Morgunblaðið - 23.03.1957, Síða 11

Laugardagur 23. marr 1957
MORCinSBLAÐlÐ
II
veíkleiki að hafa tvö tungumál.
Ekkert þjóðarbrot í Kanada verð-
ur útundan eða hefur þá tilfinn-
ingu að það sé óvelkomið. Þetta
er sérstakiega mikilvægt, þegar
þess er gætt hve innflytjenda-
straumurinn er ör. Frá stríðslok-
um hafa um 2 milljómr innflytj-
enda komið til Kanada frá Ev-
rópu, Asíu og Suður-Ameríku. Á
þessu ári koma um 100.000 frá
Englandi.
SÁ „BROSIГ
— Hefurðu komið í Þjóðleik-
húsið?
— Já, ég sá sýningu á „Brosinu
dularfulla“ og þótti mikið til um
hana. Þið eigið mjög góða leik
ara, bæði í smaerri og stærri hlut-
verkum, og mér þóttu leiktjöldin
einstaklega vel gerð. Sjálft leik-
húsið er meðal fegurstu og bezt
útbunu leikhúsa, sem ég hef séð.
Minnisstæðastur fannst mér leik-
ur Ingu Þórðardóttur.
SLÓ ÚT í FYRIR HONUM
Þegar hér er komið samtalinu
birtist íélagi Gordons, mynda-
tökumaðurinn Anthony Housset,
Hann er íri eins og þeir gerast
beztir. kátur og skemmtilegur
Hinir kanadisku sjónvarpsmenn að starfi. Myndin er tekin á skrifstofu Mbi., er þeir höfðu sjónvarps- og hefur sérstakt yndi af hest
viðtal við Bjarna Benediktsson. urrt> enda er rtann þegar húinn
að ná ser í bók um íslenzka hesta
Hann segir umsvifalaust: Það
virðist hafa slegið út í fyrir
blaðamanni Tímans í gær. Hann
segir, að við höfum verið að
drepast úr kulda, þegar við
vöknuöum, en sannleikurinn var
sá, að við vorum að sálast úr
hita og opnuðum alla glugga.
HITTU HANN ALDREI
Þegar ég spyr hann um James
Joyce, skáldið heimskunna, band-
ar hann frá sér hendinni og seg-
ir: Nei, nei, spurðu ekki um
hann. Þegar ég var í Englandi
fyrir nokkru, hitti ég Lou Costel-
lo, apaköttinn frá Hollywood, og
þegar hann heyrði að ég var íri,
rauk hann á mig og sagði ákafur:
„Yildurðu ekki vera svo góður að
skýra þennan náunga, James Jo-
yce, fyrir mér?“ Ég dsplaði bara
augunum; hafði aldrei hitt mann-
inn. s-a-m.
ÁbyrgSarkennd æskutólksins
hér or ath ygitsvorð
STAKSTEIHIAR
segir fréttamaður frá C B C
UM þessar mundir eru staddir hér á landi tveir menn frá kan-
adísku útvarps- og sjónvarpsstöðinni CBC til að kynna sér
íslenzka menningu og atvinnulíf. CBC er rekin af ríkisstjórninni,
en við hlið hennar eru ýmsar útvarpsstöðvar í einkaeig'n. Ðonald
R. Gordon er frétíamaður og hefur farið víða um heim á vegum
CBC, m. a. var hann í Egyptalandi og ísrael í nóv. s.l.
Sagði hann í viðtali við frétta-
mann Morgunblaðsins í gær, að
þeir félagar væru hingað komnir
til að sjá með eigin augum líí
manna og aðstæður á íslandi, og
flytja síðan kanadískum hlust-
endum árangur athugana sinna.
Við reynum að fá fram öll sjónar-
mið og ná til sem flestra sviða
íslenzks menningar- og atvinnu-
lífs, sagði hann. Við höfum raun-
ar heyrt heilmikið um ísland frá
Bandaríkjamönnum, en okkur
þykir eðlilegast að sjá ykkur af
eigin sjónarhóli. ísland er nú orð-
ið eitt mikilvægasta landsvæði í
veraldarsögunni, og mér finnst
þið ekki vera öfundsverðir af því,
þar sem þið hljótið framvegis að
verða bitbein stórveldanna.
