Morgunblaðið - 01.09.1956, Blaðsíða 11

Laugardagur 1. september 1956
MORCVNBLAÐIÐ
11'
tíma á hverjum morgni meðan
hann var i rúminu. Hann skrifaði
snjalla stærðfræðilega ritgerð um
líkur, var í hávegum hafður af
hinum svokölluðu Bloomsbury —
skáldum og var einn af banka-
stjórum Englandsbanka. Keynes
ritaði einnig flókna bók, Almenna
icenningu um atvinnu, vexti og
peninga og tekur þar til endur-
skcöunar kenningar Smiths. Nið-
UTStr.'j'a lians er sú, að markaður-
: i si ekki öruggur staður. Hætt
iö, að hverju blómaskeiði
h" ignun og kreppa gsti var-
" mlsga. Galiinn á skipu-
greiöist svo raeð binu háa
aLGnnu'e. 1,:. Úrbætur
jru í sam fæ c: ö'.im op-
i i. er fjáríesiing. i.Ii’ ió' hefur
veriö deilt um Keynes, kalla hann
ýmsir líkmann kapitalismans en
aðrir björgunarmann.
Annar hagfræðingur, Friedrich
von Hayek, hefur haldið fram
kenningum Adams Smiths og
fært þær til nútímans. Leggur
hann áherzlu á, að aukin íhlutun
ríkisvaldsins hljóti að leiða til
frelsisskerðingar.
Eftir lestur ritgerðar Malthus-
ar um fólksfjölgun, kallaði Carl-
jde hagfræðina „hin döpru vís-
indi“ og hefur það nafn löngum
viljað loða við. Eftir lestur Ver-
aldarvitringa væri nær að kalla
hagfræðivisinöin bæði heiilandi
og nauðsynleg hverjum þeim,
sem lætur sig verða eigin hag og
annarra.
Þórir Einarsson.
FÓLK / STERKU LJOSI
SÍÐ4STLIÐINN vetur barst mér
i'.endur bók ein, lítil og yfir-
H. ' íaus, er hafði að geyma tvö
ieikrit eftir bandaríska leikrita-
höiundinn Tennessee Williams,
gefin út í svokallaðri vasaúígáfu.
Áður hafði ég lesið' tvö önnur
ieikrit hans: „A Streetcar named
De:ire“ („Á girndaleiðnm*j og'
„The glass menagerie“, („Gler-
dýriri'j, mér til óblandinnar
ánægju. Ég var því efi:L*vænting-
aríull, er ég opnaði þscsa litlu
bók, og hlakkaði til aö kynnast
fleiri athyglisverðum persónum,
sem Williams er svo léít um að
skapa. Fyrsta leikritiö í þessari
bók heitir Cat on a hot tin roof
(Köttur á heitu tinþaki) og mun
vera eitt nýjasta leikrit hans.
Leikritið fjallar um fjölskyldu
ríks plantekrueiganda í Banda-
ríkjunum. Strax og persónurnar
lcoma fram á sviðið, fær maður
áhuga fyrir hverri þeirra fyrir
sig. Fyrst kynnumst við Brick,
yngra syni plantekrueigandans.
Hann varð að hætta á frægðar-
braut sinni sem fótboltahetja,
sökum fótameiðsla, og haltrar nú
um heimilið með staf í annarri
hendi og vínglas í hinni, því
að sökum meiðsla sinna og ann-
arra orsaka hefur hann orðið
alkóhólisti. Kona Bricks heitir
JVIargaret, geðfelld kona og snot-
ur, en við verðum strax vör við
að hjónaband þeirra, sem er
barnlaust, er síður en svo ham-
ingjusamt. Cooper heiiir eldri
bróðir Bricks, giflur og fjögv
barna faðir. Þá er það
plantekrueigandinn, forrik
ekki að sama skapi har.._
samur. Hann þjáist af óiækn-----
sjúkdómi, — eldri sonur hans
og tengdadætur gera allt til aö
blekkja gamla manninn og teija
honum trú um að hann sé síður
en svo alvarlega veikur. Williams
lýsir þarna á snilldarlegan hátt
hversu þau spinna blekkingarveí
utan um gamla manninn í sam-
bandi við veikindi hans, en eiga
svo sín á milli í hörðum deilum
um erfðaskrá hans og hlakka yfir
þeim hlut, sem hver um sig fær
við lát hans. Cooper, hinn eldra
bróður, grunar, að föður sínum
sé mun hlýrra til yngra bróður
síns, þrátt fyrir breyzkleika hans,
og óttast um sinn skerf arfsins.
