Morgunblaðið - 05.07.1957, Qupperneq 10

10
M ORGUNBL AÐ1Ð
Fostudagur 5. júlí 1957
0?iPí9#MtÍl»
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Ami Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Simi 1600.
Áskriftargjald kr. 30.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 1.50 eintakið.
Fogurlega mælt
— en flútt hugsoð í Rússlundi
FORDÆMING sú, sem þeir
Molotov, Malenkov, Kaganovitj
og Shepilov hafa nú hlotið af
valdamönnunum í KremJ, sýnir
öngþveitið innan Sovétríkjanna.
Allt logar þar í innbyrðis valda-
baráttu og ástandið er svo illt,
að öðru hverju er öllum syndum
stjórnarfarsins velt á þann eða
þá, sem undir verða.
Stalín lét deyða flesta af frum-
kvöðlum byltingarinnar, jafnvel
sjálfan Lenin. Sterkur grunur
leikur á, að loks hafi „samstarfs-
menn“ Stalíns sálgað honum.
Fyrst eftir dauða hans, var hann
þó áfram dýrkaður sem skurðgoð.
Þá var Bería lógað sem synda-
selnum. Nokkru síðar ruddist
Krúsjeff til valda og bolaði Mal-
enkov frá. Sú framför varð þá,
að Malenkov var látinn halda
lífi og nokkrum vegtyllum.
Skömmu þar á eftir var öllum
syndabagganum hlaðið á Stalín.
Auðveldara þótti að fást við hinn
dauða en að hlaða óbærilegri
byrði á þá, sem enn voru í fullu
fjöri.
Um syndamæli Stalíns má
segja, að lengi tekur sjórinn við.
Marga ásökunina hefur hinn
látni einvaldur orðið að þola af
hinum fyrri undirlægjum sínum.
En nú er mælir hans einnig orð-
inn fullur.
Afglöpin hafa verið svo mörg
og ástandið er orðið svo illt, að
nú verður hinum látna ekki leng-
ur um kennt. Þess vegna hefur
ekki verið hægt að fresta „upp-
gjörinu" lengur. Krúsjeff hefur
enn orðið ofan á. Að sögn Þjóð-
viljans hefur fjórmenningunum,
sem áður voru taldir, nú verið
„vikið úr flokksforystunni fyrir
klíkustarfsemi og andstöðu við
stefnu flokksins".
Ef þessi ásökun er sönn, hlyti
samheldni og stefna flokksins að
hafa verið mikil hætta búin af
vélráðum svo voldugra manna.
En fyrir skemmstu sagði Krúsjeff
í sjónvarpssamtali, sem varpað
var út um Bandaríkin:
„Það að skilja á milli okkar
og þjóðarinnar, það er gamalt
lag, gamalt lag, gömui plata,
gömul brotin plata, og enginn
vill lengur hlusta á þá plötu.
Við höldum að það hafi og verði
aldrei önnur stjórn í þessu landi
en Sovét-stjórnin, og enginn ann-
ar flokkur en kommúnistaflokk-
urinn, sem spegli jafnvel hugs-
anir og óskir þjóðarinnar".
En hvernig hefði farið, ef Molo
tov og kumpánum hefði tekizt
áform sín? Ef Stalín hefði lifað
ögn lengur? Ef lögregla Berías
hefði dugað betur en herskarar
Zhukovs? Hefði flokkurinn þá
verið jafngóður spegill þjóðar-
innar og hann er sagður nú?
Hefði Krúsjeff þá fundizt platan
um aðskilnað flokks og þjóðar
jafngömul og brotin og hann
segir hana nú? Blandast nokkr-
um hugur um, að forfrömun
Zhukovs, valdamesta herforingj-
ans, stendur í nánu sambandi við
sigur Krúsjeffs nú?
Allir þessir atburðir sanna, að
kenningin um vísindalega fram-
þróun kommúnismans er innan-
tómt hjóm. í valdabaráttunni í
Rússlandi er það ofbeldið og læ-
vísin, sem úrslitum ráða, en
hvorki vísindaleg þróun né vilji
almennings.