EINSTÖK HJÁLPSEMI
Gordon kvaðst hafa orðið fyr-
ir sterkum áhrifum af því, sem
hann hefur séð. Þið esgið merki-
lega sögu og gamlar, rótgrónar
hefðir, sem okkur Vesturheims-
búa skortir. Ég held, að ykkur
sé engin hætta búin mcnningar-
lega. Ég hef áít taí við marga
íslenzka æskumenn úr öllum
stéttum, og ég var undrandi yfir
ábyrgðarkennd þeirra og ríkum
áhuga á heiminum umhverfis sig.
Þetta æskufólk virðist vera heil-
brigt og vel menntað, og allir
sem ég hef hitt hafa sýnt ein-
staka hjálpsemi.
HREYKNIR AF PEARSON
— Býrð þú' sjálfur í Kanada?
— Nei, ég á fast heimili í Lon-
don, þar sem kona mín er læknir,
en ég er alinn upp í Ottawa. Við
höfum ætíð haft mjög náið sam-
band við Breta, enda þótt við
séum algerlega óháðir þeim. Það
er jafnmikil móðgun við Kanada-
mann að kalla hann Breta og
Ameríkana. Við höfum einnig
mikil viðskipti við Bandaríkja-
menn, og þeir hafa herstöðvar i
Kanada. Á alþjóðavett.vangi hafa
Kanadamenn oft gegnt hlutverki
milligöngumanns milli stórveld-
annu, ekki sízt milli Breta og
Frakfca, því við erum engu síður
franskir en við erum brezkir.
Lester Pearson er sá maður, sem
við erum hreyknastir af, enda
nýtur hann mikillar hylli hvar-
vetna í heiminum.
LIST OG MENNING
— Þú hefur hitt ýmsa íslenzka
listamenn að máli. Hvað finnst
þér um þá?
Mér finnst vera mikill svipur
með íslenzkri og kanadískri mál-
aralist, bæði að því er snertir
liíameðferð, áferð og efnisval.
Landslagið og andlitin eru mjög
svipuð. Ég á hér við hina þjóð-
legri íslenzku list. Um absírakt-
list vil ég ekkert segja.
í Kanada er nú að verða mik-
ill gróandi í mcnningarlífinu,
fyrst og fremst í leiklist og tón-
list. í skáldskap eigum við
marga ágæta menn, ekki sízt þá
sem skrifa á frönsku. Af þeim
sem skrifa á ensku ber hæst þá
Bruce Hutchipson, sem skrifar
þjóðlegan skáldskap að hætti
Kiljans, Eric Nichol, sem skrifar
helzt satírur að hætíi Þórbergs
og ljóðskáldið E. G. Pratt. —
Franska og enska eru kenndar
jöfnum höndum í öllum skólum,
og það er styrkur frcmur en
Enn um Húsmæðrakennaraskólann
„Atvinnulausir í lanai“
f orðaskiptum, milli Jóns
Kjartanssonar og Eggerts Þor-
steinssonar í Ed. Alþingis í fyrra
dag sagði Jón Kjartansson frá
því að á árunum fyrir stríð hefði
verið nægur kostur ungra manna
á togaraflotann. Hefði það þá
þótt borga sig betur að vera á
togurum en vinna í landi.
Nú væri þessu snúið við, sagði
Jón Kjartansson. Ungir menn
fengjust varla á Jogarana. Þeir
fengju vinnu sítia betur borgaða
í landi. Þess vegna væri nú nauð
synlegt að bæta kjör togarasjó-
manna.
Þetta varð Eggerti Þorsteins-
syni tilefni til þess að hella sér
yfir Jón Kjartansson með mikl-
um „íhaldsbrigzlum". Segir Al-
þýðublaðið að Eggert hafi komizt
að orði á þessa leið:
„Loks sagöist Eggert skyldi
skýra Jóni frá því, hvers vegna
menn hefðu sótzt eftir að kom-
ast á togarana fyrir stríð. Það
hefði einfaldlega verið af því,
að menn hefðu ekkert haft að
gera í landi og heldur viljað
vinna við þrældómskjör á tog-
urunum en að vera atvinnulausir
landi“.