Barnleysi Bricks og Margaretar
er honum þó nokkur huggun.
Hápunktur leiksins finnst már
að mörgu leyti samtal, sem plant-
ekrueigandinn og yngri sonur
hans eiga sín á milli á 65 ára af-
mæli gamla mannsins. Sýna þeir
hvor öðrum þá fullkominn trún-
að, sem leiðir til þess, að Brick
getur loks talað um það atvik,
annao en meiðsli hans, sem er
hin raunverulega orsök drykkju-
skapar hans og hamingjuleysis í
hjónabandinu. Er aðdáunarvert,
hve höfundi tekst vel að sýna
sálarstríð Bricks, hversu erfitt
það reynist honum að tala um
þejjc orsök veiklyndis síns og
viöu.kenna staðreyndir í því
máli. Ekki er síður athyglisvert,
hvernig höfundur lætur plant-
ekrueigandann bregðast við, er
Brick í lok samtals þeirra leiðir
hann í allan sannleikann um sjúk
dóm hans, — þetta verði senni-
lega hans síðasti afmælisdagur í
lifanda lífi. Þetta samtal þeirra
feðganna hefur í för með sér
ýmislegar afleiðingar, góðar og
slæmar, og endalokin eru eftir
því.
Sú persóna, sem verður mér
allra eflirminnanlegust í þessu
leikriti, er gamli plantekrueig-
andinn: hundleiður á sínum 10
milljónum, verðbréfum og land-
flæmum og öllu því, sem þessi
miklu auðæfi hafa haft í för með
sér. Ástlaust hjónaband með
hégómlegri eiginkonu, ferðalög
um helztu lönd Evrópu, til þess
að tolla í tízkunni og kaupa
glingur, svo að ekki sé minnzt
á alla klúbbana og félögin, sem
ætluðu hann lifandi að drepa.
Fylgifiskar hans hafa verið lygin
og blekkingin, „því að án þeirra
getur maður ekki lifað!“
Tennessee Williams kemur víða
við í þessu snilldarlega samda
leikriti sínu, styngur á mörgum
meinsemdum fjölskyldulífsins og
alls þjóðfélagsins.
Hitt leikritið í bókinni The
Rose tattoo (Tattóverða rósin) er
allt annars eðlis en fyrra leiðrit-
ið, en þó einnig mjög skemmti-
legt aflestrar. Það er fullt af
næstum frumstæðum krafti og
kyngi og ágætlega samið, þótt
efnið sé kannske ekki ýkja merki
legt. Þar kynnumst við hinni
blóðheitu, ítölsku Serafina Delle
Rose, sem logar af ástríðufullri
ást til maka síns, jafnframt trú-
armóði. Þessi sérkennilega kona
missir sinnheittelskaðaeiginmann
skyndilega af slysförum. Lát hans
tekur hún sér svo nærri að hún
r.ig algjörlega frá umheim-
nokkur ár og hættir að
r útlit sitt og klæðaburð.
iiún sig hugsun um mann
-áíinn og dýrkar ösku af
„.'enúum líkama hans jafnt og
Maríulíkneski sitt, þótt á annan
veg sé. En allt er í heiminum
liverfullt og einn góðan veður-
dag kemur frétt eins og þruma
úr heiðskíru lofti — yfir Serafina
Delle Rose, — frétt sem í raun-
inni var ekki ný fyrir neinum af
nágrönnum hennar: Eiginmaður
hennar hafði verið henni ótrúr!
