Morgunblaðið - 18.10.1957, Blaðsíða 2

2
MORCVISBI 4ÐIÐ
Föstudagur 18. október 1M7
Bæjarstjórn skorar á ríkis-
stjórnina að leysa gufuborinn
f f f f •
haldi
þegar ur
Vanskilaskuldir rikisins v/ð bæjar-
sjóð nema 23 milljónum króna
Ræða borgarsfjóra á bæjarsfjórnarfundi í gær
ALLLANGAR og fróðlegar
umræður urðu á bæjarstjórn-
arfundi í gær út af gufubor
þeim, er kominn er til lands-
ius og er sameign rflds og
bæjar. Eins og kunnugt er af
fyrri blaðaskrifum, sam-
þykkti bæjarstjórn fyrir
nokkru síðan tillögu þess
efnis, að skora á ríkisstjórn og
Alþingi að fella niður eða
lækka verulega aðflutnings-
gjöld og tolla af jarðbornum.
Ríkisstjómin svaraði þessari
ályktun bæjarstjórnar neit-
andi og birti jafnframt bréf
sitt í áróðursskyni í blöðum
stjórnarflokkanna.
Þórður Bjömsson, bæjarfull-
trúi Framsóknarmanna, reis upp
á bæjarstjómarfundi í gær og
bar fram tillögu þess efnis að
bæjarstjórn sætti sig við þessi
málalok möglunarlaust og
ákvæði að greiða þegar hluta
Reykjavíkurbæjar aí aðflutnings
gjöldunum.
Ræffa borgarstjóra
Borgarstjóri tók nú til máls og
hélt ýtarlega ræðu um aðdrag-
andann að því að gufubor þessi
hefur verið keyptur til landsins.
Það er upphaf þessa máls
frá bæjarins hendi, sagði
borgarstjóri, að hitaveitunefnd
Reykjavíkurbæjar var kosin
haustið 1954 og skyldi hún gera
rannsóknir og tillögur varðandi
nýtingu hitaorku. Þessi nefnd lét
það verða eitt af sínum fyrstu
verkum, að athuga möguleika á
orkugjafa vegna Hitaveitu
Reykjavíkur í Krýsuvík og lagðt
nefndin til að reynt yrði að fá
stórvirkan gufubor á leigu eða
til kaups. Fyrri leiðin var talin
seskilegri þó dýr væri og var leit-
að tilboða erlendis frá, bæði um
kaup og leigu á slíkum bor. Rétt
um sömu mundir var jarðborana-
deild rikisins, sem er undir
stjórn raforkumálastjóra, að und-
irbúa kaup á jarðbor og hófust
nú umræður milli raforkumála-
stjóra og fulltrúa bæjarins. Kom
öllum aðilum saman um það í
þessum umræðum, að ekki væri
rétt að ríki og bær væru hvort
í sínu lagi að kaupa eða leigja
svo dýrt tæki, heldur skyldu þess
ir aðilar hafa samvinnu þar um.
Yarð hið bezta samkomulag milli
þessara aðila um tilbúning máls-
ms, og varð niðurstaðan sú að
stofnað var saraeignarfyrirtæki
ríkis og bæjar um kaup og rekst-
ur á stórvirkum gufubor og var
samningur um pað gerður hinn
18. október 1956. Skyldi og ríki
og bær kaupa jarðborinn í sam-
einingu og leggja fram fé að
jöfnu. Kosin var fjögurra manna
stjórn, 2 frá ríki og 2 frá bæjar-
félaginu.
