Morgunblaðið - 06.06.1957, Qupperneq 6

8
MORCVNBlAÐir
Flmmtudagur 6. júní 1957
RéttarsambandiB á ekki
sinn líka í Evrópu
H. C. Hansen: Starcke er „en kedelig karI"
Khöfn í maí 1957.
NÝJA ríkisstjórnin í Danmörku
er fyrsta meirihlutastjórnin þar
í landi síðan 1940. Á hernáms-
árunum 1940—45 sat að vísu við
völd þjóðstjórn skipuð mönnum
úr öllum flokkum, en það var
ekki pólitísk meirihlutastjórn í
venjulegum skilningi.
Það kom flatt upp á alla, að
H. C. Hansen myndaði stjórn
með þátttöku réttarsambands-
flokksins. Lengi hefur verið
grunnt á því góða milli jafnaðar-
manna og róttæka flokksins ann-
ars vegar og réttarsamhands-
flokksins hins vegar. í augum
jafnaðarmanna og róttækra er
réttarsambandsflokkurinn hvim-
leiðasti flokkurinn í landinu að
kommúnistum undanteknum. —
Skömmu fyrir kosningarnar sagði
H. C. Hansen í þinginu, að dr.
Viggo Starcke, formaður réttar-
sambandsins, væri „en kedelig
karl“. Dalgaard, einn af aðal-
Oluf Pederse1’
mönnum róttæka flokksins, sagð-
ist heldur vilja deyja eðlilegum
dauða en að hafa nokkuð saman
við réttarsambandð að sælda.
Og Starcke óskaði Dalgaard til
hamingju með væntanlegt sam-
starf við jafnaðarmenn eftir
kosningarnar, „en ég bið fyrir
dönsku þjóðinni“, bætti Starcke
við.
Starcke er andvígur ríkisaf-
skiptum af atvinnulifinu. Hann
hefur ávítað stjórnina harðlega
fyrir hina háu skatta, sem þjóð-
in er að sligast undir. Nú hefur
hann tekið sæti í stjórn með jafn-
aðarmönnum, sem vilja láta rík-
ið vasast í öllu og undirbúa nýjar
og miklar skattahækkanir. Hvað
segja kjósendur réttarsambands-
ins? spyrja menn. Sumir spá, að
flokkurinn hafi framið pólitískt
til að setjast í ráðherrastól. Þrátt
fyrir mótspyrnu innan flokksins,
kom hann því til leiðar, að flokk-
urinn féllst á stjórnarþátttökuna.
H. C. Hansen tók þessu fegins
hendi. Með aðstoð réttarsam-
bandsins gat hann komið í veg
fyrir, að Erik Eriksen myndaði
stjórn. ^
Réttarsambándsflokkurinn bygg
ir stefnu sína á jarðrentukenn-
ingum . Bandaríkjamannsins
Henry George, sem bar þær fram
í bókinni „Progress and poverty"
árið 1879.
Réttarsambandið á ekki sinn
líka í Evrópu, en í nokkrum
fylkjum í Kanada munu vera
flokkar, sem stefna að því að
framkvæma „georgeismann".
Meginþátturinn í stefnu rétt-
arsambandsins er sá, að jarðrent-
an eigi að renna í ríkissjóð, en
jarðrentan er sá arður, sem jarð-
eignir gefa af sér að frádregnum
vinnulaunum og vöxtum af fé,
sem varið hefur verið til útnýt-
ingar á jarðeignunum. Ríkið á
því að fá afgjald af öllum jörð-
um, ekki jarðeignaskatta eins og
nú heldur afgjald, sem jafngildir
jarðrentunni.
Þessar tekjur, segja réttarsam-
bandsmenn, verða nægilegar til
allra útgjalda ríkisins og bæja-
og sveitafélaga. Þeir hafa jafnvel
stundum gert ráð fyrir tekjuaf-
gangi ,sem skipta mætti milli
borgaranna.
Flokkurinn heldur því fram, að
ríkið eigi að skipta sér sem
minnst af athöfnum borgaranna.
Löggæzlan á að vera í höndum
ríkisins og lan ' namálin sömu-
leiðis. En þ; kki að vera
herþjónustusk>.... i réttarríkinu.
Herinn á að vera leiguher. Rétt-
arsambandið vill hafa öflugar
landvarnir og er fylgjandi aðild
Dana að NATO.
Flokkurinn vill afnema alla
tolla og önnur viðskiptahöft og
skapa víðtækt athafnafrelsi.
