m. í seinni heimsstyrjöldinni
var hann aðstcðarforsætisríð-
herra og við kosningasigur Vei iva
mannaflokksins árið 1945 vaj.fi
hann forsætisráðherra Utn sex ára
skeið.
HÓGVÆR OG HLJÖÐLÁTUÉ
Þannig má í stuttu máli stiklu
KARL
STRAND:
U3MBÚ
s
.)
)
Lögfræóingunnn úr fáfækarahveriinu — Clement Atflee
kveóur, Gaitskell tekur við. — Svartir innflytjendur
Umferðamál — Jólin nálgast
á hæstú hnjótunum í athagnasögu
þess manns, sern e.t.v. hefir skil-
ið eítir sig .greinilegri mörk í
stjórnrnáJasögu Bretlands en
nokkúr annar maður á sama tíma
biii, og þ.ó veiið hógværari og
hljóðiátari en flestir samt.ðar-
rne,m hans. Annar höíuðþátttak-
andi í atDurðakeðju síðustu ára,
Si • Winston Churchill, sem einn-
ig hefir nýiega látið af flokks-
rorystu, munui tvnnælalaust fall
ast á það, þótt hins vegar skoðun
hans á þvi, sem gerzt hefir, kj nni
að veiða gagnrýni blandin. En
með hvarfi þessara tveggja sér-
kennilegu en ólíku mánna af
sjónarsviðinu verða kapítula-
skipti . stjórnmálasögunni og nýtt
tímabii hefst ói,kt hinu fvrra.
ÞJÓBNÝTING
OG B’Æí.'á IHALDSSEMl
Ciement Attlee, sem verður 73
ára ériir nokkrar vikur, var mik- !
iil sjstaiisíi, en jafnframt því ;
mikill þjóðernismaður. Þær þjóð- i
íelagsiegu byltingar, sem áttu sér j
stað í brezku athafnalífi á árun-
urn 194&—50. svo sem þjóðnýting j
kolanámanna, járnbrautanna,
skipulagning heilbrigðismálanna
og veiting sjálfstæðis til handa
■ Indlandi, Pakistan og Burma,
voru að rniklu leyti hans verk, i
undirbúín á mörgum árum. Þess- ;
ar og aðrar frarnkvæmdir hlutu |
óhjákværnilega að koma í náinni j
framtið, en margt bendir til þess Þessi mynd var tekin á flokksþingi Verkamannaflokksins í Kent,
að hefði framkvæmd þeirra dreg- er Gaítskell hafði unnið sigur á Bevan sem gjaldkeri fiokksins.
— Morrison <t. h.) óskar honum til hamingju. Það er ekki víst
Mest af þessum innflytjendum
eru svertingjar og þar sem þeim
er mjög gjarnt að halda hópinn
hafa svartar nýlendur myndazt
v,ðs vegar um landið, ekki sízt
í sumum fátækari hverfum
Lundúna. Ýmsar borgarstjórnii
hafa sett upp ráðningarskrifstof-
ur og aðrar félagslegar stofnanir
til þess að hjálpa þessu fólki að
finna atvinnu og ekki sízt til þess
að sarnlaga það umhverfinu
árekstrahtið. Þótt kvnþáttahaturs
gæti hér sáralitið eða ekki, verða
óiíkir lifr.aðarhættir oft til þess
að skapa nágrannakrit. Jamaica-
búar eru ættræknir og gestrisnir
með afbrigðum og slá sér gjarnan
s.aman nokkrar fjölskyldúr um
h verja íbúð ef því er að skipta,
en slíkt baðstofulíf er ekki ætið
vel séð af nágrönnunum.
I izt mundi málum mun verr farið
J nu en elia. Þjóðnýting, sem vit-
: anlega var höfuðmál á stefnuskrá
| Attlee varð hins vegar aldrei slíkt
j trúmál fyrir honum, að meðfædd
I brezk íhaldssemi héldi henni ekki
j í skeíjum. Þetta kom bezt í ljós
j er íhaldsstjómin tók við, og hélt
j mestu í horfinu, þar sem Attlee
1 skiidi við.
Þegar Attiee lítur nú til baka
yfir farinn veg að leiðarlokum,
er líklegt að hugur hans stað-
næmist við höfuðandstæðing hans
Churchill, sem rnestan þránd í
götu á liðinni ævi. Á stríðsárun-
um var samstarf þeirra gott, og
undir niðri var gagnkvæm virð-
ing, að vísu varúð blandin. En
, báðir nutu þeir hvor annars, kraft
ur og orðkyngi Churchills naut
sín vel með látlausar tölur Attlees
að baktjaldi, hógværð óg jafnað-
( argeð Attlees stakk þægilega í
stúf við leiksviðshegðun Churc-
hills. Hvorugur þessara manna
átti jafningja i flokki sínum, og
hvorugt rúm þeirra verður fyllt
að öllu.
að Morrison sé nu eins kampakátur, þar sem hann heíir sjálíur
beðið iægri hlut fyrir Gaitskeli,
STOÐ ÆTIÐ MEÐ
PÁLMANN f HÖNDUNUM
Attlee hefir látið það ótvírætt í
ljós að hann sé hvíldinni feginn,
og ein aðalorsök þess er tvímæla-
laust togstreitan innan flokks
hans. Eins og kunnugt er, þá er
það ekkert einsdæmi, að sósíal-
istafiokkar sé.u kloínir, og brezki
sósialistaflokkurinn hefir ekki far
ið varhluta af þeim erfiðleikum.
