Morgunblaðið - 12.01.1957, Qupperneq 8

t
MORCUNBLAÐIÐ
Laugardagur 12. jan. 1957
.mttfrlfoM
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjamason frá Vigur.
Einar Ásmundsson.
Lesbók: Ami Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Ámi Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 1600.
Áskriftargja'ld kr. 25.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 1.50 eintakið.
Ainám löndunaibannsins og
nflnsðlnr togaranna
¥ EM langt skeið var bezti mark-
U aður íslenzkrar togaraút-
gerðar í Bretlandi. Mátti raunar
segja, að fyrr á árum byggðist
togaraútgerð okkar fyrst og
fremst á aflasölunum þangað.
Á stríðsárunum lokuðust allir
markaðir togaraflotans nema sá
brezki. Hagnýting hans hafði þó
1 för með sér mikla áhættu þar
sem kafbátahernaðinum var
einnig beint gegn íslenzkum skip-
um og sjómönnum. En óhætt er
að fullyrða, að siglingar og fisk-
flutningar íslenzkra skipa til
Bretlands á stríðsárunum hafi
verið mjög þýðingarmikill þátt-
ur í matvælaöflun brezku þjóð-
arinnar á þeim miklu þrenginga-
tímum.
Það hlaut því að vekja mikla
og almenna gremju meðal ís-
lendinga þegar brezkir útgerðar-
menn mættu viðleitni íslendinga
til þess að vernda fiskimið sín
með því að hindra fisklandanir
íslenzkra skipa í Bretlandi.
Löndunarbannið
afnumið
Þorri íslendinga fagnaði því
þess vegna mjög, þegar löndurv-
arbannið var aínumið nú fyrir
skömmu. Fyrrverandi sjávarút-
vegsmálaráðherra Ólafur Thors,
hafði ásamt forvígismönnum tog-
araútgerðarinnar lagt grundvöll
að lausn þessarar deilu. En afnám
löndunarbannsins tafðist þó
vegna þess að Framsóknarflokk-
urinn og utanríkismálaráðherra
hans töfðu lausn málsins. Situr
því vissulega sízt á þessum fyrr-
verandi ráðherra, sem nú er sendi
herra íslands í London að fjöí-
yrða um þessi mál nú.
Alþýðublaðinu mætti einnig
benda á það, er það þakkar nú-
verandi utanríkismálaráðherra
lausn löndunardeilunnar, að það
var fyrrverandi sjávarútvegs-
málaráðherra, sem lagði grund-
völlinn að afnámi löndunarbanns-
ins.
Framsóknarflokkurinn tafði það
hins vegar eins og áður er sagt.
Það er sjálfsagt, að núverandi
utanríkisráðherra hafi þann heið-
ur, sem honum ber í þessu máli.
En hann hefur þó aðeins fram-
kvæmt það sem búið var að leggja
grundvöll að áður en hann kom
í ríkisstjórn. Er þó þess að gæta,
að löndunarbannið hefur verið
afnumið með sízt hagkvæmari
skilyrðum fyrir fslendinga en
áður voru möguleikar á.
Alþýðublaðið hefur því vissu
lega enga ástæðu til þess að
eigna Guðmundi f. Guðmunds-
syni sérstaklega hetjulega bar-
áttu í þessu máli og því síður
Framsóknarflokknum og nú-
verandi sendiherra íslands i
London, sem töfðu afnám lönd
unarbannsins svo sem áður er
frá greint.
Aflasölurnar og fisk-
vinnslan hér heima
Aflasölur togaranna í Bretlandi
undanfarið hafa verið íslenzkri
togaraútgerð mjög hagkvæmar.
En þar með er auðvitað ekki
sagt, að æskilegt sé að afli allra
togaranna verði fluttur ísvarinn
úr landi. Það er kunnara en frá
þurfi að segja, að undanfarin ár
hefur vinnsla togarafisksins í
hraðfrystihúsum og fiskiðjuver-
um haft í för með sér stórkost-
legar atvinnubætur víðs vegar
um land og verulega aukningu á
verðmæti útfluttra sjávarafurða.
