Morgunblaðið - 19.03.1957, Page 12

12
MORCVKBLAÐ1Ð
Laugard^gur 16. marz 1957
Mynd þessi tekin við Georg VVashington-brnua hjá New York gefur nokkra hugmynd um breidd
bandarískra þjóðvega og þá umfcrð sem gengur cftir þeim. Myndin var tekin á sunnudagsmorgni,
þegar mesta mnferðin -stefndi í aðra átiina, út í sveitirnar.
Umferðarvandamálin í mcsta bílalandi
heims og hvernig reynt er að leysa þau
Friðleifur I. Friðriksson segir
frá bifreiðabra)utu«vi, bílageymsl-
um o. fi. í Bandarskjunum
BANDARÍKIN eru fyrsta og
fremsta land bílanna. Þar eru
nú í notkun yfir 60 milljónir
bjfreiða, eða miklu fleiri en
í öllum öðrum hlutum heims
til samans. Það getur enginn
skilið bílamergðina í Vestur-
heimi, sem ekki hefur séð
ameríska umferð með eigin
augum. En athugum það, að ef
við gætum raðað öllum þess-
um 60 millj. bifreiða í eina
halarófu, myndi sú röð ná 10
sinnum í kringum hnöttinn við
miðjarðarbaug. Og flugvél
eins og Gullfaxi væri í heilan
mánuð að fljúga meðfram
þeirri röð, ef hún gæti haldið
stanzlaust áfram og þyrfti
aldrei að lenda né taka benzín.
Bifreiðin, þetta tæki 20. aldar-
innar, hefur skapað nútímamann-
inum ánægju og hún hefur upp-
fyllt þörf hans fyrir hreyfanleika.
Hún hefur valdið byltingu í
flutningamálum og örvað athafna
lifið. Milijónum króna þarf að
verja til að gera breið stræti,
vegi og brýr. Þar sem urmull
bifreiðanna er slíkur sem í
Ameríku verður að gera marg-
háttaðar ráðstafanir til að hindra
umferðaröngþveiti. Eitt aðal-
áhugamál mitt í Ameríku-ferð-
inni var að kynna mér öryggis-
og umferðarmál í fjölbýlinu og
langar mig hér að geta nokkurra
atriða, sem sérstaklega vöktu at-
hygii mína.
DJARFLEG LAUSN
UMFERÐARVANDAMÁLA
Eins og fyrr segir er bílamergð-
in á götum stórborganna gífur-
leg. f Los Angeles, þar sem heita
má að ekki séu önnur samgöngu-
taéki en litlir farþegabilar, var
mér sagt, að þeir væru yfir 2
milljónir, en það þýðir að fjöldi
fjölskyldna þar hefur fleiri en
einn bil. Um það leyti, sem fólk
f verksmiðjunum hættir vinnu,
kl. 4—5 á daginn, eru göturnar
ein samfelld bílalest, svo langt
sem augað eygir. Þótt strætin í
Los Angeles séu mjög breið var
svo komið fyrir ekki ýkja mörg-
um árum, að umferðarmálin voru
að komast í algert öngþveiti.
Krossgötur og hliðarumferð að
flestum götum seinkuðu svo allri
umferð, að algengt var að fólk
vaÍH 2—3 klst. að komast heim
til sín úr vinnu.
Þá tók borgarstjórn Los
Angeles djarfa ákvörðun. Það
skyldi gera breiðar umferðar-
æðar eða bifreiðabrautir þvert
yfir borgina, þar sem engar
krossgötur yrðu tU trafala.
Var nú ráðizt i það, að þurrka
út öll hús á belti þvert yfir
borgina. Þar voru bifreiða-
brautirnar reistar. Eru þær
feiknamikil mannvirki. Hvergi
eru krossgötur á þeim. Braut-
irnar eru upplyftar og hin
venjulegu hliðarstræti borgar-
innar liggja undir þær.
SKOXIZT MILLI HVERFA
Nú er umferðinni í Los Angeles
hagað svo, að ef menn vilja skjót-
ast milli hverfa, þá fara menn
fyrst upp á bifreiðabrautina. Aka
síðan eftir henni með 100 málna
hraða, þangað til þeir sjá merkis-
spjald til hliðar með nafni hverf-
isins, er þeir leita að. Þá fara
þeir eftir hallabraut til hliðar og
hafa þá komizt e. t. v. á 10 mín-
útum, leið sem hefði tekið þá
klukkustund að komast til eftir
öllum krossgötum borgarinnar.
Þessar bifreiðabrautir í Los
Angeles eru taldar dæmi um það,
að hægt sé að leysa öll umferðar-
vandamál, aðeins með nægri fyr-
irhyggju og djörfung.
