Morgunblaðið - 28.12.1957, Blaðsíða 7

L.augarrtapui' 28 dos 1957
M O R C 11 N fí L 4 Ð I Ð
7
Lífeyrissjóður verzlunarmormo
eftir Ingvar N. Pálsson
UMRÆÐUR um lífeyrissjóð í því
formi, sem hann nú er, voru tekn-
ar upp á félagsfundi í V. R. árið
1952 og var þá jafnframt sam-
þykkt að visa máiinu til samn-
inganefndar félagsins um laun
og kjör. Var lífeyrissjóðsmálið
upp frá því gert að baráttumáli
félagsins á vettvangi þeirra sam-
taka, er standa að launakjara-
samningi V.R. Á samninganefnda
fundum með kaupsýslumönnum
var málið síðan tekið fyrir og
þó samningar væru gerðir nokkr-
um sinnum án þess að það fengi
hljómgrunn, voru ýmsir kaup-
sýslumenn þó fylgjandi því að
lífeyrissjóðsmálið yrði athugað
nánar enda var það og gert og
var unnið að málinu sleitulaust.
Með launakjarasamningi, sem
gerður var 27. maí 1955, var síð-
an samið um að stofna lífeyris-
sjóð verzlunarmanna og var þá
einnig skipuð undirbúningsnefnd
til þess að hrinda málinu í fram-
kvæmd, en sjóðurinn tók til
starfa hinn 1. febrúar 1956, svo
sem kunnugt mun vera.
Með stofnun Lífeyrissjóðs verzl
unarmanna verða að minum dómi
þáttaskil í launamálum verzl-
unarstéttarinnar. Þar sem áður
var öryggisleysi og óvissa, kem-
ur fullkomin eftirlaunatrygging,
fjölskyldutrygging og örorku-
lífeyrir. Tilgangurinn er ekki
lengur aðeins só að reyna að afla
sem mests hverja líðandi stund,
heidur einnig og jafnframt því
er búið í haginn gagnvart hverju
því, sém framtíðin kann að bera
í skauti sínu.
Verzlunarstéttin er fimmta
stéttin, er nýtur lífeyrisréttinda,
fyrir eru starfsmenn hins opin-
bera, lyfjafræðingar, verkfræð-
ingar og flugmenn. Eru lífeyris-
sjóðir allra þessara stétta starf-
ræktir á sama grundvelli og
veita þeir sömu eða svipuð rétt-
indi.
Að einu leyti er þó Lifeyris-
sjóður verzlunarmanna frábrugð
inn öðrum lífeyrissjóðum, en það
er fólgið í því að verzlunarfólk
er ekki skyldað til þess að ger-
ast sjóðfélagar, en þannig er það
þó alls staðar annars staðar. Það,
að ekki er um skyldu að ræða
í þessum sjóði, veldur auðvitað
því að aukning sjóðsins er ekki
eins ör og ella hefði verið. Þó
hefur þátttaka verzlunarfólks
verið vaxandi og eykst hún með
hverjum deginum sem liður.
Þegar sjóðurinn tók til starfa,
var öllum meðlimum V. R. sent
sérstakt bréf varðandi sjóðinn
með leiðbeiningum um, hvað gera
þurfti til þess að gerast sjóð-
félagar, jafnframt fylgdi með
eintak af reglugerð sjóðsins.
Sömuleiðis var öllum fyrirtækj-
um i bænum sent bréf þessu við-
víkjandi og fyrir þeim brýndar
skyldur þeirra gagnvar-t þyí
starfsfólki, er óskaði að gerast
.sjpðfélagar i lífeyrissjóðnum.
En þrátt fyrir þetta, svo og
auglýsingar í dagblöðum bæjar-
ins, gerðust ekki fleiri en ca.
200 manns sjóðfélagar.
Það urðu óneitanlega nokkur
vonbrigði, að ekki skyldu fleiri
verzlunarmenn og konur ljá
þessu máli eyra, hins vegar
sannar þetta aðeins það, sem ég
hefi síðan fengið staðfestingu á
í sambandi við starf mitt fyrir
lífeyrissjóðinn, að það tekur
tíma fyrir fólk að átta sig á, hvað
raunverulega er um að ræða.
Það horfir fastar í krónurnar,
sem það þarf að láta af hendi
mánaðarlega, en hagnaðinn, sem
þvj býðst.