Fræðslumál eiga að vera ríkinu
óviðkomandi. Skólar og aðrar
menntastofnanir eiga því ekki að
vera ríkisstofnanir.
Þegar allt þetta, sem flokkur-
inn vill gera, er komið í kring,
þá örvast framleiðslan að áliti
hans og almenn velmegun vex.
Opinber forsjá verður að mestu
óþörf, nema þegar um örkumla
fólk er að ræða. Útgjöld tál
félagsmála lækka því stórkost-
lega.
Réttarsambandsflokkurinn var
stofnaður árið 1919. Einn af
stofnendunum var dr. phil. C. N.
Starcke, prófessor í heimspeki
sjálfsmorð með stjórnarþátttöku við Kaupmannahafnarháskóla.
Núverandi formaður flokksins,
Viggo Starcke, er sonur hans.
Árið 1924 buðu réttarsambands
sinm.
En hvers vegna tókst þessi
stjórnarmyndun? Sagt er, að Oluf
Pedersen, einn af forystumönnum
réttarsambandsins, hafi langað
menn sig í fyrsta sinn fram til
þings. Þeir komu engum að. Við
Gaf bikar
fil keppninnar
HAFNARFIRÐI - Norræna sund
keppnin er nú í fullum gangi hér,
og þann hálfa mánuð, sem hún
hefur staðið yfir, hafa um 700
manns synt 200 metrana í Sund-
'iöll Hafnarfjarðar .
Árið 1954 gaf Vélasalan hf.
iagran silfurbikar til keppni inn-
an Norrænu sundkeppninnar
milli Reykjavíkur, Akureyrar
og Hafnarfjarðar. Hlaut það bæj-
arfélag bikarinn til eignar, sem
mestri þátttöku náði í keppninni
miðað við íbúatölu. Hafnarfjörð-
ur hafði þá 28,1%, Reykjavík
27,6% og Akureyri 25%.
Nú hefir Hafnarfjörður gefið
bikar til keppni innan Norrænu
sundkeppninnar 1957, milli sömu
bæja, og hlýtur sá bær bikarinn
til eignar, sem mestri aukningu
nær frá því 1954 miðað við íbúa-
tölu.
Vill sundnefndin hvetja alla,
hvar sem þeir eru á landinu, að
hefja nú þegar undirbúning til
æfinga, með það fyrir augum að
synda 200 metrana og stuðla
þannig að sigri íslands.
Lisfsýningu lýkur
AÐSÓKN hefir verið góð að sam-
sýningu myndlistarmanna í sýn-
ingarsalnum í Alþýðuhúsinu. Er
þetta önnur samsýningin, sem
þar er haldin.
Verk eru þarna eftir fjóra mál-
ara og tvo myndhöggvara.
Kaupmannahafnar-
bréf frá Páti Jónssyni
þingkosningarnar þremur árum
seinna jókst atkvæðamagnið um
5Ö% og tveir komust á þing. Árið
1929 fengu þeir þrjú og 1932 fjög-
ur þingsæti. En svo tók við
nokkurra ára kyrrstaða, jafnvel
dálítið fylgistap.
Við fyrstu þingkosningarnar
eftir stríðið, haustið 1945, fékk
flokkurinn 3 þingmenn. Hlaut
Viggo Starcke yfirlæknir þá í
fyrsta sinn kosningu. Árið 1947
jókst þingsætatalan upp í 6 og
þremur árum seinna fékk flokk-
urinn 12 þingmenn. En svo kom
afturkippurinn. Haustið 1953 tap-
aði flokkurinn helmingi þing-
sætanna, og sumir spáðu því, að
hann mundi þurrkast út við
næstu kosningar. Honum tókst
þó að bæta við sig 50.000 atkvæð-
um og 3 þingsætum við hinar
nýafstöðnu kosningar.
Það eru vafalaust ekki jarð-
rentukenningar flokksins, sem
hafa aukið fylgi hans. Margir
kjósendur hans skilja lítið af því,
sem um þetta er sagt. Fylgis-
aukningin stafar líklega fyrst og
fremst af því, að Starcke og
flokksbræður hans börðust ötul-
lega á móti hinum miklu skatta-
Viggo Starcke
hækkunum og sívaxandi ríkisaf-
skiptum af svo að segja öllu.
Viggo Starcke, aðalleiðtogi
réttarsambandsins, er sem kunn-
ugt er ráðherra án sérstakrar
stjórnardeildar í nýju stjórninni.