Attlee ætlaði sér aldrei þá dul að
breyta skoðunum flokksmanna
sinna með ofríki — þótt sumir
skcðanabræður hans hneigðust til
þeirrar aðferðar, utan lands og
innan — í stað þess beið hann
átf'kta meðan órólegu öflin létu
móðan mása, mildaði lögin á báða
bóea oy stóð ætíð með pálmann
í höndum, þegar áðrir höfðu
hlauoið af sér hornin. Vald hans
í fiokknum gi'undvallaðisf ékki
s*zf á bví áð hann kuhni að bíða
tæki’fæi is tP þess að segjá 'skoð-
un síha. þar til aðrif höfðú still-
irigú iri: þess að hlusta. Én þegar
'til 'bárik kasta kom sagði' hann:
koðun síria afdráttarlaust.
HUGII GAITSKELL
Þegar þetta er ritað, stendur
kosningin á arftaka Attlees fvrir
dyrum og allar líkur benda til
þess að Hugh Gaitskell verði fyr-
ir valinu. Gaitskell er enn ungur
að árum, 49 ára gamall, hefir
fylgi hægri arms flokksins og
býsna langt yfir til vinstri, er
gáfaður, vel menntaður og fylg-
inn sér. Hann hefir aðeins verið
þingmaður um tíu ára skeið, en
framan af árum var litið svo á
að áhugamál hans væru einkum
fjármál, og áhugi hans á dægur-
málum lítill. Á síðasta ári hefir
1 hins vegar komið í ljós að þegar
hann vill það við hafa þá á hann
tilfinningahita í ríkum mæli og
getur talað aí eldmóði.
Þótt eftir sé að vita hversu
snjall Gaitskell yrði að glíma við
sundurlyndið í flokknum, þá er
það samt einmitt þetta sundur-
lyndi, sem drýgst kann að reyn-
ast honum til fylgis. Hægri arm-
ur flokksins er því mjög fylgj-
andi að Aneurin Bevan verði sýnt
það í eitt skipti fyrir öll að von-
ir hans um flokksforystu séu
árangurslausar, og með því að
kjósa tiltölulega ungan mann nú
séu möguleikar Bevans að öllu
horfnir.
HERBERT MORRISON
Herbert lyiorrison, sem er vará-
formaður flokksins, á vitanlega
mikla heimtingu á flokksforvst-
unni, en hann er nú nær 68 ára
gamall, svo þótt hann yrði kos-
inn nú, yrði hann að fara frá aft-
ur eftir fárra ára skeið og sama :
togstreitan endurtæki sig. Á hinn
bóginn hefir Morrison verið einn j
allra ötulasti starfsmaður flokks- j
ins um margra ára skeið og ým.s- ]
um flokksbræðrum hans mui i i
ÞRENGIR AÐ UMFERÐINNI
Eftir því sem fjölgar í borg-
inni, þrengir æ meir að umferð-
inni. ÖHum ber saman um það
að ef ekki verði gripið til rót-
tækra ráðstafana innan skamms
þá hljóti öll urnferð um miðborg.
ina að teppast á næstu árum.
Margar tillögur um úrbætur hafa
komið fram, en engar til veru-
legra bóta, þar til nýlega að blað-
ið Evenings News lét gera vegar-
áætlun, sem tvímælalaust er at-
hyglisverð. Blaðið stingur upp á
þvi að gerð verði meiriháttar um-
ferðaræð meðfram endilöngum
norðurbakka Thames frá City
og upp að Chelsea, eða þvert í
gegnum miðja borgina frá austri
til vesturs og skuii vegur þessi
liggja um fjöru árinnar undir-
brúnum hindrunarlaus af kross-
götum. Gert er ráð fyrir að þar
sem henta þyki verði steypt yfir
veginn og gangstígir og garðar
gerðir á þakinu. Með þessu verði
siegnar tvær flugur í einu höggi,
ný umferðaæð og fegrun fljóts-
bakkans. Áætlað er að kostnaður
við að gera veginn verði um átta
iengur, svo beri Gaitskeil sigur j milljónir sterlingspunda.
