Morgunblaðið - 07.10.1956, Blaðsíða 9

Sunnudagur 7. okt. 1956
M O R C 11 /V B J. 4 f> / Ð
9
Norska bokasýnmgin
Sagt frá dagstund innán um 1800 bœkur
IMEIR en hálfa öld hafa
norsku skáldin, fjórmenn-
ingarnir Björnstjerne Björn-
son, Henrik Ibsen, Alexander
Kielland og Jonas Lie verið
elskaSir og dáðir af íslenzk-
um lesendum. Engin erlend
skáld hafa notið slíkra vin-
sælda hér á landi, nema ef
vera skyldi fimmta norska
skáldið, Knut Hamsun, en ein-
hverjar af bókum hans eru
tíl næstum á hverju einasta
heimili hér á landi. Engin,
bókstaflega engin gamansaga
hefur fengið þvílíkar undir-
tektir hér á landi sem Bör
Börson eftir Johan Falkberg-
et og einmitt um þessar mund
ir er verið að lesa upp í út-
varpið skáldsögu eftir Sig-
urd Hoel.
Allir þessir rithöfundar og
góðkunningjar okkar fleiri í
norskum bókmenntum skipa
heiðursess á hinni stóru
norsku bókasýningu, sem nú
er opin i Listamannaskálan-
um við Kirkjustræti. Norsk
bókasýning stendur okkur ís-
lendingum enn nær en hin
mikla danska sýning sem
haldin var á sama stað fyrir
nokkruin árum. íslendingar
hafa sótt mikíu meira til ná-
granna sinna í Noregi. Þetta
verður mönnum ljóst, sem
ganga um sýningarsalinn.
Má til sanns vegar færa, að
fá lönd komast til jafns við
Noreg að þróttmiklum og lif-
andi bókmenntum. Þar er
Noregur stórveldi.
Ekki getur hjá því faiið að
þeir sem dveljast um sinn á
bókasýningunni kenni til viroing
ar og aðdáunar. Því að hér er
á þessum stað allt —- eða flest
saman komið og fyrir framan
okkur standa öll þessi nöfn, all-
ar þessar bækur. Þannig eru
norskar bókmenntir nútímans
einn sterkur straumur og við
hijótum að hrífast með.
Á .,PARNASSOS“ . . .
Það er bezt að gefa sýningar-
gesti það ráð, að ganga fyrst rak-
leitt að suðurgafli sýningarinn-
ar Þar eru nokkrir sýningar-
skápar, hver þeirra er eins og
litið altari í laginu og á þeim
er búinn sess hinum ódauðlegu.
Fjórmenningamir frægu, Ham-
sun og svo þeir sem fylgja næst
í fótspor þeirra, Sigrid Undset,
Welhaven, Wildenwey, Johan
Bojer, Johan Borgen, Johan
Falkberget, Gabriel Scott, Ron-
ald Fangen, Peter Egge og fleiri.
Flest eru þetta nöfn sem við
metra meðfram vesturhlið skál-
ans. Þar er stór deild með bók-
um ungTa rithöfunda. Þrátt fyrir
stærðina vantar því miður of
mikið í þessa deild til þess að
hún gefi íullkomna heildarsýn
yfir þá sem efnilegastir þykja i
Noregi um þessar mundir. Fæsta
þeirra þekkja íslendingar veru-
lega, þó er t. d. vel þekktur hér
Sigui'd Evensmo, sem samdi Eng-
landsfaiana 1945 og hefur síðar
sent frá sér hverja bókina á
fætur annarri og farið stöðugt
vaxandi. Hér eru bækur hans
nokkrar eins og „Glassveggen“,
„Gráiseland", „Hjemover" og
Oppbrudd efter midnatt". Er
rétt fyrir okkur að fylgjast á-
fram með þessum rithöfundi.