Sagt er, að Starcke hafi frétt, að
Jörgen Jörgensen, formaður rót-
tæka flokksins, hafi krafizt þess
að verða varaforsætisráðherra.
Starcke vildi ekki hafa óvirðu-
legri stöðu en Jörgensen og fór
fram á það við H. C. Hansen, að
verða annað hvort utanríkisráð-
herra eða varaforsætisráðherra.
En þá sló Hansen í borðið og
vísaði kröfum beggja á bug.
Starcke er nú 62 ára gamall.
Hann var lengi yfirlæknir við
„Skovridergárdens kuranstalt" í
Silkeborg, en skömmu eftir að
hann var kosinn á þing, sagði
hann upp yfirlæknisstöðunni.
Hann er fróður maður um margt,
hefur áhuga á mörgu, ekki hvað
sízt á sögu. Bók hans, „Danmark
í Verdenshistorien“ vakti á sín-
um tíma mikla eftirtekt, sérstak-
lega vegna góðrar lýsingar á vík-
ingaöldinni.
Starcke er ágætur ræðumað-
ur, fyndinn og orðsnar. Hann
hefur að jafnaði svar á reiðum
höndum. En þó kom það einu
sinni fyrir á kjósendafundi, að
honum varð svarafátt, þegar ein-
hver gárungi spurði, hvað réttar-
sambandið ætlaði að gera, ef all-
ur ísinn á Grænlandi bráðnaði.
Það vakti mikla eftirtekt og
umtal, þegar Starcke gróf upp
fyrir nokkrum árum kistu föður-
systur langömmu sinnar á „Ass-
istent kirkegárd" í Kaupmanna-
höfn. Hann gerði þetta með leyfi
kirkjumálaráðherrans, af því að
lengi höfðu gengið sögur um það,
að þessi kona hefði verið jörðuð
í dauðadái, en að grafræningjar
hefðu seinna myrt hana. Um þetta
ritaði Starcke bók, sem heitir
„Gertrud Birgitte Bodenhoffs
Mysterium“.
Annar aðalmaður réttarsam-
bandsins er Oluf Pedersen. Það
var hann, sem bar fram þings-
ályktunartillögu um afnám smjör
skömmtunarinnar haustið 1950,
en hún varð Hedtoftstjórninni að
falli. Hann hefur óbifanlega trú
á jarðrentukenningunni og veit
manna mest um þetta mál, en
þótt hann hugsi mest um jarð-
rentu og jarðeignir, þá hefur H.
C. Hansen falið honum fiskimála-
ráðuneytið.
Páll Jónsson.
sbrifar úr
daglega lífinu
HÉR á landi hefur verið banda-
rískur sérfræðingur í steypu
hleðslusteina. Hafa blöðin skýrt
frá komu hans og máli, og mörg-
um hefur þótt athyglisvert það
sem hann hefur haft að segja.
Nauðsyn
byggingafræðslu
SÉRFRÆÐINGUR þessi er einn
af forstjórum stærsta firma í
heimi sem framleiðir vélar til
hleðslusteinagerðar og ætti því að
tala af reynslu.
Hér á landi er líklega meira
byggt en í flestum löndum öðr-
um að tiltölu, og það er því feiki-
lega mikið hagsmunamál manna
hérlendis, að öll tækni verði sem
bezt notuð við byggingarnar,
bæði til þess að húsin verði, sem
allra vönduðust eftir því sem
fært er á hverjum tíma og
einnig að unnt verði að stiila
byggingarkostnaðinum sem mest
í hóf, án þess þó að skerða gæði
húsanna.
Ekki hefur verið mikið um al-
mannafræðslu um byggingarmál
hér á landi, borið saman við það
sem tíðkast í öðrum löndum, en
þar er mikið gert af því að skýra
almenningi frá því hvernig er
hægt að byggja hagkvæmt og ó-
dýrt og bent á allar nýjungar
strax og þær koma fram á sjónar-
sviðið.
Dagblöðin hafa t.d. mörg hver
fastar síður sem tileinkaðar eru
húsum, innanhússskreytingu og
byggingarmálum. Og tæknilegar
handbækur um byggingai og
hinar ýmsu greinar iðnaðarins
eru þar á hverju strái.
