Morgunblaðið - 08.03.1957, Síða 9

Föstudagur 8. marz 1957
MORGVTSBLÁmn
9
Veðdeild Búnaðarbankans
algerlega vanrækt
Ræða Jóns Pálmasonar um land-
nám ræktun ogbyggingar í sveitum
Herra forseti.
INS og fram kom hjá hsestv.
forssetisráðherra þá má gera
ráð fyrir því, að þessu frv., sem
hér liggur fyrir á þskj. 279, verði
vísað til n., sem ég á sæti í,
þ. e. hv. landbn. En þrátt fyrir
það þykir mér rík ástæða til að
segja hér nokkur orð um þetta
stóra mál nú þegar, og það eink-
um vegna þess aðdraganda, sem
málið hefur haft og vegna þeirr-
ar meðferðar, sem það hefur
hlotið hjá hæstv. ríkisstjórn.
Eins og fram er tekið á 15.
bls. í þessu frv. og hæstv. ráðh.
vék að, þá var af hæstv. fyrrv.
landbúnaðarráðh. skipuð fimm
manna milliþinganefnd í júlí-
mánuði sl., til þess að endur-
skoða lög um nýbýli og sam-
vinnubyggðir og gera till. um
bætta aðstöðu fyrir frumbýlinga
í landinu.
STÖRF MILLIÞINGA-
NEFNDAR
í>essi nefnd, sem hæstv. ráðh.
nefndi hverjir voru í, tók til
starfa í byrjun septembermán-
aðar og skilaði sínu áliti til rík-
isstjómarinnar um miðjan nóv-
ember. Nefndin var af formanni
hennar, skólastjóranum Kristjáni
Karlssyni á Hólum, naldið með
áhuga og dugnaði að starfi, og
innan nefndarinnar var hið allra
æskilegasta samkomulag, sem ég
get hugsað mér, þannig að n.
var öll nákvæmlega sammála um
þær tillögur, sem hún skilaði. Og
hún skilaði sínum till. í tveim
frv., þessu frv., sem við sjáum
nú hér að vissu leyti ritjurnar
af, og svo öðru frv. um Veð-
deild Búnaðarbanka íslands, og
sem höfðu að geyma það aðal-
atriði, sem ég tel vera í þessum
málum enn stærra heldur en er
í þessu frv.
EINSDÆMI í ÞINGSÖGUNNI
Síðan um miðjan nóvember
höfum við svo ekkert um þetta
mál vitað, þar til þann 25 fyrra
mán., þá er þessu frv. útbýtt hér
í þessari hv. deild og síðan er
nú liðin vika, án þess að það
hafi komið á dagskrá, og ég verð
að segja, að mig undrar það
stórlega og vil hér með mótmæla
því, hvaða meðferð hefur verið
höfð á þessu máli, því að ég
hygg, að hún sé einsdæmi í þing-
sögunni.
>að er tekið frv., sem er skil-
að sameiginlega af óskiptri mþn.
>að er geymt í meira en þrjá
mánuði, án þess að leggja það
fyrir þingið, og þegar það kem-
ur, þá kemur það stórlega
skemmt og meira og minna eyði-
lagt, frá því sem nefndin hafði
lagt til, og sú aðferð held ég,
að hafi aldrei, a. m. k. ekki síð-
an ég kom á þing, verið höfð
um nokkurt mál, sem skilað er
til ríkisstjórnarinnar af óklofinni
milliþn.
BREYTT AF ÓVINVEITTUM
MÖNNUM
Nú er það svo, eins og eðlilegt
er, að það þarf ekki að búast
við ævinlega og kannske aldrei,
að frv., sem samin eru af milli-
þingan., séu samþykkt alveg
óbreytt eða eins og þeim er skil-
að. Það er þess vegna ekkert
nýtt og ekkert undarlegt við
það, þó að breytingar séu gerðar
á slík'um frv. í meðförum Alþ.