Það væri alls ekki æskileg þróun,
að landanir togaranna hér á landi
legðust nú gersamlega niður. Af
því myndi leiða mikinn aftur-
kipp í framleiðslu hraðfrystihúsa
og fiskvinnslustöðva og mjög
þverrandi atvinnu fólks í kaup-
stöðum og sjávarþorpum í flest-
um landshlutum.
Hér verður þvi að fara milli-
leið. Æskilegast er að togar-
arnir landi hérlendis veruleg-
um hluta afia sins, en sigli
hins vegar á þeim tima þegar
markaður er hæstur og hag-
kvæmastur í Bretlandi og
annars staðar þar sem unnt er
að selja togarafisk við góðu
verði.
Hallarekstur togaranna
Hin aukna togaraútgerð hér á
landi síðan síðustu heimsstyrjöld
lauk hefur átt ríkan þátt í því,
að bæta atvinnuskilyrði á fjöl-
mörgum stöðum. Það er þess
vegna ákaflega þýðingarmikið að
hægt sé að halda togurunum i
gangi árið út og árið inn. Því
miður er framleiðslukostnaður
þessara tækja nú órðinn það hár
að ríkið verður að leggja stór-
felldar álögur á almenning, sem
síðan er varið til þess að styrkja
með útflutningsframleiðsluna,
bæði togara og vélbáta.
Með þeim ráðstöfunum sem
nýlega hafa verið gerðar til
stuðnings útflutningsfram-
leiðslunni er engin ný og heii-
brigð stefna mörkuð. Það eru
aðeins lagðir á hærri skattar
og tollar til þess að geta borg-
að hallann á togurum, vélbát-
um óg fiskvinnslustöðvum.
Hvergi örlar á neinni við-
leitni til þess að leggja heil-
brigðan grundvöll að hallalaus
um og sjálfstæðum rekstri
þessa þýðingarmesta atvinnu-
vegar landsmanna.
Verðbólguhjólið snýst
áfram
Þannig verður ekki lengi hægt
að halda áfram. Verðbólguhjólið
snýst. Af hinum nýju tollum og
sköttum leiðir hækkað verðlag
og síðan aftur hækkandi kaup-
gjald. Allt gort stjórnarinnar um
að ný stefna hafi verið mörkuð
er þvættingur einn og blekking.
Það á almenningur líka áreiðan-
lega eftir að finna á næstunni.
Fyrir atbeina fyrrverandi sjáv-
arútvegsmálaráðherra hefur lönd
unarbannið í Bretlandi verið af-
numið. Það getur átt sinn þátt í
því að bæta aðstöðu togaranna.
En margar fleiri varanlegar ráð-
stafanir þarf að gera til að koma
rekstri íslenzks sjávarútvegs á
heilbrigðan grundvöll, og tryggja
afkomu þess fjölda fólks sem við
hann vinnur um land allt, og
þar með þjóðarinnar í heild.
UTAN UR IIEIMI
(t^reutíir L
L
iretyiur
jcifjönó
acýir
Lfí
a rin euja ru iiitii'
U.
m þessar mundir fer
fram harðvítug barátta í Japan.
Þetta er stéttabarátta, bylting, ef
svo mætti segja. Hvers konar
bylting er þetta? — spyrjið þið.
Við höfum ekki heyrt getið um
neina bardaga, — eða mannfall.
Nei, það er alveg rétt, þetta er
ekki vopnuð bylting — svo harka
lega hefur konan ekki gengið
fram. Það er sem sé japanska
kvenþjóðin, sem hefur gert bylt-
ingu, hún hefur risið upp gegn
yfirstéttinni, karlþjóðinni — og
heimtar nú jafnrétti. Unga jap-
anska borgarstúlkan klæðist nú
ekki lengur hinum gamla skó-
síða kimono. í dag gengur hún
í stuttum kjól að evrópskum sið.
Hún greiðir ekki lengur hið langa
hár sitt í hnút í hnakkanum, og
hún er jafnvel farin að mála
varir sínar.