Menn verða að læra
af öðrum
FÁMENNIÐ i.g það hve tiltölu-
lega nýr byggingariðnaðurinn
er hérlendis hefur vafalaust
valdið því að ekki er enn um
auðugan garð að gresja í þessum
efnum hér á landi. Hver verður
hér helzt að læra af reynslu ann-
arra, en óvíða munu menn þó
sjálfir fást eins mikið við bygg-
ingar sem hér, þar sem svo ákaf-
lega margir vinna að miklu leyti
að því að koma upp eigin smá-
íbúðahúsum og eru þar sín eigin
kerra, plógur og hestur. — Því
munu vafalaust mjög margir
hafa fagnað þeirri fræðslu sem
útvarpið hefur nú hafið fyrir
nokkru um byggingarmál þar
sem sérfróðir menn svara spurn-
ingum frá húsbyggjendum og
tala um einstaka þætti húsabygg-
inga fyrir alþýðu manna. Það
voru sannarlega orð í tíma töluð
og munu margir hafa gott gagn
af. Hér eru stofnuð félög um alla
hluti og flest efni og má skrýtið
heita að enn skuli húsbyggjendur
ekki hafa komið sér upp sarntök-
um til þess að stofna til fræðslu-
starfsemi og leiðbeininga í þess-
um efnum, sem mikil þörf er á,
því framhjá þeirri staðreynd
verður ekki komizt að faglærðir
iðnaðarmenn vinna ekki næstum
alla vinnu við byggingar hér enn
sem komið er. Og það er illt til
þess að vita að hús skuh sum
hver þurfa að verða mun óvand-
aðri en ella sökum þess að eig-
endur þeirra sem sjálfir byggja
þau hafa ekki kunnað nóg skil
á byggingartækninni.
Er óþarfi að múrhúða?
BANDARÍKJAMAÐURINN,
sem hér var áðan nefndur,
lét þess getið í viðræðum sínumí
við menn hér á landi, að að hans
dómi gætum við hérlendis
byggt hús okkar úr steyptum
steinum, halðið þau, án þess að
múrhúða þau, að utan eða
innan. Kvað hann slíkan bygging-
arhátt tíðkast mjög í Bandaríkj-
unum og hafa aunnið sér þar æ
vaxandi vinsældir. Nægði að hans
dómi, að hlaða veggina úr t.d.
vikursteini og mála þá síðan með
vatnshrindandi málningu.
Kvað hann þó nauðsynlegt að
gera vikursteina þá sem hér eru
framleiddir þéttari í sér en verið
hefur, til þess að þetta mætti
framkvæma, en á því eru engin
vandkvæði. Við þetta myndi
sparast verð múrhúðunarinnar í
byggingarkostnaðinum, sem nem-
ur nær 100 krónum á fermetra,
að utan og innan. Liggur í aug-
um uppi að á heilu íbúðarhúsi er
hér um mjög mikinn sparnað í
verði að ræða. Ef hleðslan er vel
unnin verður áferðin á veggnum
slétt og falleg og þarf ekki að
hafa á móti þessum byggingar-
máta af fagurfræðilegum ástæð-
um.
Enginn dómur skal hér á það
lagður hvort þetta er í öllum
atriðum framkvæmanlegt. Úr því
verða verkfræðingar, en ekki
leikmenn að skera. En vafalaust
er höfuðvandamálið það hvort
einangrunin gegn vatni reynist
nóg í ómúrhúðuðum steininum.
En hér er vissulega um athyglis-
verðar upplýsingar að ræða, frá
manni sem ætti að vita lengra en
nef hans nær í þessum efnum.
Og væntanlega taka arkitektar
okkar og byggingarverkfræðing-
ar þetta til ýtarlegrar athugunar
og sannreyna hvort svona ódýrt
má byggja.
I
Leiðrétting
BRÉFI gamals sundmanns hér
í dálkunum fyrir skömmu
skorti nokkrar línur á og er það
hér leiðrétt. Setningin átti að
vera svona: „En hvort Sigurður
hefur átt við það veit ég ekki, ef
til vill átti hann við „að hoppa“
yfir band eða snúru“.
Tengdamamman í kvöld
IKVÖLD verður Tannhvöss
tengdamamma sýnd hjá Leik-
félagi Reykjavíkur. Þetta leikrit
hefur reynzt einhver vinsælasti
gamanleikurinn, sem hér hefur
verið sýndur lengi, mjög léttur
og sprenghlægilegur. Nú er kom-
ið fram á sumar og sýningar fara
innan fárra daga að hætta.
Ég vil ráða öllum sem hafa
ætlað sér að sjá leikritið að vinda
að því bráðan bug.
Það svíkur engan.