Morgunblaðið - 05.07.1958, Page 9

Laugardagur 5. júlí 1958
M O R r. V N Ti T 4 n 1 F>
9
Séð af stöðvarhúsinu yfir stífluna og uppistöðuna. Xurninn t. v. er inntakið. Yfirfallið er 125 m. langt og plötustíflan 70 m. löng. Ler gst til hægri eru hinir nýju
fossar, sem myndazt hafa við stífluna. (Ljósm. vig.)
Frá Grímsárvirkju n verður veitt raf-
magni um Austfirði frá
Vopnafirði og að Djúpavogi
Stöðin tók til starfa 15. júni s. I.
OKKUR íslendingum finnst það
jafnan mikið fagnaðarefni er nýtt
mannvú-ki er tekið í notkun, sem
verða á til farsældar og fram-
kvæmdaaukningar á okkar lítt
numda landi. Ekki gildir þetta
hvað sízt um mannvirki sem fram
leiðir ljós og yl á byggðu bóli.
Svo skammt er síðan mestur
hluti af orku þjóðarinnar fór í
baráttuna við myrkur og kulda.
gljúfursins. Nú fellur hún aftur
á móti í þremur beljandi fossum
fram af berginu nokkru neðar en
eftir gömlu fossbrúninni má
ganga þurrum fótum. Við mér
blasti stíflugarður, sem er á 3.
hundrað metra á lengd. Að sönnu
er stíflan sjálf um 350 m löng, en
landendar hennar eru undir jarð-
vegi að mestu, en þeir eru 80—90
m hvorum megin. Á tanganum, er
Miðaldra fólk man þessa tíma^vel árnar mynda sameiginlega rís
stöðvarhúsið, sem er í rauninni
stærra en það sýnist, því að
undir því er frílega 30 m djúp
hola, en i.iðri í henni eru þrjár
hæðir byggingarinnar.
svo ekki sé minnzt á þá sem 'eldri
eru.
Einn glæsilegasti þátturlnn í
uppbyggingu þeirri og nýsköpun,
sem fram hefir farið síðasta hálf-
an annan áratuginn er bygging
orkuveranna í landinu. Þessu hefir
jafnan fylgt ört blómgandi at-
vinnulíf á þeim stöðum þar sem
oruverin hafa risið. Þau hafa ver-
ið sá lífsins elixír sem breytthefir
stöðum þar sem atvinna og af-
koma hefir verið hrörnandi, í líf-
vænleg og vaxandi byggðarlög.
Það er ekki einasta að rafmagnið
veiti orku til hvers konar iðnaðar
og framkvæmda, heldur gefur
birta þess og ylur í híbýlum
manna bætta heilsu og aukinn
þrótt, sem eru verðmæti, sem aldr-
ei verða metin til fjár.
AustfirSingar útundan
Einn landshluti hefir lengi verið
á eftir í þessu efni, en það er
Austurland. Hann sækir þó fram
á við þótt mörgum finnist skrefin
óþarflega smá og jafnvel að byrj-
að sé á öfugum enda. Hér skal
ekki um það rætt frekar. Hitt er
mest um -ært að rafmagnsmálum
Austfirðinga miðar ekki aftur á
bak heldur nokkuð á leið.
Ég átti þess kost nú á dögun-
um að skoða hina nýju Grímsár-
virkjun, Scm tengd var við raf-
magnskerfi Austurlands hinn 15.
júní síðastliðinn. Þetta er kannske
eitt umdeildasta mannvirkið á
landinu þótt um eitt verði ekki
deilt að það er þegar farið að
veita orku sinni um nokkurn hluta
byggðarinnar austur þar og stöð-
ugt koma fleiri staðir sem njóta
munu orkunnar frá Grímsá. Þegar
er búið að veita rrfmagninu til
Egilsstaðaþorps, Neskaupstaðar
og Seyðisfjarðar og næstu daga
mun Eskifjörður einnig verða
tengdur við veituna. Þannig er
enn sem komið ekki nýttur fullur
helmingur hinna 2.800 kw., sem
virkjunin framleiðir.
Það var sólbjartur síðasti dag-
ur júnímánaðar er ég ók inn Vell-
ina og nokurn spöl eftir veginum,
sem liggur upp í Skriðdal. Yfir
Gilsá hefir verið byggð ný og
voldug brú. Skömmu áður en ég
kom að henni nam ég staðar og
gekk niður að Grímsá til þess að
virða mannvirkin fyrir mér hand-
an af bakkanum austan gljúfurs-
ins. Mér þóttu umskiptin mikil frá
því er ég var á þessum sama stað
fyrir tveimur árum síðan. Þá féll
Grímsá fram af berginu í einum
streng og sameinaðist Gilsá í enda
um við Sigurður niður í holuna.