En þegar þeim er gerbreytt eins
og hér er gert, áður heldur en
málið kemur fyrir Alþ., þá er
tekin upp ný regla, og ég á bágt
með að trúa því, að það sé land-
búnaðarráðuneytið, cem hefur
farið höndum um þetta frv.,
heldur séu það einhverjir aðrir
menn, sem eru óvinveittari okk-
ar landbúnaði, heldur en þeir
menn, sem í landbrn. eru, bæði
hæstv. ráðh. og hans starfs-
menn.
Eg skal nú í stuttu máli fara
yfir þær aðalbreytingar og þær,
sem ég tel fyrst og fremst til
skemmda, á þessu frv. frá því
sem við skiluðum því frá milli-
þn., og þar er um að ræða fyrst
og fremst, að það er dregið mjög
stórkostlega úr þeim fjárfram-
lögum, sem milliþn. lagði til.
BREYTINGARNAR
í fyrsta lagi er framlag til
íbúðarhúsabygginga frumbýl-
inga, sem við lögðum til að væri
lagt til 2 millj. kr. á ári, en í frv.
er fært niður um Vi sbr. 26. gr.
þ'essa frv.
f öðru lagi er aukaframlag til
þeirra ,er hafa minnsta ræktun,
lækkað frá till. n. um eina millj.
á árinu 1957, — sbr. 41. gr.
þessa frv.
í þriðja lagi er framlag til
byggingasjóðs sveitanna, sem við
lögðum til, að veitt yrði á ári
5 millj. kr. til, það er lækkað
ofan í 2% millj. eða er óbreytt
frá því, sem það er og hefur
verið á undanförnum árum, sbr.
43. gr. í þessu frv.
Auk þess lögðum við til miklu
meiri eftirgjöf á skuldum þessa
sjóðs en ákveðið hefur veríð
með fjárlagafrv.
Þarna eru þá komnar 4 millj.,
sem lækkað er frá okkar till.
STÆRSTA ATRIDIt) EFTIR
En stærsta atriðið er eftir, og
það er það, að þessu frv. fylgdi
frá okkar hálfu annað frv. eins
og ég gat um, um breyt. á 1.
um Veðdeild Búnaðarbankans,
þar sem lagt var til, að til þeirr-
stofnunar, yrði lagt 5 millj. á
ári næstu árin. Það frv. hefur
ekki sézt hér enn á Alþ. og
útlit fyrir, að það eigi ekki að
sýna það af hálfu hæstv. stjóm-
ar, þar sem það hefur komið í
ljós m. a., að það var við afgr.
fjárl. felld till. um það, að ríkis-
stjórnin hefði heimild til þess að
borga þessar 5 millj. á ári til
Veðdeildar Búnaðarbankans eða
taka lán til þess að borga þær.
Samkvæmt þeim till., sem
milliþinganefnd skilaði til ríkis-
stj., þá var til þess ætlazt, að
til þessara mála allra yrðu lagð-
ar 17 millj. á ári næstu árin.
En samkv. þessu frv. er ekki
ætlazt til, að það séu nema 8
millj. Sem sagt, það er lækkað
um 9 millj. á þessu ári, en um
8 millj. á komandi næstu árum.
Það er dregið úr framlögunum
meira en helmingur frá þeim
till., sem milliþinganefnd lagði
til.
JARÐRÆKTIN EKKI
aMESTI VANDINN
Nú er það svo í sjálfu sér sá
mikli ágreiningur, hvert sé aðal-
atriði þessara mála, hvar það sé,
sem skórinn kreppir mest að
bændastétt landsins og hvar er
mest þörf umbóta í þeim efn-
um. Það kemur fram í hinni nýju
grg. fyrir þessu frv., og það var
á það lögð mikil áherzla í ræðu
hæstv. ráðh., að hann teldi aðal-
atriði þessa máls að auka rækt-
unina hjá þeim bændum, sem
orðið hafa aftur úr á jarðrækt-
arsviðinu. Þetta tel ég vera mjög
mikinn misskilning, og ég vil
segja það hér, að á jarðræktar-
sviðinu, þá hafa á undanförnum
árum verið lögð svo myndarleg
framlög af hálfu ríkisvaldsins til
aðstoðar við bændastétt landsins,
að á því sviði hefur hún minnsta
ástæðu til að kvarta, og á þvi
sviði er það ekki sem skórinn
kreppir að sveitamönnum fyrst
og fremst.