Er ekki uð orðlengja viðbragð
Úr kvikmyndinni, sem Hal Wallis gerði á vegum Paramont — félagsins eftir leikritinu Tattóveruðu
rósinni. Serafina Delle Rose er leikin af önnu Magnani, Alvaro Mangiacavallo af Burt Lancaster.
hennar, sem var í fullu samræmi
við' skaphöfn hennar, og eftir að
hafa náð sér dálítið niðri á frillu
síns látna „amant“, sneri hún al-
gjörlega við blaðinu og hóf að
njóta lífsins sem áðúr. Hér, sem
oft áður sýnir Williams sinn
höfuð styrkleika í persónulýsing-
um. Og fáar eru safaríkari en
Serafina Delle Rose. Leikrit þetta
mun verða ritað fyrir hina ítölsku
leikkonu Önnu Magnani, og
heppnaðist henni svo vel að túlka
tilíinningar Serafina Delle Rose,
að hún hlaut Oscar-verðiaunin
bandarisku og einróma lof fyrir
leik sinn í samnefndri kvikmynd
eftir leikritinu. Ég lagði þessa
bók frá mér, að lestri loknum,
með söknuði. Lestur hennar hafði
verið mér til mikillar ánægju,
persónurnar í þeim tveim leikrit-
um, sem bókin hafði að geyma,
höfðu orðið mér bæði hugstæðar
og ef cirminnanlegar og haldið at-
hygli minni vakandi allan tím-
ann, er ég var í þeirra hóp.
Tennessee Williams er einna
afkastamestur núlifandi banda-
rískra leikritahöfunda, enda
stendur hann þar nú fremstur í
flokki ásamt Arthur Miller. Það
má segja að hann hafi tekið fram-
förum með hverju nýju leikriti,
sem hann hefur skrifað. Sakna
ég þess ór.eitanlega að hafa ekki
séð á sviöi hérlendis, nema eitt
af verkurn Williams „Sumri
hallar“, þótt það væri að
ýmsu leyli gott verk. Vonandi
verður þess þó ekki langt að
bíða að okkur íslendingum gefist
kostur á að kynnast fleiri leikrit-
um hans.
Borghildur Thors.
skrifa. Ég er hvorki abstrakt-
málari né atómskáld. Engir aðrir
hafa skoðun. Auk þess sem þér
getur ekki dulizt, að allt er þetta
stolið". Og hann telur okkur
„heila runu af nöfnum“, þar í
bæði Búdda og líklega Kristján
Albertsson.
Er maðurinn ær? spyrja marg-
ir. Ég held varla, en hann er
drýldinn, fer stundum á völlinn,
þegar Akurnesingar keppa eða
Rússar. Og hann drekkur soðið
vatn á lcaffihúsum, en kemur þar
sjaldan.
Höfundur hrósar fáu, en hall-
mælir flestu, en segir svo: „Það
borgar sig ekki að bölva edíót-
um“, því að: „Svo bar til hinn 5.
október 1954, þegar ég hafði les-|
ið helming greinar Ifalldórs Kilj-
ans um vandamál skáldskaparins j
á vorum dögum, að ég gekk út og
bölvaði. í samfleytt tvo tíma
sannaði ég fyrir sjálfum mér, að
í greininni væri ekki til vitglóra.
En um kvöldið, þegar ég hafði
neytt matar og stundað amerískt
jóga, kom guð til _mín og sagði:
Hilmar Jónsson: í dag reyndir
þú ranga hugsun. Sá, sem bölv-
ar, hugsar ekki rétt. Með bölvi
verður ekkert mál krufið. Fyr-
ir þá sök mun sá, er af réttri hugs
un er leiddur, hvorki formæla
góðum málstað né vondum. Hvort
tveggja er jafntilgangslaust. Hið
góða mun standa við hlið tímans,
en hið illa líða undir lok. Og til-
gangslaus verk á maður aldrei að
vinna, því síður að standa í slag
við tímann. Hitt er annað mál,
sagði guð og brosti, að ég er þér
sammála um greinina hans Kilj-
ans. Hún er eins og ræður prest-
anna: Marklaust rugl. í það mund
fór vel klæddur maður fram hjá
húsi mínu, og þar sem hann bar
ömurlegar og ljótar hugsanL í
brjósti, rofnaði sambandið vi
guð. En ég gekk út í annað sinr.
og skammaðist mín í kortér".
