Morgunblaðið - 29.06.1957, Blaðsíða 10

10
MORCVHBLA91Ð
Laugardagur 29. júni 1957
SAMKVÆMT gömlum söguum
var fyrsti íbúi Stokkhólms
fiskimaður nokkur, sem flúði
undan reiði biskupsins í Strang-
nás, en hann hafði stolizt til að //
veiða í landi biskupsins. Þetta
gerðist á 12. öld. Áður hafði hins
vegar annar maður „setzt að“ í
Stokkhólmi nauðugur, nefnilega
Agni nokkur konungur, sem var
skilinn eftir dinglandi i trjá-
grein af hefnigjarnri konu sinni,
sem hann hafði rænt í föðurhús-
um skömmu áður.
Hinir eiginlegu „landnemar"
Stokkhólms voru í rauninni íbú-
ar kastalans, sem byggður var
um miðja 13. öld á hólmanum
Stokkhólmur —
Feneyjar Norðurlanda
//
| Eftir SIGURÐ A. MÁGNCSSON
þar sem Málaren og Eystrasaltið
arlega andrúmslofti fortíðarinn-
veggina og á fornminjarnar, sem
ungum elskendum en Den Gyll-
ene Freden.

Kungsgatan, ein helzta gata Stokkhólms
koma saman. Kastalinn var
byggður af Birgi jarli til varnar
gegn sjóræningjum eða víking-
um. Hólminn var nefndur Stokk-
hólmur, líklega eftir fljótandi
„girðingu“ af samanhlekkjuð-
um trjábolum eða „stokkum",
umkringdu hóimann.
GAMl.A BORGIN
Þessi litli hólmi er nú hjarta
Stokkhólmsborgar og nefnist
„Gamla Staden“ eða „Stadsholm-
eu". Þar eru ýmsar af merkustu
byggingum borgarinnar: konungs
hðliin, Stórkirkjan, Riddarahús-
ið, gamla ráðhúsið, Kanslihúsið,
kauphollin, þýzka kirkjan og
fleiri fræg hús. Göturnar í þess-
um borgarhluta eru flestar ör-
mjóar, sumar ófærar bílum, hús-
in fornleg og skemmtilega ósam-
stæð. Andi fortíðarinnar hvilir
næstum áþreifanlega yfir þessum
borgarhluta; saga genginna alda
er skrifuð á steinlögð strætin,
sprungna og úr sér gengna hús-
veggina og á fornminjarnar, sem
eru á boðstólum við hvert fót-
máL
KJALLARI BKI.I.MANS
Ferðamaðurinn bregður sér að
sjálfsögðu fyrst í „Den Gyllene
Freden“, þar sem Bellman söng
forðum og skemmti gestum. Hér
er allt með svipuðum hætti og
fyrrum; við förum niður í „graf-
hveifingu“ eftir örmjóum dimm-
um tröppum, sem eru höggnar i
bergið. Yfir hvelfist lág svört
steinhvelfing, kerti eru á borð-
um, týrur hanga úr lofti. Bekk-
irnir eru baklausir og óþægileg-
ir, en það gleymist í þessu und-
TILRAUN ALEIK Htí S
Vilji ferðamaðurinn kynnast
nýjustu straumum í sænsku
leikhúslífi, er tilraunaleikhús
Stokkhólms á næstu grösum.
Það er Munkbroteatern við
Málartorget, örlítið leikhús
þar sem áhugasamir leikarar
sýna stórverk leikbókmennt-
anna sem og nýjustu verk
ungra höfunda, oft við fátæk-
legustu aðstæðm', en jafnan
af ríkri listrænni tilfinningu.