Var nú hafizt handa að
kaupa borinn til landsins og hef-
ur alla tíð verið hið bezta sam-
starf milli allra aðila. Þegar farið
var að reikna hvert kostnaðar-
verð hans væri, kom í ljós, eins
og vænta mátti, að mjög hafði
það hækkað frá í fyrra og hafði
stofnkostnaður hækkað á aðra
milljón, en talsvert af því var
vegna hinnar svonefndu „jóla-
gjafar", sem samþykkt var um
áramótin. Þegar í ljós kom hve
stórkostlegar fúlgumar voru,
sem giæiða átti af þessu tæki í
tolla og aðflutningsgjöld, var tal
ið sjálfsagt að fara fram á lækk-
un þessara gjaida og var það
ekki gert eingöngu vegna Reykja
víkurbæjar, heldur vegna allra
þeirra, sem síðar þurfa á þessum
bor að halda. Það verður að hafa
I huga, sagði borgarstjóri, að
greiðsla fyrir notkun borsins
hlýtur að miðast að verulegu
leyti við það, hve stofnkostnaður
hans verður hár og því lægri sem
hann verður, því viðráðanlegri
verða greiðslurnar. En aðflutn-
ingsgjöldin eru hins vegar mikill
liður í stofnkostnaðinum, þannig
að lækkun þess liðs myndi hafa
í för með sér minni gjöld fyrir
þá, sem nota vilja borinn, hvar
sem þeir eru á landinu. Bæjar-
ráði Reykjavíkur þótti sjálfsagt
að fara fram á eftirgjöf eða
lækkun á aðflutningsgjöldum og
féllst bæjarstjórnin á það með
því að samþykkja með samhljóða
atkvæðum að beina þeirri áskor-
un til ríkisstjórnar og Alþingis,
að lækka þessi gjöld.
Eftirgjöf algengt fyrirbrigffi
Það vakti hina mestu furðu,
þegar bréf ríkisstjórnarinnar
barst þess efnis, að algerlega var
neitað um eins eyris eftirgjöf. í
bréfinu er staðhæft að allir aðr-
ir aðilar verði að greiða slík
gjöld af innílutningi tækja en
í því sambandi er rétt að benda
á að fjöldi aðila fær eftirgjafir
á slíkum gjöldum og í lögum eru
beinlínis tilteknir heilir flokkar
af tækjum, sem heimilt sé að
undanþiggja gjöldum að nokkru
eða öllu og hefur það verið gert
um vélar, sem hafa verulega þýð-
ingu fyrir framleiðslu lands-
manna til lands og sjávar. Borg-
arstjóri kvað það furðulegt, að
ríkisstjórnin hefði notað þetta
tækifæri til aðdróttana í garð
Reykjavíkurbæjar um „greiðslu-
drátt“ og „tafir“, sem Reykja-
víkurbær hefði valdið, því að
slíkt er gersamlega tilefnislaust,
sagði borgarstjóri. Það var og
í hæsta máta óviðurkvæmilegt
að ríkisstjórnin skyldi senda
blöðunum þetta áróðursbréf áður
en tækifæri var til að birta efni
þess fyrir bæjarráði og bæjar-
stjóm. í bréfi ríkisstjórnarinnar
er tekið fram að ef Reykjavíkur-
bær ekki greiði aðflutningsgjöld-
in möglunarlaust, þá bjóðist ríkið
til þess að taka eitt að sér að
kaupa borinn og hafa rekstur
hans með höndum.
Máliff fyrir Alþiagi
Ég tel svsur ríkisstjóraarinnar
ósæmilegt, sagffi borgarstjórl. En
endanlega er ekki úr því skorið,
hveraig þetta mál fer, því þaff
er á valdi Alþingis aff ákveffa um
eftirgjöf á þeim gjöldum, sem hér
er um aff ræða. Lýsti borgarstjóri
því yfir að hann mundi næstu
daga leggja þetta mál fyrir Ai-
þingi.
Ekkl stendur á greiffslum
Reykjavíkurbæjar
Borgarstjóri tók sérstaklega til
meðferðar þær aðdróttanir, sem
fólust í bréfi ríkisstjórnarinnar
um að staðið hefði á Reykjavík-
urbæ um greiðslur. Borg-
arstjórinn sagðist hafa í
höndum bréf um það að ríkis-
sjóður hefði fyrst greitt hinn 5.
október sinn hluta af innkaups-
verði borsins. Kvaðst borgarstjóri
hafa beðið raforkumálastjóra um
sundurliðun á stofnkostnaði og
greinargerð fyrir því, hvað væri
áfallið til greiðslu og hefði það
bréf fyrst borizt í fyrradag. En
fyrr hefði ekki verið unnt, af
bæjarins hálfu, að gera upp hluta
bæjarins af verðinu. Erlendur
kostnaður hefur numið 6 miilj.
kr., þar af var erlent lán 4,8
millj. en afgangurinn 1,2 millj.
