Morgunblaðið - 29.06.1957, Blaðsíða 12

12
MORCTJyntAÐlÐ
Laugardagur 29. jánl 1951
AÐALATVINNUVEGUR Svfa er
iðnaður. Skipar hann svipaðan
sess þar í atvinnulífinu og sjávar-
útvegurinn gerir hjá okkur. Eft-
irfarandi tölur sýna þann hundr-
aðshluta þjóðarinnar, sem á
hverjum tíma hefur byggt af-
komu sína á verksmiðjuiðnaði,
handiðnaði og verzlun:
Viðskipti Svía og íslendinga
1751 .... .... 9,5%
1870 .... .... 19,8%
1900 .... .... 38,2%
1920 .... .... 50,2%
1950 .... .... 65,3%
Þessar tölur sýna, að þróunin
hefur verið mjög ör sérstaklega
um og upp úr aldamótunum, enda
hófst iðnbyltingin seinna á Norð-
urlöndum en í Bretlandi og á
meginlandinu. Árið 1950 unnu
um 41% af öllu starfandi fólki í
Svíþjóð við iðnað og námugröft
og er hér um mjög háa hlutfalls-
tölu að ræða fyrir þéssa tvo at-
vinnuvegi.
Til fróðleiks má geta þess, að
árið 1953 nam söluverðmæti allra
iðnaðarvara frá verksmiðju 32,2
milljörðum sænskra króna. Af
þessari upphæð voru 13,3 milljarð
ar króna bein verðmætisaukning
vegna þátttöku iðnaðarins í að
skapa hina fullunnu vöru og jafn
framt framlag hans til þjóðar-
framleiðslunnar. Árið 1953 nam
verg (brúttó) þjóðarframleiðsla
Svía á kostnaðarverði 39,79 mill-
jðrðum sænskra króna og var
hlutur iðnaðarins í henni 33,4%.
Þess má geta, að áætlað er, að
hlutur sjávarútvegs og vinnslu
sjávarafurða í vergri þjóðarfram-
leiðslu fslendinga á kostnaðar-
verði hafi verið um 20% á sama
tíma.
Aðalatvinnuvegir allra þjóða
byggjast að verulegu leyti á þeim
náttúruauðæfum, sem fólgin eru
í hverju landi. Fiskimiðin við
ísland eru okkar aðalnáttúru-
auðæfi. Málmar og timbur eru
aðalnáttúruauðæfi Svía og
grundvöllur iðnaðar þeirra. Trjá-
kvoða, pappír og skip eru á meðal
þekktustu framleiðsluvaranna,
enda hefur framleiðslumagn
þeirra verið mikið á heimsmæli-
kvarða. Aðrar þekktar vöruteg-
undir eru t.d. eldspýtur, vélar,
bifreiðir, áhöld o. m. fl.
Sænskur iðnaður hefur í mörg-
um greinum ekki fengið á sig
snið þeirrar fjöldaframleiðslu,
sem svo mjög einkennir stóriðn-
að hinna stærri iðnaðarlanda.
Árangurinn er sá, að vörugæði
verða almennt meiri, því manns-
hendin hefur komið víðar við en
ella.
Þegar þjóðir hafa yfirburði í
framleiðslu einstakra vöruteg-
unda, er ekkert sjálfsagðara, en
að þær eigi víðtæk viðskipti sín
á milli með þessar vörur og væri
það æskilegt, að slík viðskipti
væru greiðari en nú er.
Sjávarafurðir okkar og véla-,
skipa- og trjávöruiðnaður Svía
eru góður stofn til að skapa hag-
kvæm viðskipti á milli landanna,
eins og allar eftirsóknarverðar
vörur, hvað verð og gæði snertir,
eru góður stofn fyrir víðtæka
utanríkisverzlun.