Þá réði stjórn hinna
vinnandi stétta“
Þetta sagði blessaður Alþýðu-
flokksþingmaðurinn með mikl-
um þjósti. En hann gleymdi að,
geta þess, hvaða menn stjórnuðu
íslandi þá, þegar menn „gengu
atvinnulausir í Iandi“. Það voru
Alþýðuflokksmenn og Framsókn
armenn, sem sátu þá í „stjórn
hinna vinnandi stétta“, er þeir
nefndu svo. Undir stjórn þeirra
skapaðist stórfellt atvinnuleysi í
kaupstöðum og sjávarþorpum
um land allt. Þúsundir verka-
manna- og sjómannafjölskyldna
bjuggu við sultakjör.
Þ A Ð var árið 1941 að Alþingi
setti lög um byggingu húsmæðra-
skóla í Reykjavík og að hann
skyldi njóta sömu réttindi um
styrki úr ríkissjóði og húsmæðra-
skólar í sveitum. En þá höfðu
starfað í nokkur ár húsmæðra-
skólar að Laugum í Reykjadal
í S-Þingeyjarsýslu, að Staðar-
felli á Fellsströnd í Dalasýslu og
Hallormsstað í N-Múlasýslu og
fleiri húsmæðraskólar voru í
uppsiglingu.
Áður höfðu verið starfræktir
húsmæðraskólar í Reykjavík og
á ísafirði. En það var fyrir fram-
tak kvenna, að þeir voru starf-
ræktir og höfðu ekki lögboðin
fríðindi úr ríkissjóði.
í Reykjavík hafði skóli fr.
Hólmfríðar Gísladóttur einn
starfað i mörg ár við mjög erfiða
aðstöðu. Nú var hann hættur
starfi. Einnig var húsmæðradeild
Kvennaskólans hætt. Það var því
mikil þörf á að endurreisa hús-
mæðraskóla aftur í Reykjavík
fyrir ungar stúlkur.
Um leið og nýr húsmæðraskóli
kom og fleiri mundu koma, kom
ný spurning: Hvaðan áttu þessir
skólar að fá menntaða kennara
til starfa? íslenzkar stúlkur
höfðu alltaf farið utan og aflað
sér kennaramenntunar, svo það
voru til í landinu nokkrar sem
höfðu starfað að húsmæðra-
fræðslu, en þær voru of fáar,
þegar skólum fjölgaði og hlaut
því að verða mikill hörgull á
kennurum.
Hinir hyggnu nefndarmenn á
hinu háa Alþingi sáu fram í tím-
ann. Um leið og þeir sömdu lög
um byggingu húsmæðraskóla í
Reykjavík og kaupstöðum, þá
sömdu þeir lög fyrir Húsmæðra-
kennaraskóla íslands. 1941 skildu
þingmenn að fagskóla var ekki
hægt að starfrækja nema að hafa
menntaða kennara í verklegum
og bóklegum námsgreinum skól-
ans. Skólanum var fundinn stað-
ur í ónotuðu húsnæði í kjallara
Háskóla íslands. Með þessari hag-
sýni má segja að skólinn gat
mjög fljótt tekið til starfa'. Þarna
starfaði hann svo í 14 ár og leysti
starf sitt vel af hendi.
Ég, sem þessar línur rita, veit
að ekki var hægt að fá lærða hús-
mæðrákennara til að starfa
við heimavist Húsmæðraskóla
Reykjavíkur. En við heiman-
gönguna og kvöldnámskeiðin
tóku að sér kennsluna fyrrver-
andi húsmæðrakennarar, sem
sjálfir höfðu þó ærið að starfa
fyrir heimili sín. Þær tóku starfið
að sér, af því að þær þekktu þörf-
ina fyrir kennslu, þær voru fram-
sínar konur og þetta var málefni,
sem þeim var hjartfólgið að yrði
starfrækt á hagkvæman og réttan
hátt. Þær þekktu og virtu starf
konunnar á heimilunum og vildu
að íslenzku heimilin mættu í allri
menningu standa jafnfætis heim-
ilum nágrannaþjóðanna.
Húsmæðraskólarnir hafa mikið
og vandasamt verkefni að leysa.
Hvað þá Húsmæðrakennaraskól-
inn, sem á að mennta framúr-
skarandi kennara handa þessum
stóru skólum. En þótt kennarinn
viti mikið er ekki alveg víst að
kennarahæfileikarnir séu til
staðar.