skiptist að jöfnu milli ríkis og
bæjar og sinn hluta greiddi
Reykjavíkurbær um leið og rík-
ið. Áfallinn kostnaður, fyrir ut-
an tolla og aðflutningsgjöld nem-
ur 800 þús. kr. Þar er um að
ræða farmgjöld, vátryggingu og
bankakostnað og þar af hefur
Reykjavíkurbær borgað 490 þús.
eða meira en helming af þess-
um áfallna kostnaði. Það er því
ástæðulaust, þegar ríkisstjórnin
dróttar þvi að Reykjavíkurbæ,
að hann sé í nokkrum vanskil-
um út af þessum greiðslum, því
það er ljóst, að Reykjavikurbær
hefur staðið að öllu leyti í skil-
um með greiðslur að öðru leyti
en hvað aðflutningsgjöldunum
viðvíkur, en af bæjarins hálfu
er vitanlega ekki ástæða til að
greiða þau gjöld fyrr en endan-
lega er séð hvaða undirtektir það
mál fær frá Alþingi.
Vanskilaskuldir ríkissjóffs
Borgarstjóri kvað það koma úr
hörðustu átt, þegar ríkisstjórnin
væri að bregða Reykjavíkurbæ
um vanskil, því að nú stæði svo
á, að ríkissjóður skuldaði Reykja
vík rúmar 23 millj. kr., sem eru
vanskilaskuldir ríkissjóðs vegna
stofnkostnaðar barnaskóla, vegna
rekstrar ýmissa skólastofnana,
vegna heilsuverndarstöðvar og
bæjarspitala, vegna Laugar-
dalssvæðisins og margra
fleiri atriða. Oft hafa vanskil
rikissjóðs við Reykjavíkurbæ
verið mikil, sagði borgarstjóri, en
aldrei þó keyrt svo um þvert
bak, eins og nú i ár. Það hefur
lengi gengið illa hjá Reykjavík-
urbæ að fá greiðslur frá ríkinu
en aldrei eins illa og nú. Og á
sama tima, sem ríkissjóður stend-
ur í öffrum eins vanskilum og
þessum, þá er ríkisstjómin aff
skrifa bréf til Reykjavíkurbæjar
um vanskil af hans hálfu á að-
flutningsgjöldum %f gufuborn-
um.
Borgarstóri ítrekaði að lokum
að hann teldi rétt að leitað yrði
eftir vilja Alþingis í þessu máli
í samræmi við það, 3em áður
væri ákveðið með samhljóða at-
kvæðum í bæjarstjóm, endá væri
fjöldi fordæma um það að gefin
væru eftir aðflutningsgjöld af
tækjum, sem keypt væru til
landsins.
Bæjarfulltrúi Framsóknar-
manna stóð nú upp og reyndi að
bera blak af fjármálaráðherra
sérstaklega í þessu sambandi, en
tókst það að vonum heldur ó-
fimlega. Loks kom fulltrúinn
fram með tillögu þess efnis, eins
og áður er getið, að Reykjavíkur-
bær tæki svar ríkisstjórnarinnar
gott og gilt.
Borgarstjóri tók aftur til máls
og kvað Reykjavíkurbæ ekki
standa i vegi fyrir að taka borinn
í notkun, heldur væri það ríkis-
stjórnin, sem hefði hann í haldi
og það væri hún, sem væri að
tefja framkvæmd þessa nauð-
synjamáls með stífni og ein-
strengingshætti. Það ætti að vera
hægt að fá samkomulag um
fljóta afgreiðslu þessa máls á
þingi, enda væru dæmi þess að
miklu stærri mál væru afgreidd
á örstuttum tíma. Borgar8tjóri
kvaðst vera samþykkur þeim
hluta tillögu Þórðar Björnssonar,
sem fól í sér að nauðsynlegt væri
að taka borinn í notkun, en bar
fram breytingartillögu við siðari
hluta tillögunnar, þess efnis að
skorað væri á ríkisstjómina að
leysa borina þegar í stað úr
haldi.
„Ríkissjóður verffur að passa upp
á tekjur sínar“
Guffmundur Vigfússon tók nú
til máls og sagði að sér hefði ekki
fundizt það óeðlilegt, að bærinn
óskaði eftir eftirgjöf eða niður-
færslu á aðflutningsgjöldunum,
en úr því að ríkisstjórnin hefði
nú svarað svona eins og hún
gerði, sem bæri út af fyrir sig að
harma, þá væri það orðinn hlut-
ur og þýddi ekki um það að sak-
ast. Ríkisstjórnin verður auð-
vitað að gæta að sinum tekju-
stófnum, sagði Guðmundur.