Hérna er skemmtiieg bók, sem
hefur vakið verðskuldaða at-
hygli í Noregi. Höfundurinn er
Vegárd Vigerust og bókin heitir
„Stál-stuten“. Merking orðsins
er okkur e. t. v. ekki fullljós,
enda hefur höfundurinn búið það
til. Það er heiti á jarðýtu. Fram
til þessa hafa Norðmenn kallað
þetta þarfa verkfæri enska heit-
inu bulldoser, en Vegárd bæt-
ir úr því. Orðið þýðir Stáluxi og
bókin segir frá því hvernig tækn-
in umbreytir sveitunum.
Þarna eru bækur eftir Terje
Stigen, sem við skulum skoða.
Á langborði meðfram allri aust-
urhlið sýningarskálans er komið
fyrir ferða.sögum, endurminning-
um, ævisögum og skáldsögum.
Hann kom fyrst fram 1950 með
bókina „To dögn“ og varð þegar
frægur fyrir hana. Á sýningunni
eru auk þess „Skygger pá mitt
hjerte“ og „För solnedgang“. —
Gunnar Larsen, ritstjóri Dag-
bladet í Osló er fastur í sessi,
sem einn bezti rithöfundanna.
Litskrúðugasla deiidin á bókasýningunni er barnabókadeildin
Standa Norðmenn framarlega í útgáfu þeirra.
þekkjum, og á skápunum eru
heildarverk þeirra flestra, sem
Norðmenn hafa lagt áherzlu á
*ð selja í sem ódýrustum út-
gáfum til þess að þau geti orðið
almennings eign. Þarna eru
einnig hinar fjölmöi'gu bækur
Sigurd Hoels og loks er þar
Tarjei Vesaas, er með hverju ári
lannar það betur, að hann er
•inn hinna stærstu.
.... OG í HLÍÐUM ÞESa
Nú skulum við ganga nokkra
Hann er ádeiluskáld og þarna
eru einnig bækur eftir Nils Jo-
han Rud, sem er þeirra róttæk-
astur. Við skulum einnig taka
vel eftir Björn Rongen. Að vísu
eru ekki margar af hans bók-
um á sýningunni, en ein þeirra
„Nattenes Nett“ er ágætt sýn-
ishorn. Hún segir frá eldsvoða
að næturlagi. Ekki má heldur
sleppa Magnhild Haalke, sem er
góður kvenrithöfundur. Bækur
hennar fjalla oft um uppeldis-
mál.
Sýnúngargestir setjast niður á þægilega stóia og skoða listaverkabækurnar.
LJÓÐIN
Þá skulum við venda okkar
kvæði í kross og staðnæmast við
miðjan austurvegg sýningarskál-
ans. Þar eru tvö sýningarborð
með ljóðabókum. Alveg hið sama
gildir um þet.ta og skáldsögum-
ar, að alltof margar vantar í
hópinn til þess að það gefi góða
heildarmynd. T. d. vantar al-
gerlega Arnulf Överland, eins
og hann hefði ekki verið til. Mun
ástæðan vera sú, að bókaforlag
hans tekur ekki þátt í sýning-
unni.
Samt er margt skemmtilegt að
sjá í ljóðabókunum. Þar verðúm
við fýrst að nefna nokkur nöfn
sem efst eru á baugi: André
Bjerke, fæddur 1918, sem er tal-
inn arítaki Wildenweys, fremsti
ljóðaþýðandi Norðmanna, fagur-
fræðingur og formsnillingur.
Jens Björneboe fæddur 1920 og
Carl Keilhau fæddur 1919. Þessa
þremenninga ættu menn fyrst og
fremst að kynna sér. Svo koma
fleiri, Ragnvald Skrede, sem er
eldri en hinir, en þó ungur í
anda. Hann birti fyrstu ljóðabók
sína um fertugsaldur og er mjög
öflugur í ljóðum sínum. Lyrisk-
astur er e. t. v. Trygve Bjorgoe.