Hvað segir nú Sobbeggi afi?
Hugvekjur Hilmars verða ekki
taldar í listaverkahópi. Þær verða
aldrei gefnar út í skrautútgáfum
á þykkan pappír. En í þeim er
hressilega til orða tekið, óvægi-
lega skrafað, en af lítilli fyrir-
hyggju. Sarnt virðist höfund
langa að vera réttlátur, hann seg-
ir: „Ég hef dæmt kommúnista
hart, stundum óþarflega hart, en
fyrir því liggja eðlilegar ástæður.
Maður, sem þráir réttlæti, en hef-
ur haft samúð með ranglæti, hann
fellir óvægan dóm um fortíð sína
og fyrri félaga. Biðjum þess, að
dómar okkar eigi sína höfuðstoð
í ást og sannleika".
Því er líklegt, að höfundur vilji,
að mark sé tekið á skrifum hans,
en þá er til fullmikils ætlazt. En
dágóð skemmtan er af lestri hug-
vekjanna, þó að stundum verði
lesandanum á að grýta bókinni
frá sér „og bölva í kortér“.
Bcnedikt Blöndal.
BÖLVAÐ í KORTÉR
Ungur maður að nafni Hilmar
Jónsson gaf í fyrra út bók eftir
sig og kallaði Nýjar hugvekjur
fyrir kristna menn og kommún-
ista. Ekki héf ég séð bókar þess-
HILMAR JONSSON.
arar getið í blöðum, en vel er hún
þess verð, því að hún er rituð af
sjaldgæfu steigurlæti.
Höfundur, rúmlega tvítugur,
dvaldist í París veturlangt, fór
þar einförum og lifði á kartöflu-
hýði og grasaseyði. Þar er mikið
af bókinni skrifað, en sumt í
Keflavík og Kópavogi, enda kem-
ur höfundur víða við á því stóra
hundraði blaðsíðna, er bókin tel-
ur.
Bókina liefur á forspjalli um
tímann, sem við lifum á. Síðan
eru margir þættir af kommúnist-
um og nokkru færri um vestræna
menningu, en bókinni íýkur í leit
að hamingju. Þórbergur Þórðar-
son, -sem þykir fyndið að
kalla sig Sobbegga afa, er
höfundi mjög hugleikinn, og oft
hefur höfundur litið í Bréf til
Láru og stælt það: hann reynir
að ganga fram af fóiki — eins og
Sobbeggi, slær um sig fullyrðing-
um og paradoxum — eins og
Sobbeggi, fullur af gorgeir —
eins og Sobbeggi, veit allt og
þekkir — eins og Sobbeggi.
Af mestu yfirlæti er forspjallið:
„Þegar ég skrifa,- þá geri ég það
bara til að verða fræg.ur.“ . . .
„Annars er vitlaust að taka mark
á mér eða reyna að finna ein-
hverja skoðun í því, sem ég er að
Suðurnes Suðurnes
Dansleikur
í Samkomuliúsi NjanSvíkur í kvöld kl. 9.
K. K- SEXTETTINN og Sigrúu Jónsdóttir
leika og syngja nýjustu dægurlögin.
Géður enskur þakpappi
Fyrirliggjandi.
6. V. Jóhannsson & C0
Hafnarstræti 19 — Sími 2363
Unglinga
vaníar til blaðbur-5ar í cftirtalin Iiverfi:
Eskihlið — Höfðaborg — Hofteig — Ækeggjagötu
Flókagötu — Lynghaga — Laugaveg (III.).