Tvöfeldnin í tali Krúsjeffs tek-
ur út yfir, þegar hann ásakar
sína fyrri félaga fyrir að hafa
sýnt „þröngsýni í utanríkismál-
um og reynt að bregða fæti fyrir
ráðstafanir sovétstjórnarinnar til
að draga úr viðsjám og efla frið“
svo að orðalag Þjóðviljans sé
notað.
Sjálfur lýsir Krúsjeff skilningi
sínum á friði og frelsi m.a. með
þessum orðum í tilvitnuðu sam-
tali:
„Þú virðist halda, að hægt sé
að halda uppi kommúnista kerfi
í öðru landi með herliði okkar.
En því líkt kommúnista kerfi
mundi ég ekki verja. Kommún-
ista kerfið verður að hvíla á
vilja þjóðarinnar, og ef þjóðin
skyldi ekki vilja það kerfi, þá á
sú þjóð að koma á hjá sér öðru
kerfi. Og þess vegna óttumst við
ekki að taka herlið okkar brott
hvaðan sem er úr Austur-Evrópu
eða frá Austur-Þýzkalandi, og
við erum vissir um, að þjóðirnar
muni verja kerfi sitt enn betur án
tilstyrks þess“.
Fagurlega er nú mælt. Ætla
mætti samkvæmt þessu, að Krús-
jeff mundi, þegar hann er laus
við óþokkann Molotov, láta það
verða sitt fyrsta verk, að kalla
herskara sína burt úr Ungverja-
landi. Jú, hann sagði í sjón-
varpstalinu sæla:
„Af hverju takið þið ekki lið
ykkar úr Þýzkalandi og Frakk-
landi, og við tökum okkar úr
Þýzkalandi, Póllandi og Ungverja
landi, og þið munuð sjá, að Kadar
stjórnin, sem er stjórn þjóðarinn-
ar í Ungverjalandi, mun vara um
ókomnar aldir. Þar sem verka-
lýðurinn hefur náð völdum, slepp
ir hann þeim ekki við arðræn-
ingjana, heldur bætir efnahag
sinn og menningu. Það er það,
sem Kadar-stjórnin er. Hún er í
raun og veru ekki Kadar-stjórn,
vegna þess að Kadar er þjónn
ungversku þjóðarinnar."
Só, sem hefur brjóstheilindi til
að mæla slíkt, þarf að ganga
undir strangt próf, áður en orð-
um hans um frið og samvinnu
sé trúandi. Því að aldrei hefur
augljósari leppstjórn verið til né
blóði drifnir harðstjórar bersýni-
legar ríkt í andstöðu við vilja
þjóðarinnar en nú í Ungverja-
Fyrirsjáanlegt er, að sumir
verða nú til þess að segja, að í
Rússlandi hafi með þessum at-
burðum komizt til valda þeir
menn, sem treystandi sé til að
efla frið og farsæld. Óskandi er,
að bjartsýnismennirnir hafi rétt
fyrir sér. En sporin hræða. Menn
irnir, sem dönsuðu eftir pípu
Stalins á meðan hann var á lífi,
en reyna nú að gera sig stóra
með því að hlaða eigin syndum
á kuml síns gamla foringja, eru
ekki í eðli sínu verðir óvenju-
legs trausts. Þvílíks trausts er þó
þörf, ef menn eiga að taka trú-
anleg þau faguryrði, sem lýð-
ræðisþjóðirnar fá næstu daga að
heyra frá Moskvu.
Fögnum því að fækkar í klíku
harðstjóranna, en látum þá, sem
eftir eru, sýna yfirbót sína í verk-
1 unum.
UTAN UR HEIMI
Myndirnar hér að ofan gefa örlitla en raunsanna mynd af muninum á Austur-Berlín og Vestur-
Berlín. Það fer varla miili mála, hvor myndin er frá hinni kommúnísku „paradís“.
