Morgunblaðið - 19.10.1957, Side 8

MOnCVl\fíT4Ð1Ð
Laugardagur 19. okt. 1957
Utg.: H.í. Arvakur, Reykjavfk.
Framkvæmdastjóri: Sigfú3 Jónsson.
AOalritstjórar: Valtýr Steíánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Ola, sími J.3045
Augiysingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og algreiðsla: Aðaistræti 6. Sími 22430.
Askriítargjaid kr 30.00 á mánuði mnanlands.
I lausasölu kr. 1.50 emtakið.
UTAN UR HEIMI
HVOR SAGÐI ÓSATT, EYSTEINN
EÐA HANNIBAL?
TRÚI því hver, sem trúa vill,
að ástæðan til þess, að
ríkisstjórnin hefur nú
engar tillögur um það að gera
„hvernig leysa skuli þann vanda,
sem við blasir í efnahagsmálum
landsins, þ.á.m. hvernig mæta
skuli þeim mikla halla, sem er
á fjárlagafrumvarpinu", eins og
í greinargerð þess segir, sé sú,
sem þar er tilfærð: „Ríkisstjórn-
in hefur ekkert tækifæri haft til
þess að ráðgast við stuðnings-
flokka sína á Alþingi um fjár-
lagafrumvarpið né viðhorfið í
efnahagsmálunum.----------“
Flestir aðrir hefðu vitað, að
hægt er að kalla þiugmennina
saman með dagsfyrirvara. En svo
reyndum ferðagörpum sem ráð-
herrunum hugkvæmdist ekki það
úrræði til að ná sambandi við
stuðningsflokka sína.
Ef ríkisstjornin vill gera sig
broslega með því. að bera slikar
afsaksnir fyrir sig, þá hún um
það. Hitt hefur hún þó a.m.k. ekki
enn fært fram, að sjálfum hafi
ráðherrunum reynzt ómögulegt
að hittast til samráðs.
★
En því fer fjarri að samfundir
ráðherranna hafi leitt til sameig-
inlegrar ályktunar. Við fyrstu um
ræðu fjárlaganna héldu þeir Eý-
steinn Jónsson og Hannibal Valdi
marsson fram gerólíkum kenning
um, bæði um það, hvert hið raun-
verulega ástand væri og hverjar
orsakir hefðu leitt til þess, að
svo væri komið, sem hvor um
sig hélt íram.
Hannibal Valdimarsson héli því
blákalt fram, að þrátt fyrir
nokkra bráðabirgðaörðugleika
vegna „verkfallsævintýris íhalds-
ins“ væri í rauninni allt i stak
asta lagi. Tekjuáætlanir fjármála
ráðherra í sambandi við fjárlögin
væru einfaldlega rangar og sagð-
ist Hannibal „bíða þess rólegur"
að „reynslan skeri úr um það“.
Ennfremur sagði hann: „Eitthvað
hefur stjórnarandstaðan líka ver-
ið að breiða út fagnaðarfrétt um
það, að útflutningssjóður væri
kominn í þrot. En þetta er á mikl
um misskilningi byggt“. Þetta
sagði Hannibal nokkrum stundar-
fjórðungum eftir að Eysteinn
hafði tekið til orða á þessa leið:
„Afleiðing þess,-------verður
fyrirsjáanlega sú, að greiðsluhalli
verður á ríkisbúskapnum og
greiðsluhalli hjá útflutningssjóði,
sem standa ber framleiðslunni
skil á því, sem of mikið er af
henni krafið. Er því enn fram-
undan stórfelldur vandi í efna-
hags- og framleiðslumálum lands-
ins, sem verður að mæta með
raunsæi og festu, eí vel á að
íara“.
Með þessu ítrekaði fjármála-
ráðherra það er hann hafði sagt
á fundi 1. október og síðan látið
birta í Tímanum. Sama dag flutti
Gylfi Þ. Gíslason einnig þennan
boðskap, sem Alþýðubiaðið dró
svo saman í fjögurra dálka fyrir-
sögn: „Vandamálið nú er ekki
þörfin fyrir auknar uppbætur til
útvegsins, heldur öflun fjár til
að greiða núverandi bætur".
★
Eysteinn lagði ríka áherzlu á,
að örðugleikarnir nú stöfuðu
m.a. af aflabrögðunum í ár. Þessu
til skýringar sagði Eysteinn:
„Betur sést, hvað hér hefur
gerzt, ef athugaður er annars
vegar fjöldí þeirra skipa, sem
haldið hefur verið út til veiðanna
og úthaldsdagar þeirra og hins
vegar aflaverðmætið á þessu ári
og undanfarið.-------Kemur þá
í ljós, að ef miðað er við fjölda
skipa og úthaldsdaga á veirar-
vertíð annars vegar 1955 og hins
vegar síðastliðinn vetur, að afla-
verðmæti nú á vertíðinni, er raun
verulega um 29% minna en 1955
miðað við framlagið til veiðanna.
