Morgunblaðið - 23.03.1958, Side 6

6
MORGUNBLAÐIE
Sunnudagur 23. marz 1958
Fyrir hundrað árum
Drykkjuskapur skólapilta i
góðu lagi!
Gaman að vanda til fermingarmatarins
í Þjóðólfi 27. marz 1858, er svo
hljóðandi bréf frá Birni Gunn-
laugssyni, kennara: „Að það sé
öldungis ósatt, sem stendur í
„Norðra“ 1857, 17. nóvember nr.
29—30, bls. 114, nl.: „að skóla-
meistarinn láti sig það litlu
skifta, þó að sumir af skóla-
sveinunum leiðist afvega til
drykkjuskapar", munu ráða
mega af eftirfarandi:
1. í reglunum fyrir pilta í
hinum Lærða skóla, hverjar
hann með tilstyrk kennaranna
hefur sjálfur samið og endur-
bætt 1852 og sem eru staðfestar
af stiftyfirvöldunum, stendur
í 18. gr.: „Einkum skulu þeir
forðast alla ofnautn áfengra
drykkja, og er það bein útrekn
ingarsök, ef að því keður til
muna.
2. Að þesu sé einnig fram-
fylgt og piltar hafi engan tíma
til drykkju, þegar „Agenda“
(námsannir) eru, sést af því, að
þeir allan daginn, og heima-
sveinar líka, á kvöldin eru und
ir tvöfaldri (og jafnvel þre-
faldri) umsjónu, og ef þeir fá
leyfi til að fara ofan í bæ, þá
hefur rektor sett þá reglu, að
þegar þeir koma aftur, skulu
þeir sýna sig þeim kennara, er
það sinn umsjónina hefur, bæði
svo hann sjái, hvort þeir komi
aftur á tilsettum tíma og líka
hvernig þeir eru þá til reika.
3. Á helgidögum og í leifun-
um (,,ferierne“) yfirlítur hann
á kvöldin, hvort heimasvein-
arnir koma heim á réttum tíma
og hvernig þeir þá eru til reika,
og má svo að orði kveða, að
bæði þá og endranær sé vak-
inn og sofinn í að líta eftir,
hvort allt sé í reglu. Yfirleitt
er hans hirðusemi um alla
hegðun pilta og um allt skól-
anum viðkomandi að minni
meiningu einstök.
4. Beri það til að piltur sé illa
til reika af drykkjuskap, sem
ekki er nýlega dæmi til, þá er
það ritað í „protocol“. Það er
tekið til greina í siðferðiseink-
uninni og hann fluttur niður í
skólaröðinni; hér um kunna að
fást til sýnis fundarprotocollinn
og Censuprotocollinn.
5. Á svefnherbergi rektors er
gluggi, sem veit inn til hins
stærra svefnherbergis piltanna
og sæng hans stenckir við þann
glugga, svo hann getur horft
inn til þeirra á nóttunni. Hér af
sýnist auðsætt, að hann hefur
ætlað sér að lita eftir fleiru en
lærdóminum einum.
6. Loksins má það teljast öllu
þessu til sönnunar, sem er ljós-
asti votturinn og ávöxtur reglu-
seminnar, að nú finnst enginn
drykkjuskapur í skólanum. Það
skal ekki finnast einn einasti
piltur, sem drekki og hvað
merkilegast er, ekki einu sinni
í 4. bekk, hvers piltar hafa þó
í sex ár verið undir þessa rekt-
ors umsjón. Til vitnis þori ég að
kalla allan Reykjavíkurbæ. Ég
er nú búinn að vera 36 ár kenn-
ari við íslands skóla og veit
ekki til, að skólinn hafi nokkurn
tímann verið svo laus við
drykkjuskap sem nú og jafnvel
ekki þegar piitar voru í bindindi,
því þá voru þó sumir piltar, sem
ekki inngengu bindindi.
Nú held ég að allir megi sjá,
að sú upphaflega nefnda klausa
er haugalygi, það x-ektor til lögðu
orð ranghermd, þær af dregnar
ályktuxiir og ailur ncðri helming-
ur þessa dálks í „Norðia" þvætt-
ingur og lygi.
Björn Gunnlaugsson.
Lítið úrvesi í kjötverxlun um
Þess má geta, að rektor var
um þetta leyti Bjarni Jónsson.
Um slysfarir og mannalát segir
blaðið m. a. þetta: Skömmu fyrir
næstliðin jól fóru tvær mæðg-
ur vestur í Bolungarvík, þar á
annan bæ er Skálavík heitir og
er háls á milli, en á heimleiðinni
datt á kafaldsbylur á á hálsinum,
svo að þær gátu ekki hitt bæ-
inn, urðu því úti og fundust
skammt þar frá báðar örendar.
— Næstl. Kyndilmessu (2. f. m.)
fórst hákarlaskip vestur í Bol-
ungarvík méð 6 mönnum og
týndust þeir allir. — 14. þ. mán.
varð úti í Borgarfirði á leið frá
Reykholtsdal að heimili sinu í
Stafholtsey, maður á bezta aldri,
Jón Sveinsson að nafni.