Saga um tvær horgir
egar Krúsjeff kom
fram í bandaríska sjónvarpinu
fyrir skömmu, var hann mælsk-
ur um framfarir og velsæld
kommúnistaríkjanna. Nú er það
alkunna, að sjón er sögu ríkari,
og enda þótt Krúsjeff kempan
hafi fengið mikla mælgi í vöggu-
gjöf, þá er það mikið vafamál,
hvort hann gæti gefið viðhlít-
andi skýringu á því, sem ber fyr-
ir augu gestsins, þegar hann
i kemur til Berlínar og ber sam-
an austur og ve'sturhluta henn-
ar. Berlín er eina stórborgin í
heiminum, þar sem kommúnismi
og lýðræði ríkja hlið við hlið, og
hún er því kannski áþreifanleg-
asta dæmið um verðleika hvors
skipulagsins fyrir sig.
B erlín er í rauninni
tvær borgir. Fyrir stríð var hún
ein af stórborgum heimsins; í
stríðslok var hún öskuhaugur.
Af þeim haugi risu hinar tvær
ólíku borgir, sem eiga ekki ann-
að sameiginlegt en það, að þær
risu báðar úr rúst hinnar gömlu
glæstu borgar.
í Vestur-Berlín ríkir ein-
staklingsframtak og lýðræði, þar
er blómlegt atvinnulíf, þar búa
2,2 milljónir manna. Menjar
stríðsins eru að heita horfnar.
Nýtízku byggingar um alla borg-
ina, iðandi umferð, ljómandi
búðargluggar fullir af kræsing-
um og allar götur fullar af vel
fjáðum kaupendum.
egar við göngum yfir
markalínuna inn í Austur-Berlín,
höfum við fyrir augum dæmi-
gerða uppbyggingu kommúnism-
ans. Alls staðar verða rústir
stríðsins í vegi okkar; neðan-
jarðarhýsið þar sem Hitler eyddi
síðustu dögum ævinnar er ó-
breytt. Göturnar eru ömurlegar
og auðar, bílar örfáir og flestir
gamlir, hestvagnar algengir, búða
gluggarnir hafa fátt að bjóða
kaupendum, og matvörur eins og
sykur, kjöt og feiti eru skammt-
aðar. Aðeins ein gata, „Stalin-
breiðgatan", lýsir upp hina ömur-
legu borg. Þar hefur verið byggt
verzlunarhverfi að fyrirmynd
Moskvu.
E ngu að síður benda
kommúnistar á Austur-Berlín
sem bezta dæmið um uppbygg-
ingu sína. Kunnugir segja, að
lífið í Austur-Berlín sé hrein
paradís hjá lífinu annars staðar
í austrænu sælunni. Það er til
Austur-Berlínar, sem Rússar
senda menningarnefndir, þegar
þeir vilja sýna afrek kommún-
ismans. Þegar Krúsjeff sagði
bandarískum hlustendum, að
barnabörn þeirra mundu lifa und
ir „sósíalisma“ og allt einstakl-
ingsframtak þá verða úr sögunni,
láðist honum að benda mönnum
á að fara til Berlínar og bera
saman lífið sitt hvorum megin
markalínunnar.
E ndurbygging Vestur-
Berlínar hófst árið 1950. Áður
höfðu Rússar reynt að hefta alla
aðflutninga til borgarinnar og
kæfa athafnalífið með því að
loka henni. En Rússum brást
bogalistin. Hin fræga „loftbrú"
færði borginni daga og nótt allt,
sem hún þarfnaðist: fæði,_klæði,
eldsneyti og hráefni til iðnaðar.
Þegar Rússar höfðu fengið þess
óræka sönnun í heilt ár, að íbúar
Vestur-Berlínar ætluðu ekki að
ganga í hina rauðu paradís, gáf-
ust þeir upp og afléttu flutninga-
banninu. Upp frá því vann fólk-
ið kappsamlega að endurbygg-
ingunni, enda þótt það yrði að
byrja með tvær hendur tómar
eða því sem næst.
F
JO ftir heimsstyrjöldina
var framleiðslugeta Berlínar að-
eins 15% af því, sem hún hafði
verið fyrir stríð. Hún var komin
upp í 38% áður en Rússar lok-
uðu borginni, en fór þá niður í
19%. Meira en þriðjungur allra
bygginga í borginni og helming-
urinn af brúnum var eyðilagt.