Húsmæðrakennaraskóli íslands
starfaði með prýði í 14 ár í þeim
húsakynnum sem honum voru
mörkuð. Sambýlið við prófessor-
ana var ágætt. Skólinn fékk að
nota hin fögru húsakynni Háskól-
ans við hátíðleg tækifæri. Ég skal
geta þess hér, að ég heyrði einn
af mætustu prófessorum Háskól-
ans segja: „Fr. Helga gerir allt
vel og fallega". Þessi orð voru
sögð við hátíðlega uppsögn Hús-
mæðrakennaraskóla íslands. Þau
áttu vel við. Skólauppsagnir hjá
fr. Helgu hafa verið hátíðlegar,
enda salarkynni fögur.
Húsmæðrakennaraskólinn hef-
ur verið í norðurálmu Háskólans
frá upphafi þar til í haust og liðið
vel. Það er ekkert að gráta það,
að þurfa að fara, ef Háskólinn
þarfnast húsnæðisins, en það er
leitt að verða húsnæðislaus, ef
húsnæðið, sem farið er úr er svo
ekki notað. Þá eru einhvers stað-
ar mistök.
Það er ekki sanngjarnt að
segja við fjölskyldu: Þið getið
farið vestur í Grunnavík eða
norður á Akureyri, þar á ríkið
hús sem ekki er notað. En á báð
um stöðunum eru húsin þannig
að þau þurfa mikilla viðgerða og
breytinga við. Enn síður er hægt
að segja slíkt við Húsmæðra
kennaraskóla íslands, sem sjálf-
sagt er að staðsetja í námunda
við Kennaraskóla íslands. ísland
á bara eina höfuðborg, það er
Reykjavík. Þar situr ríkisstjórn
og Alþingi og þar eru allar mestu
menntastofnanir landsins. Þar
eru söfn og leikhús. Hví skyldi
Húsmæðrakennaraskólinn vera
staðsettur annars staðar?
Það er spurt um, af hverju
vill Húsmæðrakennaraskólinn
ekki flytja norður á Akureyri?
Ég vil spyrja: Af hverju lagðist
húsmæðraskólinn niður sem starf
aði í Gróðrarstöðinni á Akureyri?
Og af hverju hafa Akureyrar-
stúlkur tekið Húsmæðraskóla
Reykjavíkur, Húsmæðraskóla ísa
fjarðar og fleiri skóla fram yfir
sinn eigin húsmæðraskóla? Akur.
eyrarstúlkur eru duglegar, sjálf-
stæðar, fallegar og myndarlegar.
Af hverju hefur þetta stafað?
Ragnhildur Pétursdóttir,
Háteigi.
Togararnir voru
rvðkláfar“
Það var vitanlega miklu betra
að hafa skiprúm á togara og hafa
sæmilegar tekjur, miðað við það,
sem þá gerðist heldur en vera
„atvinnulaus í landi“. En því
miður voru íslenzku togararnir
þá orðnir úr sér gegnir „ryðkláf-
ar“. Ilin fyrri „vinstri stjórn“
Hermanns Jónassonar hafði enga
forystu um endurnýjun togara-
flotans. Hún lagði þvert á mótl
blátt bann við innflutningi nýrra
skipa.
Þannig kom þá stjórn Alþýðu-
flokksins og Framsóknarfiokks-
ins fram við verkamenn og sjó-
menn á þeim árum. Eftir þessu
man Eggert Þorsteinsson ekki.
En mikill fjöldi verkamanna og
sjómanna man það.
Eysteinn og skattamál
hjóna
Tíminn skýrir frá því sem stór-
frétt í gær, að Eysteinn Jónsson
sé að hugsa um að skipa nefnd
til að „athuga skattamál hjóna“.
Gott er til þéss að vita, að f jár-
málaráðherrann skuli vera að
hugsa um þetta eða hafi jafnvel
ákveðið að láta „athuga skatta-
mál hjóna“. En ekki breytir það
þeirri alkunnu staðreynd, að
Eysteinn Jónsson hefur undan-
farin ár alltaf staðið gegn flest-
um sanngjörnum breytingum á
sköttun hjóna. Annars liggur
fyrir Alþingi frv. um sérsköttun
hjóna. Er það flutt af frú Ragn-
hildi Helgadóttur. E. t. v. verð-
ur niðurstaða af „athugun" fjár-
málaráðherrans sú, að hann mæli
með að frumv. frú Ragnhildar
verði samþykkt. Ætli það sé þó
ekki fullmikil bjartsýni?!!