Undir fyrirsögninni Auglýs-
ing, segir:
Hafis — í bréfi úr Húnavatns-
sýslu, 16. þ. mán., segir: „Hafís-
inn er farinn að nálgast”.
ÞAÐ er sagt að fáir menn séu
jafnmiklir matmenn og Danir,
enda sést það glögglega á þeim
dönsku blöðum, sem hingað eru
flutt. Þar úir allt og grúir af
mataruppskriftum. Það liggur
við að maður fái magasár aðeins
við lesturinn, en ósjálfrátt kem-
ur sú ósk fram í hugann að geta
bragðað á öllu þessu góðgæti. —
íslenzkum húsmæðrum er mikil
vorkunn að hafa ekki fjölbreytt-
ari mat heldur en raun ber vitni.
Úrvalið hér er svo litið. Verzl-
anir, í úthverfunum a. m. k.,
virðast ekki gera sér far um að
hafa fjölbreyttar fæðutegundir á
boðstólnum. Það virðist vera
nægilegt að hafa lambahrygg og
læri, kjötfars, hakk og hangikjöt
og svínasteik fyrir stórhátíðir.
Afar sjaldan er til nautakjöt,
aldrei (ekki þar sem ég verzla)
kálfakjöt og meira að segja svo
sérlega hversdagslegur matur
eins og medisterpylsur hafa
aldrei fengizt í þeim tveim kjöt-
verzlunum sem ég verzla aðal-
lega í!
Fermingarnar — mikiS vandamál
Og svo er annað. Flest af því
sem þarf að hafa með kjötrétt-
inum til þess að gera hann hátíð-
legan fæst ekki hérlendis nema
örstuttan árstíma og er þá svo
dýrt að fáir geta látið eftir sér
að kaupa það!
Nú fara fermingarnar í hönd.
Aumingja mæðurnar sem ætla
að halda vinum og kunningjum
matarveizlu í tilefni hátíðarinnar.
Þær mega svei mér verða af með
peningafúlgur ef þær vilja hafa
eitthvað sérstakt á borðum. Ég
sá t. d. nýlega í verzlun einni
örlitla sveppadós sem á stóð
18,75! En sveppir eru einmitt eitt
af því sem gerir matinn hátíð-
legan.
í nýju dönsku blöðunum er
mikið af uppástungum um ferm-
ingarmat og er freistandi að birta
eitthvað af uppskriftunum hér,
en það er næsta tilgangslaust,
því hvorki er hægt að fá kjötið
tilreitt á þann hátt sem þarf
né fá annað sem á að vera með
því, eins og t. d. tómata, péturs-
selju, salatblöð o. m. fl.
En samt skulu hér birtar nokkr
ar uppskriftir, t. d. að forrétti
er heitir „fiskur a la París“. Er
reiknað með 12 manns:
12 samanvafin fiskflök, 12
steikt fiskflök, 2 stórar dós-
ir rækjur, 1 ds. sperglar
(toppaaspas), 1 stórt glas
svartur kavíar (danskur), 12
stórar butterdeigstartalettur,
salatblöð og 2 sítrónur.
Fiskflökunum er komið fyrir
ásamt rækjunum (vel þurrum),
sperglunum og kavíarnum í tarta-
lettunum, sem eru síðan skreytt-
ar með salatblaði, kavíar og
sítrónusneiðum og rétt áður en
þær eru bornar fram með
hollenzkri. sósu.
Hollenzk sósa
Ca. V> kg. smjör, 10 hvít pipar-
korn, 5—6 matsk. hvítvín, 10
eggjarauður, salt og hvítur
pipar. —
Smjörið er brætt við vægan
hita. Piparkornunum og víninu
er blandað saman við IVz dl. af
vatni og látið standa. Þeytið
rauðurnar vel í þykkri skál í
vatnsbaði (36—37° heitu). Sigtið
vín og vatnsblöndu og þeytið
hægt saman við eggjarauðurnar.
Hitið nú vatnið undir skálinni
hægt, en gætið þess að það sjóði
ekki. Látið nú brædda smjörið
drjúpa út í og hrærið vel I. —
Þegar sósan er byrjuð að þykkna
má láta meira af smjörinu út í
í einu. Þegar sósan er tilbúin á
hún að vera létt og glansandi.
Hún er síðan krydduð með salti
og hvítum pipar eftir smeklc. —
Hana á að bera fram strax í upp-
hitaðri sósukönnu.
UP
sbrifar u, .
dagiega lifinu J
Umferðarkennsla dreg-
ur úr slysum
t NÝÚTKOMNU fréttabréfi frá
1. Sameinuðu þjóðunum er rætt
um umferðarslys. Þar segir, að
umferðarslysum fækki til muna,
þar sem tekin hefur verið upp
kennsla í umferðarmálum í
barnaskólunum. Áður var það
algengt víða um lönd, að mikill
meiri hluti þeirra, sem slösuðust
eða létust í umferðarslysum.væru
börn. En nú hefur þetta breytzt
þannig, að það er eldra fólk,
sem orðið er hálfsjötugt eða
meira, sem hættast er í umferð-
inni. Heilbrigðismálastofnun
Sameinuðu þjóðanna — WHO —
hefur látið fara fram ýtarlega
rannsókn á umferðarslysum í 18
löndum.