— í borginni voru svo miklar
rústir, að úr þeim hefði mátt gera
10 metra háan og 10 metra þykk-
an vegg frá Þýzkalandi til Ind-
lands. Af íbúum borgarinnar
voru 60% konur, og þær lögðu
eins hart að sér og karlmenn-
irnir. Konurnar voru flestar á
aldrinum 40 til 60 ára, en karl-
mennirnir á aldrinum 45 til 60
ára. Það var tiltölulega lítið af
ungu fólki í borginni. Með fjár-
hagsaðstoð frá Bandaríkjunum
og Vestur-Þýzkalandi var Vestur
Berlín byggð upp, ekki sízt með
lánum til einkafyrirtækja. Ein-
staklingsframtakið var örvað, og
þeim einum veitt nauðhjálp, sem
raunverulega þörfnuðust hennar.
Afleiðingin varð sú, að fimm ár-
um síðar hafði borgin verið énd-
urbyggð. Vestur-Berlín iðar nú
af athafnalífi, rústirnar eru
horfnar og skýjakljúfar þjóta
upp. Árið 1955 var meiri gróska
í borginni en nokkurn tíma fyrir
stríð. Atvinnuleysið hefur minnk
að um tvo þriðju hluta, þrátt
fyrir það að yfir milljón flótta-
menn hafa komið frá Austur-
Þýzkalandi til Vestur-Berlínar.
Uppbyggingin kostaði mikið
erfiði, oft var unnið nótt og dag
í vaktaskiptum, og konur tóku
upp störf karlmanna, hvenær
sem nauðsyn krafði. Nú hefur
hægzt um, og má búast við að
5 daga eða 45 tíma vinnuvika
verði tekin upp.
okkrum metrum aust-
ar liggur borgin, sem kommún-
istar eru að reyna að reisa úr
rúst. Þar er athafnalífið lamað.
Nokkrar nýjar byggingar sjást í
Austur-Berlín, en þær eru svo
sjaldgæfar, að þær hljóta að
vekja athygli. Borgin er litlaus
og lífvana. Klæðnaður kven-
fólksins lítur út fyrir að vera
20 ára gamall, fólkið er gleði-
snautt og niðurlútt, illa klætt,
illa hýst og illa launað. Græn-
klædd lögreglan er á hverju götu
horni og ekur um í stórum bíl-
um. Það er lífshættulegt að taka
myndir af henni. Á veggjunum
blasa við stór spjöld með skrípa-
myndum af „óvinum“ kommún-
ismans: Eisenhower, Dulles,
Adenauer. Allt er undir ná-
kvæmu eftirliti og harðri stjórn,
þess vegna er allt lamað.
S íðustu mánuðina hafa
Rússar aukið aðstoð sína við
Austur-Berlín til að koma í veg
fyrir uppþot svipuð þeim, sem
urðu þar árið 1953 og í Póllandi
og Ungverjalandi í fyrra. En
merki þessarar aðstoðar sjást
hvergi í lífi fólksins. Hinar svo
nefndu H.O.-búðir, sem selja vör-
ur án skömmtunarmiða, hafa lít-
ið sem ekkert á boðstólum. Ull-
arföt eru svo til ófáanleg, bús-
áhöld sjást varla, hótelin eru
þjóðnýtt og frumstæð. Bezta veit-
ingahús Austur-Berlínar væri
þriðja flokks veitingahús í Vest-
ur-Berlín. Drungaleg er Austur-
Berlín á daginn, en hún verður
beinlínis draugaleg á kvöldin og
næturnar. Rafmagn er mjög lítið
í borginni, hvergi nærri nægi-
legt til götulýsinga, hvað þá til
gluggasýninga. Unter den Lind-
en, hin glæsilega breiðgata ár-
anna fyrir stríð, er nú ekki ann-
að en eyðileg og rústum jöðruð
smágata. Helzta verzlunargata
A.-Berlínar, Leipziger Strasse,
er þakin rústum. Yfirleitt eru
stjórnarbyggingar einu bygging-
arnar, sem haldið er við.
E n munurinn á þess-
um tveimur borgum er miklu
djúpstæðari en svo, að menn sjái
hann allan með berum augum.
Vestur-þýzka markið er opinber-
lega jafnverðmætt og austur-
þýzka markið, en á hinum frjálsa
markaði er vestur-markið fjórum
Framh. á bls. 15