Eftirfarandi tafla sýnir inn-
flutning okkar frá Svíþjóð og
útflutning okkar til Svíþjóðar
Jir
ii'M'itfrniriiiiirirnii
Ó li A F S S Ö~N~j
Dýra- og jurtaoliur,
feiti o. þ. h.......... 3,4
Trjáviður og kork .... 3,2
Garn, álnavara o. fl.... 2,6
Tilhöggvin hús .......... 1,0
Ýmsar unnar vörur .... 1,0
Aðrir vöruflokkar
(30 að tölu) ......... 13,6
Eins og hlutfallstölurnar í
töflunni sýna, hafa viðskipti okk-
ar við Svía á þessum árum aldrei
verið mjög stór liður í utanríkis-
viðskiptunum í heild, nema inn-
flutningurinn árið 1946, en um
það leyti keyptum við Svíþjóðar-
bátana svonefndu. Meiri hluti ut-
anrikisviðskipta okkar hefur
beinzt að Bandaríkjunum og Bret
landi og nú á seinni árum einnig
að Vestur-Þýzkalandi og Sovét-
ríkjunum. Þrátt fyrir þetta var
Svíþjóð árið 1956 hið níunda í
röðinni af um 60 löndum hvað
snerti varðmæti innflutnings
hingað og hið tíunda í röðinni
hvað snerti verðmæti útflutnings
héðan.
Aðalútflutningsvara okkar til
Svíþjóðar hefur jafnan verið
saltsíld, enda eru Svíar orðlagð-
ar síldarætur og meistarar í gerð
síldarrétta. Nú í ár er búið að
semja um sölu saltsildar til Sví-
þjóðar af væntanlegum vertíðar-
afla norðanlands. Kaupa Svíar
töluvert minna magn en í fyrra
og stafar það af miklum birgð-
um, sem þeir eiga nú fyrir.
Eftirfarandi tafla sýnir verð-
mæti þeirra tveggja aðalvöru-
tegunda, sem fluttar hafa verið
út til Svíþjóðar á ári hverju síð-
an 1945:
Salt - Söltuð
síld hrogn
hagfræðing
þangað, enda úr miklu að velja.
Eftirfarandi tafla sýnir verðmæti
tveggja til þriggja helztu vöru-
flokkanna, sem fluttir hafa verið
inn þaðan á hverju ári síðan 1945:
Svíþjóð, en aðalviðskiptin í þeim
vöruflokki hafa þokazt yfir á
jafnvirðiskaupalönd og þá eink-
um Finnland og Sovétríkin.
Eftirfarandi tafla gefur góða
Ár Vélar allsk. og bifreiðir . Skip Timbur og trjávörur Síldar- tunnur
1945 — Milljónir króna — 3,3 3,9
1946 .... 8,9 29,1 — —
1947 7,7 11,8 — —
1948 .... 6,0 7,4 — —
1949 .... 3,9 5,6 — —
1950 .... 3,4 — — 4,0
1951 6,6 10,1 9,2 —
1952 7,2 — — 8,5
1953 .... 6,0 — 5,2 —
1954 .... 9,3 23,8 — —
1955 .... 19,1 — — 6,4
1956 .... 21,2 2,2 5,5 —
Mest hefur verið keypt af skip-
um, vélum og bifreiðum. Einnig
höfum við keypt þar mikið af
síldartunnum. Síðustu árin fyrir
seinni heimsstyrjöldina keyptum
við stóran hluta af öllu timbri,
sem notað var hér á landi, í Sví-
þjóð. Árið 1938 komu þaðan um
56% af öllu innfluttu timbri,
miðað við verðmæti. Ennþá kaup-
um við lítið eitt af timbri frá
1945
1946
1947
1948
1949
1950
1951
1952
1953
1954
1955
1956
9.5
12,2
3,7
11,2
3,1
25,9
17,5
14.4
14.2
4.6
19.5
21.2
Kinda- Salt -
kjöt fiskúr Lýsi
Milljónir króna —
— — 3,»
— 1,5 —
3,0 — —
1,9 — —
Fisk-
xnjöl
1,6
2,6
2,2
3,8
6,7
6,3
6,1
— 6,3
Hið litla útflutningsverðmæti
saltsíldar árin 1947, 1949 og 1954
stafar af lítilli framleiðslu vegna
lélegrar veiði.
Á milli heimsstyrjaldanna var
útflutningur til Svíþjóðar á öðr-
um vörum en saltsíld sáralítill.