Hann er fæddur 1916. Rolf
Jacobsen er modemisti og snjallt
Ijóðskáld. En eiginlega sá eini,
sem gæti borið heitið atómskáld,
er Paal Brekke, sem verður að
teljast nemandi Elliots, hefur
þýtt hann og lært hann. Ekki
er á sýningunni ljóðabók eftir
hann, heldur ljóðaúrval ýmissa
skálda, sem hann hefir gefið út
og á hann sín kvæði í því.
Það er mjög slæmt að engin
ljóðabók eftir Tor Jonsson skuli
vera sýnileg. Mesti dýrgripur-
inn í ljóðadeildinni er e. t. v.
„Elvesong“ eftir Tore Örjasæter.
Hann er mestur núlifandi ljóð-
skálda, 70 ára að aldri. Eldri
ljóðskáld sem nú eru gengin, eru
þama einnig eins og Olaf Bull
og Nordahl Grieg.
MERKILEG
BÓKMENNTASAGA
Fyrir þá sem vilja kynnast
norskum nútímabókmenntum og
g.,-.. u þeirrá er það heppilegt
að á sýningunni er hin nýja og
mei’kilega norska bókménnta-
saga, sem nær yfir tímabilið
1918—1950. Hún er 6. heftið í
framhaldi af verkum þeirra
Bulls, Paasche og Winsnes. Það
er Philip Houm, sem hefur ritað
þessa bók og er hún í einu orði
sagt stórvirki. Höfundurinn hef-
ur að því að talið er lesið hverja
einuslu bók fagurfræðilegs efnis
norska, sem út hefur komið á
þessu tímabili og er það eitt út
af fyrir sig stórvirki.
ÚTÞRÁIN FÆRÐ i LETUR
Ég hef nú dvalizt alllengi við
skáldsögur og ljóð, því að fagur-
fræðibækurnar yfirgnæfa á sýn-
ingunni. En annað er athyglis-
vert á hinni norsku sýningu og
það er hinn mikli fjöldi ferða-
bóka. Norðmenn em mikil sigl-
ingaþjóð og þeim er utþráin í
blóð borin. Ferðabækumar taka
því margra metra borðpláss.
Skulum við nú aðeins renna
augunum yfir þær.
Við tökum fyrst eftir sérstök-
um flokki ferðabóka, sem Gyld-
endal gefur út. í þessum flokki
eru tugir bóka og smekklega
frá þeim gengið. Kostar hver
þeirra aðeins um 20 krónur. En
auk þeirra eru bækur eins og
Sydhavskjærlighet eftir Bengt
Danielsson, Svía. Það er fögur
bók. Liv Balstad heitir kona ein,
sem bjó í mörg ár sem sýslu-
mannsfrú norður á Svalbarða.
Hún skrifaði bók um dvölina og
varð þetta ein sú mesta met-
sölubók, sem þekkzt hefur í sögu
norskrar bókaútgáfu, seldist í
tugþúsundum eintalca. Bókin um
Shetlands-Larsen var líka met-
sölubók. Þá ber að geta „Kon
Tiki“. Bók um Alaska eftir
Helga Ingstad og John Gjæver
skrifar um Suðurskaut'ferð er
hann fór. Bækur Nansens eru
að sjálfsögðu í heiðurssæti. En
Norðmenn hafa ekki aðeins skrif
að ferðabækur um heimskaut og
ís. Leif Borthen á þarna bók
um Argentínu og Albert Henrik
Mohn hefur ferðazt um nálæg
Austurlönd og Afríku. Emil
Smith, sem er prófessor í grísk-
um fræðum við Oslóar-háskóla
skrifar bók um Grikkland.
MIKILL FRÓÐLEIKUR
Á sérstöku borði eru alfræði-
orðabækur cg aðrar bækur al-
menns fróðleiks. Aschehoug
Konversations Lexikon er ein
bezta alfræðibók sem komið hef-
ur út á Norðurlöndum, nákvæm
og enn ný. Familjeboken hefur
ekki eins mörg atviksorð, en er
skrifuð í skemmtilegum stíl. Þær
eru alldýrar en þarna er einnig
eins-bindis alfræði Gyldendals.