Þessi aðstoð er veitt samkv.
þremur mikilsverðum lögum,
eins og kunnugt er, jarðræktar-
lögunum, ræktunarsjóðslögimum
og lögunum um jarðræktar- og
húsagerðarsamþykktir í sveit-
um. Það hefur líka sýnt sig mjög
greinilega, að jarðræktinni í okk-
ar landi henni hefur fleygt fram
á síðari árum mjög stórkostlega.
En menn spyrja þá, hvaða
orsakir eru til þess, að þessu
athuguðu, að svo margir af
bændum landsins hafa dregizt
aftur úr með ræktunarfram-
kvæmdir og hafa minna ræktað
land heldur en æskilegt er? Eg
tel, að til þess liggi annarlegar
orsakir, og í rauninni ekki það,
að það Iiafi verið ónógur styrk-
ur og ónóg lán til ræktunar-
innar.
Það má nú segja, að það er
svo alltaf í hvaða stétt sem er,
og eins í bændastéttinni, að það
eru ekki allir menn, sem hafa
jafnríkan áhuga fyrir ræktunar-
málum, og hann er kannske ekki
alltaf hægt að kaupa með auknu
fjárframlagi.
VÍÐA ÓFRAMKVÆMANLEGT
Það er þó engan veginn aðal-
atriðið 1 þessu máli, heldur er
það hitt, að aðstaðan í mörgum
afskekktustu byggðum okkar
lands er þannig, bæði með-
fram sjó og undir háum fjöll-
um o. s. frv., eins og hæstv. ráðh.
vék nú raunar að, að það er
ekki til á fjöldamörgum jörðum,
ræktanlegt land, sem nemur 10
hektörum.
Auk þess er það svo víðs veg-
ar í þessum afskekktustu byggð-
um, að það gengur mjög erfið-
lega og hefur jafnvel víða ekki
tekizt að koma hinum stórvirkari
ræktunarvélum þangað til þess
að aðstoða mennina, sem þar eiga
hlut að máli, og það er á því
sviði, sem náttúrlega er þörf
miklu meiri aðstoðar hjá rækt-
unarsamböndunum.
Á nokkrum stöðum í landinu
er það svo í fjórða lagi, að
einstakir bændur hafa ekki lagt
eins mikið kapp á að stækka sín
tún og ella mundi, vegna þess
að þeir hafa aðgang að vélafær-
um áveitulöndum.
Þrátt fyrir þetta er það þó
mjög æskilegt, og það var okkur
ljóst í milliþinganefndinni, að
gera þarna meira átak heldur en
gert hefur verið til þess að færa
bilið á milli þeirra, sem lengst
eru komnir, og hinna, sem
stytzt eru komnir, saman, og þess
vegna er það í sjálfu sér gott og
blessað, ef hægt er að leggja
meira fjárframlag til þessara
mála.
■ En þetta er engan veginn aðal-
atriðið, sem kreppir að íslenzkri
bændastétt í dag, síður en svo.
FJÁRMAGNIÐ til
BÚSTOFNUNAR
Aðalatriðið er það, að í öllum
þeim fjármálaöfgum sem gengið
hafa á undanförnu yfir þetta
land og ganga, þá er það orðið
svo dýrt að stofna til búskapar,
að það er hér um bil engum
manni fært. Það er ekki hægt að
stofna meðalbú, ef þarf að kaupa
jörð og byggja hús, með minna
fjármagni heldur en hálfri
milljón króna, og er ekki hátt til
tekið.