Eins og gefur að skilja er þetta
aðeins uppástunga, en þeir, sem
vit hafa á, telja að með þessu
mæfíi ráða til muna bót á um-
ferð borgarinnar frá austri til
vesturs. Frá Cbelsea er áætlaður
breiður vegur til vesturs en til
austurs eru ýmsar skipulagning-
ar á prjónunum í sambandi við
hins vegar ekki kæra sig um að
halda áfram sem númer tvö
úr býtum má gera ráð fyrir því!
að skammt verði á milli hinna
fornu samstarfsmanna, Attlee og
Morrison. (Þessi spá hefir nú
rætzt.)
ENDURBYGGINGAR
Þótt Limehouse og Stepnev
hverfin hafi tekið miklum bótum
til batnaðar síðan á ungdómsár-
um Attlees, fer fjarri því að fá-
tækrahverfin séu enn horfin úr
sögunni. Einmitt þessa dagana er
húsamálaráðherrann Mr. Duncan
Sandys að undirbúa löggjöf sem
miðar að því að rífa og reisa á
ný um eina milíjón húsa í fá-
tækrahverfum á næstu árum.
Eitt af því, sem hamlað hefir
endurbyggingu þessara hverfa er
það hversu lágar greiðslur eru
heimilaðar af ríkinu til eigenda
þeirra húsa, sem rífa þarf. Greiðsl
ur þessar eru venjulega miðaðar
við lóðarverðið eingöngu og
ýmsir, sem kevpt bafa hús sín á
þeim svæðum sem hreinsuð hafa
verið, hafa oj'ðið m;öp hart úti.
Ef umræddur lagabálkur nær
fram að ganga verður eigend.um
greitt sæmilega búseio'nir
þær sem rífa þa — nema þeim,
setn látið hafa undir höfuð leggj-
ast að halda húseiirnunum í snsmi
legu ástandi, þeii fá eitgar bætur.
„SVARTAR NÝLENDUR“
Húsaskorturinn er enn eitt af
höfuðvandamálum flestra borga.
ekki sízt í London. Auk venju-
legrar fólksaukningar innanlands.
bætir það ekki úr skák að fjöldi
fólks hefir flutt til landsins utan
>' r nýlendunum. Einkum hefir
v1!:sstrau'.:nuri,nn yerið rniki'I frá
endurreisn City eftir loftárásar-
skemmdirnar. Gallinn er sá að í
miðborginni er hver spönn af
jörð rándýr og margra hagsmuna
verður að gæta ef breyta á alda
i gömlu skipulagi.
NÝ FLUGSTÖÐ
Önnur framkvæmd, sem hafin
verður innan skamms er bvgging
nýrrar flugafgreiðsiu í stað af-
greiðsiu þeirrar sem verið hefir
til bráðabirgða á suðurbakka
Thames rétt hjá Waterloo. Hin
nýja flugstöð verður í Kensing-
ton örstutt frá Gloúcester Road
járnbrautarstöðinni, og á slóðum,
sem fjöldamargir fslendingar, er
dvalizt hafa í London á undan-
förnum árum þekkja vel. Steypt
verður þak yfir svæði, sém nú er
þakið járnbrautarlínum, og flug-
stöðin s'ðan reist á þeirn grunni.
Þegar stöð þessi tekur t.il starfa
stvttist leiðin frá London Airport
til afgreiðslunnar til muna frá
i því sem nú er, og örstutt verður
frá flúgafgreiðslunni til fjölda
hótela í Kensington.
þykja allhai'f aðgíingu að gung ' tnáira, en þar er átyinouléysi;
'framhjá honum. Bevan, sem mun Mctndi sem siepdur.
féfjá Sigurhorfuf sfru>r hæþnar' t.Tin 2Ó.000 manris þefir flutzt inn
seiri stendur, tjáði sip ; iðribijtnn ,h áðn.ý fj'á’Jámáfca og straumrif-
áð draga ‘sig i hlé 'ef (.'áitskell i'ý: hetdrir afram, þar sefn éricár
gerði slíkt hið sarna, ‘ér. \ ið 'þáð hbtf ’ui" verða iágðar á búferli né
var ekki komaridi. Mófrison mun atvinnuleit 'irinári samveldisins.
JOI JV NALGAST
Senn eru jól og borpin er að
ta.ka á sig jólasvip. einkum verzl-
unárhverfin. Fegursta stræti
borgarinnar, Regent Street, er
fagurleea .yþreytt.Qjg ijósum prýjtt
að Vandá, rr.'ýn.ur pg blys. svifa
Hón vfir l nni. og hvert hús,er
unplysi.. V , t f'yrir , spunað^tir-
.h'vatningar nilóp íjárniálargð-
hérrt (tg nýi .ækkaðart söiuskj=$|.
hefjf aldrei *. erið bvíjík poninföjt
Frh. á bls. 31