Eftir síðari heimsstyrjöldina hef-
ur fjölbreytnin aukizt mjög og
gefur eftirfarandi tafla um út-
flutning nokkurra afurða til Sví-
þjóðar árið 1956 hugmynd um
það:
hugmynd um hina mismunandi
vöruflokka, sem fluttir eru inn
hingað frá Svíþjóð. Tölurnar eru
frá 1956:
Vélar aðrar en Milljónir króna
rafmagnsvélar ... ... 10,8
Flutningatæki ... 8,2
Rafmagnsvélar og áhöld 6,1
Trjá- og korkvörur . ... 5,5
Málmvörur ... 3,6
Alls innflutt: 50,8
Þrátt fyrir það, að viðskipti
okkar við Svíþjóð eru hlutfalls-
lega ekki stór liður í utanríkis-
verzluninni, þá eru þau nokkuð
jöfn og traust í gegn um árin.
Við höfum varanlegan markað
fyrir saltsild þar og okkur er
nauðsyn á að geta keypt ýmsar
iðnaðarvörur þeirra vegna hinn-
ar góðu reynslu, er þær hafa
aflað sér hér á landi sem annars
staðar. Erfitt hefur verið að full-
nægja eftirspurn manna eftir
ýmsum iðnaðarvörum frá hinum
rótgrónu iðnaðarþjóðum Vestur
Evrópu þ. á. m. Svíþjóð, einnig
frá Bandaríkjunum og jafnvel
Kanada. Viðskipti okkar undan-
farin ár hafa beinzt mjög að vöru
skiptalöndum, sem sl. ár stóðu
að um 40% utanríkisverzlunar
okkar. Því ber ekki að neita, að
vöruskiptaverzlun er alltaf óhag-
kvæm neytendum vegna þess hve
vöruúrval er skörðað, verð oit
hátt og gæði misjöfn. Það er brýn
nauðsyn að gefa þjóðinni betra
tækifæri til vöruvals og þegar
það tækifæri kemur munu við-
skipti við iðnaðarlönd á borð við
Svíþjóð aukast að mun.
Saltsíld , Milljónir króna 21,2
Söltuð hrogn 6,1
Fiskimjöl 1,3
Kindakjöt .. 1,3
Freðfiskur .. 2,1
Aðrar vörur 3,6
Alls útflutt 35,6
ásamt hlutdeild þeirra í heildar Innflutningur okkar frá Sví-
inn- og útflutningi fyrir nokkur Þjóð hefur verið miklum mun
ár: fjölbreyttari en útflutningurinn
Innflutn. frá Hlutdeild í Útflutn. til Hiutdeild í
Ár Svíþjóð heildarinnfl. Svíþjóðar heildarútfl.
Millj. kr. % Miilj. kr. %
1920 • • • • 3,3 4,0 3,6 6,0
1928 • • • • 2,9 4,5 5,4 - 6,8
1938 • • • • 4,2 8,3 5,7 9,7
1945 • • • • 17,2 5,4 14,4 5,4
1946 • • • • 56,1 12,5 15,3 5,3
1947 • • • • 34,7 6,7 9,0 3,1
1948 • • • • 22,3 4,9 14,8 3,7
1949 • • • • 19,4 4,6 5,2 1,8
1950 • • • • 16,0 2,9 29,7 5,5
1951 • • • • 44,7 4,8 23,6 3,2
1952 • • • • 36,0 4,0 20,3 3,2
1953 • • • • 28,6 2,6 30,6 4,3
1954 • • • • 58,2 5,1 17,7 2,1
1955 • • • • 56,0 4,4 38,4 4,5
1956 • • • • 50,8 3,5 35,6 3,5
Frá vinstri: Geijersiam, Strindberg og Lagerlöt.
Sænsk leikrit
á íslenzku
F-ftir LÁKU.S SÍfílUKBJftENSSC.N
rlthöfund
ÞEGAR litið er til hinna auðugu
leikbókmennta Svía, gegnir
furðu, hve lítill hluti þeirra hef-
ur náð út hingað svo mjög sem
íslendingar hafa verið upp á það
komnir að þýða erlend leikrit
til sýninga. í heildarskrá, sem
tekur til hér um bil 400 erlendra
leikskálda, sem eiga leikrit þýdd
á íslenzku, eru aðeins 22 sænsk.