í þessu sambandi minnist ég
eins vérzlunarmanns, sem ég tal-
aði við í fyrra í því augnamiði,
að hann gerðist sjóðfélagi, tók
hann því ekki illa, en vildi þó
athuga málið. Nú kom að því
fyrir skömmu, er ég ræddi við
þénnan mann á ný, að hann gerð-
ist sjóðfélagi. Veitti ég því þá
athygli að hann er 38 ára gamall.
Það vill segjá, að ef þessi sjóð-
félagi mundi hafa hug til þess
að öðlast hæstu eftirlaunapró-
sentu, sem er 60%, þá verður
hann að vinna einu ári lengur,
en hann hefði þurft, ef hann
hefði gerzt sjóðfélagi í fyrra þá
37 ára gamall, en þá stóð hann
nákvæmlega á þeim aldursmót-
um að vera i hæsta eftirlauna-
flokki. Hitt kemur vissulega til
greina undir slíkum kringum-
stæðum, að kaupa sér réttindi
aftur í tímann, þó ekki sé um
það að ræða í þessu tilfelli.
íngvar N. Pálsson
Þátttaka verzlunarfólks í
sjóðnum má segja að hafi vaxið
jafnt og þétt, og eru nú um 700
roanns sjóðfélagar, en það er
von min að verzlunarfóikið muni
finna hvöt hjá sér til að gerast
aðilar að sjóðnum, svo þess verði
ekki langt að bíða, að í fram-
kvæmdinni verði eins og um
skyldu sé að ræða í þessum sjóði,
sem og í öðrum lífeyrissjóðum.
Raunveruleg iðgjöld sjóðsins
eru 10% launum sjóðfélaga
og verður þvi ekki neitað að
þetta eru há iðgjöld, en sjóð-
urinn getur því aðeins veitt svo
háa tryggingu, sem raun ber
vitni, að iðgjöldin séu þetta há.
Fyrir verzlunarmanninn og stúlk
una er iðgjaldið hins vegar mjög
lágt, miðað við þau hlunnindi,
er sjóðurinn veitir, sem kemur
auðvitað til af því að atvinnu-
rekendur greiða stærri hluta
iðgjaldsins eða 6% á móti 4%
frá hendi sjóðfélaga. Þess vegna
er raunin sú, að þeir verzlunar-
menn, sem ekki eru sjóðfélagar,
eru í lang flestum tilfellum að
slá hendinni á móti 6% kjara-
bótum.
Að vísu eru þær kjarabætur
ekki alveg á næsta leiti, þar sem
þær eiga sér stað í formi eftir-
launa og annarra trygginga, og
af þeim sökum er það vafalaust,
að mörgum virðist erfitt að koma
auga á þær, en verzlunarfólk
verður að hugsa frarnar fetinu í
þessu efni, svo það ekki missi
af þessum kjarabótum, sem þó
standa því til boða eða lækki í
eftirlaunaflokkum, meðan það
veltir málinu fyrir sér, eins og
í dæminu, er ég gat um hér að
framan.
Iðgjaldagreiðslur til sjóðsins
nema nú 4 milljónum króna og.
greiðslur eru nú um kr. 300 þús.
að jafnaði á mánuði. Mun því
láta nærri að ársvelta miðað við
700 sjóðfélaga muni vera ca. 3'zá
milljón kr. Virðist mér það ekki
goðgá að ætla að sú upphæð
gæti hækkað upp í 8 til 10 millj.
á ári, áður en mjög langt líður.
Tryggingakerfi sjóðsins er
fjórþætt: í fyrsta lagi veitir sjóð-
urinn eftirlaun allt að 60% mið-
að við meðallaun síðustu 10 ár-
anna, er viðkomandi tekur laun,
í öðru lagi makalifeyri allt að
40%, ef sjóðfélagi fellur frá, í
þriðja lagi barnalífeyri til 16
ára aldurs, ef sjóðfélagi andast
eða verður öryrki, og loks ör-
orkulífeyri, ef sjóðfélagi verður
ófær til að gegna störfum að
öllu eða einhverju leyti.