Jil skamms tíma (og
reyndar víða enn) hefur japanska
konan ekki notið neins réttar í
þjóðfélaginu. Hlutverk hennar
hefur einungis verið að þjóna
manni sínum og reyna að gera
hann hamingjusaman. Lagalega
var réttur hennar enginn. Faðir
hennar valdi henni mann, og upp
frá því var hún bundin honum,
enda þótt hann tæki sér eina til
tvær hjákonur, því að slíkt er
heimilt — og algengt. Hún gat
ekki sótt um skilnað frá manni
sínum, en hins vegar gat hann
sótt um skilnað — af lítilfjörleg-
ustu ástæðum. Ef maðurinn lézt
án þess að hafa samið erfðaskrá
— þá var - hlutur ekkjunnar af
arfinum enginn samkvæmt lög-
um. Einnig var ekkju ekki talið
sæmandi að giftast á ný. Já, slík
var ævi japönsku konunnar.
Hennar heimur var innan fjög-
urra veggja heimilisins. Enda
þótt maður hennar færi út að
skemmta sér, heimsækti kunn-
ingja eða færi í ferðalag, var ekki
viðeigandi að konan færi með.
„Gerðu mann þinn hamingjusam-
an og fæddu honum marga syni“
var hið eina boðorð, sem henni
var ætlað að fylgja dyggilega.
En ef börnin urðu aðeins dætur
— ja, þá hafði hún brugðizt
skyldu sinni.
E,
n þið megið ekki
halda, að japanska kvenþjóðin
hafi alla tíð verið ánauðug. Nei.
Ógæfan skall ^kki yfir fyrr en
um árið 1600, að heimspekingur
nokkur hóf sigursæla baráttu fyr-
ir megnri stéttaskiptingu, sem
harðast kom niður á kvenþjóð-
inni. Af hvaða rótum þessi hug-
sjón hefir verið runnin, er ekki
gott að segja, en líklegt má
telja, að heimspekingnum hafi
þótt kvenfólkið fulluppivöðlu-
samt I þjóðfélaginu. Þannig var
nefnilega mál með vexti, að veg-
ur kvenfólksins var í þá tíð sízt
minni en karlmanna. Gamlar
sagnir herma frá konum, sem
ríktu yfir mörgum hinna jap-
önsku eyja, einnig eru til sögur
af sigursælum kvenherforingjum,
— er réðu yfir miklum. herjum,
sem eingöngu voru skipaðir karl-
mönnum.
verið enn um skeið ef Bandamenn
hefðu ekki unnið síðari heims-
styrjöldina — og Bandaríkja-
menn hertekið Japan. Sem sig-
urvegarar létu Bandaríkjamenn
mikið til sín taka í landinu —
svo sem vænta mátti. Mac-Art-
hur, yfirhershöfðingi, tók sér all-
mikið vald í hendur — og gaf
hann út á stuttum tíma fjölda
laga, sem miðuðu að því að bæta
ástandið í landinu — frá sjónar-
miði hins vestræna heims. Aðal-
lega voru lög þessi samt miðuð
að því að auka rétt kvenna —
Jt ið getið ímyndað ykk-
ur, að japanskir karlmenn hafa
ekki tekið Öllum þessum hamför-
um með glöðu geði. Gott dæmi
þess er saga, sem atvinnu-
rekandi einn í Japan sagði: Ár-
lega hef ég boðið starfsmönnum
mínum, sem eingöngu eru karl-
menn, í skemmtiför út í sveit —
og hefur þá alltaf verið glatt á
hjalla. Starfsmennirnir hafa
hlakkað mjög til þessarar ferðar,
því að þetta hafa verið einna
gleðiríkustu dagar ársins. Að
þessu sinni var undirbúningur
hafinn — og 10 langferðabifreið-
ir leigðar til fararinnar. Einn
starfsmannanna kemur undrandi
og spyr: Vegna hvers eigum við
að fara í 10 bifreiðum núna úr
því að 5 nægðu í fyrra? í ár
eigið þið að taka konur ykkar
með — svaraði ég. Nei, þá vilj-
um við heldur vinna, og sleppa
ferðinni — var svarið.
E,
Inda þótt mikillar óá-
nægju gæti meðal þorra karl-
manna vegna hinna breyttu við-
horfa — þá eru þeir samt til,
sem hafa fagnað breytingunni.
Japanska hefðarmeyjan hefur nú tekið upp siði og hætti
stallsystra sinna á Vesturlöndum.