Norðurlöndin eiga bara tvö
slík tilraunaleikhús. Hitt er í
Gautaborg og er kannski enn
athyglisverðara en Munk-
broteatern.
blaðamann viö Morgunblaöiö
; MENNINGARLÍF
Annars er mikil grózka i
menningarlifi Stokkhólms. Mörg
leikhús, svo sem Dramaten með
tveimur sýningarsölum, Vasan,
Blanche, Intiman og Folkan, ráða
yfir góðum leikkröftum og sýna
yfirleitt hið bezta úr leikbók-
menntum samtímans, en leggja
þó meginrækt við innlenda höf-
unda, eins og hvert það leikhús
hlýtur að gera, sem vill vera
menningarhlutverki sínu trútt. í
glæsilegri Óperubyggingunni
fara fram óperusýningar og
balletsýningar jöfnum höndum,
en í báðum greinum eiga Svíar
afburðameistara, svo sem kunn-
ugt er. í Konserthuset, þar sem
Nóbelsverðlaunin eru afhent,
eru haldnir hljómleikar alls kon-
ar og viðhafnarsýningar af ýmsu
tæL Fyrir framan þessa bygg-
ingu stendur hið fræga listaverk
sænska myndhöggvarans Carls
Milles, „Orfeus“, sem var kom-
ið þar fyrir árið 1936. Málverka-
sýningar eru margar og tíðar í
Stokkhólmi, enda eru þar fjöl-
margir sýningarsalir, bæði stór-
ir og smáir.
HÖFUDBORG
GAMALS STÓRVELDIS
Söfnin í Stokkhólmi eru legíó.
Listasafnið er merkilegt og auð-
ugt, en auk þess eru þar norrænt
safn, náttúrugripasafn, þjóðminja
safn, vopnasafn o. s. frv. Bóka-
söfn eru þar stór og háskólar af
ýmsum gerðum. Já, það gæti ært
óstöðugan að telja upp allt það,
sem Stokkhóimur hefur að
geyma í menningarlegu tilliti.
Hér er jú um að ræða höfuðborg
fyrrverandi stórveldis, svo eng-
an þarf að undra þótt þar sé sitt
hvað að sjá. Bæði Kaupmanna-
höfn og Stokkhólmur bera þess
greinileg merki, að þar voru eitt
sinn miðstöðvar víðlendra rikja
og aðsetur voidugra kónga.
BORG BRÚANNA
En Stokkhólmur er fyrst og
fremst fögur borg, líklega hin
fegursta á Norðurlöndum. Borg-
arstæðið á stærstan þátt í þvi.
Borgin stendur á nokkrum ávöl-
um ásum og hólmum, umleikin
og sundurskorin af ám og vötn-
um. Hún er stundum nefnd „borg
brúanna", enda eru brýmar eitt
af höfuðeinkennum Stokkhólms.
Það er reynsla, sem enginn ferða
langur skyldi sleppa, að „sigla
imdir brýrnar", eins og það er
kallað, þ. e. a. s. taka sér far
með báti umhverfis borgina.
SKANSEN
Stokkhólmur
skartar sinu
fegursta á sumrin. Það eru
margir og vel hirtir garðar
víðs vegar um borgina. Fyrir
sunnan Djargárdsbrunsviken,
nokkurra mínútna siglingu frá
hjarta borgarinnar, liggja
helztu sumarskemmtistaðir
Stokkhólms; Skansen sem er
sambland af byggðasafni,
skemmtigarði, dýragarði og
þjóðgarði. Þar er mikið um
dýrðir allt sumarið og útsýni
yfir borgina óviðjafnanlegt.
Skammt þar frá er Tivoli-
garðurinn, sem svipar fremur
til íslenzkrar ea danskrar
samstæðu sinnar.
FYRIR MATMENN
Þeir sem lifa fyrir góðan mat
fara líklega fyrst í Berns, sem
er helzta veitingahús borgarinn-
ar. Þar er frægast „Röda
Rummet“, sem Strindberg skrif-
aði um, en auk þess er þar kín-
verskur salur, franskur salur,
áþeglasalur og fjöllistasvið.
Annars eru litlu, „intímu“ veit-
ingahúsin í Stokkhólmi langhug-
þekkust.
„FENEYJAR NORÐURLANDA"
Stokkhólmur er miklu víð-
lendari borg en Höfn þótt hún
hafi færri íbúa. Þar býr nú alla
um milljón manns, séu útborgir
taldar með. Þar eru óteljandi
möguleikar til dægradvalar, og
einn hinn ánægjulegasti er áa
efa að sigla út í skerjagarðinn,
sem kvað eiga fáa sína líka.