En það er í þessu efni, sem
vandræðin eru mest og sem stóð
ljósast fyrir okkur, sem vorum
í þeirri milliþinganefnd, sem hér
starfaði. En það lítur út fyrir,
að þeir menn, — hvort sem þeir
eru í ráðun., — ég vil ekki trúa
því, að þeir séu þar, heldur að
það séu einhverjir skúmaskota-
menn í stjórnmálaflokkunum,
Jón Pálmason
sem hafa spillt þessu frv., — það
lítur út fyrir, að þeir séu blindir
á öðru auga og sjái illa með
hinu, þegar um er að ræða hags-
múnamál bændastéttarinnar, þau
sem mest kalla að, og það er ein-
mitt á þessu sviði, að það vant-
ar stórlcostlega stuðning við þá
menn, sem vilja leggja í það, og
það eru alltaf sem betur fer
einhverjir, sem vilja leggja í það
að stofna til búskapar.
ÓSAMRÆMI f
FJÁRSTUÐNINGI
Það hefur gengið svo á und-
anförnum árum, núna einkum
síðustu árin, að þeir menn, sem
leggja í það, hvort sem það eru
nýbýlingar eða aðrir, þeir lenda
flestir í miklum vanda. Þeir hafa
ekki átt aðgang að því lánsfé
eins og nauðsyn ber til, og það
hefur algerlega vantað samræmi
um stuðning á þessu sviði, borið
saman við aðstoðina til ræktun-
armála. Sumir þeirra manna,
sem þarna eiga hlut að máli, upp-
gefast eftir nokkur ár, aðrir
basla áfram, hlaðmr skuldum og
vanda. En þeir allra duglegustu
komast fram úr vandanum með
mikilli atorku og meiri vinnu
heldur en nokkrir aðrir menn í
þessu landi inna af höndum. En
það eru ískyggilega mörg dæmi
þess, að sumir slíkir menn eru
orðnir útslitnir menn á miðjum
aldri.
Nú er það svo, að það sem
hér er aðalatriði að kippt er út
úr þessu frv., er aukin fjárfram-
lög til byggingasjóðs sveitanna og
til veðdeildar Búnaðarbankans.
HÆTT ER VH) SKORTI
Á FJÁRMAGNI
Hjá hverjum einasta manni,
sem stofnar til búskapar eða er
við búskap á óuppbyggðri jörð,
þá er það stærsta átakið að koma
upp íbúðarhúsi, og það var ætl-
un okkar í milliþinganefnd að
aðstaða þeirra manna, sem þar
eiga hlut að máli, væri stórbætt
frá því sem er. Samkv. þeim
till. sem hér liggja fyrir og sem
betur fer hefur ekki verið kippt
út úr frv., er gert ráð fyrir því
að aðstoða nýbýlamenn með 25
þús. kr. fjárframlagi til íbúðar-
húsa, og það er út af fyrir sig
gott og mjög áríðandi. En hvað
mikið það verður framkvæman-
legt, þegar kippt er út fjórða
parti af fjárframlaginu, eins og
gert er hér í þessu frv., það skal
ég ekki segja um. Eg er hræddur
um, að það verði nokkuð þröngt
fyrir dyrum í því efni. En þessi
upphæð er frá okkar hálfu ekki
ætluð til neinna annarra, heldur
en nýbýlismanna, og þá eru eft-
ir allir aðrir frumbýlingar og
yfirleitt aðrir þeir sem þurfa að
byggja íbúðarhús. Með okkar
till. um aukið fjárframlag til
byggingarsjóðs, og sem hér hef-
ur verið fellt niður, var til þess
ætlazt, að þeirri stofnun væri
gert fært að aðstoða þá, sem
byggja íbúðarhús í sveitum tölu-
vert betur heldur en gert hefur
verið og meira í samræmi við
ákvæði laganna, eins og þau voru
í upphaíi ,eins og þau hafa ver-
ið og eins og þau eru enn, sem
eru á þá leið, að það sé heimilt
að láha allt að 75% kosínaðar-
verðs til íbúðarhúsabygginga.