Það, sem gefur lífeyrissjóðnum
hvað mest gildi er það að eftir-
launin, sem er hin raunverulega’
tryggingarupphæð, eru miðuð
við síðustu árin. Með jafn óstöð-
ugu verðgildi peninga og hjá
okkur fslendingum, þá hefur það
ekki litla þýðingu, að trygging-
arupphæðinni er ekki slegið fastri
í upphafi, eins og á sér stað um
venjulegar líftryggingar, heldur
reiknuð út frá meðallaunum
siðústu 10 áranna í sjóðnum.
Þó megintilgangur hverrar
líftryggingar sé ekki fyrst og
fremst sá að fá sem mest út-
borgað á sínum tíma, heldur hitt
að vera öryggi, ef á þarf að halda,
þá er það vissulega mikilsvert
og nauðsynlegt, að maður geti
verið nokkurn veginn viss með
að sú upphæð, sem menn leggja
fram í þessu skyni, rýrni ekki
svo, að hún verði orðin einskis
nýt, þegar til hennar á að taka.
Ems r" *il dæmis hjá mannin-
um, sem mér var sagt frá fyrir
skömmu; hann var að nálgast
sextugt og þá átti hann von á að
fá útborgaða líftrygginguna sína,
sem var kr. 1.500,00.
í þessu sambandi væri ekki
ófróðlegt að gera sér grein fyrir
því, hver eftirlaun myndu vera
úr Lífeyrissjóði verzlunarmanna
nú, ef sjóðurinn væri orðinn
gamall og hefði starfað á und-
förnum áratugum. Hefi ég gert
athugun á þessu og lagt til grund
vaflar launakjarasamning V. R.
Yfir 10 ára timabil aftur í tím-
ann.
Gera má ráð fyrir því að verzl-
unarfólk, sem starfar við verzlun
alla sína tíð, sé komið í hæsta
launaflokk samkvæmt samningi
V. R. á hverjum tima, þegar það
nálgast það timabil, sem lifeyris-
réttindin eru miðuð við. Gæti
það út af fyrir sig verið athug-
andi fyrir samninganefnd félags-
ins i launamálum, hvort ekki
væri rétt áð vinna að því að
ákvæði um þetta atriði kaemist í
launakjarasamninginn með tilliti
til lífeyrisréttindanna.
í ársbyrjun 1948 nema árslaun
samkvæmt hæsta flokki í launa-
kjarasamningi V. R. kr. 37,000,00,
sem er nærfellt helmingi lægra
en árslaun samkvæmt samningn-
um nú og í gildi verður út þetta
ár, en það er kr. 70 þús. Á þessu
10 ára bili hefi ég reiknað með
meðal kaupgreiðslu vísitölu
hvers árs fyrir sig og samkvæmt
því nema meðallaun á síðast
liðnum 10 árum kr. 55 þús.
Mundu því eftirlaun, sem sjóð-
urinn mundi greiða nú miðað við
60% eftirlaunaflokk vera kr.
33 þús. á ári. Þessum eftirlaun-
um myndi sá, sem kominn væri
á eftirlaun, halda meðan hann
lifði.
Ég vil bæta því við hér að fyr-
ir dyrum stendur endurskoðun
á reglugerð lífeyrissjóðsins, en á
þeim vettvangi mun verða unn-
ið að því að breyta reglugerð-
inni þannig: að ef kaupgreiðslu-
vísitala hækkar, eftir að menn
eru komnir á eftirlaun, þá hækki
eftirlaunin samsvarandi.
Verði þetta atriði samþykkt,
sem vonir standa til, þá myndu
til dæmis eftirlaun sjóðsins kr.
33 þús. eins og þau væru nú,
miðast sem grunnlaun við visi-
töluna 183 stig, en fara síðan
hlutfallslega hækkandi, ef kaup-
greiðsluvísitalan á eftir að
hækka.
Það sem vafalaust vekur hvað
mestan áhuga verzlunarfólks á
lífeyrissjóðnum, er lánastarfsem
in og möguleikar þess á því að
fá lán, en samkv. reglugerð sjóðs-
ins er beinlínis gert ráð fyrir
því að þeir, sem aðilar eru að
lifeyrissjóðnum, geti fengið lán
óg hefur sá þáttur í starfsemi
sjóðsins þegar verið hafinn.