J.
apanska kvenþjóðin
hefur búið við þröngan kost í rúm
300 ár og sennilega hefði svo
og koma á jafnrétti kvenna og
karla. Árangur alls bröltsins skók
Japanseyjar svo á endanum, að
nærri lá, að algert uppnám yrði
i gervöllu landinu. Þetta var ár-
ið 1945, að Mac-Arthur gaf út
lög þess efnis, að japanskar kon-
ur skyldu þaðan í frá njóta kosn-
ingaréttar og kjörgengis til jafns
við karla.
f Ieiðingarnar voru
víðtækar, því að í kosningum
árið eftir, voru 39 konur kjörnar
til neðri deildar japanska þings-
ins — og 11 til efri deildarinnar.
Konur tóku sæti í bæja- og
sveitastjórnum um allt landið og
opinberar stöður voru nú opnar
kvenfólki sem karlmönnum. Ekki
alls fyrir löngu voru 41% af op-
inberum starfsmönnum í Japan
kvenfólk og fjöldi þeirra hafði
einnig hafið sjálfstæðan atvinnu-
rekstur, en fyrir styrjöldina var
slíkt með öllu óþekkt fyrirbæri.
Og þær létu hér ekki staðar num-
ið. Kvenfólkið fór að reka rétt-
ar síns á öllum sviðum — og þótti
þá alvarlega úr hófi keyra,
er ungar stúlkur kröfðust þess
að fá að velja sér sjálfar eigin-
menn — og giftar konur vildu
einnig hljóta rétt til þess að
sækja um skilnað við menn sína.
mt að hleypir illu blóði
í gamla karla að sjá ungt fólk
í tilhugalífinu. „Þetta er allt Mac-
Arthur að kenna“, segja þeir, en
unga stúlkan segir: „Nú getum
við kysst — eins og Grace Kelly“.
í dag eru 71% þeirra, er sækja
um hjónaskilnað, konur — og það
ber nú einnig við, að fráskildar
konur, meira að segja með börn,
giftast aftur — og sennilega verð-
ur þess ekki langt að bíða, að
ekkjur giftist á ný.
Það eru stjórnmálamenn, sem
skilja hættu þá, er þjóðum Asíu
stafar af kommúnismanum. Eitt
sterkasta vopn kommúnista í
landvinningum þeirra í Asíu hef-
ur nefnilega verið að lofa kven-
þjóðinni jafnrétti við karlmenn,
því að í allflestum Asíulöndum
hefur ástandið verið svipað og í
Japan — hvað kvenfólkið snert-
ir. Þannig gátu kommúnistar
treyst því, að nær 50% þjóða
þeirra, er þeir lögðu undir sig
með ofbeldi, voru hliðhollar
þeim. „Þegar við tökum við stjórn
— þá verður allt betra“ — sögðu
þeir við konurnar. f Japan hlust-
ar enginn lengur á þessi loforð
kommúnista — og kvenfólkið
svara þeim :Þökk fyrir. Við höf-
um þegar hlotið frelsi. Nú þurfum
við aðeins að gæta þess.
Skattamál hjóna
aftur á döfinni
Á þriðjudaginn komu saman
hér í bæ um 40 manns til að ræða
skattamál hjóna, sem bæði vinna
fyrir skattskyldum tekjum.
Það var einróma álit fundar-
manna að breyta þyrfti, nú þeg-
ar, skattalöggjöfinni á þann veg,
að þessum hjónum væri ekki gert
að bera þyngri skattabyrðar en
sambærilegum einstaklingum eða
sambúðarfólki.
Til að vinna að þessu máli kaus
fundurinn eftirtalda nefnd og eru
þessir í henni: Flosi Hrafn Sig-
urðsson, veðurfræðingun; Val-
borg Bentsdóttir, skrifstofustjóri,
Jakob Jónsson, sóknarprestur,
Valgerður Guðmundsdóttir, kenn
ari, Bjarni Gíslason, stöðvarstj.,
Adda Bára Sigfúsdóttir, veður-
fræðingur, Ragnheiður Finns-
dóttir, kennari og Vígdís Finn-
bogadóttir, bókavörður.