Mér þykir heldur hafa skipt úm
frá því fyrir tveimur árum þegar
ég prílaði niður járnstigann með
stálhjálm á höfðinu til að verjast
grjóthruni úr berginu, í fylgd
með Rögnvaldi Þorlákssyni verk-
fræðingi. ' staðinn fyrir ójafnar
bergnibburnar sem þá voru, var
nú kominn rennsléttur, hringlaga
veggur í holuna og í staðinn fyrir
skröltandi rimlastigann var nú raf
magnslyfta. Fyrst komum við nið
ur á þriðju hæð eða þriðja góif, en
þar er komið fyrir segulmögnunar
vél og gangráð. Rétt þar undir er
svo annað gólf, en þar er rafall-
inn, sem framleiðir hin 2800 kw.
og skilar þeim með 6200 volta
spennu út í stöðvarspenninn sem
hækkar spennuna í 33000 volt og
með þeim krafti fer straumurinn
til aðalspennistöðvarinnar fyrir
Austurland, sem er staðsett á Eg-
ilsstöðum. Á neðsta gólfi er svo
sjálf túrbínan, en inn í hana kem-
vefkstjóri hjá Verklegum fram-
kvæmdum, en það fyrirtæki hefir
annazt byggingu stöðvarinnar,
skýrir nokkuð fyrir mér gerð stífl
unnar og stærð. Yfirfallið er 125
m á lengd, plötustífla 70 m og
landendar 90 m öðrum megin en
70—80 hinum megin. Þessir endar
eru að mestu undir jarðvegi og
grjóti, en aik er steypt nokkuð of-
Stöðvarstjóraliúsin.
Verlcstjóri og stöðvarstjórar. — Frá v. Guðleifur Guðmunds-
son verkstjóri, Einar Sv. Pálsson stöðvarstjóri og lengst
t. h. Sigurður V. Gunnarsson stöðvarstjóri.
Enn niikið eftir
Það er enn allt á tjá og tundri í
,nýlendunni‘ við Grímsá. Þótt stöð-
in sé tekin til starfa er enn miklu
verki ólokið við ýmsan frágang.
Gert er ráð fyrir að stórir vinnu-
flokkar muni verða þarna að störf
um í allt sumar. Þar voru nú
40—50 manns að störfum. Stöðv-
arstjórár við Grímsá eru tveir,
þeir Sigurður V. Gunnarsson og
Einar Sv. Pálsson. Sigurður fylg-
ir mér um mannvii-kin og útskýrir
í stórum dráttum fyrir mér hvað
fyrir augun ber. 1 stöðvarhúsinu
sjálfu er fyrst komið inn í svo-
nefndan kranasal. Þar uppi undir
lofti er 25 tonna krani, að sjálf-
sögðu rafknúinn, en hann er not-
áður til þess að setja niður og
taka upp hin ýmsu stóru og þungu
tæki, sem komið hefir verið fyrir
í „holunni". 1 þessum kranasal er i
jafnframt vei'kstæði stöðvarinnar.!
Undir kranasalnum er svo
geymslurúm, eða „lager“ stöðvar-
innar. Ennfremur er lítilli diesel-
stöð komið þar fyrir, sem nota á
í viðlögum. Þegar komið er inn
úr kranasalnum verður fyrir töflu
salurinn, en það er hinn raunveru
legi stjórnklefi s(öðvarin nar,
enda er þaðan hægt að stjórna
öllum tækjum. Þessu næst höld-
ur vatnið eftir neðanjarðargöng- _ an £ klöpp til þess að varna því
a' það raskist. Alls er því þessi
stífla um 350 m á lengd. Grímsá
er talin ákaflega breytilegt vatns-
fall. 1 hana geta hlaupið gífur-
leg flóð og hún getur einnig nær-
fellt þornað upp. Taldir eru tveir
möguleikar til vatnsöflunar inni
í dölum, sem nota mætti sem vara-
sjóð, en ekki er enn farið að
byggja slíkar jöfnunarstöðvar.
Talið er að með fullu álagi muni
vatnið i uppistöðunni við stíflu
stöðvarinnar endast sem svara 18
klst., ef áin þornaði alveg. Von-
andi er að slíkt komi ekki fyrir.
um og gengur svo frá henni út í
gljúfrið.
>4 milljón rúmmetra af vatni
Þarna niðri hittum við Einar
Sv. Pálsson að verki við túrbín-
una. Nú er haldið upp með
lyftunni og inn í töflusalinn þar
sem tveir rafvirkjar eru í óða önn
að merkja hinar fjölmörgu leiðsl-
ur sem liggja inn í töflurnar.
Næst klifrum við upp á kranann
og komumst af honum út á þak
stöðvarhússins. Nú blasir við
okkur hin mikla uppistaða ofan
stíflunnar. Þarna mun vera sam-
an komin um Yi milijón rúmmetra
af vatni. 70 rúmmetrar runnu á
sekúndu yfir yfirfall stíflunnar
þennan dag, en það vat líka tals-
vert flóð í ánni. Stöðin notar um
12 rúmmetra á sekúndu við fullt
álag, en ekki er gert ráð fyrir að
það verði nema fáar stundir sólar-
hringsins. Meðalrennsli í ánni
þarf að vera um 6 rúmmetrar á
sekúndu til þess að jafnan sé
nægilegt vatn fyrir hendi.
Guðleifur Guðmundsson, sem er
Þægileg íbúðarhús
Þegar lokið er skoðun mann-
virkjanna niður við ána er haldið
heim í hús Sigurðar stöðvarstjóra.
Það er næsta einkennilegt útlits
og fýsir mig að skoða það hið
innra. Hús beggja stöðvarstjór-
anna eru eins. Hið innra eru þau
mjög smekkleg og öllu haganlega
og skemmtilega fyrir komið. Það
er með húsin eins og svo margt
Framh. á bls. 13.
Stöðvarhúsið t. v. og plötustíflan. Neðst á miðri myndinni kemur vatnið út frá túrbínunni, sem
er staðsett um 30 metra niðri í jörðinni. Stallurinn framan við st:cIuna t. h. á myndinni er
gamla fossbrúnin.