Það var upphaflega ákvæði
laganna og hefur alltaf staðið og
stendur enn í þessu frv. Þetta
Frli. á bls. 10
STAKSTEINAR
Hefur mætt andúð og
gagnrýni
HÉR í blaðinu var fyrir skömmu
vikið að því, að utanríkisráð-
herra hefði komið fram af víta-
verðu ábyrgðarleysi er hann
gerði einn af æðstu prestum
Moskvumanna hér á landi, Finn-
boga Rút Valdemarsson, að full-
trúa íslands á þingi Sameinuðu
þjóðanna.
Meðal vestrænna lýðræðis-
þjóða hefur sending kommúnista
sem fulltrúa íslands á þing SÞ
vakið mikla undrun.
Einn gleymdist
En Alþýðublaðið reynir samt
að verja þessa fráleitu ráðstöfun
utanríkisráðherra síns. — Kemst
það þá m.a. að orði á þessa leið:
„Finnbogi Rútur Valdimarsson
er einn af fjórum fulltrúum ís-
lands á allsherjarþinginu, og
naumast myndu Thor Thors og
Haraldur Guðmundsson horfa að-
gerðalausir upp á það, ef hann
ætlaði að flytja ísland til á hnett-
inum“.
Hvernig stendur á því að Al-
þýðublaðið gleymir að nefna einn
af fjórum fulltrúum íslands á
allsherjarþinginu? Er það alveg
búið að gleyma Steingrími Her-
mannssyni? Eða treystir það bara
Tlior Thors og Haraldi Guðmunds
syni til þess að passa Moskvu-
fulltrúa utanrikisráðherrans?
„Þjóðviljanum" finnst ljótt til
þess að vita í gær, að Alþýðu-
blaðið skuli stilla þeim Thor
Thors og Haraldi upp á móti „Al-
þýðubandalagsmanninum“ Finn-
boga Rút. Er það kannski engin
furða þegar á allt er litið.
Ráðherrann sítalandi.
Mikið er nú rætt um það
manna á meðal að einn ráðherr-
anna virðist hafa tekið nýjan og
tiltölulega lítt þekktan sjúkdóm.
Hann er þungt haldinn af „út-
varpssýki".
Bóndi utan af landi vakti at-
hygli Mbl. á þessu. Komst hann
við það tækifæri m.a. að orði
á þessa leið:
í minni sveit þykir útvarpið
hafa verið mjög sæmilegt í vet-
ur. Dagskráin hefur verið lengd
og margt gott hefur komið fram
í henni. En það vekur almenna
undrun, hve oft menntamálaráð-
herrann kemur þar fram. Hann
er þar bókstaflega sítalandi.
Auðvitað er ekki nema sjálf-
sagt, að ráðherrar komi alloft
fram í útvarp við ýmis konar
tækifæri. En fyrr má nú rota en
dauðrota. Núverandi menntamála
ráðherra slær öll met í þessum
efnum. Er þetta því tilfinnan-
legra sem fólki finnst hann al-
mennt leiðinlegur og tilgerðarleg
ur útvarpsmaður.
Þetta kvað bóndinn vera al-
menna skoðun í sinni sveit. _
Ekki er grunlaust um að afstaða
fólks hér í ReykjaVík sé svipuð.
Hver vildi fá þýzkan
prins?
Undanfarin ár hafa verði á
kreiki erlendar blaðafregnir um
það, að íslendingar hafi fyrir
stríð sent sendinefnd til Þýzka-
lands í leit að konungsefni. Nú
síðast segir norskt blað frá því að
árið 1938 hafi íslenzk sendinefnd
beðið þýzkan prins, sem starfaði
í ráðuneyti Göbbels að gerast
þjóðhöfðingi á íslandi.
„Ég' varð sem þrumulostinn“,
segir aumingja prinsinn í ævi-
minningum sínum, að sögn
norska blaðsins. Tók hann sér
umhugsunarfrest og heims-
styrjöldin eyðilagði ráðagerðirn-
ar um þýzka konungsætt á ís-
landi.
Hver sendi þessa nefnd til
Þýzkalands? Hverjir voru það,
s«m báðu um þýzka prinsinn?