Gengið var frá fyrstu lánveit-
ingu úr sjóðnum í vor, svo sem
kunnugt mun vera, og var þá
21 sjóðfélaga veitt lán. Veitt eru
lán úr sjóðnum til 10 ára gegn I.
veðrétti í fasteign með venju-
legum vöxtum eða 7% eins og
nú er. Hámarksupphæð nú er 75
þús. kr., en samkvæmt reglu-
gerð sjóðsins er þó ekki heimilt
að lána hærri upphæð en 30%
af brunabótamati eða matsverði
eignar í liverju einstöku tilfelli.
Nú er ákveðið að veita næsta lán
úr sjóðnum á áramótum næst-
komandi, og verður það auglýst
sérstaklega á sínum tíma.
Eg hefi nú drepið á það helzta
í sambandi við lifeyrissjóðinn,
bæði þátttöku fólksins, iðgjalda-
greislur, tryggingakerfi hans og
lánastarfsemi. Sjóðurinn er enn
ungur og því engu hægt að spá
um framtíð hans, en trú mín er
sú, að það spor, sem stigið var
með stofnun lífeyrissjóðsins eigi
eftir að verða verzlunarstéttinni
til ómetanlegra heilla bæði í nú-
tíð og framtíð.
Ingvar Isdal
frá Patreksfirði
ÉG er ekkert sérstaklega, gamli
vinur, að óska þér til hamingju
með að hafa lifað í 80 ár, það er
víst hlutur sem kemur nokkurn
veginn af sjálfum sér og þú mund
ir varla taka eftir ef samferða-
mennirnir fyndu ekki ástæðu til
að staldra við og líta yfir farinn
veg. Það er stundum sagt að tim-
arnir breytist og mennirnir með,
en mér finnst bara að timinn líði
og veröldin sé löngum söm við
sig.
Þegar ég fór fyrst að vinna með
þér fyrir 30 árum, nýútskrifaður
úr alls konar skólum, en þá hafðir
þú þegar starfað sem fyrsti há-
spennustjóri á íslandi, lærði ég
fljótt að ýmislegt fleira má að
gagni koma en það sem beint er
lært á bókina. Viðbrögðin við
lífsins tilskikkunum mótast oft
eins vel af hinni högu hönd og
heilbrigðri hugsun og af laganna
paragröffum.
I þann tíð var kannske meira
brúk fyrir það en nú er. Þá þurfti
oft að búa til af litlu efni margt
af því sem hver bjáninn getur nú
pantað eftir prískúrantinum.
Þar varst þú maðurinn.
Aldrei hefi ég séð þig ganga
frá neinu verkefni óleystu, hvort
sem það var í sjálfs þin þágu, eða
einhvers sem átti bágt.
Ég er ekki að segja að þú hafir
alltaf verið jafnblíður á mann-
inn, en hjartalagið og verkin töl-
uðu.
Þú heimtaðir af öðrum starf og
virðingu fyrir verkinu, en líka af
sjálfum þér. f eins löngu lífi og
þínu skeður margt. Þú hefir séð
konurnar þínar deyja og skipin
þín sökkva í sjó, en aldrei hefir
þú brotnað, ekki einu sinni bogn-
að. Það er gott að læra af svo-
leiðis manni. Ég er ekki að syngja
yfir þér neinn útfararsálm, menn
eins og þú deyja aldrei. Handa-
tiltéktir þinar og uppörvunarorð
man ég meðan ég lifi og trúlega
mikið lengur.'
Aldrei hefir þú grátið farið fé,
en horft fram á veginn til nýrra
verkefna og skemmtilegra starfa.
Aldrei hefir þú gert neitt nema
með glöðu geði hins góða starfs-
manns.
Sigurður Ólafsson.
KAUPMANNAHÖFN, 19. des. —
Danska þinginu hefur borizt orð-
sending frá æðstaráði Ráðstjórn-
arinnar þar sem hvatt er ein-
dregið til þess að friðaröflunum
sé veittur stuðningur. Sams kon-
ar orðsending mun vei'ða send
þjóðþingum allra aðildarrikja
S. Þ. Nokkrar vikur eru liðnar
síðan norska þinginu barst svip-
uð orðsending, en hún var samin
að tilhlutan Æðstaráðsins
Frá brunanum í Þingholtsstræti.
Eldhafið eftir að efri hæð hússins er fallin.
— Ljósm.: Birgir Gunnax-sson