Hann taldi að tillaga á Alþingi
yrði aðeins til þess að hleypa
enn meiri stífni í málið.
Ekkl síffur hagsmunir ríkis
en bæjar
Petrina Jakobson tók til máls
og sagði að mikill skaði væri skeð
ur ef ekki væri hægt að leysa úr
þessu máli. Hér yrði að athuga
að tollar hefðu mjög mikið hækk
að og bréf ríkisstjómarinnar
hefði borið vott um viljaleysi og
væri ekki hægt að skella sök á
Reykjavíkurbæ i því sambandi.
Það væri ekki síður hagur fyrir
ríkisstjórnina að fá samvinnu um
þetta mál, heldur en fyrir bæ-
inn. Petrína kvað sér vera kunn-
ugt um að verkfræðingar færu
nú bráðum að bíða vegna sam-
setningar borsins og væri tjón
ef þeir gætu ekki farið að vinna
starf sitt. Bar hún því fram við-
aukatillögu þess efnis, að ríkis-
stórnin sæi sér fært að losa ein-
staka hluta af bornum úr haldi,
svo hægt væri að setja hann sam-
an.
Björgvin Frederlksen tók til
máls og sagði að ljóst væri, hvaða
hlutverk bæjarfulltrúi Fram-
sóknar léki í þessu méli. Hefði
hann unnið því hið mesta ógagn,
því sýnilegt væri að undan hans
rifjum væri runnið, hvernig kom
ið væri. Væri ljóst að hér talaði
ekki bæjarfulltrúi heldurfyrstog
fremst umboðsmaður ríkisstjórn-
arinnar. Nefndi B.F. dæmi um
það, að algengt væri að aðflutn-
ingsgjöld af nauðsynlegum tækj-
um væru gefin eftir eða lækkuð.
Kvað hann furðanlegt stórlæti af
ríkisstjórninni, að bjóðast nú til
að taka að sér ein kaup og rekst-
ur þessa dýra bors, þegar komið
væri í ljós, að stórkostlegur
rekstrarhalli væri á búakap rik-
isins og alltaf vantaði meira og
meira fé.
Treystist ekki til aff vera á móti
Alfreff Gíslason tók nú til
máls og kvaff sjálfsagt aff vikja
þessu máli til Alþingis eins og
bæjarstjóm hefði áður verið bú-
in að samþykkja. Var nú gengiff
til atkvæðagreiðslu og samþykkt
svohljóðandi tillaga:
„Að gefnu tilefni lýsir bæjar-
stjóm því yfir að hún leggur
megináherzlu á að hinn nýi jarð-
bor bæjar og ríkis, sem fyrir
nokkru kom til landsins og liggur
í geymslu, verði þegar tekinn i
notkun og skorar á ríkisstjómina
að leysa borinn úr haldi þegar 1
stað eða að minnsta kosti af-
henda hluta af járðbornum nú
þegar, svo hægt verði að halda
áfram undirbúningi og vinnu við
samsetningu borsins á meðan
samkomulagsumleitanir fara
fram um innflutnings- og tolla-
greiðslur af bornum**.
Ekki treystust þeir Þórður
Björnsson og Guðmundur Vig-
fússon til þess að greiða atkvæði
á móti þessari tillögu heldur sátu
þeir báðir hjá. Annars var tillag-
an samþykkt með samhljóða at-
kvæðum.
— Blekkingar
Frh. af bls. 1.
sem nú vildu gera það, ættu þá
að segja skilmerkilega frá, að það
væri meining þeirra — en ekki
að blekkja alþjóð með því að
telja til sparifjármyndunar inn-
lög, sem væru allt annars eðlis.
Ingólfur Jónsson: Aukning inn
stæðna á sparisjóðsreikningum
sýnir verðmætaaukninguna í
þjóðfélaginu. Hlaupareiknings-
viðskiptin eru annars eðlis, og
þar hafa innstæður að undan-
förnu hækkað vegna þess, að
verzlunarfyrirtæki hafa ekki
fengið gjaldeyri til vörukaupa,
vörubirgðir þeirra hafa minnkað
og ónotað rekstrarfé veríð lagt
inn á hlaupareikninga. Hagfræð-
ingar telja ekki, að hér sé um
verðmætaaukningu að ræða, og
þeir, sem reynt hafa að undan-
förnu að leita til bankanna um
lán, vita, að þar er ekki fé fyrir
hendi, sem hægt er að lána út.