Og ef við tökum á sama hátt
meðaltal áranna 1954 til 1956 og
berum saman við vertíðina í vet-
ur, þá kemur í ljós að aflinn I
vetur er um 22% minm að magni
en meðalafli þessara ára miðað
við úthaldsdaga og bátafjölda.
Ef við svo lítum á síldveiðrnar,
þá kemur í Ijós að í mmar
stunduðu 233 skip að meðallagi
47 daga, en í fyrra t.d. 187 í 37
daga að meðaltali. Það eru því
um 60% fleiri úthaídsdagar á
sumarsíldveiðunum nú en í fyrra
en heildarverð aflans.sem fékkst
í sumar er lægra en í fyrra. Hér
við bætist að togaraafli hefur
verið mun minni, það sem af er
árinu, en í fyrra.
Af þessu sjáum við betur en
ella, hvernig framleiðsluverð-
mætið miðað við tilkostnaðinn
er stórkostlega miklu minna en
verið hefur undanfarin ár“.
1 þessari skýrslugerð gengur
Eysteinn Jónsson fram hjá þ'ú,
að þrátt fyrir allt, er, eins og
Magnús Jónsson sýndj fram á í
sinni ágætu ræðu, útflutning-
ur á þessu áii til ágústloka,
613,1 milljón, á sama tíma í fyrra
var hann ekki nema 602,2 millj.
og á sama tíma 1955 aðeins 498,8
millj. Þótt tölur Eysteins Jóns-
sonar reynist réttar, sem hér skal
enginn dómur á lagður, þá skýra
þær því ekki nema að litlu leyti
fjárhagsvandræði ríkissjóðs. Hins
vegar hljóta þær að vekja mjög
alvarlegan ugg um afkomu út-
gerðarinnar og þeirra, er hafa
lífsframfæri sitt af henni. Því
fremur sem Eysteinn Jónsson
segir á öðrum stað i ræðunni:
„Ég treysti mér ekki til að
dæma um, hvort hér var um
aflabrest að 'æða, sem telja megi
einstakan í sinni röð“.
Þessum orðum til viðbótar kem
ur yfirlýsing sjálfs sjávarútvegs-
málaráðherrans um það. að gjald
eyriserfiðleikar okkar stafi ekki
af „neinu óvæntu atviki eða
óhöppum“.
Ef ummæli Eysteins og Lúð-
víks eru rétt er ástandið í efna-
hagsmálum okkar mun alvar-
legra en ráðherrarnir hingað til
hafa látið í ljós.
Þau vandræði ríkissjóðs, sem
ráðherrarnir hafa gert grein fyr-
ir, jafnvel þótt Eysteini og Gylfa
sé trúað en ekki Hannibal, eru
þá aðeins smáræði miðað við
þann voða sem steðjar að vegna
afkomu útgerðar og sjómanna.
f uppreisninni í fyrra sýndu Ungverjar í verki uvaða hug þeir báru til Rússa. En „verndarar smá-
þjóðanna", eins og Rússar hafa nefnt sig, sýndu einnig í hverju „vernd“ þeirra var fólgin. Mynd-
in er tekin í uppreisninni í fyrra, er ungverskir ættjarðarvinir höfðu fellt styttuna af Stalin. —
Rússar reyna að fá Ungverja til
jbess að gleyma — en þjóðin
hefur engu gleymt
Nær ár er nú liðið síðan ung-
verska þjóðin gerði hina sögu-
frægu uppreisn gegn drottnur-
um lands sins. Fréttaritari
bandaríska vikuritsins . Timc,
sem þá fylgdist með átökunum
milli Ungverja og rússneska
hersins, brá sér á dögunum
austur til Budapest til þess að
kanna fornar slóðir og kynn-
ast lífinu í Búdapest í dag.
Hann hefur ritað stutta grein
um heimsókn sína í Timc —
og birtist greinin hér i laus-
legri þýðingu.
Á Szena torginu sjást nú lítil
merki bardaganna í fyrra. Gömul
kona stendur nú og selur kjúkl-
inga úr tágakörfu við hornið —
þar sem bardaginn var einna
harðastur. Á yfirborðinu virðist
allt í eðlilegu horfi. Gras og
blóm hafa nú sprottið umhverfis
tréð, sem öryggislögreglumaður-
inn hékk í. í görðum og á torg-
um sjást nú ekki lengur ummerki
grafanna, sem teknar voru frelsis
hermönnum.
Rússar vilja að þjóðin gleymi
Rússar hafa lagt allt kapp á
að fjarlægja og fela öll merki
átakanna og „lífga“ landið upp.