Og það sem kemur hér í hlut
skáldjöfurins Augusts Strind-
bergs er nærri því ótrúlega lítið,
miðað við hin geysimiklu áhrif,
sem leikrit hans hafa haft um
víða veröld. Nýustu leikbók-
menntir Svía mega heita allsend-
is ókunnar á íslenzku leiksviði,
en nokkur leikrit hafa heyrzt í
útvarpi og önnur hafa verið þýdd,
þó að ekki hafi þau verið leikin.
f leikritaskránni skera strax úr
nöfn hinna kunnari höfunda. Eft-
ir August Strindberg hafa verið
þýddir 5 leikir, allir stuttir, veiga
mestur þeirra er Frk. Júlía, sem
Leikfélag Reykjavíkur sýndi 1924
og Leikfélag Akureyrar 1933.
Tvö hinna þýddu leikrita, Fað-
irinn og Kona Bengts, hafa ekki
verið sýnd. Hinir miklu sögulegu
leikir Strindbergs hafa enn ekki
náð til íslenzkra áhorfenda, þó að
þeir séu einmitt vænlegir til
flutnings vegna efnis og framsetn
ingar og líklegir til að ná hylli.
Selma Lagerlöf á slíkum vin-
sældum að fagna hjá íslenzkum
lesendum, að engan furðar á því,
að sjónleikur hennar Dúnunginn,
sem Leikfélag Akureyrar sýndi
1941, fékk góða áheyrn. Leikrits-
gerð hennar og Paul Knudsens á
Keisaranum í Portúgalíu, sem
flutt hefur verið í útvarpi, rifjaði
upp hlýjar endurminningar frá
sögunni, sem dr. Björn Bjarnar-
son íslenzkaði með ágætum með
heitinu „Föðurást" (1918). Gösta
Berlings-saga hefur og verið flutt
í útvarpi.
Af eldri leikritahöfundum hef-
ur Gustaf af Geijerstam tvímæla-
laust hlotið mestar vinsældir hér
á landi fyrir gamanleikinn
Tengdapabba, sem Leikfélag
Reykjavíkur sýndi íyrst 1915 en
oft síðan og eins hefur hann ver-
ið sýndur um lánd allt í ágætri
þýðingu Andrésar Björnssonar
ritstjóra. Tveir gamanleikir aðr-
ir eftir Geijerstam hafa verið
sýndir en hafa ekki náð vinsæld-
um Tengdapabba. Líka ber hér
að nefna Vermlendinga Dahl-
grens með breytingum Vilhelms
Mobergs. Þessi gamli sðngleikur
hefur lifað góðu lífi, hvar á sviði
sem sýndur hefur verið, þó að
ekki sé bókmenntagildi hans fyr-
ir að fara. Annars h'afa hin veiga-
meiri verk Vilhelms Mobergs
ekki náð fótfestu á íslenzku leik-
sviði, en 4 einþáttungar eftir
hann hafa verið fluttir í útvarpi.
Svipuðu máli gegnir um þrjú jafn
ágæt leikritaskáld og Hjalmar
Bergman, Tor Hedberg og Ragn-
ar Josephsson, eftir þau hafa
verið þýdd leikritin Sweden-
hielms, Johan Ulfstierna og
Kannske skáld?, sem öll myndu
sóma sér hið bezta á leiksviði
hér, en hafa ekki komizt lengra
en í útvarp.
Eftir Nóbelsverðlaunaskáldið
Pár Lagerkvist höfum við aðeins
fengið að sjá Jónsmessudraum á
fátækraheimilinu í sýningu Leik-
félags Reykjavíkur 1946. Tvö
önnur leikrit Lagerkvists hafa
verið þýdd, annað þeirra eitt
meðal merkari verka hans: Mað-
urinn, sem fékk að lifa aftur,
þýoing eftir séra Sigurjón Guð-
jónsson í Saurbæ, ósýnt enn, hitt
flutt í útvarpi.
Þegar litið er til vinsælda gam-
anleiks eins og Tengdapabba, og
þó enn frekar, þegar minnzt er,
hve gamansemi Oscars Wenner-
steins í Ráðskona Bakkabræðra
féll í góðan jarðveg hjá íslenzk-
um áhorfendum, þar sem sýning-
ar á þessum gamanleik í Hafnar-
firði mega sennilega heita heims-
met, 86 sýningar í ekki stærri
bæ, þá er alveg eins víst, að
sænskir gamanleikir eigi eftir að
finna hér fyrir þakkláta áhorf-
endur í framtíðinni. Hitt er ekki
vanzalaust, að hin merkari leik-
skáld Svía hafa svo til alveg
verið leidd hjá garði.