Siglingin frá Stokkhólmi til
Finnlands er reynsla, sem situr
í manni árum saman og gleym-
ist líklega aldrei. Stokkhólmur
er „Feneyjar Norðurlanda": Á
bliðviðrisdögum sér maður hana
spegla sig I vötnunum, og sú
spegilmynd líður manni ekki úr
minni.
Ævagamalt þorp, sem varðveitt er í þjóðminjagarðinum
á Skansen.
- Menningarviðskipti
Framh. af bls. 8
Eggertsson frá Ökrum handritum
fyrir Svia á íslandi sumarið 1682
og kom þeim árið eftir til Sví-
þjóðar. Urðu það alls 51 bindi.
Var þar með lokið handritasöfn-
un Svía á íslandi. Hin íslenzku
handrit í Svíþjóð eru langflest í
Konungsbókhlöðunni í Stokk-
hólmi, enda er það stærsta ís-
lenzka handritasafn erlendis ann-
að en Árnasafn, allmörg í Há-
skólabókasafninu í Uppsölum og
fáein á öðrum stöðum.
Það má segja Svíum til hróss,
að þeir létu sér ekki nægja að
safna handritum, heldur hófust
þeir kappsamlega handa um að
gefa þau út. Fyrsta íslenzka forn-
ritið, sem komið hefir á prent
var Gautreks saga og Hrólfs saga
Gautrekssonar, er prentuð var í
Uppsölum 1664. Síðan rak hver
sagan aðra, og á tæpri öld komu
út í Svíþjóð 26 fornaldarsögur,
allar í frumútgáfu. Fyrsta útgáfa
Heimskringlu á frummálinu kom
(ráðhúsK) í Stokkhólmi.
einnig út í Stokkhóimi árið 1697.
Á seinni hluta 18. aldar dofnar
yfir fornritaáhuga Svia, en með
tilkomu rómantísku stefnunnar í
byrjun síðustu aldar vaknar á-
huginn á ný. Afzelius þýðir Eddu
kvæðin 1818 og um miðja öldina
er tekið að þýða íslendinga sögur
á sænska tungu. Skáldin sækja
sér oft yrkisefni í sögurnar, og
áhrifa íslenzku sagnanna gætir
að einhverju leyti hjá mörgum
höfuðskáldum Svía, og má þar
nefna Geijer, Tegnér, Rydberg,
Heidenstam og Selmu Lagerlöf.
Flestar, ef ekki allar, íslendinga
sögurnar eru nú til í góðum
sænskum þýðingum. Síðasta og
bezta þýðingin á þeim mun vera
þýðing Hjalmars Alving.
IV.
VÉR höfum séð af því, sem hér
hefir stuttlega verið rakið, að
áhrif íslenzkra fornbókmennta á
bókmenntir og menningu Svía á
síðari öldum hafa verið næsta
mikil og viðtæk, eins og getið
var í upphafi þessa máls. Hinar
nýrri bókmenntir vorrar hafa
hins vegar verið lítt kunnar í
Svíþjóð, þar til nú á síðustu ár-
um. Vaxandi áhuga Svía fyrir
nútímahöfundum vorum ber fyrst
og fremst að þakka einum manni,
afburða rithöfundinum Halldóri
Kiljan Laxness, sem hefir hlotið
sérstakar vinsældir þar í landi,
enda öll meiri háttar skáldrit
hans þýdd á sænska tungu. Til
marks um áhuga Svía á íslenzk-
um bókmenntum má nefna það,
að þeir stofnuðu á síðastliðnu ári
nýtt lektorsembætti í nútíðarmáli
og bókmenntum íslendinga við
háskólann í Uppsölum.
Margs konar samskipti eiga sér
nú stað með Svíum og íslending-
um framar því, sem áður var,
bæði í andlegum og veraldlegum
efnum. Hefir sambúð þessara
frændþjóða jafnan verið góð og
farið batnandi með vaxandi
kynnum.