Er furðulegt hve miklum fróð-
leik er þrýst saman í þessa bók.
Þama er líka stórmerkilegt rit
„Norge pá havet“, sem er sigl-
ingasaga Norðmanna frá Vík-
ingaöld til vorra tíma og enn
má nefna dýrafræði „De Ville
dyrs verden" í fimm bindum
rr.eð frábærum dýramyndum.
LISTAVERKABÆKUR
Enn flytjum við okkur um
set að litlu borði, sem ber lista-
verkabækur. Það eru ekki marg-
ar bækur, en ákaflega vel til
þeirra vandað. Þar er e. t. v.
eftirsóknarverðasta verkið „Verd
ens kunsthistorie" í 6 bindum.
Þá má nefna „Norges Billed-
kunst“ í tveimur bindum og ein-
stakar útgáfur um Edvard
Munch, Christian Krogh og Ger-
hard Múnthe, sem eru hin
stærstu nöfn norskrar málara-
listar. Á öðrum stað skammt frá
er flokkur listaverkabóka ým-
issa listamanna, sem Gyldendal
hefur gefið út.
BÝRGRIPURINN
HEIMSKRINGLA
Hér hefur verið farið fljótt
yfir sögu á norsku bókasýning-
unni. Stórar deildir eru enn á
henni með sagnfræðiritum, end-
urminningum, með tæknibókum
og heimilisbókum, bamabókum
og loks nokkrar fræðibækur,
einkum í guðfræði. Hér er ekki
tækifæri til að lýsa þessum
dcixuu.,! . —...uuux, tv.. uer
þó að geta, að í Sögudeildinni
skipar Heimskringla Snorra
Sturlusonar heiðurssessinn. Bók-
in er fagurt verk með ógleym-
anlegi-i myndskreytingu. Fannst
mér það næstum ótrúlegt, þegar
sýningarvörðurinn sagði mér að
þessi dýrgripur kostaði aðeins
250 lirónur.
FISKVEIÐAR —
MATREIÐSLA
Deildin með tækni og fróð-
leiksbókum er fremur lítil. En
þar var danska sýningin á ár-
unum framúrskarandi. Helzt
mætti geta þess að fáeinar bæk-
ur um fiskveiðar eru athyglis-
verðar og e. t. v. verður okkur
Íslendingum meira gagn að bók-
um um garðrækt frá Noregi en
í einni deild á sýningunni eru
bækur eftir unga norska rithöf-
unda. Yfir henni eru myndir Nils
Johan Rud, Alfrcd Hauge, Tor-
borg Nedreás, Sigurd Evensmo
og Káre Holt.
frá öðrum heitari löndum. At-
' hyglisverðar bækur eru á sýn-
ingurmi um bastvinnu og Mat-
reiðslubók Gyldendals, sem Ing-
rid Askevold hefur samið er
vægast sagt gimileg.
TÆKIFÆRI TIL KYNNA
Á norsku bókasýningunni eru
um 1800 mismunandi bækur frá
16 bókaforlögum í Noregi. Það
er því sýnt að hér í þessari
stuttu grein hefur aðeins verið
hægt að drepa á fáeinar þeirra
athyglisverðu bóka er frammi
Uggja. íslendingar ættu að fylgj-
ast með bókmenntum þessarar
nágrannaþjóðar sinnar meira en
þeir gera. Þar er vissulega að
finna alla þá grósku og þann
kraft sem bezt getur einkennt
memúngarþ j óð.
Þ. Th.
Góður afBi
á Skagasirond
SKAGASTRÖND, 5. okt. Tveir
bátar hafa byrjað róðra héðan
og er afli sæmilegur. Hafa bát-
arnir verið með um 10 þúsund
pund í róðri. — Jón.