Slíkar bifreiðabrautir eru nú
víða um öll Bandaríkin. Það er
mjög mikið um þær í öllum út-
hverfum stórborganna og einnig
víða úti um landsbyggðina. Aðal-
galdurinn við þær er, að aldrei
verður neitt lát á ferðinni og
leyfður ökuhraði er oft ótakmark
aður. Brautimar eru að jafnaði
svo breiðar, að 4—6 bílar geta
ekið samhliða í hvora átt. — Er
brautunum skipt niður í farvegi
með hvítum strikum og er bilið
milli strikanna það mikið, að
ekki er hætta á að stærstu bílar
lendi hver utan í öðrum, ef þeir
halda sig rétt á brautinni. Að
mætast á krossgötum þekkist
ekki. Þeirri töf og slysahættu er
afstýrt með því að byggja annan
veginn á brú yfir hinn. Þannig
heldur umferðin áfram hindrun-
ariaust, annar vegurinn yfir
brúna, hinn undir hana.
OFSAHRADI
Það er augljóst, að mjög
mikla aðgæzlu og ökuhæfni
þarf þegar svo hratt er ekið,
tveir eða fleiri bílar aka nær
samhliða og bílar eru fyrir
framan og aftan. Enda var
ekki laust við, að ég væri
smeykur meðan ég var að
venjast þessum mikla hraða.
Mér er hins vegar ljúft að
játa, að fenginni nokkurri
reynslu, að yfirleitt virtist
mér ameriskir bílstjórar góðir
og öruggir ökumenn. — Þeir
fylgja stranglega settum um-
ferðarreglum. Virtist mér það
t.d. föst regla hjá þeim, að'
rétta hendina út um glugga og
gefa aðvörunarmerki, ef þeir
þurftu að hægja ferðina, eða
vildu skipta um farveg á bíla-
brautunum.
Hitt liggur svo í augum uppi,
að bili eitthvað snögglega á bíla-
brautunum, eða mistök eiga sér
stað, geta af því hlotizt ægileg
slys. Og óhapp hjá einum bíl
getur orðið mörgum bilum að
tjóni.
FRÁBÆR
UMGENGNISMENNING
Allir þjóðvegir, sem ég sá í
Bandaríkjunum voru malbikaðir,
margir steyptir, sléttir og góðir
yfirferðar. Ég kynntist vegunum
t.d. vel í rikinu Virginia, voru
þeir til fyrirmyndar. Fullkomið
umferðarmerkjakerfi var þar
meðfram öllum veginum, með
skýrum ábendingum um umferð-
arreglur, hvað aka mætti hratt
á hverjum kafla vegarins. Merki,
sem sýndu, ef beygja var fram-
undan og hve stór eða kröpp hún
væri og til hvorrar handar hún
lægi o. s. frv. Umferðar- og um-
gengnismenning virðist öll vera
á háu stigi. Merkjunum er vel við
haldið og ekki ber á skemmdar-
verkum á þeim. Ég minnist þess
t.d. þegar við félagarnir ókum
frá Washington til Lurcoy, en
það er um 150 km leið. Þá ókum
við um fjallveg, sem nefnist Blue
Ridgemountain. Liggur hann
hæst í um 1500 metra hæð og er
allur breiður og malbikaður.
Víða meðfram þessum vegi
eru stór auglýsingaspjöld, sem
verzlamir og iðnfyrirtæki nota
til þess að auglýsa vöru sína
með. Hygg ég að sum þeirra
hafi staðið þarna árum sam-
an. En þvi veitti ég sérstaka
athygli, að ég gat ekki komið
auga á að reynt hefði verið að
skemma eða óhreinka neitt
þeirra. Á þessum vegi er þó
talsverð umferð og maður
gæti haldið misjafn sauður í
mörgu fé. En ekki var sýni-
legt, að nokkur leyfði sér í
Bandarikjunum að fremja
skemmdarverk á umferðar-
merkjum eða auglýsingum, þó
við útvegi sé.
Hvernig verður nú hlutur
okkar íslendinga í samanburði
við þetta? Ég held að okkur fari
bezt að tala sem minnst um
menningu í umgengni, meðan enn
er til á okkar landi fólk, sem
virðist hafa ánægju af að eyða
fristundum sínum í að brjóta í
sundur leiðarvísa og skjóta eða
grýta í sundur hættumerki við
þjóðvegi.
MISJÖFN ÞRÓUN
Ég vil taka það fram, að um-
ferðarmál í Bandaríkjunum eru
misjöfn eftir landshlutum og
borgum. Að sjálfsögðu hefur orð-
ið að grípa til róttækastra að-
gerða þar sem þéttbýlið er mest.
í mesta þéttbýli New York borg-
ar er jafnvel um það taiað, að
banna einkabifreiðum að aka um
hluta af Manhattan. Fullkomnast
virtist mér tekið á umferðarmál-
unum í höfuðborginni Washing-
ton og Los Angeles. Öll stræti í
þessum tveim borgum eru sér-
lega breið. Ekki hafa umferðar-
málin enn verið tekin eins föst-
um tökum í New York, og í
Boston eru göturnar yfirleitt
mjóar og illa upplýstar, víða t.d.
gaslugtir. Virtist mér Boston
býsna gamaldags, enda með elztu
borgum Bandai'íkjanna.