Ólafur Björasson: Eg varð undr
andi, er Hannibal Valdimarsson
las upp tölur sínar um sparifjár-
aukninguna. Enn meira undrað-
ist ég, er viðskiptamálaráðherra
vitnaði í skýrslur Landsbankans,
hinum nýstárlegu kenningum til
stuðnings. Ég hef ekki orðið var
við annað en Landsbankinn geri
í skýrslum sínum glöggan mun á
velti- og spariinnlánum, enda um
óskyld atriði að ræða. Það er
rétt, sem sagt hefur verið, að
veltiinnlánin eru þannig til kom-
in, að fyrirtæki leggja þar inn
fé til bráðabirgða, og stendur það
oft í sambandi við gjaldeyris-
örðugleika.
Lúffvík Jósefsson: Landsbank-
inn gefur upp á sama hátt og
Hannibal, og kallar það heildar-
innlán.
Ingólfur Jónsson: Það er til-
gangslaust fyrir ríkisstjómina að
ætla sér að blekkja þjóðina um
ástandið í efnahagsmálunum. —
Birgðir af erlendum vörum eru
nú minni en í fyrra, andvirði
þeirra kemur fram í auknum
veltiinnlánum. Og það er ekki til
nóg sparifé til að standa undir
nauðsynlegum framkvæmdum.
j Það veit ríkisstjórnin raunveru-
lega bezt sjálf, og þar er að leita
skýringarinnar á hinni sífelldu
leit hennar að lánum úti um all-
an heim.
Við þessa frásögn skal því einu
bætt, að í nýútkomnum Fjármála
tíðindum, sem gefin eru út af
hagfræðideild Landsbankans, er
á kápu línurit yfir bæði veltiinn-
lán og sparifjárinnlán en ekkl
um þau samanlögð. I ritinu eru
sérstakar töflur um hvor lánin
fyrir sig, og þau eru aðeins lögð
saman að þv£ er sparisjóðina varð
ar — en ekki bankana.
— Camus
Framhald af bls. 1.
menntamönnum og stúdentum
kveðjur mínar, segir skáldið al-
varlega. Auðvitað er ég imdr-
andi, bætir hann við. Ef ég hefði
átt að velja Nóbelsverðlaunahöf-
und í ár, hefði ég greitt Andra
Malraux atkvæði mitt. Ég ber
mikla virðingu fyrir honum. Nafn
mitt hefur verið nefnt í sambandi
við Nóbelsverðlaun undanfarin
ár, einnig nú í haust, en ég hef
aldrei tekið það alvarlega. Og
hann bætir við: Frelsið er tak-
mark mitt á öld, sem ógnar öll-
um með þrældómi.
Síðan sneri skáldið sér að
stjórnmálum: Ég geri mér það
fullkomlega ljóst, að þess verður
vænzt af mér, að ég taki afstöðu
í Alsírmálum, þar eð ég er fædd-
ur þar i landi. En ég er list.a-
maður. Aðeins frelsið í víðustu
merkingu er takmark mitt.
Þegar skáldið var að því spurt.
hvort það mundi sjálft veita verð
laununum viðtöku í Stokkhólmi,
svaraði það því játandi. — Ég
hef aldrei verið 1 Svíþjóð, sagði
hann, já, ég hef aldrei komið til
Norðurlanda.
Síðan var hann að því spurður,
hvað hann hefði lært af blaða-
mennskunni. Hann svaraði: Tja,
ætli hún hafi ekki kennt mér að
skrifa ákveðinn stíl og skilmerki-
legan. Næsta spurning var: Hvað
hefur hjálpað yður mest til að ná
þessum árangri í bókmenntun-
um? Svarið: íþróttir, leikhús og
stríðið.
Einn hinn fyrsti, sem óskaði
Camus til hamingju, var Coty
Frakklandsforseti. öll frönsku
blöðin fagna því ákaft, að Nóbelj
verðlaunin skuli hafa hafnað ena
einu sinni I Frakklandi.