Árangurinn er sá, að Ungverjar
búa nú við beztu lífsafkomu, sem
þekkist austan járntjalds — og
ferðamenn segja, að lífið sé nú
skárra í Búdapest en í sjálfri
Moskvu. Matvæli eru frekar ódýr
og virðast næg. Verzlanir eru
fullar af rússneskum kæiiskáp-
um og dönskum búsáhöldum. Stál
verksmiðjurnar á Csepel eyjunni,
sem löskuðust mjög í átökunum,
hafa verið endurbyggðar og
starfa nú af fullum krafti. í raun
inni má segja, að uppbyggingin
í Ungverjalandi hafi verið meiri
á þessu eina ári, sem liðið er frá
uppreisninni, en hún heíur verið
öll undanfarin tíu árin áður.
Rússar eru vel á verði
Járnbrautarlestirnar fara nú
eftir áætlunum, næturklúbbar
hafa verið opnaðir á ný og smá-
börnin skokka nú eftir steinlögð-
um bökkum Dónár. Og einmitt
nú er krökt af austurrískum og
þýzkum veiðimönnum. sem
greiða mikið fyrir fá að iðka
iþrótt sína í skógunum. En við
flugvöllinn er fjöldinn allur af
ungverskum hermönnum — og
þeir eru ekki þeir einu,
sem eru á verði umhverfis borg-
ina. Rússarnir eru þar enn. Inn-
rásarskriðdrekar þeirra og vel
vopnaðir hermenn standa samt
ekki lengur vörð á götum og
gatnamótum — og við brýrnar.
Þeir halda sig í búðum sínum í
Budahæðum skammt frá banda-
ríska sendiráðinu í Pest. Á göt-
um borgarinnar sjást einungis
fáir þeirra.
Fjöldahandtökur
En borgarbúar ganga þess samt
ekki duldir, að Rússar eru enn
í Búdapest því að handtökunum
hefur ekki iinnt. Talið er, að um
100 þús. manns hafi verið hand-
teknir síðan í nóvember s.l. Ferða
maðurinn sér strax, að gamlir
vinir eru horfnir — og það er
óskynsamlegt að spyrjast fyrir
um þá nema þá að fyllstu var-
kárni sé gætt.
Öll mótstaða brotin
á bak aftur
Verkamannaráðin, einu lýðræð
islegu samtökin, sem starfað hafa
í Ungverjalandi síðan kommún-
istar tóku stjórnina í sínar hend-
ur, hafa nú verið leyst upp. Að-
ferðin var einföld: Leiðtogarnir
voru handteknir og tryggir komm
únistar settir í þeirra stað. Þegar
tryggt var, að kommúmstar hefðu
á þennan hátt náð meirihluta í
ráðunum lögðu þeir til að ráðin
yrðu leyst upp og síðan var geng-
ið til atkvæðagreiðslu, sem fór
auðvitað alls staðar á einn veg.
Kadar stendur stuggur
af Mindszenty
Tvöfalda hurðin á biskupssetri
Mindszentys kardinála er nú
rambyggilega lokuð — og hlerar
hafa verið settir fyrir gluggana
— þar sem kertaljósin loguðu sv®
skært, í fyírsta sinn í mörg ár, á
allra-heilagra-messu. Mindszenty
leitaði hælis í bandaríska sendi-
ráðinu — og þar dvelst hann enn.
Ungverska þjóðin lítur á hann
sem tákn sitt. Stjórnin vildi ekk-
ert fremur en að hann hyrfi úr
landi.
Nöpru háði er farið um ung-
versku leppstjórnina. „Hefur þú
heyrt, að í nýja ungverska al-
manakinu eru aðeins ellufu mán-
uðir?“ — spyr Ungverjí landa
sinn. „Já“ — svarar hinn „Kadar
hefur fellt október niður“.
Að undanförnu hefur Kadar
látið handtaka mikinn fjölda
fólks til þess að reyna að koma
í veg fyrir að til óeirða komi
hinn 23. október á eins árs afmæli
ungversku uppreisnarinnar.
Reisugildi
í Ólafsfirði
ÓLAFSFIRÐI, 17. okt. — í gær
var lokið við að reisa félagsheim
ilið hér í Ólafsfirði og blóktu
fánar við hún í öllum hornum
hússins.
Að byggingu þessari hefur ver
ið óslitið unnið frá miðjum júní
í sumar. Hafa félögin er að fé-
lagsheimilinu standa stutt hana
með fjárframlögum og gjafa-
vinnu. Þess utan hafa fjölmargir
einstaklingar, félög og starfshóp-
ar gefið vinnu við smíði hússins.
Geta má þess að í sl. viku gáfu
nemendur miðskólans vinnu í tvo
daga, sömuleiðis Rotaryfélagar í
einn dag ásamt skrifstofu- og
verzlunarfólki í bænum. Unnu
þar af sama kappi ungir sem
gamlir, konur sem karlar, em-
bættismenn og forstjórar og þótti
vinnunni miða mjög vel.
Að smíði félagsheimilisins
standa, bæjarsjóður og 11 félags
samtök í bænum. — JÁ.