Dauðsföll af völdum umferðar-
slysa eru flest í Japan, þar sem
2.336 manns fórust miðað við
hverja 1 milljón bifreiða (1953
—1955). í Bandaríkjunum er til-
svarandi hlutfallstala 129, svo
að þar er talsverður munur á.
Heilbrigðistofnunin lét gera
samanburð á umferðarslysum á
árunum 1950—1952 og 1953—
1955. Kom þá í ljós, að tala slysa
í aldursflokkum yfir 65 ár hafði
aukizt til muna, en slysum á
börnum fækkað
Rannsóknir á umferðarslysum
í Danmörku virðast gefa einkar
góða heildarmynd af þróun þess-
ara mála á undanförnum árum.
Á árunum 1950—1952. fórst i
Danmörku 41,1 maður í umferð
arslysum miðað við hverja millj.
farartækja. Árin 1953—1955, er
samsvarandi tala 48,9. Aukn-
ingin er svo að segja öll í aldurs-
flokkum frá 65—74 ár (úr 112,8
í 135,1).
í Danmörku hafa skólarnir lagt
mikla áherzlu á að kenna um-
ferðarreglur og hvetja til var-
kárni í umferðinni. WHO dregur
þær ályktanir af rannsóknum sín
um í Danmörku, að fræðsla um
umferðarmál í skólunum eigi
þátt í að draga úr umferðarslys-
um meðal barna og unglinga.
Þess ber vítanlega að gæta,
þegar talað er um dauðsföll með
al aldraðs fólks af völdum um-
ferðarslysa, að tiltölulega lítil
meiðsli, sem ekki myndu gera
ungum manni mein, geta auðveld
lega orðið öldruðum manni að
aldurtila.
Algengasta dauðaorsök í um-
ferðarslysum er höfuðkúpubrot.
Það er langt frá því, að flest um
ferðarslys verði í löndum, þar
sem bílar eru flestir í hlutfalli
við fólksfjölda. Hins vegar fjölg
ar umferðarslysum venjulega til
muna, þegar bifreiðum fjölgar
skyndilega. Með öðrum orðum
mætti segja, að fólk venjist um-
ferðinni og vari sig á hættunum
þegar það kynnist bílunum bet-
ur. Mun það eiga bæði við um
ökumenn og vegfarendur al-
mennt.
Slysin eru tíð liér á landi
ELVAKANDA kom nokkuð á
óvart, hversu geysilega mis-
tíð dauðaslys eru eftir löndum:
Danmörk 48,9, Bandaríkin 129,
Japan 2.336 (allt miðað við 1953
—55 og 1 milljón bifreiða). Hér
á landi voru dauðaslysin árið
1953 15, 1954 12 og 1955 15. Ef
þetta er reiknað á sama grund-
vélli og tölurnar hér að ofan,
verður slysafjöldinn miðað við
bifreiðafjölda 1200 að meðaltali
þessi 3 ár. Það er vissulega liá
tala.
Slysavarnafélagið hefur um 12
ára skeið unnið að því að um-
ferðarkennsla færi fram í skól-
um. Nú á síðustu árum hefur
verið mjög vaxandi skilningur á
þýðingu þeirrar kennslu, og starf
ar nú lögreglumaður svo til allan
veturinn að þessari kennslu, enda
hefur ástandið farið batnandi. En
þó eru slysin alltof tíð ennþá.
Framh. á bls. 8.
*
llklesst jólakaka
HÉR um daginn komu tvær
virðulegar frúr að máli við
kvennasíðuna og báðu um upp-
skrift -að venjulegri en góðri
jólaköku. Hún þyrfti helzt að
vera þannig að hún klesstist ekki.
Önnur gat þess að henni hefði
ekki enn tekizt að baka jóla-
köku sem ekki klesstist. Ég sendi
þessum konum hérmeð mína
allra beztu jólakökuppskrift, og
gef henni beztu meðmæli.
250 gr. smjörlíki
1 bolli sykur
2 egg
3 bollar hveiti
3 tesk. lyftiduft
3 tesk. kardemommui
% bolli mjólk
Rúsínur.
Smjörlikið og sykurinn er
hrært vel, síðan eggin sam-
an við og hveitið og lyftiduftið
sigtað út í, ásamt mjólkinni. —
Loks eru kardemommurnar og
rúsínurnar látnar út í. Deigið er
látið í tvö venjuleg smurð jóla-
kökuform og bakast í ca 35—40
mín. við 375° F. Ef ekki er hita-
mælir í ofninum, en undir og yf-
irhiti er ráðlegt að láta kökuna
vera í neðstu „hillunni“ og hafa
undirhitann á nr. 3 en yfirhita á
nr. 1. Ég vona að þetta sé nægi-
lega skýrt fyrir konurnar með
klessu jólakökurnar.
A. Bj.