SJÁLFSALA
VIÐ BÍLASTÆÐI
Eitt af vandamálum stórborg-
anna í sambandi við bílana eru
,parkplássin‘ (bílastæði). Þar sem
bílamergðin er svo mikil hrökkva
skammt óbyggðar lóðir eða port,
þó þau séu notuð til hins ýtrasta.
Bílastæði eru að jafnaði heim-
uluð meðfram gangstéttum, en
borga verður fyrir slíkt bíla-
stæði. Er sjálfsölum raðað á gang-
stéttarbrúnir og verður að setja
peninga í þessa stöðumæla. Það
er hægt að kjósa 5 mínútna stöðu
og allt upp í klukkutíma. Þegar
út er runninn timinn, sem maður
hefur borgað fyrir, en bíllinn
stendur þar enn, fær maður all-
háa sekt fyrir það. Á síðustu ár-
um gengur þróunin þó stöðugt
í þá átt að banna með öllu bif-
reiðastæði við aðalumferðargöt-
ur.
BÍLAGEYMSLUR
Til þess að leysa úr þessum
vanda tíðkast það nú bókstaflega
í öllum borgum Bandaríkjanna,
smáum og stórum, að byggð eru
„parkhús" eða bílageymslur. f bæ
á stærð við Reykjavík væri þegar
búið að byggja slíkt hús, ef hann
væri í Ameríku.
Þessi hús eru mjög misjöfn að
gerð. Oftast virðast mér þau vera
4—6 hæðir, sum eru stór um sig
að flatarmáli, sum að mestu til-
lukt eins og venjuleg hús. Önnur
eru lítil um sig og sum opin,
aðeins stálgrind. í mörgum hinna
stærri húsa eru ekki notaðar lyft-
ur, heldur er bílunum ekið upp
hallabrautir hæð af hæð. Er
furðulega. þegar hús þessi eru
ekki tillukt að sjá bílunum ekið
hæð af hæð, kannski upp á sjöttu
hæð. Ef hæðarmismunur er mik-
ill á landinu, þar sem bílageymsl-
an er byggð, þá er e. t. v.
ekið inn á þakið af götu, sem
liggur eftir hæðinni, meðan lægri
göturnar liggja á neðri hæðirnar.
Þessar bílageymslur rúma
sumar mörg hundruð bíla. Sér-
stakir bílverðir taka við bílunum
úti, koma þeim fyrir í geymsl-
unum og aka þeim út aftur, svo
að bíleigandinn þurfi ekkert að
tefja sig eða hafa fyrir þessu.
Fyrir þetta er tekið sérstakt
gjald, sem er hlutfallslega
hæst fyrir fyrsta hálftímann, en
lækkar eftir því sem geymslu-
tíminn er lengri.
Þegar við félagarnir vorum í
Washington, bjuggum við á Hótel
Raleigh og rétt á móti okkur við
sömu götu var bílageymsla, að
mig minnir 6 hæðir. Hús
þetta var byggt á súlum. Voru
gaflar og framhlið opin að
mestu, aðeins tæplega metrahá
brík fremst á hverri gólfhæð.
Samt virtist mér þetta hús falla
mjög vel í umhverfið.
REISA ÞARF BÍLAGEYMSLU
í REYKJAVÍK
Nú er það alkunnugt, að eitt
mesta vandamál í okkar bæjar-
félagi er bílaumferðin x Mið-
bænum og vöntun á bílastæðum.
Það þyrfti mikið landrými í
venjulegum bílastæðum til að
fullnægja þörfinni og fæ ég ekki
séð að það sé fyrir hendi. Fram-
tíðarlausn er því sú ein, að
byggð verði bílageymsluhús, eitt
eða fleiri, sem næst Miðbænum.
Hér «r verkefni fyrir fram-
takssama og fjársterka einstakl-
inga. Ætti það að vera áhættu-
laust, því að slíkar geymslur bera
sig hvarvetna erlendis og gefa
jafnvel góðan arð. En ef einstakl-
ingar treysta sér ekki til þessa,
þá ætti bæjarfélagið sjálft að
hefjast handa og látú reisa 4—5
hæða hús í þessu skyni.
Tilvalinn stað fyrir slíkt
bílageymsluhús, tel ég vera
hornið á Arnarhólstúni milli
Kalkofnsvegar og Sölfhóls-
götu. Þar er hæðarmunur tals-
verður á landinu og væri því
upplagt, að hafa innkeyrslu í
kjallara og tvær neðri hæðirn-
Bílageymsla í bandariskri borg. Þessi geymsla er mcð þeim minnsta
;em tíðkast. Hún er gerð úr einfaldri stálgrind og með bílalyftu.